In deze aflevering gaan we verdermet de ontdekking van de MajesticDash 8 Q400 met een overzicht vande motoren van het vliegtuig en hetdaarmee samenhangende overheadpanel systeem. Hoewel de Dash 8een regionale turboprop is doet hetoverhead panel toch denken aan diein de grotere jets dus het zal in veleopzichten bekend overkomen bijflightsimmers die gewend zijn aanvliegen in de grotere Boeing of Air-bus. Eigenlijk zorgt de glass cockpitmet EFIS schermen en de integraleflight management Computer ervoor dat je echt het gevoel hebt ineen veel groter toestel te vliegen.Pa als je buiten kijkt en die tweepropellermotoren ziet wordt jeeraan herinnerd dat het hier om eenpropellertoestel gaat.

De Pratt & Whitney Canada PW150Amotoren in de Dash 8 zijn simpel uitge-drukt opmerkelijk. Ze hebben een naamop het gebied van betrouwbaarheid enhebben bijzonder veel vermogen. Dekracht die deze motoren kunnen afge-ven is zo groot dat zelfs bij maximaaltake off gewicht en 78 passagiers hetvliegtuig nog van de grond kan komenbij een baanlengte van 4600ft. En dat iseen buitengewone prestatie en stelt deDash 8 in staat te opereren binnenko-mend en weer vertrekkend van uitzon-derlijk kleine velden met een aantalpassagiers en een payload die eerderzouden passen bij een jet. De Q400 isbovendien een spaarpot voor de maat-schappijen met een brandstofverbruikdan ongeveer 30% minder dan de con-currerende regionale jets. Is het dan eenwonder dat het vliegtuig over de hele

wereld populair is bij vele luchtvaart-maatschappijen?

We zetten groundpower aan.

Laten we in de cockpit stappen en watvoorbereidende handelingen verrichten.Op dit punt in de tutorials wil ik er evenextra op wijzen dat we niet de volledigeen officiële checklist gaan volgen. Hetdoel van de tutorial in deze aflevering isdie Pratt & Whitney motoren op te star-ten, want dat is nu eenmaal noodzake-lijk voor het vliegen met dit vliegtuig.Het eerste wat we gaan doen is groundpower op te vragen zodat we onmiddel-lijk een electrische energievoorzieninghebben in de cockpit. Een kleine groundpower unit (GPU) kan op elke luchtha-ven worden opgevraagd om essentiëlevoorzieningen voor het vliegtuig te leve-

ren. De ontwikkelaars van de softwarehebben ook een volledig gemodelleerdmodel van de GPU meegeleverd. Dat isniet alleen een visueel model maar hetmaakt bovendien start-up geluiden eneen draaigeluid dat van de werkelijkeversie werd opgenomen. Er is een her-kenbare keelgeluiden producerendestart-up roar en daarna het geluid vaneen draaiende compressor. En dat ver-

DE BOMBARDIER DASH 8 Q400ENGINE STARTS - DE VUREN WORDEN ontSTOKEN

Aan de gate met de ground power unit aangesloten aan de neus van het vliegtuig. In deze fase wordt de cockpit alleen door de externe bron van energie voorzien.

Dit is de tweede aflevering van eenserie vertalingen van artikelen vanJane Whittaker in de PC-Pilot over deDASH 8 Q400. Artikelen die onzeNederlands lezende flightsimmer nietmogen ontgaan. Hoeveel afleverin-gen het worden? Geen idee.

Erik.

meld ik even omdat met de compressoraan het duidelijk is dat de GPU is aange-sloten zonder dat je uit het raam hoeftte kijken om dit te checken, zo stevig ishet geluid.De GPU kan aan het vliegtuig wordengekoppeld door het ‘services’ menu vande flight management computer te ge-bruiken. Druk op de knop DATA en daarwordt de optie voor de GPU weergege-ven. Als je de GPU niet meer nodig hebtkan deze via hetzelfde menu wordenlosgekoppeld.Met de GPU aangesloten zet je de scha-kelaar voor de external power omrechtsboven op het overhead panel zo-dat je het hele vliegtuig voorziet van ACpower (wisselstroom) vanuit de GPU.Op dezelfde manier moet je ook de DCpower (gelijkstroom) vanaf de GPU

doorschakelen via de External Power DCschakelaar bovenaan links op het over-head panel.De ground power unit is op zich eengoed ding, maar is niet altijd ideaal.Zoals al eerder genoemd maakt hij eenhoop herrie. Technisch gesproken kande kwaliteit van de geleverde elektrici-teit sterk variëren eerder met pieken enstoringen dan een nette pure leveringvan elektriciteit. Voordat het vliegtuig inorde wordt gemaakt voor vertrek is hetde normale procedure om de afnamevan stroom over te zetten naar de auxi-liary power unit (APU). De APU kan zo-wel stroom als een persluchtvoorzieningvoor het vliegtuig leveren. Aan de gatekan de APU met bleed air (perslucht) deair conditioning verzorgen wat op warmedagen goed uitkomt. Maar perslucht is

