De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring · 2015-11-07 · UNIVERSITEIT...
85
UNIVERSITEIT GENT FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE ACADEMIEJAAR 2014 – 2015 De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen Celine Vanrapenbusch en Klaas Verlinde onder leiding van Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge
Transcript of De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring · 2015-11-07 · UNIVERSITEIT...
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2014 – 2015
De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Celine Vanrapenbusch en Klaas Verlinde
onder leiding van
Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge
UNIVERSITEIT GENT
FACULTEIT ECONOMIE EN BEDRIJFSKUNDE
ACADEMIEJAAR 2014 – 2015
De belastingdruk in België voor ondernemingen: meting en verklaring
Masterproef voorgedragen tot het bekomen van de graad van
Master of Science in de Toegepaste Economische Wetenschappen
Celine Vanrapenbusch en Klaas Verlinde
onder leiding van
Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge
PERMISSION
Ondergetekenden verklaren dat de inhoud van deze masterproef mag geraadpleegd en/of
gereproduceerd worden, mits bronvermelding.
Celine Vanrapenbusch
Klaas Verlinde
I
Woord vooraf
Eerst en vooral wensen we onze promotor Prof. dr. Philippe Van Cauwenberge te danken
voor de gewaardeerde begeleiding en kritische inbreng. Zijn assistent Peter Beyne zijn we
dankbaar voor zijn praktische ondersteuning inzake de gegevensverzameling en –analyse.
Voorts willen we onze appreciatie uitdrukken voor onze vrienden en familie die ons gesteund
hebben bij het schrijven van deze thesis.
Mei 2015
Celine Vanrapenbusch
Klaas Verlinde
II
INHOUDSOPGAVE
LIJST VAN TABELLEN ............................................................................................................................... IV
LIJST VAN FIGUREN ................................................................................................................................. V
LIJST VAN GRAFIEKEN ............................................................................................................................. VI
APPENDIX ........................................................................................................................................... VII
1 Inleiding ......................................................................................................................................1
2 De statutaire belastingdruk .........................................................................................................4
2.1 Definitie ..............................................................................................................................4
2.2 Berekening van de vennootschapsbelasting .........................................................................4
2.2.1 Het belastbaar inkomen ...............................................................................................4
2.2.2 Het tarief van de vennootschapsbelasting ....................................................................7
2.3 Evolutie van de vennootschapsbelasting in België ................................................................7
2.3.1 Daling van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004 ..........................................7
2.3.2 Invoering van de notionele-interestaftrek in aanslagjaar 2007 .....................................8
2.3.3 Introductie van de fairness taks in aanslagjaar 2014 ................................................... 11
2.3.4 Recente maatregelen ................................................................................................. 12
3 De effectieve belastingdruk ....................................................................................................... 15
3.1 Definitie ............................................................................................................................ 15
3.2 De verschillende methodes voor het meten van de belastingdruk ..................................... 15
3.3 Motivering van de gebruikte methode ............................................................................... 17
4 Steekproef ................................................................................................................................ 18
5 Welke factoren verklaren de variatie in de belastingdruk .......................................................... 20
5.1 Inleiding ............................................................................................................................ 20
5.2 Afhankelijke variabele ....................................................................................................... 20
5.2.1 Teller van de belastingdruk ........................................................................................ 20
5.2.2 Noemer van de belastingdruk .................................................................................... 22
5.3 Verklarende variabelen...................................................................................................... 24
5.3.1 Bedrijfsgrootte ........................................................................................................... 24
5.3.2 Langetermijnschuldgraad ........................................................................................... 27
5.3.3 Notionele-interestaftrek ............................................................................................ 27
5.3.4 Kapitaalintensiteit ...................................................................................................... 28
5.3.5 Onderzoek en ontwikkeling ........................................................................................ 29
5.3.6 Rentabiliteit ............................................................................................................... 30
III
5.3.7 Sectormediaan ........................................................................................................... 31
5.4 Descriptieve analyse .......................................................................................................... 32
5.5 Regressieanalyse ............................................................................................................... 37
6 Internationaal aspect ................................................................................................................ 44
6.1 Vergelijking van de belastingdruk in de wereld .................................................................. 44
6.2 LuxLeaks ............................................................................................................................ 46
6.2.1 Beschrijving ............................................................................................................... 46
6.2.2 Casestudie ................................................................................................................. 47
6.2.3 Model ........................................................................................................................ 49
6.2.4 Steekproef ................................................................................................................. 51
6.2.5 Resultaten ................................................................................................................. 52
6.3 Excess profit ruling ............................................................................................................ 57
6.4 Toekomst van de belastingdruk in de Europese Unie ......................................................... 58
7 Discussie van de masterproef .................................................................................................... 62
7.1 Samenvatting van de resultaten ........................................................................................ 62
7.2 Beperkingen en toekomstig onderzoek .............................................................................. 63
7.3 Conclusie ........................................................................................................................... 64
8 Bronnen ...................................................................................................................................... I
9 Appendix ......................................................................................................................................i
IV
LIJST VAN TABELLEN
Tabel 1: Selectieprocedure nationale regressie ................................................................................. 19
Tabel 2: Correlatietabel tussen "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van
het boekjaar" .................................................................................................................................... 21
Tabel 3: Gepaarde t-test voor "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het
boekjaar" .......................................................................................................................................... 21
Tabel 4: Overzicht van de verschillende noemers van ETR in de literatuur ......................................... 23
Tabel 5: Correlatietabel tussen ETR1 en ETR2.................................................................................... 32
Tabel 6: Gepaarde t-test voor ETR1 en ETR2 ..................................................................................... 32
Tabel 7: Beschrijvende statistiek nationale regressie ......................................................................... 33
Tabel 8: Overzicht van de verklarende variabelen nationale regressie ............................................... 38
Tabel 9: Regressieanalyse nationale regressie ................................................................................... 39
Tabel 10: Correlatietabel nationale regressie .................................................................................... 40
Tabel 11: Overzicht van de verklarende variabelen internationale regressie ...................................... 50
Tabel 12: Selectieprocedure internationale regressie ........................................................................ 51
Tabel 13: Beschrijvende statistiek internationale regressie ............................................................... 53
Tabel 14: Regressieanalyse internationale regressie .......................................................................... 55
Tabel 15: Correlatietabel internationale regressie ............................................................................. 56
V
LIJST VAN FIGUREN
Figuur 1: Algemeen schema van de vennootschapsbelasting: Bepaling van de belastbare grondslag ...6
Figuur 2: Schematische voorstelling van de structuur van Groupe Bruxelles Lambert ........................ 48
Figuur 3: Schematisch overzicht van de excess profit rulings ............................................................. 58
VI
LIJST VAN GRAFIEKEN
Grafiek 1: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk in 2004-2013................................... 35
Grafiek 2: Verdeling van de taksvoorkeur (STR-ETR) .......................................................................... 36
Grafiek 3: Evolutie van de langetermijnschuldgraad in 2004-2013 ..................................................... 37
Grafiek 5: Evolutie van de gemiddelde statutaire belastingdruk in Europa (2006-2014) ..................... 45
Grafiek 4: Gemiddelde statutaire belastingdruk per continent (2014) ..................................................
Grafiek 6: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk ........................................................ 52
VII
APPENDIX
Appendix 1: Netto-effect van de notionele-interestaftrek op de overheidsfinanciën in 2006 ................i
Appendix 2: Evolutie van de ETR bij stijgend resultaat ......................................................................... ii
Appendix 3: Mediaan van ETR per sector en Chi-kwadraattest ........................................................... iii
Appendix 4: Effectieve en statutaire belastingdruk in de Europese Unie (2013, in %) ......................... iv
1
1 INLEIDING
De financiering van een land gaat gepaard met het heffen van belastingen. Niet enkel
inwoners worden hiervoor aangesproken, ook bedrijven moeten hun steentje bijdragen. Het
doel van deze thesis is om na te gaan wat de effectieve belastingdruk voor ondernemingen is,
of die significant verschillend is van de vooropgestelde belastingvoet in de wet en hoe we dit
kunnen verklaren. Concreet hebben we dit aangepakt door de effectieve belastingdruk te
meten voor een steekproef van Belgische bedrijven en te verklaren aan de hand van
variabelen die wij achten een invloed te hebben op de belastingdruk.
Men mag de belastingdruk niet verwarren met het overheidsbeslag. Dat laatste wordt
gedefinieerd als “de mate waarin de overheid beslag legt op de door de economie
gegenereerde middelen” (Decramer, Konings & Reynaerts, 2011). Hierbij vertrekt men van
de uitgaven van de overheid, terwijl de belastingdruk logischerwijs uitgaat van de belastingen.
Naast de belastingen heeft de staat nog andere inkomsten, onder andere uit de verkoop van
goederen en diensten.
Een verklaring voor de vele aandacht die de belastingdruk van bedrijven krijgt is de grote
politieke interesse (Clark, 2003). Een vaak voorkomend argument in de beleidsdiscussie is de
mogelijke negatieve impact van een hoge belastingdruk op de investeringen. Ten tweede
worden bedrijven door de media er vaak van beschuldigd dat ze geen “fair” deel van de
belastingen betalen.
Er moet een onderscheid gemaakt worden tussen de statutaire (STR) en de effectieve
belastingdruk (ETR). De statutaire belastingdruk is bij wet vastgelegd, terwijl de ETR kijkt
naar de werkelijk betaalde of te betalen belastingen. De ETR is typisch lager dan de statutaire
belastingdruk ten gevolge van bepaalde belastingaftrekken zoals de notionele-interestaftrek.
Het verschil tussen STR en ETR kan gezien worden als de mate waarin de belastbare basis
verschilt van het resultaat van het boekjaar, m.a.w. de omvang van het verkregen
belastingvoordeel. Later in de thesis wordt, in navolging van Wilkie (1988), de term
taksvoorkeur gebruikt wanneer er over het verschil tussen het boekhoudkundig en fiscaal
resultaat wordt gesproken.
2
Deze thesis beperkt zich tot de vennootschapsbelasting, wat deel uitmaakt van de
inkomstenbelastingen (WIB92, art. 1). De belastingen waaraan een vennootschap
onderworpen is, beperken zich hier niet toe: er is onder andere ook een provinciebelasting
verschuldigd. Recent onderzoek heeft uitgewezen dat lokale belastingen een significante
impact hebben op de rentabiliteit van een onderneming (De Schoenmaker, Van Cauwenberge
& Vander Bauwhede, 2014). In navolging van de literatuur inzake de ETR beperken we ons
tot de vennootschapsbelasting.
In ons model hebben we de ETR op twee verschillende manieren gedefinieerd, enerzijds als
de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat van het boekjaar voor belastingen”
(ETR1) en anderzijds als de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat voor interest
en belastingen (EBIT)” (ETR2). We onderzoeken de impact die de ETR ondervindt van
volgende variabelen: bedrijfsgrootte, langetermijnschuldgraad, notionele-interestaftrek,
kapitaalintensiteit, onderzoek, rentabiliteit en sectormediaan. Voor de variabele
bedrijfsgrootte hanteren we twee definities, namelijk de logaritme van het aantal werknemers
en de logaritme van het balanstotaal. Deze hebben in onze steekproef een tegengestelde
invloed op de ETR, respectievelijk positief en negatief. Ook de definitie van ETR blijkt van
belang te zijn. Dit is duidelijk merkbaar bij de variabele rentabiliteit, die negatief geassocieerd
is met ETR1 en positief met ETR2. Bij het bestuderen van de gegevens merken we sterke
verschillen in de effectieve belastingdruk tussen de sectoren. Dit wordt bevestigd door de
significante relatie tussen de sectormediaan en de ETR. Voor de overige verklarende
variabelen bekomen we vaak resultaten die niet-significant of tegengesteld aan onze
hypotheses zijn. Zo stellen we een positieve impact van de variabele onderzoek op ETR1 vast.
De verklaring die we voor deze resultaten geven, is het feit dat de taksvoorkeur van veel
ondernemingen in onze steekproef negatief is. In navolging van de literatuur werden onze
hypotheses opgesteld uitgaande van een positieve taksvoorkeur.
Naast het nationale aspect van de belastingdruk bespreken we ook de actuele internationale
ontwikkelingen. We geven een vergelijking van de effectieve belastingdruk in verschillende
landen. De recente LuxLeaks en excess profit rulings worden uitvoerig besproken. Via een
regressieanalyse tonen we aan dat ondernemingen die een vestiging in Luxemburg hebben,
genieten van een significant lagere wereldwijde effectieve belastingdruk. Het fiscale debat
situeert zich momenteel op Europees niveau, waarbij de nadruk ligt op het vergroten van de
transparantie.
3
Onze thesis draagt bij tot de literatuur op meerdere vlakken. Ten eerste is er, voor zover wij
weten, slechts een beperkt aantal onderzoeken gevoerd naar de determinanten van de
belastingdruk van ondernemingen in België. Daarnaast is het internationaal aspect van deze
studie uniek omdat we zeer recente fenomenen behandelen die nog nauwelijks in de
academische literatuur behandeld werden.
Het vervolg van deze thesis is als volgt georganiseerd. In hoofdstuk 2 bespreken we het
wettelijke aspect en de evolutie van de vennootschapsbelasting in België. Hoofdstuk 3 is een
bespreking van de verschillende methodes om de effectieve belastingdruk te meten. In
hoofdstuk 4 bepalen we de steekproef voor de studie, waarna een descriptieve analyse volgt.
Vervolgens onderzoeken we welke factoren de variaties in de belastingdruk verklaren. Het
zesde hoofdstuk behandelt het internationale aspect, met speciale aandacht voor de recente
LuxLeaks en excess profit rulings. We sluiten af met een samenvatting van de resultaten en
een algemene conclusie.
4
2 DE STATUTAIRE BELASTINGDRUK
In dit hoofdstuk gaan we dieper in op de statutaire belastingdruk (STR). Allereerst geven we
een definitie van het begrip. Daarna overlopen we hoe de vennootschapsbelasting wordt
berekend en vervolgens beschrijven we de evolutie van de statutaire belastingvoet.
2.1 Definitie
De statutaire belastingdruk wordt gedefinieerd als de ratio van de “belastingen op het resultaat
van het boekjaar” op het “belastbaar inkomen”. De STR is het wettelijk bepaald percentage
belastingen dat geheven wordt op het belastbaar inkomen van een vennootschap.
2.2 Berekening van de vennootschapsbelasting
De berekening van de winstbelasting kan opgesplitst worden in twee delen: de bepaling van
het belastbaar inkomen en de vaststelling van het tarief van de vennootschapsbelasting. Deze
bespreking is grotendeels gebaseerd op Beghin en Van De Woesteyne (2012).
2.2.1 Het belastbaar inkomen
Om het belastbaar inkomen van een onderneming te bepalen, wordt uitgegaan van het
boekhoudkundige resultaat. Dit resultaat is echter niet gelijk aan de uiteindelijke belastbare
grondslag waarop het belastingtarief van toepassing is. De belastbare grondslag kan aan de
hand van enkele opeenvolgende stappen worden bepaald. Eerst wordt het fiscaal resultaat
bepaald, dat daarna wordt aangepast aan de fiscale voor- en nadelen waaraan de onderneming
onderhevig is.
Eerste bewerking: fiscaal resultaat
Het fiscaal resultaat bestaat uit drie bestanddelen: gereserveerde winsten, uitgekeerde
winsten en verworpen uitgaven.
5
Tweede bewerking: opsplitsing van de winst volgens oorsprong
Enkel de winst die werd gerealiseerd in landen waarmee België een
dubbeltaxatieverdrag heeft afgesloten, kan worden vrijgesteld. Alle andere winsten
worden in België belast.
Derde bewerking: aftrek van sommige niet-belastbare bestanddelen
Sommige giften die tijdens de eerste bewerking als verworpen uitgaven werden
geclassificeerd omdat ze niet het beroepskarakter bezitten, zijn binnen bepaalde
grenzen en onder voorwaarden vrijgesteld en kunnen vervolgens verwijderd worden
uit de winst. Een gift aan een erkende instelling zoals de Universiteit Gent valt onder
dit toepassingsgebied.
Vierde bewerking: aftrek van definitief belaste inkomsten (DBI) en vrijgestelde
roerende inkomsten (VRI)
Het doel van de aftrek van DBI is om te voorkomen dat inkomsten die voortvloeien uit
aandelen, en al belast werden bij de uitkerende vennootschap, dubbel zouden worden
belast.
Bepaalde financiële opbrengsten worden dankzij de VRI uit de belastbare winst
gehaald. Het gaat hier onder andere over dividenden uit preferente aandelen van de
NMBS.
Vijfde bewerking: aftrek van octrooi-inkomsten en risicokapitaal
Octrooi-inkomsten kunnen tot 80% worden vrijgesteld. Op die manier wil de overheid
onderzoek en ontwikkeling stimuleren.
De aftrek voor risicokapitaal, ook wel notionele-interestaftrek genoemd, wordt
berekend als een bepaald percentage van het kwalificerend eigen vermogen. De
berekening en de geschiedenis hiervan bespreken we in deel 2.3.2.
Zesde bewerking: aftrek van vorige verliezen
De fiscale recupereerbare verliezen die ontstaan zijn tijdens vorige jaren, kunnen in
mindering worden gebracht van het huidige resultaat.
6
Zevende bewerking: de investeringsaftrek
Een bepaald percentage van de investering kan onder bepaalde voorwaarden
afgetrokken worden van de vennootschapsbelasting. Er is onder meer een verhoogde
investeringsaftrek voor vaste activa die wordt ingezet om onderzoek en ontwikkeling
te bevorderen van nieuwe producten, processen en materialen die een lagere impact op
het milieu hebben.
Figuur 1 geeft dit proces schematisch weer.
Figuur 1: Algemeen schema van de vennootschapsbelasting: Bepaling van de belastbare grondslag
(Bron: FOD Financiën, 2014a)
7
2.2.2 Het tarief van de vennootschapsbelasting
Het belastingtarief wordt bepaald in art. 215 WIB92. Het normale tarief bedraagt 33% van het
belastbaar inkomen. Voor vennootschappen met een belastbaar inkomen lager dan 322.500
EUR wordt een lager tarief voorzien. Hun belasting wordt als volgt bepaald:
24,25% op de schijf van 0 tot 25.000 EUR
31% op de schijf van 25.000 tot 90.000 EUR
34,5% op de schijf van 90.000 tot 322.500 EUR
Dit verlaagd tarief is niet van toepassing op:
a) Vennootschappen waarvan meer dan de helft van de aandelen in handen is van een of
meerdere andere vennootschappen (met uitzondering van erkende coöperatieve
vennootschappen)
b) Vennootschappen die meer dan 13% van het gestorte kapitaal uitkeren als dividend
c) Vennootschappen die niet aan minstens een bedrijfsleider een bezoldiging toekennen
van 36.000 euro of, indien het belastbaar inkomen lager is, niet minstens een
bezoldiging gelijk aan het belastbaar inkomen toekennen (met uitzondering van
erkende coöperatieve vennootschappen)
d) Bepaalde beleggingsvennootschappen
Bovenop deze tarieven komt een crisisbelasting van 3 opcentiemen, zoals bepaald in art. 463
bis WIB92, waardoor het normale tarief dus op 33,99% komt.
2.3 Evolutie van de vennootschapsbelasting in België
In dit deel geven we een overzicht van de fiscale ontwikkelingen in deze eeuw.
2.3.1 Daling van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004
Een eerste opmerkelijke aanpassing van de vennootschapsbelasting was de aanpassing van de
statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004 (boekjaar 2003). Het belastingtarief (inclusief
crisisbelasting) werd verlaagd van 40,17% naar 33,99%. Om ervoor te zorgen dat deze
8
verandering geen drastische invloed had op de begroting, werd de nominale daling
gecompenseerd door de belastbare basis in de voorgaande jaren te verbreden. Een studie van
Vandenbussche, Janssen en Crabbé (2004) toont aan dat feitelijke belastingdruk van grote
Belgische ondernemingen in de periode 1993-2002 gestegen is.
