Waar waren we gebleven? In Notam236 hebben we het overhead panelcompleet uitgespit en ja dat is eenbeetje taaie materie. Maar nu gaanwe een stukje naar beneden naarhet instrumentenpaneel met het Pri-mary Flight Display en Multi PurposeDisplay en nog wel meer. En dit isveel leuker want hier bewegen aller-lei dingen op schermen en dat boeitons altijd.

In de vorige aflevering heb ik gestelddat de DEFAULT-status als status voorhet opstarten van het vliegtuig het han-digst is maar we gaan nu toch met Coldand Dark beginnen. Dat stel je in op hetControl Panel op de tweede pagina depagina van de Flight Config voordat jede flight simulator gestart hebt. Eensmoet je het toch meegemaakt hebben:

cold and dark. Als het goed is staat degrounpower-kar al naast je te draaienmaar die is nog niet doorgekoppeld. Enzonder dat je de batterijen, de accu’s,hebt aangezet kan je helemaal niets. Inhet overhead panel vier schakelaars opeen rij op het paneeltje DC CONTROL(DC = Direct Current, gelijkstroom) aanzetten. Dan zet je meteen de schakelaarEX PWR om en als het te donker is in decockpit ook de DOM-schakelaar op hetoverhead panel. En dan komt er ineenseen boel tot leven en de accu’s wordennu niet leeggetrokken want dat gaattamelijk snel als je geen energiebronhebt gekoppeld zoals de Ground Powerof de Auxiliary Power Unit (APU).Rechtsboven op het overhead panel zitnog een tweede schakelaar voor Exter-nal Power in het AC CONTROL paneeltje.Dat is voor als de gound power unit wis-

selstroom levert en dat komt bijna nietvoor. Vergeet het maar dit paneeltje. Alsje de vier battery schakelaar en de ex-ternal power hebt omgezet krijg je eerstop de schermen die blanco waren een Tte zien. Dat is de T van Test. Hij doeteerst even een zelftest waarna de be-kende schermen verschijnen met op de

Majestic Dash 8 Q400 vervolg: de panelen, deel 2

Primary Flight Display een knipperendeaanduiding ALLIGNING. Hij is het toestelaan het oplijnen, de precieze plaats opaarde aan het bepalen want daarmeebegint natuurlijk elk vluchtplan. Het kanzijn dat je helemaal niets op de PFD enMFD schermen ziet en dan staan dedraaiknoppen voor de lichtsterkte vande schermen op -0-. Even aan draaien:links twee knoppen en rechts ook twee.Ik geloof dat de default instelling 56 is.Zet dan gelijk even de twee FMC’s aandan kunnen die ook aan hun zelftestbeginnen.

We gaan het glareshield bekijken. Eigen-lijk het anti-weerspiegelingsscherm zo-dat je niet allerlei klokken in de voorruitweerspiegeld ziet, maar hier zitten pertraditie belangrijke bedieningspanelenzoals die voor de autopilot. Helemaal

links bij de DASH zie je PROPELLERGROUND RANGE, dus hoever de propel-ler van de grond af is: 12 voet. Hij leidteen beetje een eigen leven: tijdens hettaxiën is hij meestal aan en daarna gaathij uit. Interessante informatie.Daarnaast zie je de schakelaar FLIGHT

TAXI. Op het moment van touch downbij je landing gaan de spoilers uit staanen die blijven uit staan. Na het verlatenvan de baan kunnen deze natuurlijkweer ingetrokken worden en dat gaathandmatig met deze schakelaar. En hetis ook niet aan te bevelen om de spoilersomhoog te hebben, geparkeerd op hetplatform bij sneeuw en ijs. Dat kan danin de sleuf van de spoilers naar binnen-dringen en de goede werking beïnvloe-den. De schakelaar moet dus naar TAXI.Rechts daarvan twee knoppen die hoog-uit alleen in noodsituatie ingedrukt mo-gen worden, want normaal horen deSTICK PUSHER en de ELEVATOR TRIMaan te staan. Het is een beetje specialis-tisch dit en ik laat het even rusten.Weer verder naar rechts zit de stop-watch die standaard werkt: De knoprechtsboven eerste keer indrukken startde wijzer, nog een keer indrukken stopt

die en nog een keer zet de stopwatchweer op nul.