ook nodig om de motoren te starten. DePratt & Whitney motoren op onze Dash8 hebben drie belangrijke dingen nodigom met succes op gang te komen name-lijk perslucht, elektriciteit en brandstof.De eerste twee kunnen direct geleverdworden door de APU en de brandstof-tanks leveren de derde. Maar de brand-stoftanks opereren op elektriciteit dusde APU levert ook een essentiële dienstals het om brandstof gaat.

APU controls

Op het APU CONTROL sub panel op hetoverhead panel, de naam doet dat alvermoeden, zitten de knoppen voor hetopstarten en het verdere gebruik van deAPU. Om de APU te starten druk je eerstde PWR-knop in, de eerste links. Deze

opent de brandstofklep waardoor erbrandstof naar de APU kan stromenvoordat deze gestart wordt. Als je goedhebt opgelet heb je middenboven op hetoverhead panel het VALVE CLOSEDlampje zien uitgaan en FUEL OPENlampje is aan gegaan waarna we de APUkunnen starten. Je hebt ook een snelle

flikkering gezien van de lampjes op deknoppen van APU CONTROL panel wantde unit voert eerst een zelftest uit. Als jedit hebt gezien druk je op de STARTknop om de APU aan het draaien te krij-gen. En dan geduld. Maar let op, ook algaat de APU nu draaien, hij levert noggeen elektriciteit of perslucht. De start-knop laat tijdelijk zien: APU start doormiddel van een indicatie START in oran-je. Op toeren gekomen laat de PWRknop in groen RUN zien. Naast de PWRindicatie in groen moet de indicatie GENgaan oplichten maar als je de APU hebtopgestart krijg je waarschijnlijk eenlichtje WARN in oranje op de GEN-knop.Niet piekeren, dit is eenvoudig eenwaarschuwing dat de externe energie-voorziening (GPU) nog steeds de energielevert. Die kan je nu afkoppelen (op deFMC zoals eerder genoemd) want wehebben hem niet meer nodig. Daarnahoort op de GEN-knop ON in groen teverschijnen (anders even op de GEN-knop drukken). De APU levert nu deelektriciteit. En dan moeten we een paarminuten wachten voordat we op de knop

Met de motoren uit zie je een bonte verzameling waarschuwingslampjes op het an-nunciation panel maar je mag doen alsof je ze niet ziet.

Koppelen en loskoppelen van de GPU:Druk op DATA, dan op SERVICES inhet scherm en dan REQUEST.

1

2

3

BL AIR drukken. Dit is het persluchtsy-steem dat het mogelijk maakt om pers-lucht, door de APU geleverd, te gebrui-ken voor de air conditioning en startenvan de motoren. Het is normaal om deAPU eerst een paar minuten de elektrici-teit te laten leveren voordat we ook deperslucht erbij zetten. Dit geeft de APUtijd om eerst warm te draaien om zoonnodige overbelasting en mogelijkeslijtage te voorkomen. Nadat je de bleedair hebt aangezet moet je naar het airconditioning panel gaan aan de rechter-kant van het overhead panel om debleed air supply van motor 1 en 2 uit tezetten. Dit is voor de APU het signaaldat air conditioning geleverd kan wor-den. De bleed air knop op het APU panelzal nu oplichten en je kunt duidelijk deluchtstroom door de cockpit horen. Alsje dat niet hoort check dan ietsje lagerof of beide PACK schakelaars op het airconditioning panel op AUTO staan.

Geheel op eigen kracht

Het vliegtuig draait nu geheel onafhan-kelijk van wat voor verziening dan ook

vanaf de gate. Alle behoefte aan elektri-citeit en perslucht voor de Dash 8 wordtnu intern verzorgd door de APU. Op vel-den waar geen ground power aanwezigis kan de APU ervoor zorgen dat hetvliegtuig geheel zelfvoorzienend is. Metin gedachten dat de Dash 8 ontworpenis om op heel kleine vliegvelden te ope-reren met een minimum aan grondvoor-zieningen is deze constructie bijzondernuttig. De Dash 8 komt ook vaak opbijzondere warme vliegvelden in de tro-pen, dus de mogelijkheid om ook de airconditioning door de APU te laten ver-zorgen als de kist op de grond staatwordt door de passagiers zeker verwel-komd want dat scheelt een stuk in com-fort. Heel wat prpellervliegtuigen zijnniet zo luxe uitgerust met passagiers alaan boord op het platform, wegsmeltendin de hitte, dus nog een reden waaromde Dash 8 zo populair is bij zowel depassagiers als de bemanning.Op dit moment kun je de push backstarten. Als je kijkt naar de ground ser-vice pagina (dezelde pagina als voor hetkoppelen van de GPU) van de flight ma-nagement computer vind je daar een-