2.3.2 Invoering van de notionele-interestaftrek in aanslagjaar 2007
In het boekjaar 2006, aanslagjaar 2007, werd de notionele-interestaftrek (NIA)
geïntroduceerd. Deze maatregel werd ingevoerd om de discriminatie tussen het financieren
met eigen vermogen en vreemd vermogen te reduceren. Voorheen konden enkel reële
interestkosten van het vreemd vermogen worden afgetrokken van de belastbare grondslag. Dit
zorgde voor aanzienlijke fiscale nadelen voor ondernemingen die met eigen vermogen
financieren. Vanaf boekjaar 2006 mogen zij nu ook een fictieve interestkost aftrekken van
hun belastbare grondslag. Naast het doel om deze fiscale discriminatie af te schaffen, zijn er
nog twee redenen voor de introductie van de NIA. Ten eerste wil men een algemene verlaging
van de effectieve belastingvoet voor alle bedrijven creëren, wat voor een hoger rendement na
belastingen op investeringen zal zorgen. Ten tweede wil men kapitaalintensieve investeringen
in België bevorderen en multinationals aanmoedigen om bepaalde intragroepsactiviteiten
zoals factoring aan een Belgische (dochter)onderneming toe te wijzen (FOD Financiën,
2014b).
De invoering van de NIA was ook bedoeld om een alternatief te bieden voor het fiscaal
gunstige stelsel van de coördinatiecentra. Deze behandeling moest afgeschaft worden omdat
het een vorm van oneerlijke concurrentie met zich meebracht. Voor coördinatiecentra was er
namelijk een bijzondere berekening van de belastbare basis, waardoor zij aanzienlijk minder
belastingen betaalden. Ze hadden echter een positieve impact op de economie en
tewerkstelling, waardoor er een alternatief moest voorzien worden (Vandermeersche, 2005).
De NIA valt in de literatuur onder de categorie van de zogenaamde “Allowances for
Corporate Equity” (ACE). Deze systemen hebben als doel de discriminatie tussen eigen en
vreemd vermogen te stoppen door ondernemingen toe te staan een bepaald percentage van
hun eigen vermogen af te trekken van hun belastingen (Klemm, 2007). De maatregel werd
voorgesteld in 1991 door het Instituut voor Fiscale Studies in Londen. België was niet het
eerste land dat een dergelijke maatregel invoerde. Kroatië, Italië en Oostenrijk voerden een
9
ACE-systeem in, maar schaften het later terug af. In 2011 herintroduceerde Italië het stelsel.
Vandaag is de notionele-interestaftrek van toepassing in Brazilië, België, Letland en Italië. In
Groenland zijn alle betalingen en bijgevolg ook dividenden (onder bepaalde voorwaarden)
aftrekbaar. In Nederland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk zijn er voorstellen om een
ACE-systeem in te voeren (CORIT Academic, 2014; Deloitte, 2014).
De berekening van de NIA wordt in art. 205 WIB92 als volgt bepaald:
Notionele-interestaftrek = Notionele rente x gecorrigeerd eigen vermogen
De notionele rente is gelijk aan de gemiddelde rentevoet van de lineaire overheidsobligaties
op tien jaar (OLO). Voor aanslagjaar 2015 bedraagt dit tarief 2,63%. KMO’s kunnen genieten
van een verhoogd tarief van een half procent waardoor hun notionele-interestaftrek 3,13%
bedraagt. Er werd een maximumgrens vastgesteld van 3% (3,5% voor KMO’s).
Zoals de formule aantoont, komt niet het volledige eigen vermogen in aanmerking bij het
berekenen van de NIA. De berekening van het gecorrigeerd eigen vermogen start bij het eigen
vermogen dat gerapporteerd is in de balans aan het einde van het vorige belastbaar tijdperk.
Onder het eigen vermogen vallen de rekeningen kapitaal, uitgiftepremies,
herwaarderingsmeerwaarden, reserves, overgedragen winsten of verliezen en
kapitaalsubsidies. Vervolgens worden enkele bedragen geëlimineerd:
De fiscale nettowaarde van de eigen aandelen op de balans
De fiscale nettowaarde van financiële vaste activa
De fiscale nettowaarde van aandelen waarvan de dividenden in aanmerking komen
voor het DBI-stelsel
De nettoboekwaarde van materiële vaste activa indien de kosten de grenzen van
redelijke beroepsbehoeften overschrijden
De boekwaarde van materiële vaste activa die beschouwd worden als een belegging
die uit hun aard geen regelmatig inkomen opleveren
De boekwaarde van vastgoed dat gebruikt wordt door bestuurders, hun echtgenoten of
kinderen
Het vrijgestelde bedrag van uitgedrukte, niet-verwezenlijkte meerwaarden en
kapitaalsubsidies
10
Het werken met een gecorrigeerd eigen vermogen heeft als doel het vermijden van misbruik
en dubbel gebruik. Zo zouden privébezittingen kunnen worden ingebracht waardoor het eigen
vermogen en daarmee samengaand de notionele-interestaftrek worden vergroot (FOD
Financiën, 2014b).
De notionele-interestaftrek kan nooit teruggestort worden via de belastingen. Wanneer er
onvoldoende winst wordt gecreëerd om de NIA volledig te benutten, was het tot voor kort
mogelijk om het ongebruikte bedrag over te dragen gedurende zeven periodes. Na het
boekjaar 2012 werd deze maatregel afgeschaft. De geaccumuleerde bedragen die in
voorgaande periodes werden opgebouwd zijn onderworpen aan een overgangsmaatregel.
Bij de invoering van de NIA dacht de regering dat deze maatregel budgettair neutraal zou
zijn. Achteraf bleek dat men de kostprijs ervan had onderschat (De Tijd, 13 oktober 2007).
Een studie van de Nationale Bank van België (2008) geeft een schatting van de netto-impact
van de notionele interest op het overheidsbudget. Appendix 1 geeft deze berekening weer, die
resulteert in een negatief netto budgettair effect.
We moeten echter voorzichtig omspringen met het trekken van conclusies. Partijen die voor
de NIA zijn, menen dat het netto-effect op de inkomsten van de overheid positief is. Eén van
de verklaringen voor de positieve impact is het aantal nieuwe buitenlandse investeringen die
meer ontvangsten genereren voor de overheid dan kosten (Trends Knack, 2011). Als
conclusie kunnen we stellen dat het moeilijk in te schatten valt wat de reële kosten en
opbrengsten zijn van deze maatregel.
Het blijft onzeker hoelang deze maatregel nog van toepassing zal blijven aangezien er uit
meerdere hoeken kritiek komt. Ten eerste staat Europa negatief tegenover de NIA. Het zou
een ‘oneerlijke’ maatregel zijn die de fiscale concurrentie tussen de lidstaten verstoort. Verder
hebben partijen zoals de PVDA kritiek op de NIA. Grote bedrijven kunnen via deze maatregel
hun belastingdruk nog verder naar beneden drukken. Als laatste kritiekpunt komt de hoge kost
naar boven, maar zoals hierboven beschreven valt dit te betwisten. Momenteel is deze kost
aanzienlijk kleiner door de lage OLO-rente. Voor 2015 rekent de regering hiervoor op een
besparing van 745 miljoen euro (De Tijd 21 november 2014).
11
2.3.3 Introductie van de fairness taks in aanslagjaar 2014
Een derde grote fiscale verandering, was de introductie van de zogeheten fairness taks die
vanaf aanslagjaar 2014 (boekjaar 2013) van toepassing is. Deze taks van 5,15% is een
afzonderlijke aanslag die in rekening moet worden gebracht bij het bepalen van de
vennootschapsbelasting indien de dividenden die worden uitgekeerd geheel of gedeeltelijk
afkomstig zijn uit inkomsten die niet daadwerkelijk onderworpen zijn geweest aan het
normale vennootschapstarief (EY, 2013). Concreet wil dit zeggen dat ondernemingen
mogelijk onderhevig zijn aan deze taks wanneer ze hun belastbare basis verminderen met de
notionele-interestaftrek of de aftrek van overdraagbare verliezen in hetzelfde jaar van
dividenduitkering. Wanneer de onderneming enkel gebruikmaakt van andere aftrekposten
zoals de DBI-aftrek, aftrek voor octrooi-inkomsten, investeringsaftrek … is men niet
onderworpen aan de fairness taks. Men moet wel rekening houden met het feit dat er dan geen
notionele-interestaftrek of aftrek van overdraagbare verliezen mag worden toegepast op
andere (belastbare) winsten. Indien dit wel zou gebeuren, zou de onderneming toch in
aanmerking kunnen komen voor de toepassing van de fairness taks. Alle Belgische
ondernemingen die niet als KMO worden erkend en alle Belgische inrichtingen van
buitenlandse ondernemingen kunnen onderworpen worden aan deze taks.
We kunnen deze aanslag als volgt samenvatten:
Het bedrag van de uitgekeerde dividenden verminderd met het uiteindelijke fiscaal resultaat,
dat onderworpen zal zijn aan de vennootschapsbelasting, en het gedeelte van dividenden
afkomstig van de belaste reserves vormen het onbelast deel van de uitgekeerde winst. De
verworven reserves vanaf boekjaar 2014 zullen niet onder het onbelast deel van de
uitgekeerde winst vallen wanneer zij worden uitgekeerd in één van de volgende jaren. De
teller van de proportionaliteitsfactor bestaat uit het werkelijk toegepast bedrag aan notionele-
interestaftrek en overgedragen verliezen gedurende het belastbaar tijdperk. De noemer is
12
gelijk aan de bruto belastbare basis. Hiermee wordt het resultaat na de eerste bewerking in de
berekening van de belastbare grondslag bedoeld.
2.3.4 Recente maatregelen
Bij de vorming van de nieuwe regering Michel I in 2014 zijn er opnieuw enkele belangrijke
fiscale hervormingen op komst. Het beleid waarvoor men heeft gekozen, is er één van herstel
met als doel tegen 2018 een begrotingsevenwicht te bereiken. Om dit te bereiken wil men
3/4de
besparingen doorvoeren en 1/4de
nieuwe inkomsten genereren. Het nieuwe beleid wil dit
realiseren door onder andere een tax shift te maken van belastingen op arbeid naar andere
inkomsten en additionele bijdragen te heffen in samenhang met nieuwe sociale maatregelen
(BDO, 2014).
We overlopen kort enkele belangrijke maatregelen in het kader van het nieuwe
begrotingsakkoord.
Hervorming stelsel verworpen uitgaven
Dit stelsel zal een vereenvoudiging ondergaan met telkens een eenduidig toepassingsgebied.
Het systeem zal bestaan uit drie verschillende onderdelen: boeten en belastingen, niet-
individualiseerbare voordelen en liberaliteiten (BDO, 2014). Een voorbeeld van niet-
individualiseerbare voordelen is het aanbieden van dagelijkse maaltijden aan het personeel
tegen sociale prijzen. Het moet dus gaan om collectieve voordelen met een geringe waarde
waarbij het praktisch onmogelijk is om het deel per verkrijger te berekenen. Onder
liberaliteiten kunnen we schenkingen, giften en vrijgevigheden classificeren. Deze zijn kosten
voor de onderneming, maar werden niet gemaakt om belastbare inkomsten te genereren en
kunnen daarom initieel niet fiscaal worden afgetrokken. In sommige gevallen kunnen deze
kosten onder specifieke voorwaarden en binnen bepaalde grenzen van de fiscale winst worden
afgetrokken. Een voorbeeld hiervan zijn giften aan erkende instellingen zoals de Koning
Boudewijnstichting.
Harmonisering begrippen uitgaven en kosten in de btw en inkomstenbelasting
Het doel van de stroomlijning van begrippen is een transparantere fiscaliteit te bekomen.
13
Intercommunales onderworpen aan de vennootschapsbelasting
Terwijl het voorstel al aan bod kwam tijdens de vorige legislatuur, wil de regering Michel I de
maatregel nu effectief invoeren. Deze zou de uitdrukkelijke uitsluiting voor intercommunales
van de vennootschapsbelasting uit de wet schrappen. Dit wil echter niet zeggen dat alle
intercommunales automatisch onderworpen zullen worden aan de vennootschapsbelasting.
Men kan nu wel geval per geval bepalen of aan de criteria is voldaan voor de onderwerping
aan de vennootschapsbelasting zoals men doet voor andere rechtspersonen. Een
intercommunale wordt enkel nog aan de rechtspersonenbelasting onderworpen wanneer zij
geen onderneming exploiteert of zich niet bezig houdt met verrichtingen die van
winstgevende aard zijn. Er wordt ook een aanpassing gemaakt voor de dividenden afkomstig
van intercommunales. Voortaan dienen ook zij te voldoen aan de voorwaarden van de DBI-
aftrek (BDO, 2014). Zij verliezen dus hun voorkeursbehandeling. Kort samengevat kunnen
we stellen dat deze maatregel als doel heeft om privé- en publieke ondernemingen in alle
sectoren op eenzelfde manier te belasten wanneer zij zich bezig houden met gelijkaardige
activiteiten. De inwerkingtreding van deze maatregel is voor het aanslagjaar 2015 (PwC,
2014).
'Pestbelastingen' teruggeschroefd
▫ Maatregelen liquidatiebonus
Door de tijdelijke ‘vastklikregeling’ voor reserves, waarbij die worden omgezet in kapitaal
belast met 10% roerende voorheffing, kan men de liquidatiebonus met verhoogde roerende
voorheffing van 25% omzeilen. Deze maatregel wordt vanaf aanslagjaar 2015 permanent voor
KMO’s. Het wordt voor hen mogelijk om jaarlijks een deel van of de volledige
boekhoudkundige winst na belastingen over te zetten op een passiefrekening. Deze omzetting
wordt onderworpen aan 10% roerende voorheffing. De liquidatiereserve kan daarna bij
liquidatie belastingvrij worden uitgekeerd aan de aandeelhouders. Wanneer men de reserves
binnen een periode van vijf jaar uitkeert als dividend, wordt er een aanvullende roerende
voorheffing van 15% aangerekend. Gebeurt deze uitkering echter pas na vijf jaar, wordt er
slechts een additionele roerende voorheffing van 5% aangerekend (KPMG, 2014).
14
▫ Geheimecommissielonenaanslag
De toepassing van deze aanslag wordt vanaf nu verbonden aan het niet of niet tijdig bekend
maken van de identiteit van de genieter aan de Administratie in plaats van het niet naleven
van ficheverplichtingen. Dit laatste wordt bij de nieuwe regeling gesanctioneerd met een
administratieve boete. De aanslag kan enkel toegepast worden wanneer het geheime
commissieloon niet kan worden belast bij de genieter. Afhankelijk van wie de genieter is,
verschilt het tarief. Indien de genieter een natuurlijk persoon is die onderworpen is aan de
Belgische personenbelasting, wordt er een tarief van 103% aangerekend inclusief de
aanvullende crisisbijdrage. Voor vennootschappen die onderworpen zijn aan de Belgische
vennootschapsbelasting wordt het tarief gereduceerd tot 51,5%. De aanslag blijft nog steeds
aftrekbaar als beroepskost. De datum van inwerkingtreding wordt later nog bekend gemaakt
(KPMG, 2014).
15
3 DE EFFECTIEVE BELASTINGDRUK
Dit hoofdstuk concentreert zich op de effectieve belastingdruk (ETR). We starten met een
definitie en geven vervolgens een overzicht van de verschillende methodes om de ETR te
meten, waarna we de methode bepalen voor de verdere studie.
3.1 Definitie
De effectieve of werkelijke belastingdruk geeft een realistischer beeld dan de statutaire, omdat
deze gebaseerd is op cijfers uit de jaarrekening in plaats van fiscale berekeningen. Een
verworpen uitgave bijvoorbeeld is wel degelijk een kost voor een onderneming, maar is
fiscaal niet aftrekbaar.
Een tweede motivatie voor het werken met de ETR is dat het fiscaal resultaat niet beschikbaar
is in België. Bijgevolg zijn we genoodzaakt om ons voor de noemer van de belastingdruk te
baseren op cijfers uit de jaarrekening, die wel openbaar gemaakt worden.
3.2 De verschillende methodes voor het meten van de belastingdruk
In de literatuur vinden we verschillende methodes voor het berekenen van de ETR. Er wordt
een onderscheid gemaakt tussen een micro- en macrobenadering. De macromethode maakt
gebruik van geaggregeerde macro-economische gegevens en is bijgevolg bruikbaar bij studies
op land- of sectorniveau. Voor onderzoeken op bedrijfsniveau volgt men de microaanpak
omdat deze gebruikmaakt van gegevens van individuele ondernemingen. Daarnaast maakt
men een onderscheid tussen backward-looking en forward-looking methodes. De eerste
categorie steunt op historische gegevens, terwijl de tweede zich baseert op hypotheses over de
toekomst om beslissingen te nemen (Nicodème, 2001).
Nicodème (2001) combineert bovenstaande assen en komt zo tot drie methodes: macro
backward-looking, micro backward-looking en micro forward-looking. De macro forward-
looking methode wordt in dit model buiten beschouwing gelaten. De eerste categorie wordt
vaak toegepast in onderzoeken naar de belastingdruk in bepaalde landen (Carey &
Tchilinguirian, 2000) of bij de analyse van welke bedrijven belastingen betalen in een bepaald
land (Lammersen, 2002). Een voordeel van deze methode is dat er weinig berekeningen
16
vereist zijn: men deelt bijvoorbeeld de totale vennootschapsbelasting van een land, regio of
sector door de totale gerapporteerde winst. Daarnaast zijn de benodigde data eenvoudig te
verkrijgen bij nationale instanties zoals het Nationaal Instituut voor Statistiek en bij
internationale organisaties zoals Eurostat. Het is echter mogelijk dat de ETR berekend via de
macro backward-looking methode geen correct beeld geeft omdat de teller en noemer ervan
niet op dezelfde entiteiten betrekking hebben. Nicodème (2001) wijst er bijvoorbeeld op dat
de lage ETR van Duitse bedrijven te verklaren is door het feit dat zo’n 85% ervan geen
vennootschapsbelasting betalen omdat ze onder de personenbelasting vallen.
De micro backward-looking methodes berekenen de ETR aan de hand van gegevens uit de
jaarrekening. Een voordeel van deze aanpak is de mogelijkheid om balansposten op te sporen
die een impact hebben op de ETR. Ondernemingen kunnen deze methodes hanteren bij het
evalueren van de prestaties van de belastingafdeling van een bedrijf (Lammersen, 2002). Een
nadeel van deze benadering is het feit dat ze geen onderscheid maakt tussen het nationaal
belastingsysteem en dat van andere landen. De belastingdruk wordt namelijk berekend op
basis van de belastingen op het resultaat van het boekjaar. Het is mogelijk dat een deel van dat
resultaat in het buitenland verwezenlijkt werd en bijgevolg daar ook belast werd. De
berekende ETR weerspiegelt hier dus de belastingdruk van een onderneming gevestigd in een
bepaald land en niet de belastingdruk die het direct gevolg is van het nationaal
belastingsysteem (Nicodème, 2001).
In de micro forward-looking benadering berekent men de ETR vertrekkend vanuit een
hypothetisch investeringsproject, waarbij een schatting gemaakt wordt van de toekomstige
belastingen (Lammersen, 2002). Deze schatting moet rekening houden met alle elementen
van het belastingsysteem, wat vaak resulteert in complexe modellen (Nicodème, 2002). Een
voordeel hierbij is evenwel dat men de impact van specifieke componenten van het
belastingsysteem op de investeringsbeslissingen kan nagaan.