Dan drie lampjes onder elkaar: een be-langrijke is BELOW G/S, die je waar-schuwt als je onder het glijpad zit bijeen ILS-nadering, daarboven PULL UPom de werking van het GPWS-systeemte testen. Met TERREIN INHIBIT zet jede kaart van het GPWS-systeem uit opde MFD als blijkt dat die kaart helemaalniet meer klopt met de werkelijkheid.Dan heb je er alleen maar last van. Pro-beer maar even, dan is het duidelijk.

Het vliegtuig zelf of de piloot kan deautopilot uitzetten. Dan gaat A/PDISENG knipperen. Niet zo nodig als jezelf de autopilot uitzet want je weet na-tuurlijk wat je doet. Maar de kist kanook zelf beslissen tot het uitzetten vande autopilot en dan is het fijn dat je ge-waarschuwd wordt. Erop drukken en dewaarschuwing verdwijnt.

Dezelfde knoppen en lampjes zitten ge-spiegeld aan de rechterkant dus voor deco-pilot. Maar daar zit nog een voorzie-ning extra, de ANTI SKID schakelaar entestknop. De anti skid zorgt ervoor datde wielen niet blokkeren op een natte

baan of zo, want dan is het leed nietmeer te overzien. Je ziet dan ook antiskid uitgaan op het annunciator schermvlak onder het overhead panel.En dan zijn we zo langzamerhand toeaan de bedieningsknoppen van de auto-pilot. Je ziet het complete autopilotpa-neel hier rechtsboven. Maar eerst nogeven vier indruktoetsen genaamd RUD1,SPLR, SPRL2 en RUD2, waar wij alsflightsimmer maar weinig mee te makenhebben. Als een van de spoilers of derudder vastzit en ze met de normalebedieningsorganen niet meer werkenkan je ze van het hoofdsysteem loskop-pelen door middel van deze knoppen en

ze bedienen via een omweggetje. Voerteen beetje te ver voor hier. Je weet nuwaar deze knoppen voor zijn.

De autopilot van de Dash is simpelerdan die van de 737 want het is een sim-peler toestel. En ik heb meteen maar deallerbelangrijkste knop hier rood aange-geven de ALT SEL (altitude select) knop.Een echte instinker ook voor de pilotenin the real world, want wat is het geval?Als je een gewenste hoogte ingeeft ende ALT SEL toets vergeet gaat je toestelijverig klimmen (of dalen) en klimt danrustig door, dus door de ingestelde

hoogte heen, als je de ALT SEL knopniet hebt ingedrukt. Don’t ever forget topush the alt sel button. Je bent gewaar-schuwd. De rest van de knoppen komenaan bod bij de eerste vlucht, maar ach,zo vreemd komen ze niet bij je over(toch?).

Links naast het Primary Flight Displayvind je een paar knoppen waarmee jezaken kunt instellen op de PDF. De eer-ste is de SPEED BUG. Je drukt op SEL endraait dan met de ronde knop de V1-speed voor, dan weer op SEL en met dedraaiknop de VR-speed, enz., enz. DieV-speeds moet je zelf uit tabellen lezen.Maar dat volgt allemaal nog.BARO SET zal wel duidelijk zijn: Hier zetje de barometerstand die je uit hetweerbericht van de luchthaven hebt ge-lezen. Overgaan naar de STANDARDluchtdruk op de hoogte die je door ATC

is gegeven doe je door op het middenvan de knop te drukken.De onderste knop is voor de DecisionHeight en voor Minimum Descent Altitu-de. Om het eens officieel te vertellen:DH wordt alleen gebruikt voor eenCATI/II/III ILS approach, voor alle an-dere approaches is het MDA. Dus maakje keus en draai dan met de ronde knopdie gekozen hoogte op het hoogte’lint’rechts in de PFD, zoals je op het plaatjeziet. Zitten toch best wel wat leukevoorzieningen in, in deze kist.

Hieronder het allerbelangrijkste vensterde Primery Flight (Flying) Display. Delinkerbalk (of lint) is de snelheid door delucht, middenin het ‘wereldbolletje’blauw is de lucht waar je wèl moet we-zen en bruin is de grond. Rechts de balkmet je hoogte en ook de stijg/daalsnel-heid. Daaronder, de kompasroos is jeHSI, je Horizontal Situation Indicator,die je vliegtuig weergeeft recht van bo-ven gezien, dus laat zien in welke rich-ting de neus wijst. Maar er is meer tevinden hier: de koersen en tracks (de tevliegen lijn over de grond) naar VOR- enNDB-bakens en koersen die in de FMC ofILS gezet zijn.