voudig te kiezen opties voor de pushback die het allemaal een stuk eenvou-diger maken. Even samenvatten: voorde push back heeft de bemanning hetvliegtuig al compleet voorbereid inclusiefhet inbrengen van het vluchtplan in hetnavigatiesysteem en andere activiteitenvan huishoudelijke aard. Maar deze tu-torial is specifiek gericht op de start pro-cedure van de Dash 8, dus voor dezekeer gaan we gewoon voorbij aan deandere cockpittaken.Elke maatschappij heeft zo zijn eigenstart up procedures maar de meestestarten de rechtermotor eerst. Dat komt

doordat de meeste vliegvelden de gateen de voorzieningen aan de linkerkantvan het vliegtuig hebben, dus bij depush back is de rechtermotor normaalgesproken van deze voorzieningen afge-keerd. Oké laten we de rechtermotoropstarten.Eerst moet je de twee PACK schakelaarsop het airconditioning panel uit zetten,liever niet op AUTO laten staan, zodatalle perslucht gebruikt kan worden voorhet starten.

De motoren gaan aan

Het proces van starten is in wezen ergeenvoudig, met het engine start paneldirect beneden het APU sub panel. Jeziet hier een aantal schakelaars. De eer-ste twee zijn draaischakelaars die destatus van de ontsteking bepalen. In destand OFF hebben de motoren natuurlijkgeen ontsteking en zonder ontstekinggaat het niet. De NORM positie maaktontsteking mogelijk en dit is ook de nor-male positie gedurende de vlucht. Zoalsje verwacht van de positie NORM is ditde juiste stand voor starten en voordaarna. Meteen rechts van de tweedraaischakelaars zie je de START knopen een selectieschakelaar voor motor 1of motor 2. Aan de slag met motor 2.Zet de draaischakelaar voor de rechter-motor op NORM, zet de selectieschake-laar op motor 2 en druk dan op deSTART knop, Je kunt nu horen dat derechtermotor begint te draaien. Je kuntde juiste spotview selecteren om de be-weging van de propeller te volgen. Depropeller zal niet meteen op volle toerendraaien omdat we eerst brandstof moe-ten leveren aan de motor, waarvoor wede condition levers op de centrale con-sole nodig hebben. Nadat je geconsta-teerd hebt dat de propeller netjes vrijronddraait zet je de condition lever vanmotor 2 naar de START/FEATHER posi-tie. Brandstof komt dan in de turbine endan zie je dat de snelheid snel toe-neemt. Trouwens het geluid van de op

Makkelijke push back met het FMC menu

Start panel onder APU CONTOL panel

toeren komende motor is niet te missen.En nu moet je de klokken van de motorgaan volgen op het electronic fligth dis-play om te checken of er een correcteen veilige motorstart is. RPM (Roundsper Minute) moet zich stabiliseren rond210 - 220 met een temperatuur vanrond de 400°C. Je moet letten op eeneventueel niet lukken van de start ofook alert zijn op een bijna niet voor ko-mende brand in de motoren. In dat ge-val moet de brandstoftoevoer onmiddel-lijk worden afgesloten en de brandblus-sers aangezet. Als het allemaal goedgegaan is kan het proces herhaald wor-den voor motor 1. Nu moet je twee cor-rect gestarte motoren hebben.

Schoon schip na het opstarten

Met beide motoren nu draaiend kan deAPU worden afgezet. Schakel de bleedair van beide motoren in en zet de scha-kelaars voor de generators op beide mo-toren om. Zet beide aircontioning PACKSweer naar AUTO, waarna je de lucht-stroom weer kunt horen. De motorenvan het vliegtuig leveren nu air conditio-ning en elektriciteit.Zet nu de beide condition levers naar

maximum waardoor beide motoren rondde 660RPM gaan draaien, ideaal voortaxiën. We zullen de principes achter decondition levers in een latere tutorial

behandelen als flight operations aan debeurt zijn.In de volgende tutorial gaan we voor heteerst naar de flight management com-puter kijken die het echte hart van hetvliegtuig en de navigatie vormt. In detussentijd nu je toch de motoren draai-end hebt ga gerust een stukje vliegen

om een beetje gevoel voor het vliegtuigte krijgen.

Condition lever van de rechtermotor op START/FEATHER

RPM rond 210, temperature rond 400°C

Fuel cut off en de brandblussers rechts op het brandstofpaneel.

De twee motorgeneratoren moeten ook aan.