Binnen de micro-forward benadering maken de studies van King & Fullerton (1983) en
Devereux & Griffith (1999) een onderscheid tussen de marginale en de gemiddelde
belastingdruk. De marginale belastingdruk (EMTR) is het belastingpercentage dat betaald
wordt op een additionele eenheid resultaat dat gegenereerd wordt door een bepaalde
investering (Callihan, 1994). Deze investering wordt verondersteld marginaal te zijn, m.a.w.
de netto huidige waarde is gelijk aan nul (“zero economic rent”). De EMTR wordt doorgaans
17
berekend als ratio van het verschil tussen de opbrengst vóór belastingen en de opbrengst na
belastingen op de opbrengst vóór belastingen (Devereux & Griffith, 1999). Voor het
vergelijken van de belastingdruk van onafhankelijke investeringen introduceerden Devereux
en Griffith het begrip gemiddelde belastingdruk (EATR). Deze laat de assumptie van “zero
economic rent” achterwege en weerspiegelt het belastingpercentage dat betaald wordt op de
totale investering. Voor een marginale investering is de EMTR gelijk aan de EATR
(Devereux & Griffith, 1999). In de praktijk is de EATR nuttig bij het kiezen van het
investeringsproject, terwijl de EMTR een invloed heeft op de omvang van de investering.
Deze benadering heeft als nadeel dat ze steunt op “kunstmatige constructies” in plaats van
boekhoudgegevens (Gravelle, 1985).
3.3 Motivering van de gebruikte methode
In deze thesis werken we met een micro-backwardbenadering. Het microstandpunt valt te
verantwoorden doordat we rekening willen houden met de individuele kenmerken van
bedrijven. Met geaggregeerde data is het onmogelijk om de verklarende factoren van de
belastingdruk op te sporen. De backwardbenadering werd gekozen omdat ze zich baseert op
historische gegevens in tegenstelling tot de forwardbenadering, die de toekomstige
belastingdruk voorspelt met behulp van veronderstellingen. We kiezen voor de gemiddelde
ETR en niet voor de marginale ETR omdat deze beter geschikt is om de globale belastingdruk
van ondernemingen te bestuderen (Callihan, 1994). We gebruiken de gegevens van
individuele ondernemingen, die gerapporteerd werden in hun jaarrekeningen.
18
4 STEEKPROEF
De gegevens voor onze analyse vinden we in Belfirst, een database van Bureau van Dijk met
gedetailleerde financiële gegevens van alle Belgische ondernemingen die een jaarrekening
neerleggen bij de Nationale Bank van België.
We vertrekken van alle Belgische vennootschappen. Daarvan sluiten we de financiële sector
(NACE 64-66), de openbare voorzieningen (NACE 35-39), de vastgoedsector (NACE 68),
openbaar bestuur, defensie en verplichte sociale verzekeringen (NACE 84) en huishoudens als
werkgever en niet-gedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens
voor eigen gebruik (NACE 97-98) uit, omdat deze sectoren specifieke kenmerken en/of een
aparte reglementering hebben. Vervolgens halen we ondernemingen eruit die een verlies
leden of die een negatieve of geen belasting betaalden gedurende de beschouwde periode,
aangezien deze voor een negatieve belastingdruk zorgen. Vennootschappen met overgedragen
verliezen worden eveneens uit de steekproef verwijderd omdat hun ETR moeilijk te
interpreteren valt (Wang, 1991). We nemen enkel ondernemingen met minstens 10
werknemers. Zogenaamde micro-ondernemingen maken dus geen deel uit van onze
steekproef omdat deze vaak specifieke eigenschappen bezitten zoals hoge groei, jonge leeftijd
en acuut tekort aan financiering (Reid, 1996). Alleen statutaire gegevens worden bestudeerd,
omdat de belastingadministratie niet de geconsolideerde, maar statutaire cijfers gebruikt in
haar berekeningen. Om “survivorship bias” te vermijden, houden we rekening met alle
ondernemingen die minstens een jaar actief waren tijdens de bestudeerde periode.
Survivorship bias ontstaat doordat failliete ondernemingen niet worden opgenomen in studies.
Door deze ondernemingen niet op te nemen, kunnen de resultaten een vertekend beeld geven
omdat de studie zich dan enkel focust op succesvolle ondernemingen die de volledige
onderzochte periode overleefden.
We beschouwen de boekjaren 2004 t.e.m. 2013. Tijdens deze periode vonden er geen
wijzigingen in het tarief van de vennootschapsbelasting plaats. Op deze manier kunnen we
een beter zicht krijgen hoe de effectieve belastingvoet evolueerde in deze periode.
Zoals reeds vermeld, bestaat onze steekproef zowel uit grote als kleine ondernemingen.
Bijgevolg bevinden er zich ondernemingen in onze analyse met een belastbaar inkomen
19
kleiner dan 322.500 EUR, die dus een lagere statutaire belastingvoet hebben. Dit zorgt
misschien ook voor een lagere ETR, wat we hieronder zullen onderzoeken. Idealiter zouden
we deze ondernemingen uit onze steekproef kunnen halen, maar dit is niet haalbaar aangezien
het belastbaar inkomen onmogelijk te berekenen valt met de gegevens uit de jaarrekening.
Tabel 1 geeft een overzicht van de selectieprocedure en het aantal ondernemingen.
Tabel 1: Selectieprocedure nationale regressie
Criterium Aantal ondernemingen
Gevestigd in België 773.651
Rechtsvorm:
NV, Comm. VA, BVBA, EBVBA, Comm. V, V.O.F., CVOA, CVBA,
ESV/EESV, Buitenlandse vennootschappen
765.752
Niet: NACE 35-39 en 64-66 en 68 67.834
Volledig & verkort schematype 590.335
Subtotaal 536.246
Aantal werknemers ≥ 10 - 161.764
Niet: Winst van het boekjaar ≤ 0 - 177.005
Niet: Belasting op het resultaat < 0 - 5.824
Niet: Overgedragen resultaat ≤ 0 - 10.539
Niet: Ontbrekende sectorcode - 104.232
Niet beschikbaar - 30.040
Totaal 46.842
Om te vermijden dat extreme waarden onze analyse beïnvloeden, verwijderen we voor iedere
variabele de één procent kleinste en grootste observaties. We zorgen ervoor dat er zich geen
bedrijven met een ETR groter dan één in onze steekproef bevinden, omdat deze voor
problemen kunnen zorgen in de analyse (Stickney & McGee, 1982). Vennootschappen met
een negatieve ETR werden reeds geëlimineerd, waardoor de belastingdruk verder in deze
thesis steeds tussen 0% en 100% ligt, wat consistent is met de literatuur (Gupta & Newberry,
1997).
20
5 WELKE FACTOREN VERKLAREN DE VARIATIE IN DE BELASTINGDRUK
5.1 Inleiding
De verzamelde paneldata worden in het volgend hoofdstuk geanalyseerd via een lineaire
regressie. Bij het controleren van de steekproef aan de hand van de Hausmantest en
Likelihood Ratio, die beide significant zijn, komen we tot het besluit dat het fixed effects
model hier aangewezen is. Deze methode houdt rekening met de heterogeniteit tussen
ondernemingen, wat niet het geval is bij een gepoolde regressie. Ondernemingsspecifieke
constanten vertegenwoordigen deze heterogeniteit tussen de verschillende ondernemingen die
per bedrijf relatief weinig verandert in de tijd. Een identieke methode vinden we onder andere
bij Gupta en Newberry (1997). Voor het berekenen van de varianties van de coëfficiënten
gebruiken we de White Period-methode, die rekening houdt met mogelijke
heteroscedasticiteit en autocorrelatie.
5.2 Afhankelijke variabele
De afhankelijke variabele in ons onderzoek is de ETR. Het is gebruikelijk om deze variabele
te definiëren door het belastingbedrag te delen door het resultaat. Hoe de noemer en teller
precies gedefinieerd moeten worden, staat open voor debat (Plesko, 2003).
5.2.1 Teller van de belastingdruk
We definiëren de teller als de “belastingen op het resultaat”. Idealiter zou dit de “belastingen
op het resultaat van het boekjaar” zijn, maar dit cijfer is niet beschikbaar in het verkort
schema van de jaarrekening. Indien we enkel grote ondernemingen zouden bestuderen,
zouden we wel de correcte teller hebben, maar zou een groot deel van de Belgische
ondernemingen niet in onze steekproef voorkomen. Om er zeker van te zijn dat deze keuze
weinig impact heeft op de cijfers, bekijken we de correlatie tussen “belastingen op het
resultaat” en “belastingen op het resultaat van het boekjaar” voor een sample waarvan beide
variabelen gekend zijn. We vinden een correlatiecoëfficiënt van 0,999 (zie tabel 2). Daarnaast
voeren we een gepaarde t-test uit, waarbij we een niet-significante p-waarde bekomen (zie
tabel 3). We kunnen bijgevolg geen significant verschil tussen beide variabelen vaststellen.
Hieruit kunnen we besluiten dat “belastingen op het resultaat” een goed substituut is voor
21
“belastingen op het resultaat van het boekjaar” en onze resultaten weinig invloed ondervinden
van de definitie van de teller.
Tabel 2: Correlatietabel tussen "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het
boekjaar"
Correlatie
Probabiliteit
Belastingen op het resultaat
van het boekjaar
Belastingen op het resultaat
Belastingen op het resultaat van
het boekjaar
1,000000
-----
Belastingen op het resultaat 0,999402
0,0000
1,000000
-----
Tabel 3: Gepaarde t-test voor "belastingen op het resultaat" en "belastingen op het resultaat van het
boekjaar"
Methode Waarde Probabiliteit
T-statistiek 0,427741 0,6688
Bij het bepalen van de teller van de belastingdruk bestaat de discussie of men al dan niet
rekening moet houden met uitgestelde belastingen. Porcano (1986) pleit ervoor om geen
aanpassingen hiervoor te maken omdat veel tijdsverschillen nooit teruggedraaid worden. Hij
geeft het voorbeeld van verschillen in de afschrijvingen: deze zullen blijven zolang de
onderneming groeit en haar afgeschreven activa vervangt door nieuwe. Bovendien worden
tijdelijk uitgestelde belastingen in tijden van inflatie vaak permanent uitgesteld omdat ze
doorgeschoven worden naar een verdere toekomst of zelf nooit betaald worden (Kaplan,
1975). Daarnaast is de belastingdruk van een euro uitgestelde belastingen kleiner dan die van
een euro huidige belastingen. Het verschil tussen beide hangt af van de periode van uitstel en
de toegepaste interestvoet (Joint Committee on Taxation, 1984). Door deze argumenten
besluiten we om geen rekening te houden met uitgestelde belastingen. We volgen hiermee
onder andere Gupta en Newberry (1997). Andere onderzoekers kiezen echter wel om
aanpassingen te maken voor de uitgestelde belastingen (Stickney & McGee, 1982).
Een volgend punt van discussie is de vraag of men al dan niet rekening moet houden met de
belasting op aandeelhouders. Deze heeft namelijk ook een invloed op de beslissingen van
bedrijven (Lammersen, 2002). Aangezien de impact van de belasting op aandeelhouders
22
afhangt van de financieringsstructuur en dividendpolitiek van de onderneming, beslissen we
om er geen rekening mee te houden in deze thesis.
5.2.2 Noemer van de belastingdruk
Bij het bepalen van de noemer is de vraag welke maatstaf van het inkomen het meest geschikt
is. We definiëren ETR1 als de ratio van “belastingen op het resultaat” op “resultaat van het
boekjaar voor belastingen”. Een analoge manier van berekenen vinden we onder andere bij
Buijink, Janssen en Schols (1999) en Vandenbussche et al. (2004). De noemer van de
theoretische belastingdruk, de belastbare basis, vinden we niet terug in onze gegevens, omdat
deze door de belastingadministratie berekend wordt. Daarom gebruiken we het startpunt van
de fiscale berekening, namelijk het resultaat van het boekjaar voor belastingen, als proxy voor
de belastbare basis. Zimmerman (1983) besloot dat belastingvoeten berekend met data uit de
gerapporteerde jaarrekening een getrouwe schatting zijn van de ETR. Halleux en Valenduc
(2007) vertrekken wel vanuit de belastbare basis bij het bepalen van de noemer, omdat ze
over de nodige fiscale gegevens beschikken. Gupta en Newberry (1997) argumenteren dat het
gebruik van het fiscaal resultaat ervoor zorgt dat het onmogelijk is de variaties in ETR te
verklaren als verschillen tussen boekhoudkundig en fiscaal resultaat.
Zoals veel onderzoeken introduceren we een alternatieve berekening van de ETR, om zo de
robuustheid van het model te verifiëren. In navolging van onder andere Gupta en Newberry
(1997) en Liu en Cao (2007) definiëren we ETR2 als de ratio van “belastingen op het
resultaat” op “resultaat voor interest en belastingen (EBIT)”. In tegenstelling tot het “resultaat
voor belastingen” discrimineert EBIT niet tussen interest en dividenden en is het bijgevolg
onafhankelijk van de financieringsstructuur van de onderneming. ETR2 geeft dus de
verhouding weer tussen de betaalde belastingen en het operationeel resultaat.
Een tweede alternatief voor de noemer van ETR is de omzet. Deze ondervindt op zich geen
invloed van verschillende boekhoudtechnieken of belastingregimes. Maar deze definiëring
impliceert dat de winstmarges identiek zijn tussen ondernemingen (Collins & Shackelford,
1995). De EBITDA lost dit probleem deels op door rekening te houden met de kosten
(uitgezonderd afschrijvingen en waardeverminderingen), maar creëert een vertekening ten
opzichte van kapitaalintensieve sectoren, die een hogere proportie afschrijvingen hebben
23
(Nicodème, 2002). Niettegenstaande deze tekortkoming opteren heel wat auteurs voor een
noemer gebaseerd op cashflows (Zimmerman, 1983; Richardson & Lanis, 2007). Hun
hoofdargument is het feit dat cashflow niet beïnvloed wordt door verschillen in
boekhoudtechnieken, die gecorreleerd zijn met de bedrijfsgrootte (Hagerman & Zmijewski,
1979). Tabel 4 geeft een overzicht van de verschillende noemers in de literatuur.
Tabel 4: Overzicht van de verschillende noemers van ETR in de literatuur
Noemer Auteurs
resultaat voor belastingen Stickney & McGee* (1982), Porcano* (1986),
Wilkie (1988), Holland (1998), Buijink et al.
(1999), Vandenbussche & Crabbé (2004),
Richardson & Lanis (2007), Fernández-
Rodríguez & Martínez-Arias (2014)
EBIT Gupta & Newberry (1997), Janssen (2005), Liu
& Cao (2007)
EBITDA Nicodème (2001), Lazar (2014)
operationele cash flow Zimmerman (1983), Richardson & Lanis (2007),
Lazar (2014)
operationele cash flow voor interest en
belastingen
Gupta & Newberry (1997)
(auteurs met een * gebruiken een aangepaste definitie)
Om de wiskundige relatie tussen de belastingdruk en de verschillende verklarende variabelen
duidelijk te maken, ontleden we eerst ETR1 en ETR2 aan de hand van de studie van Wilkie
(1988). Hij definieert eerst ETR1 als de ratio van de belastingen op het resultaat (T) op het
resultaat voor belastingen (PTI). De belastingen zijn gelijk aan de statutaire belastingvoet
(STR) vermenigvuldigd met het belastbaar inkomen (TI). Vervolgens definieert Wilkie het
begrip taksvoorkeur (TP) als het verschil tussen het boekhoudkundig en het fiscaal resultaat.
ETR1 = T / PTI
= (STR*TI) / PTI
= STR*(PTI – TP) / PTI
= STR*(1 – TP/PTI) (a)
24
ETR2 = T / EBIT
= (STR*TI) / (PTI + financiële kosten)
= STR*(PTI – TP) / (PTI + financiële kosten)
= STR*[1 – (TP + financiële kosten)/(PTI + financiële kosten)] (b)
Deze formules zullen ons helpen bij het opbouwen van de hypotheses omdat ze de relatie
tussen ETR en de verklarende variabelen weergeven.
5.3 Verklarende variabelen
In dit deel gaan we de verschillende verklarende variabelen overlopen. We zoomen in op
zowel de theoretische als praktische verwachte relatie met de afhankelijke variabele.
5.3.1 Bedrijfsgrootte
In de literatuur vinden we twee tegengestelde visies terug inzake de relatie tussen
bedrijfsgrootte en ETR. Enerzijds pleit de political cost theory van Watts en Zimmerman
(1978) dat grote ondernemingen meer onderhevig zijn aan reguleringen en andere politieke
kosten waardoor zij vaker een deel van hun rijkdom moeten afstaan. Zo kunnen in België
kleine ondernemingen met minder dan 11 werknemers onder bepaalde voorwaarden genieten
van een belastingvrijstelling voor het aanwerven van extra personeel (Agentschap
Ondernemen, 2015). Grote ondernemingen kunnen onder geen beding beroep doen op deze
maatregel. Grotere bedrijven zouden ook vlugger in het vizier worden genomen door
regeringen. Verder is er ook een ‘compliance cost’ waarmee rekening moet worden gehouden
(Nicodème, 2002). Compliance cost kan gedefinieerd worden als alle kosten die gemaakt
moeten worden door de belastingbetaler om te voldoen aan de vereisten van het
belastingsysteem. Deze kosten gaan verder dan het betalen van de belastingen zelf (Slemrod
& Sorum, 1984). Grote ondernemingen hebben een sterke onderhandelingspositie met de
belastingautoriteiten. De term compliance cost duidt in deze situatie op de kost voor grote
ondernemingen wanneer die onderhandelingen op niks uitdraaien. Uit een studie op basis van
bestaande literatuur werd de compliance cost voor grote ondernemingen in Europa geschat op
2 tot 4% van de belastingontvangsten (Europese Commissie, 2001). Voorgaande redenen
25
zouden een hogere ETR voor grotere bedrijven verklaren. Deze relatie werd bevestigd door
een onderzoek op Belgische bedrijven door Vandenbussche en Crabbé (2004).
Anderzijds is er de political power theory (Siegfried, 1972) die ervan uit gaat dat grote
bedrijven meer resources hebben om politieke beslissingen te beïnvloeden in hun voordeel,
aan taksplanning kunnen doen en hun activiteiten organiseren op een manier die ervoor zorgt
dat ze een optimale taks kunnen bekomen. Dit resulteert in een lagere ETR voor grote
bedrijven. Deze relatie wordt ondersteund door het Citizens for Tax Justice onderzoek (CTJ,
1986) waarbij er onderzoek werd gedaan bij bedrijven in de VS in 1986. Daar bleek dat grote
ondernemingen een lagere ETR hadden dan kleine ondernemingen ook al waren beiden aan
eenzelfde taxatieregime onderworpen. Door druk van politieke actiegroepen, waaronder ook
de Citizens for Tax Justice beweging, werd de US Tax Reform Act of 1986 geïntroduceerd.
Deze act zorgde voor vele veranderingen in de vennootschapsbelasting in de VS. In 1988
werd een gelijkaardige steekproef van bedrijven genomen en kon men hogere ETRs
waarnemen voor grote bedrijven waardoor we kunnen concluderen dat de Tax Reform Act
gezorgd heeft voor een meer evenwichtige verdeling van belastingdruk onder kleine en grote
ondernemingen (CTJ, 1988). Wanneer we in België gaan kijken, bevestigt de studie van de
PVDA de negatieve relatie. Uit de laatste studie van 2014 blijkt dat de duizend bedrijven met
de meeste winst slechts 6,7% aan belastingen betalen terwijl de officiële aanslagvoet 33,99%
bedraagt (PVDA, 2014). Deze bevinding kan mogelijk gedeeltelijk worden verklaard door de
recente onthulling van de excess profit ruling voor bepaalde grote bedrijven in België. Hier
komen we later nog uitgebreider op terug in deel 6.3 Excess Profit Ruling. Sommige auteurs
vonden geen relatie tussen bedrijfsgrootte en ETR (Liu & Cao, 2007; Stickney & McGee,
1982; Janssen & Buijink, 2000). Holland (1998) vond in het Verenigd Koninkrijk een
positieve relatie voor sommige jaren, maar een negatieve voor andere periodes.
Bij onderzoek door Zimmerman (1983) over de relatie tussen de belastingdruk en grootte van
ondernemingen werd vastgesteld dat de belastingdruk niet monotoon stijgt in functie van
toenemende grootte. De bedrijven werden in categorieën opgedeeld volgens hun grootte,
waarbij Zimmerman tot de conclusie kwam dat het verschil in ETR tussen de categorieën
beperkt is. Dit geldt echter niet voor de vijftig grootste bedrijven, die geconfronteerd worden
met de hoogste belastingvoet. Dit zogenaamd drempeleffect is consistent met de resultaten
van Watts en Zimmerman (1978) en Zmijewski en Hagerman (1981).