Het tweede schern de MDF van de co-pilot staat hier ingesteld op de paginaELECTRiCAL en je kunt zien dat de APUaan staat en dat de accu’s worden gela-den (positieve waarden). Het onderstegedeelte is voor het hydraulische sy-steem waar op dit moment niet veelgebeurt omdat de motoren nog gestartmoeten worden. Je ziet dat de parkingbrakes aan staan (er is hydraulischedruk daar en de flaps staan nog inge-trokken.

Het paneel voor het landingsgestel zitlinks van dit scherm en het landingsge-stel staat naar beneden. Die wielen trekje in zodra je een positive rate of climbhebt, dus als je in de PFD een positive

rate of climb hebt, als jeeen duidelijke stijgsnel-heid constateert. ‘Threegreen’ een standaarduit-drukking betekent datde wielen uit staan engelocked (vergrendeld)zijn. Geen lampjes bete-kend de wielen zijn om-hoog en vergrendeld en

alle andere aanduidingen betekenen datje een probleem hebt met het landings-gestel. In het echte vliegtuig moet jeeerst de rode LOCK RELEASE knop om-zetten om iets te kunnen doen maardaar doen wij flightsimmers niet aan. Alsje de flaps verder uitzet dan 5° begintde HORN een beslist onaangenaam ge-luid te geven want de kist denkt dan datje wilt gaan landen en is zo vriendelijk jeeraan te herinneren dat de wielen nog instaan. Je kunt die horn ook uit zettendoor de schakelaar naar boven te zet-ten. Het kan voor komen dat je een gro-tere flapstand wilt hebben maar nog nietde wielen naar beneden.

Onder de hendel voor het landingsgestelzit de GPWS LANDING FLAP selector.Even voor de goede orde: Je bedienthier niet je flaps mee. Het is een waar-

schuwingssystem als je approach snel-heid niet correspondeert met jeflapsetting. Bijvoorbeeld: Je houdt in definal approach een snelheid aan vooreen flapsetting 35° maar je bent verge-ten je flaps van 15° naar 35° te zetten.Nou dat zul je weten. Het waarschuwt jevoor een fatale stall zo vlak boven degrond.De HYDRAULIC CONTROL daaronderwordt aangezet (beide zwarte knoppen)als onderdeel van de after start check.Tijdens de klim gaan ze uit en ze wordenweer handmatig aangezet tijdens deafdaling en worden uitgezet bij het af-sluiten van het toestel aan de gate. Hetzijn back up systemen voor het gevaldat… in de kritieke fasen van de vlucht.Meer hoef je nu niet te weten van dezeknoppen en ook niet van de derde ach-ter het klepje.

Iets verder naar beneden in de boven-rand van de FMC zitten een paar backup systemen voor de Flight ManagementComputer indien die in de war zou ra-ken. Je ziet daar DG SLEW, DG,ATT/HDG ALIGN. Ze komen later aanbod als we de FMC gaan behandelen.

En nu komen we aan het favoriete ge-deelte van alle flightsimmers: FUELCONTROL, ENGINE CONTROL EN PRO-PELLER CONTROL. Je ziet het op de vol-gende pagina. Maar eerst hoe je decorresponderende pagina’s voor dezesystemen in je MFD (Multi Funtion Dis-

lay) kunt zetten: de knoppen vind jeonder de throttle quadrant.

Als eerste FUEL CONTROL. De Dashheeft mechanische brandstofpompen inde brandstoftanks maar heeft bovendienelectrische AUXILIARY PUMPS als backup indien de hoofdpompen zouden uit-vallen. Als voorzorgsmaatregel wordenzij ingeschakeld bij take off en bij lan-ding. Niet vergeten hoor! Je kunt ookbrandstof van de ene naar de anderetank pompen wat maar zelden voorkomt bij de Dash, eigenlijk alleen als ereen motor uitvalt. Het overpompenwerkt alleen als de motor(en) draaien.Als je, zoals op de vorige pagina om-

schreven FUEL SYS hebt ingedrukt krijgje de fuel pagina op je MFD en daar kanje een boel uitlezen, ten eerste de hoe-veelheid brandstof aan boord (de tweeronde klokken, inderdaad, twee tanks),de totale hoeveelheid brandstof en ookde temperatuur van de brandstof. En jekunt ook zien of de AUX PUMPS aanstaan en ook de richting waar de brand-stof naar toe gaat indien je overpompt.Zitten toch best wel wat leuke voorzie-ningen in deze kist.Want het wordt nog leuker: het paneelvan de ENGINE CONTROL waar je ver-schillende instelling voor take off encruise power settings vindt. Bij normalevluchten worden de instellingen nauwe-lijks gewijzigd. Op het middenscherm inde cockpit waar je de power settings vande motoren kunt volgen, zie je dat dedefault setting voor de motoren 90% isals de motoren draaien. Door op deMTOP knop te drukken verander je dezevan 90% naar 100%. Of de DEC (decre-ase) knop indrukken (in de witte recht-hoek naast RESET) biedt de mogelijk-