26
Nicodème (2007) bestudeerde de relatie bedrijfsgrootte-ETR in 21 Europese landen in de
periode 1992-2004. De beschouwde relatie is zeer afhankelijk van de definitie van de
bedrijfsgrootte. In zijn studie vond Nicodème een negatieve robuuste correlatie tussen de ETR
en het aantal werknemers. Voor het balanstotaal stelde hij echter een positieve relatie vast, die
minder robuust en minder significant is.
Ook in onze steekproef verwachten we tegengestelde resultaten afhankelijk van hoe we de
ETR definiëren. In navolging van Nicodème definiëren we grootte1 als de logaritme van het
aantal werknemers. We verwachten een negatieve relatie met de ETR en dus een bevestiging
van de policital power theory. Ondanks deze verwachte negatieve relatie, moeten we
opmerken dat de STR voor kleinere bedrijven lager is indien hun belastbaar inkomen lager is
dan 322.500 euro. Verder definiëren we grootte2 ook als de logaritme van het balanstotaal.
Tussen deze variabele en ETR verwachten we net als Nicodème een positieve relatie wat zou
betekenen dat grotere bedrijven een hogere ETR hebben. Dit laatste zou de political cost
theory van Watts en Zimmerman bevestigen.
H1: Bedrijfsgrootte gedefinieerd als de logaritme van het aantal werknemers en ETR
zijn negatief geassocieerd
H2: Bedrijfsgrootte gedefinieerd als de logaritme van het balanstotaal en ETR zijn
positief geassocieerd
Vandenbussche et al. (2004) hebben een gelijkaardig onderzoek gedaan met voorgaande
hypotheses. Uit hun sample werd de conclusie getrokken dat grotere bedrijven meer
belastingen betalen ongeacht hoe bedrijfsgrootte gedefinieerd werd.
We moeten echter opmerken dat vele studies enkel een univariate relatie tussen ETR en
grootte bestuderen. Dit kan een misleidend beeld schetsen (Janssen & Buijink, 2000). Deze
opmerking werd ook al gemaakt door onder andere Stickney en McGee (1982). Zij namen
ook andere bedrijfsspecifieke karakteristieken op in hun onderzoek zoals de kapitaalstructuur
en de kapitaalintensiteit. De mix van activa kan ook bestudeerd worden aangezien deze ook
een impact kan hebben op de ETR door bijvoorbeeld een gunstig taxatieaftrek.
27
5.3.2 Langetermijnschuldgraad
Als proxy voor de interesten maken wij gebruik van de langetermijnschuldgraad, gemeten
door de ratio langetermijnschuld op balanstotaal. De interesten die op schulden moeten
worden betaald, kunnen immers worden afgetrokken van de nettowinst en leiden dus tot een
lagere belastbare grondslag. We bekijken de interestkost apart voor ETR1 en ETR2, omdat
het resultaat van het boekjaar ná interest is, terwijl EBIT vóór interest is. Bij ETR2 zal een
gewijzigde interestkost enkel een impact op de teller hebben, de noemer EBIT blijft
onveranderd. Bijgevolg verwachten we een negatieve relatie tussen schuldgraad en ETR2. De
impact van de schuldgraad op ETR1 is niet eenduidig, omdat zowel teller als noemer
wijzigen. We maken daarom gebruik van de formule (a). We stellen vast dat een hogere
interestkost zorgt voor een stijging van ETR1 indien TP < 0, een daling van ETR1 indien TP
> 0 en dat er geen impact is in het geval dat TP = 0. Omdat voor de meeste ondernemingen in
onze steekproef geldt dat hun effectieve belastingdruk lager is dan de statutaire belastingvoet
(zie deel 5.4 Descriptieve analyse), m.a.w. dat TP positief is, verwachten we een negatieve
relatie tussen de belastingruk en de langetermijnschuldgraad.
Algemeen wordt er in de literatuur uitgegaan van een negatieve relatie tussen
langetermijnschuldgraad en ETR (Richardson & Lanis, 2007; Vandenbussche et al., 2004;
Stickney & McGee, 1982).
H3: Langetermijnschuldgraad en ETR zijn negatief geassocieerd
5.3.3 Notionele-interestaftrek
Aangezien ons onderzoek peilt naar de belastingdruk in België, mogen we niet vergeten om
rekening te houden met de unieke notionele-interestaftrek. We creëren een dummy voor de
NIA met een waarde ‘0’ voor de periode voor de introductie van de NIA (2004-2005) en een
waarde ‘1’ voor de periode erna (2006-2013). Het doel van deze dummy is om na te gaan of
de ETR een invloed ondervindt van de NIA. Meer bepaald verwachten we een negatieve
relatie. De aftrek heeft namelijk de bedoeling de ETR te doen dalen (FOD Financiën, 2014b).
H4: Dummy NIA en ETR zijn negatief geassocieerd
28
In onze regressie gaan we ook het interactie-effect tussen NIA en de langetermijnschuldgraad
na. We verwachten dat de invoering van de NIA ervoor gezorgd heeft dat de impact van de
langetermijnschuldgraad op de belastingdruk verdwenen of sterk gedaald is. De discriminatie
tussen eigen vermogen en vreemd vermogen zou door de NIA immers verdwenen moeten
zijn.
H5: Langetermijnschuldgraad en ETR zijn minder sterk geassocieerd na invoering van
de notionele-interestaftrek (positief interactie-effect tussen NIA en
langetermijnschuldgraad)
We bekijken ook het interactie-effect tussen grootte en de NIA-dummy. Voor de introductie
van deze aftrekpost was er enkel voor financiering aan de hand van de schulden een
vermindering van de belastbare grondslag mogelijk. In praktijk reflecteerde die aanpak zich in
discriminatie tussen grote en kleine ondernemingen. KMO’s, start-ups en risicovolle of
volatiele ondernemingen zijn vooral afhankelijk van intern gegenereerde financiële middelen
en kunnen dus in mindere mate genieten van de voordelen die vloeien uit het financieren met
vreemd vermogen (de Mooij & Devereux, 2011; Nam & Radulescu, 2007; Pettit & Singer,
1985).
H6: Bedrijfsgrootte en ETR zijn minder sterk geassocieerd na invoering van de
notionele-interestaftrek
Bij het invoeren van een NIA-dummy in onze regressie moeten we nog de opmerking maken
dat het mogelijk is dat deze ook andere tijdseffecten weergeeft die losstaan van de notionele-
interestaftrek.
5.3.4 Kapitaalintensiteit
De kapitaalintensiteit, gedefinieerd als het materieel vast actief gedeeld door het balanstotaal,
wordt in deze thesis gebruikt als proxy voor de afschrijvingen, die aftrekbaar zijn van de
vennootschapsbelasting. Omdat afschrijvingen een impact hebben op zowel de teller als de
noemer van de belastingdruk, is de richting van deze invloed niet eenduidig. We baseren onze
redenering daarom op de formules (a) en (b), waarin afschrijvingen zorgen voor een daling
29
van PTI. Het effect hiervan hangt af van het teken van TP. Indien TP positief (negatief) is, zal
een stijging van de afschrijvingen zorgen voor een daling (stijging) van ETR. In het geval dat
STR en ETR identiek zijn, zullen de afschrijvingen geen impact hebben op de belastingdruk.
Aangezien de ETR van de meeste ondernemingen lager is dan de STR (zie deel 5.4
Descriptieve analyse), verwachten we dat de kapitaalintensiteit een negatieve impact heeft op
de belastingdruk.
Vandenbussche en Crabbé (2004) vonden een negatieve associatie tussen kapitaalintensiteit
en ETR in hun onderzoek bij Belgische bedrijven. Deze relatie werd bevestigd door onder
meer Richardson en Lanis (2007) die hun onderzoek in Australië uitvoerden en Janssen en
Buijink (2000) die de relatie onderzochten voor Nederlandse ondernemingen. In China werd
door Liu en Cao (2007) geen significante relatie gevonden. Wij volgen het grootste deel van
de literatuur en veronderstellen een negatieve relatie tussen kapitaalintensiteit en ETR.
H7: Kapitaalintensiteit en ETR zijn negatief geassocieerd
5.3.5 Onderzoek en ontwikkeling
We definiëren de variabele onderzoek als de ratio van de immateriële vaste activa op het
balanstotaal. Het kan fiscaal interessant zijn om aan onderzoek en ontwikkeling te doen. We
denken daarbij aan de belastingaftrek voor octrooi-inkomsten en de verhoogde
investeringsaftrek voor onder andere vaste activa die worden ingezet om onderzoek en
ontwikkeling te bevorderen van nieuwe producten, processen en materialen die een lagere
impact op het milieu hebben (zie deel 2.2.1 Het belastbaar inkomen). Door deze fiscale
voordelen kan de belastbare grondslag worden verlaagd en wordt de ETR ook lager.
Aangezien de variabele onderzoek een proxy is voor bovenvermelde belastingaftrekken,
verwachten we een negatieve relatie met de belastingdruk. De wiskundige redenering verloopt
identiek als bij de variabele kapitaalintensiteit.
Ook de literatuur wijst op een negatieve relatie tussen onderzoek en ontwikkeling en ETR
(Richardson & Lanis, 2007; Vandenbussche et al., 2004). Gupta en Newberry (1997) vonden
een positieve relatie, maar die was echter niet significant. Wij gaan ook uit van een negatieve
associatie tussen onderzoek en ontwikkeling en ETR.
30
H8: Onderzoek en ontwikkeling en ETR zijn negatief geassocieerd
5.3.6 Rentabiliteit
Waar voorgaande variabelen de grootte en structuur van de onderneming voorstellen, nemen
we ook een variabele die de rentabiliteit van de onderneming weergeeft, namelijk de return on
assets (ROA). De bedoeling hiervan is om te controleren voor veranderingen in het resultaat
van ondernemingen (Gupta & Newberry, 1997). In het algemeen verwacht men een positieve
relatie tussen de rentabiliteit en de belastingdruk. Een eerste verklaring hiervoor is het feit dat
minder rendabele ondernemingen soms verlies maken, dat ze vervolgens kunnen aftrekken
van toekomstige belastingen. Dit valt echter niet toe te passen op onze steekproef, omdat we
geen ondernemingen met overgedragen verliezen geselecteerd hebben.
Voor de theoretische analyse vertrekken we van de formules (a) en (b). Daarin vervangen we
PTI door ROA*balanstotaal (TA). We bekomen het volgende resultaat:
ETR1 = STR*[1 – TP/(ROA*TA)] (c)
ETR2 = STR*[1 – (TP + financiële kosten)/(ROA*TA + financiële kosten)] (d)
Gupta en Newberry (1997) besluiten hieruit dat een hogere ROA zal resulteren in een hogere
ETR als TP, TA en t constant gehouden worden. Dit houdt in dat ROA en ETR positief
gecorreleerd zijn. Wat de auteurs over het hoofd zien, is het feit dat TP negatief kan zijn, wat
wel opgemerkt wordt door Wilkie (1988). Nochtans heeft een aanzienlijk aantal
ondernemingen in hun steekproef een ETR die hoger is dan de STR, waaruit volgt dat TI >
PTI of TP < 0. Voor deze bedrijven volgt uit vergelijkingen (c) en (d) dat de ROA een
negatieve invloed heeft op de ETR. We besluiten dat de rentabiliteit een negatieve impact
heeft op de belastingdruk indien ETR > STR, een positieve impact indien ETR < STR en geen
impact indien ETR = STR.
Dit wordt bevestigd door Wilkie (1988), die aantoont dat wanneer TP onafhankelijk is van het
inkomen, ETR asymptotisch naar STR gaat bij een stijgend inkomen. De tabel van Wilkie in
31
appendix 2 geeft deze bevinding weer voor het geval ETR < STR. Wij schetsten de situatie
waarin ETR > STR. We zien dat ETR asymptotisch daalt naar STR.
Omdat de effectieve belastingdruk van de meeste ondernemingen in onze steekproef lager is
dan de statutaire belastingvoet, verwachten we een positieve relatie tussen ROA en ETR. Dit
wordt bevestigd door de literatuur (Richardson & Lanis, 2007; Gupta & Newberry, 1997).
H9: Return on assets en ETR zijn positief geassocieerd
5.3.7 Sectormediaan
Als laatste variabele bespreken we de sectormediaan van de belastingdruk. De reden waarom
we deze variabele in ons model opnemen is dat bepaalde belastingaftrekken en verworpen
uitgaven verschillen tussen sectoren. Zo kunnen restaurantkosten in de voedingssector onder
bepaalde voorwaarden volledig afgetrokken worden terwijl andere sectoren deze kosten
slechts voor 69% kunnen aftrekken (WIB92, art. 53 8°bis). Een tweede verklaring is de
mogelijke rol van politieke factoren. Vandenbussche en Crabbé (2004) vinden een extreem
hoge feitelijke belastingdruk voor de tabakssector terwijl toerisme en recyclage onderhevig
zijn aan een gunstiger belastingregime. Dit kan erop wijzen dat het belastingsysteem een
instrument is om bepaalde sectoren te stimuleren of af te remmen. Het hierboven vermelde
onderzoek maakt gebruik van sectordummy’s op NACE-niveau 2. Aangezien onze analyse
gebeurt via fixed effects, waarbij tijdsonafhankelijke dummy’s niet bruikbaar zijn, werden ze
vervangen door de sectormedianen van de ETR. We opteren voor de variabele sectormediaan
in plaats van sectorgemiddelde aangezien die laatste gevoeliger is voor uitschieters en dus een
vertekend beeld zou kunnen geven. Omdat de sector mogelijk een invloed heeft op de
belastingdruk, verwachten we een positieve relatie tussen de sectormediaan en ETR.
H10: Sectormediaan en ETR zijn positief geassocieerd
32
5.4 Descriptieve analyse
We bestuderen eerst de evolutie van de gemiddelde ETR in de steekproef. We zien in grafiek
1 dat ETR2 steeds lager ligt dan ETR1. Dit is logisch aangezien EBIT, de noemer van ETR2,
voor de meeste ondernemingen groter is dan het resultaat voor belastingen, de noemer van
ETR1. Zoals te zien in tabel 5 bedraagt de correlatie tussen ETR1 en ETR2 57,4%. Om te
onderzoeken of ETR1 en ETR2 significant verschillen, voeren we een gepaarde t-test uit. De
teststatistiek blijkt significant te zijn (zie tabel 6) en we besluiten bijgevolg dat het interessant
is om beide definities te bestuderen.
Tabel 5: Correlatietabel tussen ETR1 en ETR2
Correlatie
Probabiliteit
ETR1 ETR2
ETR1 1,000000
-----
ETR2 0,573923
0,0000
1,000000
-----
Tabel 6: Gepaarde t-test voor ETR1 en ETR2
Methode Waarde Probabiliteit
T-statistiek 32,68716 0,0000
33
Tabel 7: Beschrijvende statistiek nationale regressie
Gemiddelde Mediaan Maximum Minimum Standaard-
deviatie
Aantal
observaties
ETR1 2004 0,349087 0,347699 1,000000 0,003401 0,141018 4671
2005 0,345206 0,346480 1,000000 0,003501 0,129100 4778
2006 0,321208 0,323477 1,000000 0,003661 0,126995 4885
2007 0,313816 0,318051 1,000000 0,003527 0,121824 5006
2008 0,309061 0,311434 1,000000 0,003368 0,133599 5024
2009 0,300126 0,302309 1,000000 0,003524 0,142685 5016
2010 0,308412 0,308482 1,000000 0,003608 0,143606 5123
2011 0,313834 0,313991 1,000000 0,003490 0,143789 5193
2012 0,316713 0,315594 1,000000 0,003357 0,153417 5136
2013 0,312813 0,312450 1,000000 0,003483 0,153680 4629
ETR2 2004 0,319023 0,330206 1,000000 1,83E-05 0,137652 4671
2005 0,327732 0,335536 1,000000 0,000193 0,137088 4778
2006 0,306180 0,314843 0,986991 0,000240 0,125695 4885
2007 0,301338 0,312858 0,988348 0,000553 0,118658 5006
2008 0,294832 0,304456 0,993271 0,000298 0,129693 5024
2009 0,278194 0,287571 0,987815 0,000175 0,126930 5016
2010 0,289361 0,298028 0,997150 0,000178 0,126832 5123
2011 0,297246 0,305549 0,997059 7,22E-05 0,132995 5193
2012 0,296779 0,304568 0,994920 0,000417 0,141482 5136
2013 0,293539 0,302132 0,998897 7,52E-05 0,142115 4629
Grootte1 2004 3,389519 3,178054 6,708084 2,397895 0,847895 4458
2005 3,407491 3,218876 6,701960 2,397895 0,841039 4634
2006 3,444943 3,258097 6,685861 2,397895 0,824805 4784
2007 3,480805 3,295837 6,705639 2,397895 0,827462 4907
2008 3,503832 3,332205 6,708084 2,397895 0,834121 4926
2009 3,511072 3,332205 6,706862 2,397895 0,840067 4910
2010 3,515722 3,332205 6,682109 2,397895 0,842287 5010
2011 3,529048 3,332205 6,700731 2,397895 0,851966 5069
2012 3,538949 3,367296 6,698268 2,397895 0,860614 4996
2013 3,568677 3,401197 6,688355 2,397895 0,865899 4506
Grootte2 2004 8,092150 7,988459 11,15999 4,021666 1,110890 4530
2005 8,164389 8,063756 11,15925 4,213978 1,104232 4633
2006 8,230357 8,146227 11,16253 4,143976 1,100965 4713
2007 8,293034 8,217271 11,15524 4,382851 1,099316 4800
2008 8,319164 8,255195 11,16261 4,144182 1,112198 4802
2009 8,330297 8,284641 11,15476 3,608293 1,128289 4800
2010 8,379166 8,345842 11,16025 3,963077 1,137318 4887
2011 8,394967 8,376539 11,14036 3,313167 1,153202 4936
2012 8,384040 8,359423 11,15364 3,450686 1,170528 4885
2013 8,468888 8,445811 11,16228 4,294083 1,129148 4375
34
Schuldgraad 2004 0,140551 0,093280 0,744801 3,66E-05 0,139393 4018
2005 0,135185 0,089976 0,736954 1,74E-05 0,136065 4099
2006 0,127985 0,081753 0,752524 4,18E-06 0,131988 4152
2007 0,123332 0,075422 0,741453 5,85E-06 0,130364 4217
2008 0,123216 0,076809 0,727007 7,29E-08 0,130984 4191
2009 0,120870 0,076006 0,711768 8,37E-08 0,130490 4163
2010 0,115081 0,069775 0,737596 1,30E-07 0,125899 4200
2011 0,115728 0,070110 0,714549 1,36E-07 0,126150 4182
2012 0,116772 0,068823 0,742503 9,96E-08 0,129039 4083
2013 0,112867 0,063749 0,754892 1,17E-05 0,126741 3702
Kapitaal-
intensiteit
2004 0,220088 0,175159 0,928539 0,001019 0,178163 4607
2005 0,215844 0,170528 0,924029 0,000951 0,177041 4714
2006 0,208010 0,164348 0,911392 0,000958 0,173407 4814
2007 0,204324 0,157892 0,931308 0,000942 0,174331 4922
2008 0,202456 0,156313 0,930770 0,000944 0,175477 4930
2009 0,197762 0,151121 0,927541 0,000937 0,172649 4911
2010 0,189795 0,141917 0,931305 0,000948 0,170960 5006
2011 0,187895 0,138347 0,920680 0,000926 0,171687 5060
2012 0,190877 0,140142 0,932543 0,000923 0,175325 4994
2013 0,188523 0,135187 0,921101 0,000958 0,175778 4505
Onderzoek 2004 0,027623 0,005017 0,725540 2,23E-05 0,065639 1610
2005 0,024315 0,004806 0,668098 2,33E-05 0,057458 1722
2006 0,025965 0,004342 0,718962 2,19E-05 0,066359 1837
2007 0,024756 0,003973 0,696210 1,77E-05 0,064583 1957
2008 0,024980 0,004161 0,680301 1,85E-05 0,062981 1998
2009 0,026455 0,004442 0,694501 1,83E-05 0,068418 2001
2010 0,026372 0,004435 0,626334 1,78E-05 0,067395 2001
2011 0,025648 0,004090 0,567340 1,74E-05 0,063664 2060
2012 0,028664 0,004240 0,699639 1,74E-05 0,071025 2086
2013 0,026422 0,004178 0,728394 1,74E-05 0,065709 1907
ROA 2004 0,130256 0,099818 0,982552 0,002255 0,114031 4657
2005 0,134045 0,104345 0,988493 0,002445 0,117237 4761
2006 0,138120 0,108880 0,978996 0,002459 0,114658 4866
2007 0,147541 0,118333 0,965070 0,002333 0,119620 4983
2008 0,138063 0,108892 0,971412 0,002258 0,116008 5005
2009 0,131354 0,100604 0,979081 0,002266 0,116789 4988
2010 0,131548 0,100490 0,993507 0,002312 0,115844 5105
2011 0,128615 0,095317 0,919415 0,002307 0,116453 5165
2012 0,117496 0,085688 0,893820 0,002257 0,111950 5102
2013 0,113213 0,082992 0,914512 0,002248 0,108441 4591
35
Grafiek 1: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk in 2004-2013
Voor beide definities van ETR stellen we een daling vast van 2004 tot 2009, gevolgd door een
stijging tot 2011. Daarna stagneert de gemiddelde belastingdruk. In 2006, het jaar van de
invoering van de notionele-interestaftrek, daalt ETR dus. De vraag is of deze daling ook
veroorzaakt werd door de NIA. We gaan hier dieper op in bij de regressieanalyse.
Voorts merken we in de grafiek op dat de gemiddelde ETR steeds dicht bij de statutaire
belastingvoet van 33,99% ligt. Hieruit besluiten we dat de belastingaftrekken van de
bestudeerde ondernemingen gemiddeld genomen beperkt zijn. We bestuderen dit nu meer in
detail met behulp van de taksvoorkeur (besproken in deel 5.2.2 Noemer van de
belastingdruk). Deze wordt gedefinieerd als het verschil tussen het boekhoudkundig en het
fiscaal resultaat, uitgedrukt in euro, waardoor het niet evident is om ondernemingen met
elkaar te vergelijken. Daarom schalen we de taksvoorkeur als volgt:
TP = PTI – TI
= T/ETR1 – T/STR
als ETR1 > STR: TP < 0
als ETR1 < STR: TP > 0
als ETR1 = STR: TP = 0
We bestuderen bijgevolg de taksvoorkeur door de effectieve en de statutaire belastingdruk
van een bedrijf met elkaar te vergelijken. We bekijken de verdeling hiervan in grafiek 2. De
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35
0,4
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
ETR1 ETR2
36
ondernemingen in de twee intervallen met het meeste observaties hebben een ETR die niet
meer dan 5 procentpunt afwijkt van de STR, m.a.w. hun taksvoorkeur is beperkt. De meeste
bedrijven hebben logischerwijs een positieve taksvoorkeur, die veroorzaakt wordt door
belastingaftrekken zoals de NIA. Een merkwaardige vaststelling is dat een aanzienlijk deel
(38,4%) van de observaties een negatieve taksvoorkeur heeft. Dit heeft mogelijk een invloed
op de resultaten van de regressieanalyse, aangezien een groot deel van onze hypotheses
uitgaat van een positieve taksvoorkeur.
Grafiek 2: Verdeling van de taksvoorkeur (STR-ETR)
We vermelden nogmaals dat het in principe onmogelijk is om zonder extra fiscale gegevens
de statutaire belastingvoet van een onderneming te kennen. De vooropgestelde STR van
33,99% is dus in zekere mate arbitrair en moet gezien worden als een maximumgrens. Het
besluit dat veel ondernemingen in onze steekproef een negatieve taksvoorkeur hebben, blijft
echter geldig aangezien een ETR groter dan 33,99% elke mogelijke STR overtreft.
Vervolgens bekijken we de evolutie van de langetermijnschuldgraad. In 2004 bedroegen de
langetermijnschulden gemiddeld zo’n 14% van het balanstotaal. We zien een geleidelijke
daling tot 11,3% in 2013. Na de invoering van de notionele-interestaftrek in 2006 constateren
we dus een daling van de schuldgraad. De vraag is of deze ook veroorzaakt werd door de
NIA, aangezien we in 2005 ook een daling konden vaststellen.
37
Grafiek 3: Evolutie van de langetermijnschuldgraad in 2004-2013
Ten derde geven we in appendix 3 een overzicht van de effectieve belastingdruk per sector.
De sectoren met de hoogste mediaan zijn “Informatie en communicatie” (ETR1 en ETR2
36,0%) en “Vrije beroepen en wetenschappelijke en technische activiteiten” (35,3% en
34,5%). De laagste ETR vinden we bij “Landbouw, bosbouw en visserij” (29,6% en 25,2%)
en “Vervoer en opslag” (30,3% en 29,7%). We merken een aanzienlijk verschil op tussen de
belastingdruk van sommige sectoren. Dit wordt bevestigd door een p-waarde 0 bij de Chi-
kwadraattest. We besluiten hieruit dat er minstens één sector is waarvan de ETR verschilt van
de andere sectoren en dat het dus interessant is om de sectormediaan als variabele in de
regressie op te nemen.
5.5 Regressieanalyse
In dit deel overlopen we de resultaten van de regressieanalyse en bespreken we de invloed van
de verklarende variabelen op de effectieve belastingdruk. Aan de hand van de verklarende
variabelen uit deel 5.3 bekomen we volgende vergelijking:
0
0,02
0,04
0,06
0,08
0,1
0,12
0,14
2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
38
Bedrijfsgrootte wordt bij de eerste regressie gedefinieerd als het logaritme van het aantal
werknemers. Vervolgens voeren we de regressie nogmaals uit met het logaritme van het
balanstotaal als tweede definitie voor bedrijfsgrootte. Daarnaast gebruiken we, zoals vermeld,
twee definities van ETR, waardoor we in totaal vier regressies uitvoeren. Tabel 8 geeft een
overzicht van de verklarende variabelen en hun verwachte relatie met de effectieve
belastingdruk.
Tabel 8: Overzicht van de verklarende variabelen nationale regressie
Variabele Definitie Verwachte relatie
Bedrijfsgrootte1 ln(aantal werknemers) -
Bedrijfsgrootte2 ln(balanstotaal) +
Schuldgraad schulden op meer dan één jaar
/ balanstotaal
-
Notionele-interestaftrek = 0 voor invoering
= 1 na invoering
-
NIA x bedrijfsgrootte1 +
NIA x bedrijfsgrootte2 -
NIA x schuldgraad +
Kapitaalintensiteit materieel vast actief /
balanstotaal
-
Onderzoek immaterieel vast actief /
balanstotaal
-
Rentabiliteit resultaat voor belasting /
balanstotaal
+
Sectormediaan mediaan van de belastingdruk
van de sector
+
Tabel 9 bevat de statistische output van de regressie. De correlatietabel bevindt zich in tabel
10. We kunnen vaststellen dat beide modellen globaal significant zijn en ongeveer 58% van
de variatie in de ETR verklaren.
39
Tabel 9: Regressieanalyse nationale regressie
ETR1 ETR2
Constante -0,007842 0,220453 -0,073268 0,024734
[0,8825] [0,0026] [0,1083] [0,6887]
Grootte1 0,020075 --- 0,021394 ---
[0,0090] [0,0038]
Grootte2 --- -0,012888 --- 0,000413
[0,0332] [0,9389]
Schuldgraad -0,025647 -0,021675 -0,106058 -0,096310
[0,3347] [0,4275] [0,0000] [0,0002]
NIA 0,006606 0,082207 0,004695 0,073647
[0,6073] [0,0022] [0,6754] [0,0023]
NIA*grootte1 -0,005630 --- -0,003852 ---
[0,0528] [0,1518]
NIA*grootte2 --- -0,010569 --- -0,009355
[0,0004] [0,0005]
NIA*schuldgraad 0,048747 0,050543 0,044380 0,041504
[0,0309] [0,0347 [0,0338] [0,0666]
Kapitaalintensiteit 0,004507 -0,007287 -0,026966 -0,029066
[0,8223] [0,7318] [0,1422] [0,1663]
Onderzoek 0,130575 0,153944 -0,008830 -0,17086
[0,0192] [0,0128] [0,8442] [0,7192]
Roa -0,153771 -0,161569 0,155537 0,144292
[0,0000] [0,0000] [0,0000] [0,0000]
Mediaan1 0,866314 0,740987 --- ---
[0,0000] [0,0000]
Mediaan2 --- --- 0,943694 0,872891
[0,0000] [0,0000]
R-squared 0,585458 0,588884 0,578340 0,581117
Adjusted r-squared 0,488239 0,489659 0,479451 0,480018
F-statistic 6,022023 5,934867 5,848380 5,748002
Prob(f-statistic) 0,000000 0,000000 0,000000 0,000000
Durbin-watson stat 1,964676 1,979520 1,885764 1,923993
De p-waarde werd vermeld tussen [ ].
40
Tabel 10: Correlatietabel nationale regressie
Correlatie
Probabiliteit
ETR1 ETR2 Grootte1 Grootte2 Schuld-
graad
NIA Kapitaal-
intensiteit
Onder-
zoek
ROA Mediaan1
Mediaan
2
ETR1 1,000000
----
ETR2 0,543140 1,000000
0,0000 ----
Grootte1 0,051682 0,138169 1,000000
0,0000 0,0000 ----
Grootte2 -0,075353 0,048551 0,626246 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 ----
Schuldgraad 0,034819 -0,195812 -0,108683 -0,113623 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 ----
NIA -0,104480 -0,079112 0,043746 0,084184 -0,064149 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 ----
Kapitaal-
intensiteit
-0,057057 -0,185737 -0,020876 -0,140724 0,497995 -0,045432 1,000000
0,0000 0,0000 0,0110 0,0000 0,0000 0,0000 ----
Onderzoek 0,113191 0,004296 -0,066709 -0,080717 0,137253 0,005463 -0,081893 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,5059 0,0000 ----
ROA -0,084223 0,185024 0,032296 -0,045070 -0,220470 -0,012909 -0,147056 -0,017467 1,000000
0,0000 0,0000 0,0001 0,0000 0,0000 0,1159 0,0000 0,0334 ----
Mediaan1 0,189727 0,160476 -0,061235 -0,166465 0,026633 -0,610627 -0,083913 0,147905 0,084143 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0012 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 ----
Mediaan2 0,191195 0,176222 -0,045403 -0,134733 0,009990 -0,478803 -0,094335 0,154256 0,106842 0,943128 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,2238 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 0,0000 ----
41
Voor de variabele bedrijfsgrootte vinden we, zoals verwacht, tegengestelde resultaten
afhankelijk van de definitie van de grootte. Voor grootte1, de logaritme van het aantal
werknemers, stellen we een positieve invloed op de ETR vast. De alternatieve definitie, de
logaritme van het balanstotaal, heeft een negatief effect op ETR1, terwijl de impact op ETR2
niet significant blijkt. Deze vaststellingen zijn tegengesteld aan onze vooropgestelde
hypothesen. We besluiten uit deze resultaten dat de bedrijfsgrootte een invloed heeft op de
belastingdruk, maar dat de richting ervan niet eenduidig is.
De langetermijnschuldgraad blijkt geen significante impact te hebben op ETR1. Dit is
mogelijk te verklaren door het feit dat de interestkost zowel in de teller als in de noemer van
de belastingdruk zit. Een stijging van de interest zal namelijk zowel het resultaat voor
belastingen als de belastingen op het resultaat doen dalen. Het effect hiervan op ETR1 is dus
beperkt en blijkt in onze steekproef niet significant te zijn. Tussen de langetermijnschuldgraad
en ETR2 vinden we daarentegen een negatieve relatie. Dit komt overeen met de
vooropgestelde hypothese. De verklaring waarom we hier wel een significant resultaat
bekomen is dat de interest enkel een impact heeft op de teller van ETR2. De noemer EBIT is
namelijk per definitie vóór interest.
De invloed van de notionele-interestaftrek is enkel merkbaar in de regressies met de
logaritme van het balanstotaal als bedrijfsgrootte. De impact van de NIA op ETR blijkt echter
positief te zijn, wat zou betekenen dat de notionele-interestaftrek de belastingdruk doet
stijgen. Dit wordt weliswaar deels gecompenseerd door een negatief interactie-effect tussen
NIA en grootte2. Het negatief effect van grootte2 op ETR1 is dus versterkt na de invoering
van de NIA. De invloed van grootte2 op ETR2 was vóór de invoering van de NIA niet
significant, maar erna stellen we een significante negatieve relatie vast. Dit is een bevestiging
van de political power theory (Siegfried, 1972). We besluiten dat de relatie tussen
bedrijfsgrootte en belastingdruk sterk afhankelijk is van de definitie van de grootte: grotere
bedrijven in termen van aantal werknemers hebben een hogere ETR, terwijl grotere bedrijven
in termen van balanstotaal over een lagere ETR beschikken.
Het interactie-effect tussen NIA en de langetermijnschuldgraad is positief, behalve in de
vergelijking met ETR2 en grootte2 waar we geen significante relatie vaststellen. Voor ETR2
zien we een compensatie van het eerdergenoemde negatieve effect van de
langetermijnschuldgraad. Dit is een bevestiging dat de NIA één van zijn doelen heeft bereikt,
42
namelijk een vermindering van de discriminatie tussen eigen en vreemd vermogen. Bij ETR1,
waar we vóór de invoering van de NIA geen significante relatie tussen de
langetermijnschuldgraad en de belastingdruk vaststelden, vinden we nu een positieve relatie.
De notionele-interestaftrek heeft ook hier zijn doel bereikt, al kunnen we hier het
oorspronkelijk probleem niet vaststellen.
We benadrukken nogmaals dat de NIA-variabele eventuele tijdseffecten kan bevatten die
losstaan van de notionele-interestaftrek. De relaties die we hierboven hebben vastgesteld,
kunnen dus mogelijk niet door de NIA zelf veroorzaakt zijn.
De variabele kapitaalintensiteit blijkt geen determinant te zijn bij het verklaren van de
variaties in de belastingdruk. We hadden een negatieve relatie verwacht omdat de
kapitaalintensiteit een proxy is voor de afschrijvingen van materiële vaste activa. Een
mogelijke verklaring is het feit dat afschrijvingen zowel de belastingen als het resultaat voor
belastingen en EBIT doen dalen. Bijgevolg is de impact op de ETR beperkt.
ETR1 ondervindt een significant positieve impact van de variabele onderzoek, wat
tegengesteld is aan onze verwachtingen. Tussen onderzoek en ETR2 is de relatie niet
significant.
Het effect van de rentabiliteit op de belastingdruk blijkt sterk afhankelijk te zijn van de
definitie van ETR. Tussen ROA en ETR1 vinden we een negatieve relatie, terwijl ROA een
positieve invloed heeft op ETR2.
De sectormediaan blijkt zoals verwacht positief gerelateerd te zijn aan de belastingdruk. De
significante relatie bevestigt dat de ETR afhankelijk is van de sector waarin een onderneming
actief is.
De verklaring waarom we in onze studie weinig significante en soms zelfs tegengestelde
resultaten bekomen, is het feit dat de gemiddelde taksvoorkeur in onze steekproef beperkt is.
In deel 5.4 Descriptieve analyse zagen we dat bijna vier op de tien observaties zelfs een
negatieve taksvoorkeur heeft. Voor deze ondernemingen hebben de variabelen
langetermijnschuldgraad, kapitaalintensiteit, onderzoek en rentabiliteit theoretisch gezien een
impact op de ETR die tegengesteld is aan deze van ondernemingen met een positieve
43
taksvoorkeur (zie deel 5.3 Verklarende variabelen). Wanneer we alle ondernemingen samen
bestuderen, heffen deze tegengestelde effecten elkaar geheel of gedeeltelijk op, waardoor
onze hypotheses vaak niet blijken te kloppen.
44
6 INTERNATIONAAL ASPECT
Kapitaal- en goederenmarkten overschrijden steeds meer de landsgrenzen en dat kan voor
opportuniteiten zorgen. Bedrijven streven voortdurend een optimale situatie na op het vlak
van winstmaximalisatie, kostenefficiëntie … en dat geldt ook op het vlak van
belastinguitgaven. Onder andere door hulp van consultants kunnen ingewikkelde
taxatieschema’s opgesteld worden die de ETR van bedrijven aanzienlijk beïnvloeden. Het
groepsinkomen van de onderneming wordt dan vaak strategisch verplaatst naar locaties met
aantrekkelijke belastingregimes. In het eerste deel van dit hoofdstuk bespreken we globaal de
verschillen in belastingdruk tussen de verschillende continenten en bekijken vervolgens de
Europese Unie meer in detail. Daarna gaan we dieper in op de LuxLeaks, waarbij
belastingdeals met de Luxemburgse overheid aan het licht kwamen. In de casestudie over
Groupe Bruxelles Lambert analyseren we een concrete belastingconstructie. We stellen
vervolgens een regressiemodel op waarin we een significant lagere ETR vaststellen bij
bedrijven die over een vestiging in Luxemburg beschikken. In het derde deel bespreken we de
zogenaamde excess profit rulings in België, die zorgen voor een daling in de ETR van
multinationals. Het laatste deel van dit hoofdstuk geeft de mogelijke toekomst van de
belastingdruk in de Europese Unie weer, waarbij we kort enkele scenario’s omschrijven.
6.1 Vergelijking van de belastingdruk in de wereld
Binnen Europa kunnen we uiteenlopende belastingpercentages terugvinden. Deze statutaire
tarieven variëren in 2014 tussen de 9% (Montenegro) en 35% (Malta). Dit brengt het
Europese gemiddelde op 19,68% wat ervoor zorgt dat Europa het continent met de laagste
statutaire belastingdruk is. Noord-Amerika kent de hoogste gemiddelde statutaire
belastingvoet (33,25%). Grafiek 4 geeft de gemiddelde statutaire belastingdruk per continent
weer.
45
(Bron: KPMG, 2015)
Wanneer we enkel de Europese Unie beschouwen, bekomen we een statutaire belastingvoet
van 22,39% wat net iets hoger ligt dan het Europese gemiddelde. Bulgarije kent een statutair
tarief van 10% wat de laagste belastingvoet is binnen de Europese Unie (KPMG, 2015). De
laatste decennia werd het tarief van de vennootschapsbelasting wereldwijd gereduceerd. Zoals
te zien in grafiek 5 volgde het Europese gemiddelde deze trend alhoewel sommige lidstaten
zoals België geen reductie doorvoerden. De laatste statutaire daling in België dateert van meer
dan tien jaar terug, namelijk aanslagjaar 2004 (KPMG, 2015). Deze evolutie werd besproken
in deel 2.3.1 Daling van de statutaire belastingvoet in aanslagjaar 2004.
Grafiek 5: Evolutie van de gemiddelde statutaire belastingdruk in Europa (2006-2014)
(Bron: KPMG, 2015)
23,70% 22,99%
21,95% 21,64% 21,46% 20,81% 20,42% 20,60% 19,68%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014
21,91%
27,52%
33,25%
19,68%
27,85%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
Azië Latijns Amerika Noord Amerika Europa Afrika
Grafiek 4: Gemiddelde statutaire belastingdruk per continent (2014)
46
Volgens een studie van de Europese Commissie ligt de effectieve belastingdruk in de
Europese Unie in 2013 echter zo’n 1,5% lager dan het statutaire tarief wat de EU op een
gemiddelde ETR van 21,1% brengt. Opnieuw kunnen we grote ongelijkheden vaststellen
tussen de verschillende lidstaten. Bulgarije kent een gemiddelde ETR van 9% en biedt dus
niet enkel het laagste statutaire tarief maar ook het gunstigste effectieve belastingtarief in de
Europese Unie. Dit percentage ligt aanzienlijk lager dan in Frankrijk, waar vennootschappen
het hoogst belast worden aan een gemiddelde effectieve belastingvoet van 39,4%. Met een
ETR van 26,7% behoort ook België bij de groep met de hoogste effectieve belastingvoet
binnen de EU (Centrum for European Economic Research, 2014). Een tabel met een overzicht
van de ETR en STR van de lidstaten in 2013 is terug te vinden in appendix 4.