heid om de power terug te zetten naareen minimum van 77%. RESET zet depower terug naar de default dus naarNTOP. De EVENT MARKER is voor onder-houdsdoeleinden.De MCL en de MCR toetsen zijn voorveranderen van de power setting tijdensde klim (tot nu toe hadden we het over

de take off) en tijdens de cruise en wor-den bijna niet gebruikt bij normalevluchten. MCL is Max Climb en MCR isMax Cruise. RDC Np LDG slaan we evenover.

Het derde paneel is PROPELLER CON-TROL en daar tref je de knop AU-TOFEATHER aan dus dat ziet er goeduit: het vliegtuig regelt alles voor je.Maar waar gaat het hier om? De machti-ge Pratt & Whitney PW150A hebben zesgrote propellerbladen die de Dash zijngoede prestaties geven. De verstellingvan die bladen gaat over een hoek van90° en als de motoren stil staan willenwe de bladen graag in vaanstand heb-ben, in het verlengde van de vliegrich-ting zodat bij het uitvallen van eenmotor de stilstaande bladen zo weinigmogelijk luchtweerstand ondervinden.Maar tijdens het opstarten hebben we zegraag 90° gedraaid zodat ze min of

meer in een plat vlak komen te liggenook weer om zo weinig mogelijk weer-stand te ondervinden bij het opstarten.

Het autofeather systeem een belangrijkonderdeel van het hydraulische systeemzorg hiervoor. Je kunt het verschil tus-sen de stand feather en 90° gedraaidgoed zien op de plaatjes hieronder. Ennatuurlijk kunnen we ons herinneren dathet variëren van de stuwkracht, de

thrust, van een turboprop ook wordtgeregeld (in de eerste plaats) door ver-andering van de hoek van de propeller-bladen, maar dat regelen we met decondition levers. We drukken de AU-TOFEATHER knop altijd in bij de afterstart flow (checklist). Er is bovendieneen alternatief feather mechaniek voorelke zijde apart, maar misschien voertdat iets te ver nu. Er is ook een testvoor het autofeather systeem die je kuntdraaien en die ongeveer 30 secondenduurt en die je in het middelste schermkunt volgen. Als de test klaar is druk je

de testknop nog een keer in en danstaat het weer in operationele stand.

Eén etage lager vindt je de back up ra-dio die heerlijk simpel is. Drie standenzijn mogelijk: OFF, ON en TEST. Met de

ronde knop dieuit twee delenbestaat kies jede frequentievoor en achterde punt en danverhuis je defrequentie metde dubbele pijlnaar het boven-ste, actieve ven-

ster. Zoals we gewend zijn. Als je kiestvoor de stand ON verschijnt er in hetbovenste venster van je hoofdradio SBYCTL oftewel standby. En dan heeft destand BOTH van de ronde knop op dehoofdradio ook nog een aparte functiemaar dat is voor de volgende keer wantde radio is een beetje gecompliceerd.Laat ik het zo zeggen: Als je thuis eenkei bent in het opnieuw inbrengen vande frequenties voor je kabeltelevisie inde decoder en de zenders ook nog net-jes op volgorde kunt krijgen met de on-

gewenste zenders eruit, ja, dan heb jeeen streepje voor hier.Het onderste paneel in dit rijtje is voorde voice recorder en de bediening issimpel bovendien wij flightsimmers heb-ben er niet zo veel mee. De microfoon

van de voice recorder zit bovenop hetglare shield in het midden, voor het ge-val je je dat afvroeg.

En nu denk je, we zijn toe aan de FMCtoch wel het interessantste en lastigsteinstrument in de airliner, maar nee. Wegaan volgende keer eerst ons verdiepenin het bedieningspaneel voor de MFD,het Multi Function Display want daar iseen boel te ontdekken, zoals de weatherradio of de functie TERRAIN. En ook pei-lingen en nog veel meer. Dat is allemaalwerkend in de Majestic en het zou zondezijn als we al deze mogelijkheden nietkennen. Dan heb je gewoon te veel be-taald voor deze software. Dus: De vol-gende aflevering wordt een echtestudeeraflevering. Er zitten leuke dingenin dit toestel!

Erik.