6.2 LuxLeaks
6.2.1 Beschrijving
Het voorbije jaar doken er meerdere vertrouwelijke belastingakkoorden op die gesloten waren
tussen de Luxemburgse fiscus en multinationals waardoor deze een gunstigere taxatie konden
bekomen, ondanks het feit dat de meesten onder hen amper aanwezig zijn in het land. Deze
praktijk werd uitvoerig in de media behandeld onder de term ‘LuxLeaks’. Inkomsten
afkomstig uit landen met een hoger taxatieregime werden gedeeltelijk verschoven naar
Luxemburg waar een lagere belastingvoet geldt. In sommige gevallen kon de belastingvoet op
de verschoven winsten worden terug geschroefd tot minder dan één procent. Sommige
constructies waren zo uitgebreid dat ze tot 79 verschillende stappen inhielden. Iedere
constructie verliep door één of meerdere belastingparadijzen om de belastingen maximaal te
reduceren (De Tijd 5 november 2014 a).
Oorspronkelijk ging het voornamelijk om belastingakkoorden die opgesteld waren tussen
2008 en 2011 maar na het lekken van nieuwe informatie bleek dat sommige akkoorden al
dateerden van 2003. Deze controversiële akkoorden werden gesloten met behulp van
advieskantoren, waarbij PwC in eerste instantie zeer actief betrokken was, maar ook de andere
grote advieskantoren EY, KPMG en Deloitte sloten deze betwiste akkoorden voor hun
klanten. Alhoewel er beweerd wordt dat er geen wetgevingen geschonden zijn, zijn er toch tal
van ethische aspecten die vragen oproepen (VRT Nieuws 9 december 2014). Na het
47
ontdekken van deze omstreden activiteiten werd een bijzondere commissie opgericht op
Europees niveau die zal onderzoeken of de Luxemburgse belastingakkoorden een inbreuk zijn
op de Europese wetgeving (De Tijd 5 november 2014 b). Deze commissie ging van start op 9
maart 2015.
Maar het verhaal van Luxemburg gaat nog een stap verder. Zo blijkt dat de fiscus in
Luxemburg er ook voor zorgt dat grote bedrijven via belastingdeals belastingvrij kunnen
beleggen in België. Via Luxemburgse ondernemingen wordt er in Belgische Beveks,
beleggingsfondsen met het statuut van een vennootschap, geïnvesteerd. Deze
beleggingsfondsen worden in België bijna niet belast op hun inkomsten. Het zijn de beleggers
die op de dividenden belastingen verschuldigd zijn. Via gelekte documenten blijkt nu dat
grote bedrijven die via Luxemburg investeerden, volledig onbelast konden beleggen in de
Belgische Beveks. Dit kan doordat de Luxemburgse fiscus akkoord gaat met de
veronderstelling dat de Bevek geen beleggingsfonds is maar gezien wordt als een gewone
onderneming. Door deze veronderstelling is het dubbelbelastingverdrag tussen België en
Luxemburg van toepassing. Dit houdt in dat Luxemburg mag concluderen dat er al een
belasting werd geheven in België, ook al is die zo goed al nihil, en de belegging dus zelf niet
meer mag belasten in eigen land (De Tijd 9 december 2014).
In de media worden dergelijke fenomenen als schadelijk voorgesteld voor de naburige landen.
Volgens de theorie van Desai, Foley en Hines (2006a) is er echter ook een positieve invloed
voor landen met een hoge belastingvoet wanneer ondernemingen zich vestigen in
belastingparadijzen. Hun model suggereert immers dat de verminderde belastingkosten die
gerealiseerd kunnen worden in belastingparadijzen, een stimulans vormen om te investeren in
nabijgelegen landen met een hogere taxatie. Dit zou betekenen dat de nadelen van de
belastingakkoorden in Luxemburg op de Belgische economie gedeeltelijk kunnen
gecompenseerd worden door een positief investeringseffect.
6.2.2 Casestudie
Om de scope van deze constructies duidelijk zichtbaar te maken, bespreken we kort een case
waarin wordt aangetoond dat de maatregelen enorm ver kunnen gaan. Op 8 november 2014
verscheen in De Tijd een artikel dat reflecteerde op het LuxLeaksaspect met de titel “Een
48
privéjet voor de prijs van een businessclassticket”. In dit artikel gaat men dieper in op de
constructie die de Groupe Bruxelles Lambert heeft opgezet in Luxemburg. De groep behoort
in België tot de grootste beursgenoteerde bedrijven en is in Europa de op één na grootste
holding. De hoofdzetel is gevestigd in België maar na het lekken van belastingakkoorden
blijkt dat het bedrijf ook goed aanwezig is in Luxemburg, althans op papier. De lijst van de
bedrijven van GBL gevestigd in Luxemburg is aanzienlijk (GBL R, GBL Verwaltung, GBL
Finance, Immo Namur, Serena …).
In 2009 werd GBL R opgericht onder de bestaande Luxemburgse tak GBL Verwaltung. Het
nieuw opgerichte dochterbedrijf zou een privéjet aankopen. Deze jet zou voornamelijk door
het personeel gebruikt worden en slechts uitzonderlijk door derden. Voor de aankoop richtte
het bedrijf zich niet naar de markt, maar naar GBL Overseas Finance, een onderneming
binnen de groep, gevestigd in de Nederlandse Antillen. Het onderhoud en bestuur van de jet
werd toevertrouwd aan Abelag, een Belgische onderneming die op het moment van de deal
niet actief was in Luxemburg. De privéjet bevindt zich in werkelijkheid dus in België. Enkel
en alleen op papier behoort de jet toe aan het Luxemburgs bedrijf.
Figuur 2: Schematische voorstelling van de structuur van Groupe Bruxelles Lambert
(Bron: De Tijd 8 november 2014)
49
Aan de hand van deze deal werden voor meerdere ondernemingen binnen de groep voordelen
gecreëerd. Ten eerste werd er 24,95 miljoen euro betaald voor de privéjet aan GBL Overseas
Finance. Het volledige aankoopbedrag bleef dus binnen de groep en de transactie werd
bovendien belast in de Nederlandse Antillen, die vaak in de categorie van belastingparadijzen
geplaatst wordt. Verder werd de deal gefinancierd door verschillende Luxemburgse bedrijven
die behoren tot GBL. De leningen konden fiscaal worden afgetrokken van de winst van GBL
R. Maar door de opzet van de constructie was GBL R een verlieslatend bedrijf waardoor er
geen belastbare basis meer overbleef. Dit zorgde dan weer voor fiscale voordelen voor de
Luxemburgse ondernemingen die krediet hadden verstrekt. Zij konden de onbetaalde
schulden namelijk aftrekken van hun winst. Bovendien accepteerde de fiscus in Luxemburg
dat het personeel dat met de jet vloog dit niet moest aangeven als ‘belastbaar voordeel in
natura’. Derden moesten dit evenmin aangeven als ‘geheim voordeel’. De toplui en
werknemers bij GBL konden vanaf dan de privéjet gebruiken voor de kostprijs van een
businessclassticket.
6.2.3 Model
We stellen een regressiemodel op waarmee we onderzoeken of de belastingdruk van
ondernemingen die in Luxemburg gevestigd zijn, significant lager is. We baseren ons
hiervoor op het model dat opgesteld werd door Dyreng en Lindsey (2009). Dit model gaat na
of de aanwezigheid in een bepaald land een impact heeft op de globale belastingdruk van een
multinational. In het kader van LuxLeaks besloten we om te onderzoeken of bedrijven die in
Luxemburg actief zijn een lagere ETR hebben. De afhankelijke variabele is het bedrag aan
wereldwijde belastingen op het resultaat (TXWW). Als verklarende variabelen nemen we het
resultaat voor belastingen en een LUX-dummy (die gelijk is aan 1 voor bedrijven die
minstens 10% van een Luxemburgse vestiging controleren). Daarnaast nemen we de
controlevariabelen bedrijfsgrootte, kapitaalintensiteit, onderzoek, langetermijnschuldgraad en
rentabiliteit op in het model. Omdat de afhankelijke variabele hier het bedrag aan belastingen
in euro is, worden alle verklarende variabelen (behalve resultaat voor belastingen)
vermenigvuldigd met het resultaat voor belastingen. Tabel 11 geeft een overzicht van de
verklarende variabelen. We bekomen de volgende vergelijking:
50
Tabel 11: Overzicht van de verklarende variabelen internationale regressie
Variabele Definitie
PI Inkomsten voor belastingen
LUX (dummy) 0 = Niet aanwezig in Luxemburg
1 = Aanwezig in Luxemburg
Bedrijfsgrootte Ln(balanstotaal)
Onderzoek Immateriële vaste activa / balanstotaal
Schuldgraad Langetermijnschulden / balanstotaal
Kapitaalintensiteit Materiële vaste activa / balanstotaal
ROA Resultaat voor belastingen / balanstotaal
Dyreng en Lindsey (2009) vonden een lagere wereldwijde ETR voor Amerikaanse
multinationals met een vestiging in Luxemburg. Deze relatie bleek echter niet significant te
zijn. Wij verwachten voor onze steekproef een significante negatieve relatie door LuxLeaks.
HLUX: Ondernemingen gevestigd in Luxemburg hebben een lagere wereldwijde
effectieve belastingdruk
In de literatuur vinden we een grote diversiteit aan methodes om de aanwezigheid in een
belastingparadijs en de daarmee gepaard gaande winstverschuiving en lagere ETR aan te
tonen. Zo vergelijkt Gravelle (2009) de totale gerapporteerde winst van Amerikaanse
multinationals in een bepaald land met het bbp van dat land. Voor de meeste landen vindt ze
een ratio van een paar procent, terwijl dit voor Luxemburg 18,2% is. Typische
belastingparadijzen zoals de Kaaimaneilanden en de Marshalleilanden bezitten nog hogere
ratio’s. Rousslang (1997) maakt een schatting van de werkelijke winst van een multinational
in een bepaald land door de gemiddelde return on investment van het bedrijf te
vermenigvuldigen met de investering in dat land. Deze schatting wordt vervolgens vergeleken
met de gerapporteerde winst. Het verschil tussen beide levert een schatting van de versluisde
winst. De studie van Desai, Foley en Hines (2006b) gaat via een logit-regressie op zoek naar
de factoren die een bedrijf stimuleren om zich in een belastingparadijs te vestigen. De
belangrijkste determinanten in hun onderzoek zijn de bedrijfsgrootte, het percentage
internationale activiteit en de R&D-activiteit.
51
6.2.4 Steekproef
Omdat we ons in dit deel concentreren op het internationale aspect, vertrekken we van de
geconsolideerde jaarrekeningen van alle vennootschappen die in België gevestigd zijn.
Consolidatie kan omschreven worden als een boekhoudtechniek die de resultaten van een
moedermaatschappij en dochtervennootschappen bij elkaar voegt. Op die manier wordt het
groepsvermogen en groepsresultaat weergegeven alsof ze van één vennootschap is (IFRS 10).
Van de groep bedrijven sluiten we opnieuw de financiële sector (NACE 64-66), de openbare
voorzieningen (NACE 35-39), de vastgoedsector (NACE 68), openbaar bestuur, defensie en
verplichte sociale verzekeringen (NACE 84) en huishoudens als werkgever en niet-
gedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen gebruik
(NACE 97-98) uit, omdat deze sectoren specifieke kenmerken en/of een aparte
reglementering hebben. We verwijderen vennootschappen die een verlies of een negatieve
belasting rapporteren, alsook deze met een overgedragen verlies. Tabel 12 geeft een overzicht
van de selectieprocedure.
Tabel 12: Selectieprocedure internationale regressie
Criterium Aantal ondernemingen
Gevestigd in België 800.512
Rechtsvorm:
NV, Comm. VA, BVBA, EBVBA, Comm. V, V.O.F., CVOA, CVBA,
ESV/EESV, Buitenlandse vennootschappen
794.122
Niet: NACE 35-39 en 64-66 en 68 75.387
Geconsolideerd schematype 1.987
Subtotaal 1.099
Niet: Overgedragen resultaat < 0 -636
Niet: Belasting op het resultaat < 0 -77
Niet: Resultaat voor belastingen< 0 -0
Totaal 386
Om vertekening door extreme waarden te vermijden, werden van elke variabele de één
procent grootste en kleinste observaties verwijderd.
52
6.2.5 Resultaten
Voor we naar de regressie overgaan, analyseren we kort de gegevens. We bekijken in grafiek
6 de evolutie van de gemiddelde ETR (gedefinieerd als “belastingen op het resultaat” op
“resultaat voor belasting”) van de totale steekproef, van de bedrijven zonder vestiging in
Luxemburg en van de ondernemingen gevestigd in Luxemburg. Deze laatste groep
vertegenwoordigt zo’n 10% van de steekproef. De gemiddelde belastingdruk van alle
ondernemingen over de periode van negen jaar bedraagt 26,7%. Voor de ondernemingen die
niet in Luxemburg gevestigd zijn, is dit 27,3%. We stellen vast dat de bedrijven met een
Luxemburgse vestiging een lagere gemiddelde ETR hebben in alle jaren, behalve in 2013.
Hun gemiddelde belastingdruk bedraagt 21,7%. We kunnen onze hypothese al een eerste maal
testen met behulp van een eenzijdige t-test. We bekomen een teststatistiek van 2,058 met
2006 vrijheidsgraden, wat ons een p-waarde van 0,020 oplevert. De gemiddelde ETR van de
bedrijven gevestigd in Luxemburg is bijgevolg significant lager dan deze van bedrijven
zonder Luxemburgse vestiging.
Grafiek 6: Evolutie van de gemiddelde effectieve belastingdruk
0
0,05
0,1
0,15
0,2
0,25
0,3
0,35
2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013
Gemiddelde ETR Gemiddelde ETR Lux Gemiddelde ETR zonder Lux
53
Tabel 13: Beschrijvende statistiek internationale regressie
Gemiddelde Mediaan Maximum Minimum Standaard-
deviatie
Aantal
observaties
TXWW 2005 1621,043 389,5000 26886,00 0,018000 3363,361 226
2006 1656,163 368,0000 25473,00 0,032000 3352,636 229
2007 1748,412 410,0270 17855,50 0,114000 3250,184 224
2008 1631,053 393,2040 21130,00 0,013000 3144,860 223
2009 1328,457 367,3140 24054,78 0,024000 2543,208 223
2010 1592,250 414,8385 20499,87 0,017000 2934,303 226
2011 1689,822 466,8680 15656,14 0,013000 2876,820 221
2012 1636,527 332,4150 23122,00 0,012000 3226,904 233
2013 1571,350 354,8380 21234,68 0,007000 3156,837 232
PI 2005 7461,868 2171,000 171211,0 6,000000 17246,98 258
2006 8457,640 1895,198 145691,0 8,842000 19102,60 258
2007 9127,237 2610,107 107099,5 5,691000 16430,18 252
2008 7910,215 1953,559 146798,1 10,86500 17019,84 251
2009 6763,301 2024,492 89212,68 10,28900 12485,30 252
2010 9538,604 2489,489 171356,0 5,369000 21079,67 254
2011 8962,866 2676,255 136206,1 6,339000 17414,42 250
2012 9066,635 2452,139 125149,5 7,248000 18838,17 247
2013 8364,708 2449,142 126714,2 4,856000 16752,31 251
Grootte 2005 10,17002 10,13888 13,95435 6,191417 1,446528 259
2006 10,26669 10,23060 13,94716 6,243240 1,500310 258
2007 10,36473 10,35312 13,97520 6,552161 1,464327 254
2008 10,41053 10,32212 14,10219 6,161773 1,446915 253
2009 10,40004 10,32733 14,30472 6,761796 1,464319 251
2010 10,44460 10,40431 14,16801 6,216822 1,450998 253
2011 10,52914 10,45216 14,10675 6,367190 1,438518 250
2012 10,63671 10,53268 14,31978 6,220719 1,496792 250
2013 10,70231 10,50951 14,29131 6,727207 1,461740 251
Onderzoek 2005 0,025976 0,005210 0,377178 3,08E-05 0,059332 111
2006 0,025242 0,004178 0,371503 1,66E-05 0,056148 111
2007 0,024775 0,003949 0,419449 2,32E-05 0,056557 111
2008 0,022757 0,004485 0,338728 2,87E-05 0,047990 115
2009 0,019480 0,004324 0,310310 1,17E-05 0,042448 114
2010 0,019908 0,004435 0,238763 1,72E-05 0,041131 115
2011 0,024350 0,004245 0,325828 6,87E-06 0,053322 119
2012 0,020194 0,003939 0,227780 1,53E-05 0,042210 123
2013 0,023726 0,004827 0,421781 6,45E-06 0,056286 126
Schuldgraad 2005 0,161640 0,108448 0,687288 1,81E-05 0,162559 157
2006 0,161942 0,100830 0,733930 1,48E-05 0,163489 150
2007 0,176346 0,118058 0,770630 1,70E-05 0,181275 146
2008 0,187952 0,124246 0,758983 1,83E-05 0,191253 144
2009 0,196140 0,135852 0,742739 0,000200 0,188634 142
54
2010 0,173333 0,116135 0,703185 0,000139 0,176055 147
2011 0,188297 0,119139 0,760268 2,60E-05 0,189700 143
2012 0,180146 0,121151 0,718051 8,28E-05 0,182100 144
2013 0,191658 0,135668 0,713715 0,000150 0,183296 146
Kapitaal-
intensiteit
2005 0,139835 0,091562 0,774993 0,000121 0,158304 223
2006 0,127104 0,082267 0,785771 8,77E-05 0,146798 223
2007 0,133587 0,086000 0,773154 0,000115 0,153774 218
2008 0,143336 0,079949 0,804944 6,40E-05 0,173117 220
2009 0,138927 0,073693 0,779123 0,000108 0,163445 213
2010 0,127775 0,069679 0,788083 0,000111 0,151808 215
2011 0,116861 0,071657 0,746769 6,26E-05 0,136337 213
2012 0,113089 0,066849 0,694294 0,000104 0,132438 209
2013 0,122173 0,076507 0,764593 7,53E-05 0,148399 211
ROA 2005 0,125040 0,090935 0,591905 0,001772 0,119621 257
2006 0,118005 0,078513 0,631102 0,001110 0,119904 258
2007 0,117003 0,081687 0,613691 0,001285 0,110703 247
2008 0,105960 0,074252 0,642658 0,000771 0,112702 254
2009 0,108368 0,069476 0,615629 0,000758 0,113967 252
2010 0,112048 0,073075 0,589925 0,000798 0,117343 252
2011 0,103170 0,065276 0,633816 0,000689 0,106911 251
2012 0,091063 0,058121 0,557417 0,001189 0,095572 251
2013 0,091763 0,050777 0,555234 0,000704 0,097762 251
De likelihoodtest geeft ons een significante p-waarde, dus is een gepoolde regressie hier niet
aangewezen. De Hausmantest levert een niet-significante p-waarde op, waardoor we de
regressie uitvoeren met behulp van het random effects model. Voor het berekenen van de
varianties van de coëfficiënten gebruiken we de White Period-methode, die rekening houdt
met mogelijke heteroscedasticiteit en autocorrelatie. Het model is globaal significant met een
R² van 47,6%. De variabele resultaat voor belastingen blijkt logischerwijs een positieve
invloed te hebben op TXWW. De afhankelijke variabele ondervindt een significante
negatieve impact van PI*LUX, wat onze hypothese bevestigt. We kunnen hieruit besluiten dat
binnen de groep ondernemingen die in België een geconsolideerde jaarrekening neerleggen,
er een lagere ETR is bij de bedrijven die een vestiging in Luxemburg hebben.
De output en correlatietabel bevinden zich in tabel 14 en 15. Van de controlevariabelen blijkt
geen enkele significant te zijn in onze steekproef. Een mogelijke verklaring hiervoor is het
beperkt aantal observaties.
55
Tabel 14: Regressieanalyse internationale regressie
TXWW
Constante 300,4234
[0,2722]
PI 1,323435
[0,0309]
PI*LUX -0,127876
[0,0037]
PI*Grootte -0,082575
[0,0693]
PI*Onderzoek -0,140780
[0,8025]
PI*Schuldgraad 0,003468
[0,9713]
PI*Kapitaalintensiteit -0,113739
[0.6129]
PI*ROA -0,382682
[0,1027]
R-squared 0,476250
Adjusted r-squared 0,469784
F-statistic 73,65382
Prob(f-statistic) 0,000000
Durbin-watson stat 1,312598
De p-waarde werd vermeld tussen [ ].
56
Tabel 15: Correlatietabel internationale regressie
Correlatie
Probabiliteit
TXWW PI LUX Grootte Onderzoek Schuldgraad Kapitaal-
intensiteit
ROA
TXWW 1,000000
----
PI 0,782641 1,000000
0,0000 ----
LUX 0,031815 0,111669 1,000000
0,4464 0,0074 ----
Grootte 0,639850 0,646047 0,239344 1,000000
0,0000 0,0000 0,0000 ----
Onderzoek 0,052244 0,006430 0,021372 -0,136026 1,000000
0,2110 0,0000 0,6091 0,0011 ----
Schuldgraad -0,067977 -0,004954 -0,079761 0,107828 0,010913 1,000000
0,1034 0,9056 0,0559 0,0097 0,7940 ----
Kapitaal-
intensiteit
-0,094140 -0,126833 -0,030826 -0,151574 -0,037172 0,261861 1,000000
0,0240 0,0023 0,4607 0,0003 0,3736 0,0000 ----
ROA 0,479127 0,529537 -0,010881 0,067501 -0,032153 -0,199511 -0,032589 1,000000
0,0000 0,0000 0,7946 0,0000 0,4416 0,0000 0,4354 ----
57
6.3 Excess profit ruling
Niet enkel Luxemburg werd aangesproken op zijn fiscaal regime, ook België kwam in
opspraak nadat de excess profit ruling in de media verscheen. De excess profit ruling is een
unieke vorm van belastingontwijking, gecreëerd in België, die ervoor zorgt dat de belastbare
winst naar beneden aangepast wordt. De ruling heeft als doel internationale groepen te
overtuigen om activiteiten op te starten in België. Maar ook bestaande investeerders kunnen
een beroep doen op deze regeling (FOD Financiën, 2014c). De ruling richt zich enkel op
multinationals waardoor Belgische ondernemingen die enkel actief zijn binnen de
landsgrenzen, niet kunnen rekenen op deze voordelen.
In normale omstandigheden moeten transacties tussen verschillende partijen gebeuren volgens
het arm’s length principe. Dit houdt in dat er geen voorkeursbehandeling mag zijn tussen de
partijen en dat gelijkaardige voorwaarden zouden gesteld worden indien er een andere
tegenpartij zou zijn. Beide partijen zijn dus onafhankelijk en handelen met het oog op
eigenbelang. De onafhankelijkheidsvoorwaarde is duidelijk niet vervuld indien er transacties
zijn tussen een filiaal en een andere entiteit die behoort tot eenzelfde internationale
onderneming. De winst tussen de afhankelijke partijen die de arm’s length overschrijdt, wordt
in België vrijgesteld van belastingen. Bovendien wordt het onbelaste deel van de winst niet
meegedeeld aan andere landen waardoor het volledig onbelast blijft. Concreet kan gesteld
worden dat het Belgische filiaal enkel belast wordt op de winst die het zou gerealiseerd
hebben in een ‘stand alone’ situatie. Dit is de situatie waarbij er geen rekening wordt
gehouden met het feit dat het bedrijf kan rekenen op de knowhow van de groep,
managementvaardigheden, betere gezamenlijke aankoopprijzen of internationale uitstraling.
De extra winst die wordt gegenereerd door die groepsvoordelen wordt dus vrijgesteld van
belastingen (De Standaard, 8 december 2014).
58
Figuur 3: Schematisch overzicht van de excess profit rulings
(Bron: De Standaard 8 december 2014)
Ondanks het feit dat deze maatregel volkomen legaal is, stoot ze op veel kritiek. Zo twijfelt de
Europese Commissie of deze fiscale bepaling voldoet aan de voorwaarden voor staatsteun
binnen Europa. Die voorwaarden houden in dat het verboden is om bepaalde ondernemingen
selectieve voordelen te vergunnen die ervoor kunnen zorgen dat de mededinging op de markt
verstoord geraakt (Europese Commissie, 2015). Minister van Financiën Johan Van Overtveldt
ziet geen probleem in de belastingdeals en benadrukt dat België de regels naleeft die door de
OESO bepaald zijn (VRT Nieuws 13 november 2014). Hij beklemtoont ook het feit dat de
excess profit rulings al sinds 2004 in de wet opgenomen zijn (VRT Nieuws 8 december
2014). Mocht de Europese Commissie echter van oordeel zijn dat er een inbreuk gepleegd
werd en de excess profit rulings dus geclassificeerd worden als illegale staatsteun, kan België
verplicht worden om die bedragen terug te eisen inclusief interesten (De Tijd, 18 maart 2015).
Hoewel België een hoge statutaire belastingvoet kent, kan zij onder andere door deze
maatregel in combinatie met andere belastingaftrekposten bedrijven aantrekken met een
lagere effectieve belastingvoet.
6.4 Toekomst van de belastingdruk in de Europese Unie
Stelsels zoals hierboven beschreven worden nu onder de loep genomen door de Europese
Commissie. Hiervoor werd een bijzondere commissie opgericht die zich zal toespitsen op het
ontleden van de tax rulings opgesteld door de lidstaten sinds 1991. Naast het doel om
59
transparantie te creëren, wil de commissie ook uitrekenen hoeveel deze rulings de
belastingbetaler heeft gekost en wil men aanbevelingen maken voor de toekomst. Het
mandaat van de commissie strekt zich uit over een periode van zes maanden maar kan worden
verlengd (De Standaard 26 februari 2015).
Constructies zoals in Luxemburg en de excess profit ruling werden ondermeer gecreëerd om
mee te kunnen in de concurrentiestrijd op fiscaal vlak binnen Europa. Dit fenomeen wordt
geclassificeerd onder de term race to the bottom waar de individuele lidstaten allerlei
initiatieven nemen om hun ETR zo laag mogelijk te houden. Op die manier willen ze
bedrijven aantrekken. Het fenomeen is merkbaar sinds het midden van de jaren 90 (De Tijd 4
juli 2008). Het blijft voorlopig binnen Europa nog steeds mogelijk voor individuele landen
om hun eigen fiscaal regime te bepalen aangezien er nog steeds fiscale soevereiniteit bestaat.
Toch zien we stilaan een beweging op gang komen die het belastingregime in de toekomst
sterk kan veranderen. Vooreerst zien we dat er steeds meer transparantie komt op fiscaal vlak
in de Europese Unie. Onder meer dubieuze belastingdeals zoals bij LuxLeaks worden
blootgelegd maar ook zichtbare initiatieven zoals de notionele-interestaftrek komen steeds
vaker in opspraak. Deze initiatieven vormen de kern van de onderlinge race to the bottom.
Van Hamme (De Tijd 24 mei 2013) is van mening dat de race to the bottom maar een “halve
waarheid” is. Zijn argument is dat ondernemingen in hun vergelijking tussen landen ook
rekening houden met de overheidsvoorzieningen, met andere woorden wat de overheid biedt
in ruil voor de hoge belastingen.
Verder is er het voorstel om een algemeen belastingstelsel binnen Europa te introduceren, de
zogenaamde common corporate tax base (CCTB). Het doel van dit systeem is om de
internationale competitiviteit voor Europese multinationals te verbeteren. De gemiddelde ETR
en algemene welvaart in Europa zouden ongeveer op een gelijkaardig niveau blijven. De
welvaart op het niveau van individuele landen zou echter sterk variëren binnen de Unie. Het
effect van een geharmoniseerd belastingstelsel zou de ETR in België met 16% verhogen. Dit
is voornamelijk het gevolg van de notionele-interestaftrek die niet langer geaccepteerd zou
zijn binnen dit nieuwe stelsel (Roggeman, Verleyen, Van Cauwenberge & Coppens, 2014).
Het voorstel van de Europese Commissie betreft een gemeenschappelijke geconsolideerde
heffingsgrondslag voor de vennootschapsbelasting (CCCTB). Dit houdt in dat men eerst op
geconsolideerd niveau de belastbare basis berekent, om deze vervolgens te verdelen tussen de
landen aan de hand van een verdeelsleutel, bijvoorbeeld het percentage verkopen in een land
60
(Roggeman, Verleyen, Coppens & Van Cauwenberge, 2012). De landen beslissen zelf over
hun belastingvoet. Om de fiscale concurrentie te beperken, zijn er voorstellen om een
minimumpercentage in te voeren. De CCCTB stuit op veel kritiek, vooral vanwege het feit dat
de belastbare basis geconsolideerd berekend wordt. Hierdoor valt het zeer moeilijk te
voorspellen wat de impact zal zijn op de belastinginkomsten van landen. Als alternatief wordt
de common corporate tax base (CCTB) zonder consolidatie gesteld (Röder, 2012). In dit
systeem wordt de belastbare basis per land berekend, maar op identieke wijze.
Er is echter veel commentaar op de CCTB en CCCTB. Er wordt geargumenteerd dat de
fiscaliteit één van de enige middelen is waarmee een Europees land nog zijn
concurrentiepositie kan versterken. Voordat Europa een economische en monetaire unie was,
konden landen hun positie verbeteren door bijvoorbeeld de nationale munt te devalueren (De
Tijd 24 mei 2013). Minister Van Overtveldt deelt deze mening en benadrukt dat de
investeringen die het gevolg zijn van fiscale maatregelen, voor heel wat jobs zorgen. Hij is
geen tegenstander van fiscale harmonisatie, maar vindt dat landen tot op zeker niveau een
eigen fiscaal beleid moeten kunnen voeren (VRT Nieuws 8 december 2014). Vooral kleine
landen keren zich tegen de CCTB en CCCTB omdat hun fiscaal beleid een belangrijke troef
is. Volgens De Broe, hoogleraar fiscaal recht aan de KU Leuven, kan de fiscale harmonisatie
maar slagen als er ook budgettaire solidariteit tussen de lidstaten wordt ingevoerd. Zo zouden
kleine landen een compensatie ontvangen voor het verlies van hun fiscaal beleidsinstrument
(De Tijd 12 december 2014).
Transparantie is van fundamenteel belang bij het streven naar een eerlijk belastingsysteem.
Naar aanleiding van LuxLeaks stelde de Europese Commissie voor dat de Europese lidstaten
elk kwartaal een overzicht van hun belastingdeals indienen. Deze komen terecht in een
database die toegankelijk is voor de lidstaten en de Commissie. Bovendien zullen alle deals
van de afgelopen tien jaar in deze database terechtkomen. Daarnaast onderzoekt men de
mogelijkheid om ondernemingen te verplichten bekend te maken hoeveel belastingen ze per
land betalen. Dit transparantieplan van de Europese Commissie zou in 2016 in werking
treden, mits er unanimiteit bereikt wordt bij de lidstaten (De Tijd 18 maart 2015).
Ook de OESO buigt zich over de fiscaliteit met het zogenaamde BEPS-project (“Base
Erosion and Profit Shifting”), dat tegen eind 2015 op papier moet staan. Dit project omvat
internationale afspraken over belastingen en bestaat uit vijftien maatregelen, waaronder
61
transparantie (MO 1 april 2015). Men wil hiermee verhinderen dat grote bedrijven hun winst
doorsluizen naar landen met een lage belastingvoet. De regelingen betreffen onder andere de
interne verrekenprijzen voor immateriële activa en de verplichting voor bedrijven om te
melden hoeveel belasting ze per land betalen (De Tijd 27 december 2014).
Voorlopig zijn de lidstaten van de EU en de OESO druk in debat over wat er precies moet
veranderen en hoe dit het best wordt aangepakt. Wat de precieze invloed op de verschillende
belastingsystemen in de lidstaten zal zijn, is momenteel nog onzeker.
62
7 DISCUSSIE VAN DE MASTERPROEF
7.1 Samenvatting van de resultaten
Bij het definiëren van bedrijfsgrootte als de logaritme van het aantal werknemers kunnen we
een positieve significante relatie vaststellen. Een tegengestelde relatie kan worden
geconstateerd voor ETR1 wanneer bedrijfsgrootte omschreven is als de logaritme van het
balanstotaal. Bij het verklaren van ETR2 speelt deze variabele geen rol.
De schuldgraad heeft enkel een invloed op ETR2. Deze verklarende variabele staat negatief in
relatie met ETR2. De notionele-interestaftrek blijkt enkel een rol te spelen in de verklaring
van de ETR wanneer de variabele bedrijfsgrootte gedefinieerd wordt als de logaritme van het
balanstotaal. De relatie tussen de NIA en ETR is significant positief. Dit wordt gedeeltelijk
gecompenseerd door het interactie-effect tussen de NIA en grootte2 waarbij er een negatief
verband is. Behalve in de regressie ETR2 waarbij grootte gedefinieerd wordt als de logaritme
van het balanstotaal, is er een positieve interactie-effect tussen NIA en de
langetermijnschuldgraad.
De variabele kapitaalintensiteit blijkt geen determinant te zijn in het verklaren van de ETR in
beide modellen. Wat de variabele onderzoek betreft, stellen we ook een niet-significante
relatie vast bij het verklaren van ETR2. Er kan echter een significante positieve relatie
worden vastgesteld tussen onderzoek en ETR1. De rentabiliteitsratio ROA heeft een negatieve
significante invloed op ETR1. Een tegengestelde relatie kan vastgesteld worden bij ETR2. De
sectormediaan is positief gecorreleerd met beide ETRs. Zoals we vooropgesteld hadden,
kunnen we discriminatie tussen sectoren vaststellen.
We moeten rekening houden met het feit dat we in onze steekproef vaststelden dat de
taksvoorkeur laag is en vaak negatief. Dit heeft als gevolg dat de hierboven vermelde
resultaten vaak niet significant blijken of tegengesteld zijn aan de vooropgestelde hypotheses.
Uit ons onderzoek op internationaal niveau blijkt dat de variabele Luxemburg negatief
significant is. Dit houdt in dat bedrijven gevestigd in Luxemburg gemiddeld een lagere
effectieve belastingvoet hebben dan bedrijven die er niet aanwezig zijn. Deze relatie bevestigt
de vooropgestelde verwachtingen en toont aan dat er fiscale concurrentie bestaat in Europa.
63
7.2 Beperkingen en toekomstig onderzoek
Een eerste belangrijke tekortkoming in ons onderzoek naar de effectieve belastingdruk voor
ondernemingen in België, is het niet incorporeren van alle belastingen waaraan een
onderneming onderhevig is. Ons onderzoek focust zich enkel op de vennootschapsbelasting.
Verder werd een potentiële beperking door Gupta en Newberry (1997) opgemerkt. Zij
vermelden het mogelijke effect dat het ontbrekende element impliciete belastingen kan
hebben op de resultaten van de analyse. Impliciete belastingen ontstaan door de hoge vraag
naar activa die gunstigere taksmaatregelen treffen. Hierdoor is de marktwaarde lager voor
activa waarvoor geen gunstige taksmaatregelen voorzien zijn. Door de vele verschillende
fiscale voordelen voor de diverse activa is het aannemelijk dat ondernemingen onderworpen
zijn aan die impliciete taks. Er wordt door de ETR enkel rekening gehouden met de expliciete
belastingen, het werkelijke bedrag dat aan taksen wordt betaald. Dit betekent evenwel dat een
deel van de totale belastingdruk niet opgenomen is. De teller van de ETR is inclusief de
belastingen op het inkomen van de activa met gunstigere taksmaatregelen terwijl de noemer
geen rekening houdt met de vernoemde impliciete belastingen gerelateerd aan die activa. Wat
de gevolgen hiervan zijn en of die er al zijn, is onduidelijk. Wanneer de ontbrekende variabele
enkel een impact heeft op de grootte van de ETR dan blijft de originele conclusie
onveranderd. Weliswaar als de impliciete taks in relatie staat met andere verklarende
variabelen in de regressie, moet er voorzichtig omgesprongen worden met de interpretatie van
de conclusies.
Een derde ontbrekend element is een zo accuraat mogelijke proxy die de internationale
aspecten vertegenwoordigt. Deze aspecten worden steeds belangrijker en kunnen de nationale
ETR aanzienlijk beïnvloeden. Een ideaal model zou de internationale dimensie in het
nationale incorporeren. Het is namelijk moeilijk om het nationale aspect geïsoleerd te
interpreteren aangezien er interdependentie is tussen beiden. Hierbij aansluitend kunnen we
het fiscale debat op Europees niveau vermelden. Momenteel is dit debat volop aan de gang en
het valt het af te wachten welke maatregelen er zullen worden genomen en welke gevolgen
die zullen hebben op de verschillende belastingsystemen in de lidstaten. Vandaag bevinden
we ons mogelijk op een kantelpunt van de fiscaliteit.
64
7.3 Conclusie
De effectieve belastingdruk werd in onze thesis op twee verschillende manieren gemeten.
Deze blijken significant verschillend te zijn, wat zich uit in onze regressieresultaten. Zo
vinden we dat de variabele rentabiliteit een negatieve invloed heeft op ETR1 en een positieve
op ETR2. Voor de variabele bedrijfsgrootte hanteren we eveneens twee definities, namelijk de
logaritme van het aantal werknemers en de logaritme van het balanstotaal. Deze hebben in
onze steekproef een tegengestelde invloed op de ETR, respectievelijk positief en negatief.
Algemeen kunnen we dus stellen dat we voorzichtig moeten omspringen met het trekken van
conclusies.
Bij het bestuderen van de gegevens merken we sterke verschillen in de effectieve
belastingdruk tussen de sectoren. Dit wordt bevestigd door de significante relatie tussen de
sectormediaan en de ETR. Voor de overige verklarende variabelen bekomen we vaak
resultaten die niet-significant of tegengesteld aan onze hypotheses zijn. Zo stellen we vast dat
ETR1 een positieve invloed van de variabele onderzoek ondervindt. De verklaring die we
voor deze resultaten geven, is het feit dat de taksvoorkeur van veel ondernemingen in onze
steekproef negatief is. Onze hypotheses werden in navolging van de literatuur opgesteld
uitgaande van een positieve taksvoorkeur.
Het internationaal aspect van deze thesis toont aan dat er een significant verschil is in taxatie
tussen ondernemingen die gevestigd zijn in Luxemburg en bedrijven die er niet gevestigd zijn.
De laatste groep betaalt gemiddeld meer belastingen. Hieruit kunnen we concluderen dat er
duidelijke verschillen zijn tussen landen op het vlak van belastingtarieven. Deze verschillen
zijn het gevolg van fiscale concurrentie. Vooral dit laatste aspect is een zeer actueel thema.
Vanuit Europa worden er verschillende initiatieven verwacht waardoor de komende jaren zeer
interessant zullen worden op fiscaal vlak.
I
8 BRONNEN
Agentschap Ondernemen, 2015, Belastingvrijstelling voor bijkomend personeel in kleine ondernemingen, http://www.agentschapondernemen.be/maatregel/belastingvrijstelling-voor-bijkomend-personeel-kleine-
ondernemingen. Geraadpleegd op 8 april 2015.
BDO, 2014, Vennootschapsbelasting, http://www.bdo.be/nl/tax-and-legal-services/tax/vennootschapsbelasting-
2014/. Geraadpleegd op 21 januari 2015.
Beghin, P. en Van De Woesteyne, I., 2012, Handboek vennootschapsbelasting, Intersentia.
Buijink, W., Janssen, B. en Schols, Y., 1999, Corporate effective tax rates in the European Union, Maastricht Accounting and Auditing Research and Education Center.
Burggraeve, K., Jeanfils, PH., Van Cauter, K. en Van Meensel, L., 2008, Macro-economische en budgettaire
impact van de belastingaftrek voor risicokapitaal, Nationale Bank van België
Callihan, D. S., 1994, Corporate Effective Tax Rates: A Synthesis of the Literature, Journal of Accounting
Literature, 13, pp. 1-43.
Carey, D. en Tchilinguirian, H., 2000, Average Effective Tax Rates on Capital, Labour and Consumption,
OECD Economics Department Working Papers, 258, OECD Publishing.
Centrum for European Economic Research, 2014, Effective Tax Levels using the Devereux/Griffith
Methodology, Mannheim.
Citizens for Tax Justice (CTJ), 1986, 130 Reasons Why We Need A Tax Reform, Washington DC: Citizens for
Tax Justice.
Citizens for Tax Justice (CTJ), 1988, The Corporate Tax Comeback: Corporate Income Taxes After Tax Reform,
Washington DC: Citizens for Tax Justice.
Clark, W. S., 2003, Using Micro-Data to Assess Average Tax Rates, CESifo Working Paper, 966.
Collins, J. H. en Shackelford, D. A., 1995, Corporate Domicile and Average Effective Tax Rates: The Cases of
Canada, Japan, the United Kingdom, and the United States, International Tax and Public Finance, 2 (1), pp. 55-
83.
CORIT Academic, 2014, Allowance for Corporate Equity – Overview of existing Equity and Dividend
Deduction Regimes and the International Tax Law treatment hereof, Tax Research for the Business Community.
Decramer, S., Konings, J. en Reynaerts, J., 2011, De Omvang van het Overheidsbeslag in België: Een
actualisering, VIVES – KULeuven.
II
Deloitte, 2014, Switzerland considering notional interest deduction on equity,
http://www2.deloitte.com/ch/en/pages/tax/articles/national-interest-deduction.html. Geraadpleegd op 20
december 2014.
De Mooij, R. A. en Devereux, M. P., 2011, An applied analysis of ACE and CBIT reforms in the EU, Int Tax
Public Finance, 18, pp. 93–12.
Desai, M. A., Foley, C. F. en Hines, J. R., 2006a, Do tax havens divert economic activity?, Economics Letters,
90, pp. 219–24.
Desai, M. A., Foley, C. F. en Hines, J. R., 2006b, The demand for tax haven operations, Journal of Public
Economics, 90, pp. 513–531.
De Schoenmaker, S., Van Cauwenberge, P. en Vander Bauwhede, H., 2014, Effects of local fiscal policy on firm
profitability, Service Industries Journal, 34(16), pp. 1289–1306.
De Standaard 8 december 2014 “België promoot ‘unieke’ belastingontwijking”
De Standaard 26 februari 2015 “Bijzondere commissie rond fiscale rulings van start in EU-Parlement”
De Tijd 13 oktober 2007 “Notionele intrest weegt op staatskas”
De Tijd 4 juli 2008 “Race to the bottom nog op volle snelheid”
De Tijd 24 mei 2013 “Meer fiscale harmonisering in Europa is geen goed idee”
De Tijd 5 november 2014 a “Luxemburg onder vuur door massale lek van belastingdeals”
De Tijd 5 november 2014 b “Luxemburg onder vuur door massale lek van belastingdeals”
De Tijd 8 november 2014 “Een privéjet voor de prijs van een businessclassticket”
De Tijd 21 november 2014 “Regering bespaart door lage rente 750 miljoen euro op notionele intrest”
De Tijd 9 december 2014 “Topbedrijven mogen gratis beleggen in België”
De Tijd 12 december 2014 “Politiek Europa draagt een verpletterende verantwoordelijkheid in fiscale
concurrentie”
De Tijd 27 december 2014 “België bevindt zich op een fiscaal kantelpunt”
De Tijd 18 maart 2015 “Rulings van voorbije tien jaar worden publiek”
III
Devereux, M. P. en Griffith, R., 1999, The Taxation of Discrete Investment Choices, The Insitute for Fiscal
Studies Working Paper Series, 98(16).
Dyreng, S. D. en Lindsey, B. P., 2009, Using Financial Accounting Data to Examine the Effect of Foreign
Operations Located in Tax Havens and Other Countries on U.S. Multinational Firms’ Tax Rates, Journal of
Accounting Research, 47(5), pp. 1283-1316.
Europese Commissie, 2001, Company Taxation in the Internal Market, COM(2001)582.
Europese Commissie, 2015, Staatssteun: Commissie begint diepgaand onderzoek naar Belgische
rulingregeling voor overwinst, Persbericht.
EY, 2013, Fairness Tax, http://www.ey.com/BE/en/Services/Tax/Fairness-Tax-NL. Geraadpleegd op 20
december 2014.
Fernández, R. en Martínez, A., 2014, Effective tax rates in corporate taxation: a quantile regression for the EU,
Engineering Economics, 25(5), pp. 487-496.
FOD Financiën, 2014a, Fiscaal Memento Nr. 26 (update) 2014, Stafdienst Beleidsexpertise en –Ondersteuning.
FOD Financiën, 2014b, Notionele Interestaftrek: uniek en innoverend belastingvoordeel in België (Aanslagjaar
2015 – Inkomsten 2014).
FOD Financiën, 2014c, Unique Tax Incentives in Belgium.
Gravelle, J. G., 1985, “Which Effective Tax Rate?” A Comment and Extension, National Tax Journal, 38 (1), p.
103.
Gravelle, J. G., 2009, Tax Havens: International Tax Avoidance and Evasion, National Tax Journal, 62 (4), pp.
727-753.
Gujarati, D. N. en Porter, D. C., Basic Econometrics Fifth Edition, McGraw-Hill Higher Education.
Gupta, S. en Newberry, K., 1997, Determinants of the Variability in Corporate Effective Tax Rates: Evidence
from Longitudinal Data, Journal of Accounting and Public Policy, 16, pp. 1-34.
Hagerman, R. L. en Zmijewski, M. E., 1979, Some Economic Determinants of Accounting Policy Choice,
Journal of Accounting and Economics, 1, pp. 141-161.
Halleux, F. en Valenduc, C., 2007, Effective tax rate and the size of the company in Belgium: an empirical
investigation on micro-data, Belgian Ministry of Finance Studies Department.
Holland, K., 1998, Accounting Policy Choice: The Relationship between Corporate Tax Burdens and Company
Size, Journal of Business Finance & Accounting, 25(3) & (4), pp. 265-288.
IV
International Accounting Standards Board, 2011, IFRS 10: Consolidated Financial Statements, Appendix A.
Janssen, B., 2005, Corporate effective tax rates in the Netherlands, De Economist, 153(1), pp. 47-66.
Janssen, B. en Buijink, W., 2000, Determinants of the Variability of Corporate Effective Tax Rates (ETRs):
Evidence from the Netherlands, MARC Working Paper, 3.
Joint Committee on Taxation, 1984, General Explanation of the Revenue Provisions of the Deficit Reduction Act of 1984, Congress of the United States, 98th Cong, 2nd Sess.
Kaplan, R.L., 1975, Effective Corporate Tax Rates, Journal of Corporate Taxation, 2 (2), pp. 187-198.
King, M. A. en Fullerton, D., 1983, The Taxation of Income from Capital: A Comparative Study of the U.S.,
U.K., Sweden and West Germany, National Bureau of Economic Research Working Paper Series, 1058.
Klemm, A., 2007, Allowances for Corporate Equity in Practice, CESifo Economic Studies, 53 (2), pp. 229-262.
KPMG, 2014, Tax update, http://www.kpmg.com/BE/en/services/TaxLegal/Documents/Tax-Update-NL.pdf.
Geraadpleegd op 22 december 2014.
KPMG, 2015, Corporate tax rates table, http://www.kpmg.com/Global/en/services/Tax/tax-tools-and-
resources/Pages/corporate-tax-rates-table.aspx. Geraadpleegd op 15 februari 2015.
Lammersen, L., 2002, The Measurement of Effective Tax Rates: Common Themes in Business Management and
Economics, Centre for European Economic Research Discussion Paper, 02-46.
Lazar, S., 2014, Determinants of the Variability of Corporate Effective Tax Rates: Evidence from Romanian
Listed Companies, Emerging Markets Finance & Trade, 50 (4), pp. 113–131.
Liu, X. en Cao, S., 2007, Determinants of Corporate Effective Tax Rates: Evidence from Listed Companies in
China, The Chinese Economy, 40 (6), pp. 49–67.
MO 1 april 2015: “VN moeten grotere rol spelen bij internationale belastingafspraken”, http://www.mo.be/nieuws/vn-moeten-grotere-rol-spelen-bij-internationale-belastingafspraken. Geraadpleegd op
3 april 2015.
Nam, C. W. en Radulescu, D. M., 2007, Effects of corporate tax reforms on SMEs’ investment decisions under
the particular consideration of inflation. Small Business Economics, 29(1) & (2), pp. 101-118.
Nicodème, G., 2001, Computing effective corporate tax rates: comparisons and results, Economic Papers
(working paper series).
Nicodème, G., 2002, Sector and size effects on effective corporate taxation, Economic Papers , 175.
V
Nicodème, G., 2007, Do Large Companies Have Lower Effective Corporate Tax Rates? A European Survey,
CEB Working Paper, 07 (001).
Pettit, R. R. en Singer, R. F., 1985, Small business finance: a research agenda. Financial management, 14 (3),
pp. 47-60.
Plesko, G. A., 2003, An evaluation of alternative measures of corporate tax rates, Journal of Accounting and
Economics, 35, pp. 201–226.
Porcano, T. M., 1986, Corporate Tax Rates: Progressive, Proportional, or Regressive, The Journal of the
Amercian Taxation Association, 7, pp. 17-31.
PVDA, 2014, Nieuwe regering behoudt alles wat van België een belastingparadijs maakt, Studiedienst PVDA.
PwC, 2014, Wat brengt de tax shift en de taks-cificatie van de nieuwe regering voor vennootschappen?
http://www.pwc.be/en/pwc-academy/assets/pdf/1.PYE-NL-Wat-brengt-de-tax-shift-en-de-taks-cificatie-van-de-
nieuwe-regering-voor-vennootschappen.pdf. Geraadpleegd op 3 februari 2015.
Reid, G. C., 1996, Mature Micro-Firms and Their Experience of Funding Shortages, Small Business Economics,
8 (1), pp. 27-37.
Richardson, G. en Lanis, R., 2007, Determinants of the variability in corporate effective tax rates and tax reform: Evidence from Australia, Journal of Accounting and Public Policy, 26, pp. 689–704.
Röder, E., 2012, Proposal for an Enhanced CCTB as Alternative to a CCCTB with Formulary Apportionment,
World tax journal, 4 (2), pp. 125-150.
Roggeman, A., Verleyen, I., Coppens, C. en Van Cauwenberge, P., 2012, Verslag symposium CCCTB: Towards
a Harmonized Corporate Tax System in Europe, Accountancy & Tax, 3, pp. 10-13.
Roggeman, A., Verleyen, I., Van Cauwenberge, P. en Coppens, C., 2014, Impact of a common corporate tax base on the effective tax burden in Belgium, Journal of Business Economics and Management, 15 (3), pp. 530-
543.
Rousslang, D. J., 1997, International income shifting by US multinational corporations, Applied Economics, 29,
pp. 925-934.
Siegfried, J. J., 1972, The Relationship between Economic Structure and the Effect of Political Influence:
Empirical Evidence from the Corporation Income Tax Program, PhD Dissertation University of Wisconsin.
Slemrod, J. en Sorum, N., 1984, The compliance cost of the U.S. individual income tax system, National Bureau
of Economic Research Working Paper Series, 1401.
Stickney, C. P. en McGee, V. E., 1982, Effective Corporate Tax Rates: The Effect of Size, Capital Intensity,
Leverage, and Other Factors, Journal of Accounting and Public Policy, 1, pp. 125-152.
VI
Trends Knack, 2011, Notionele-intrestaftrek brengt geld op, http://trends.knack.be/economie/finance/notionele-
intrestaftrek-brengt-geld-op/article-normal-230553.html. Geraadpleegd op 22 december 2014.
Vandenbussche, H. en Crabbé, K., 2004, Betalen alle grote Belgische Bedrijven evenredige Belasting op hun
Winst?, Accountancy en Bedrijfskunde Maandschrift, 24 (8), pp. 10-16.
Vandenbussche, H., Janssen, B. en Crabbé, K., 2004, Is there Regional Tax Competition in Belgium?, DTEW
Research Report, 0421, pp. 1-21.
Vandermeersche, C., 2005, Notionele interestaftrek: een nieuwe fiscale incentive, Beleidsnota, 10.
VRT Nieuws, 13 november 2014, “Wij passen regels toe die OESO vastlegt”
VRT Nieuws, 8 december 2014, “Dit is mogelijk zelfs straffer dan in Luxemburg”
VRT Nieuws, 9 december 2014 “Nieuwe LuxLeaks onthult nog veel grotere belastingontwijking”
Wang, S., 1991, The Relation Between Firm Size and Effective Tax Rates: A Test of Firms’ Political Success,
The Accounting Review, 66 (1), pp. 158-169.
Watts, R. L. en Zimmerman, J. L., 1978, Towards a positive theory of the determination of accounting standards,
Accounting review, 53 (1), pp. 112-134.
Wilkie, P. J., 1988, Corporate Average Effective Tax Rates and Inferences about Relative Tax Preferences, The
Journal of the American Taxation Association, 10 (1), pp. 75-88.
Zimmerman, J., 1983, Taxes and Firm Size, Journal of Accounting and Economics, 5 (2), pp. 119-149.
Zmijewski, M. E. en Hagerman, R. L., 1981, An income strategy approach to the positive theory of accounting
standard setting/choice. Journal of accounting and Economics, 3(2), pp. 129-149.
i
9 APPENDIX Appendix 1: Netto-effect van de notionele-interestaftrek op de overheidsfinanciën in 2006
In miljoen euro
Bruto fiscaal voordeel van de belastingaftrek voor risicokapitaal 3.035
Pro rate temporis-verrekening van de veranderingen in eigen vermogen -374
Correctie voor vaste inrichtingen in het buitenland -49
KMO’s die het stelsel van de investeringsreserve blijven toepassen -13
Overige correcties op het eigen vermogen -274
Afschaffing van het registratierecht op inbrengen in vennootschappen 60
Brutokostprijs 2.385
Budgettaire compensatiemaatregelen -717
Macro-economische terugverdieneffecten -10
Instroom van buitenlands kapitaal en uitbreiding van de heffingsgrondslag -465 tot -745
Substitutie van vreemd vermogen door eigen vermogen -52 tot -67
Impact van de coördinatiecentra -561
Niet-recuperatie van vroegere verliezen -149
Netto budgettair effect ≈ -140 tot -430
(Bron: Burggraeve, Jeanfils, Van Cauter & Van Meensel, 2008)
ii
Appendix 2: Evolutie van de ETR bij stijgend resultaat
Accounting Income Taxable Income
(a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i)
Sales Margn
.5(a)
- Fixed
costs
= Acct
Inc.
Margn
.5(a)
- Fixed
costs
= Tax.
Inc.
Tax
.46(g)
ETR
(h)/(d)
300 150 100 50 150 150 0 0 .00
400 200 100 100 200 150 50 23 .23
500 250 100 150 250 150 100 46 .31
600 300 100 200 300 150 150 69 .35
700 350 100 250 350 150 200 92 .37
800 400 100 300 400 150 250 115 .38
900 450 100 350 450 150 300 138 .39
1000 500 100 400 500 150 350 161 .40
5000 2500 100 2400 2500 150 2350 1081 .45
10000 5000 100 4900 5000 150 4850 2231 .46
(Bron: Wilkie, 1988)
Accounting Income Taxable Income
(a) (b) (c) (d) (e) (f) (g) (h) (i)
Sales Margn
.5(a)
- Fixed
costs
= Acct
Inc.
Margn
.5(a)
- Fixed
costs
= Tax.
Inc.
Tax
.46(g)
ETR
(h)/(d)
300 150 150 0 150 100 50 23 ∞
400 200 150 50 200 100 100 46 .92
500 250 150 100 250 100 150 69 .69
600 300 150 150 300 100 200 92 .61
700 350 150 200 350 100 250 115 .58
800 400 150 250 400 100 300 138 .55
900 450 150 300 450 100 350 161 .54
1000 500 150 350 500 100 400 184 .53
5000 2500 150 2350 2500 100 2400 1104 .47
10000 5000 150 4850 5000 100 4900 2254 .46
iii
Appendix 3: Mediaan van ETR per sector en Chi-kwadraattest
Sector Aantal observaties Mediaan ETR1 Mediaan ETR2
A 187 0,296015 0,251923
B 152 0,308583 0,306161
C 11227 0,310105 0,297138
F 8633 0,317395 0,300867
G 17022 0,318071 0,305456
H 2977 0,303427 0,296870
I 669 0,338090 0,304988
J 1605 0,360433 0,359699
M 3217 0,353405 0,345498
N 2249 0,343628 0,335339
P 62 0,351021 0,329404
Q 1080 0,324135 0,311209
R 182 0,331597 0,335766
S 199 0,329535 0,309448
Totaal 49461 0,320464 0,308629
Mediaan Chi-Kwadraat 1274,339 1331,341
Aantal vrijheidsgraden 13 13
P-waarde 0,0000 0,0000
Classificatie van de sectoren volgens Nacebel 2008
A Landbouw, bosbouw en visserij L Exploitatie van en handel in onroerend goed
B Winning van delfstoffen M Vrije beroepen en wetenschappelijke en
technische activiteiten
C Industrie N Administratieve en ondersteunende
diensten
D Productie en distributie van elektriciteit, gas,
stoom en gekoelde lucht O Openbaar bestuur en defensie; verplichte
sociale verzekeringen
E Distributie van water; afval-en
afvalwaterbeheer en sanering P Onderwijs
F Bouwnijverheid Q Menselijke gezondheidszorg en maatschappelijke dienstverlening
G Groot-en detailhandel; reparatie van auto's
en motorfietsen R Kunst, amusement en recreatie
H Vervoer en opslag S Overige diensten
I Verschaffen van accommodatie en
maaltijden T Huishoudens als werkgever; niet-
gedifferentieerde productie van goederen en diensten door huishoudens voor eigen
gebruik
J Informatie en communicatie U Extraterritoriale organisaties en lichamen
K Financiële activiteiten en verzekeringen
iv
Appendix 4: Effectieve en statutaire belastingdruk in de Europese Unie (2013, in %)
Land ETR STR Land ETR STR
Oostenrijk 23,0 25 Italië 24,0 31,4
België 26,7 33,99 Letland 14,3 15
Bulgarije 9,0 10 Litouwen 13,6 15
Kroatië 16,5 20 Luxemburg 25,5 29,22
Cyprus 15,2 12,5 Malta 32,2 35
Tsjechië 16,7 19 Nederland 22,6 25
Denemarken 22,2 25 Polen 17,5 19
Estland 16,5 21 Portugal 27,1 25
Finland 18,4 24,5 Roemenië 14,8 16
Frankrijk 39,4 33,33 Slowakije 19,4 23
Duitsland 28,2 29,55 Slovenië 15,5 17
Griekenland 24,1 26 Spanje 32,6 30
Hongarije 19,3 19 Zweden 19,4 22
Ierland 14,4 12,5 Verenigd Koninkrijk 22,4 23
Europees
gemiddelde
21,1 22,75
(Bron: KPMG, 2015)
![Bijlage cursusomschrijvingen [Technische bedrijfskunde] [voltijd ...](https://static.fdocuments.nl/doc/165x107/58a2f66a1a28ab724d8ba234/bijlage-cursusomschrijvingen-technische-bedrijfskunde-voltijd-.jpg)
