Beeldaspecten in de fotografie:

Beeldaspecten zijn, naast fotografische technieken en materialen, beeldende middelen om een fotografisch beeld te construeren. Je gebruikt ze om een twee-dimensionale uitsnit te maken van de complexe driedimensionale ‘realiteit’, om die werkelijkheid op een spannende, interessante manier te vertalen in een ‘platte’ foto. Maar ze bieden ook de mogelijkheid om een bestaande foto te analyseren, te deconstrueren. Het zijn elementen die o.a. gebruikt worden om over foto’s te spreken.

De beeldaspecten, die altijd in combinatie met elkaar gebruikt worden, zijn elementen die aangewend worden om een eigen beeldstijl te creëren. Ze zijn even belangrijk als keuze van techniek en materiaalgebruik. Het zijn de ingrediënten die nodig zijn om een interessant ‘leesbaar’ geheel te maken, hoe ze gebruikt worden is uiteraard afhankelijk van smaak, concept en eigen stijl.

Hieronder vindt u de meest voorkomende aspecten in de fotografie:

1) licht

Het beeldaspect ‘licht’ is uiterst belangrijk, want zonder licht zien we niets. Bij een verlicht onderwerp, worden er lichtstralen gereflecteerd in onze ogen. In de fotografie – letterlijk ‘schrijven met licht’ – vangen we de lichtstralen op die rechtlijnig door een gaatje of het objectief vallen. Elke lichtstraal vormt een punt op het negatief en alle punten samen vormen het beeld dat lijkt op de ‘werkelijkheid’, m.a.w. we fotograferen een projectie van de werkelijkheid. (zie syllabus, hoofdstuk 2)

Soorten licht: kunstlicht en daglicht; hard en zacht; warm en koud

Verschillende richtingen: frontaal licht, zijlicht, strijklicht, tegenlicht

De gevolgen van licht: schaduwen. De verschillende soorten schaduwen:

Eigenschaduw is de schaduw die ontstaat op het belichte object. Het benadrukt de vorm van dat object en geeft het plasticiteit.

Slagschaduw is de schaduw die een belicht voorwerp werpt op zijn omgeving. Deze schaduw is geen onderdeel van het object maar van zijn omgeving, en benadrukt de ruimte.

Licht – reflectie:Reflectie gebeurt doordat het licht op een oppervlak schijnt, maar er niet door-heen kan. De hoek van inval en terugkaatsing is altijd gelijk.

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 1

Er is een verschil tussen spiegeling en reflectie: een spiegeling geeft een correct weerspiegeld beeld weer (zoals een spiegel), een reflectie toont een ver-vormd weerspiegeld beeld (zoals bewegend water).

De oppervlakte van het object bepaalt hoe het licht weerkaatst wordt: mat en glanzend object, structuur of geen structuur. (zie onderstaande afbeelding)Een glad oppervlak toont een duidelijke reflectie. Een ruw oppervlak geeft een diffuse lichtverspreiding weer.

QuickTime™ and aTIFF (ongecomprimeerd) decompressor

are needed to see this picture.

Clair-obscur is een techniek uit de schilderkunst, film en fotografie waarbij de licht-donkercontrasten sterker worden uitgebeeld dan ze in werkelijkheid vaak zijn. Er wordt weinig gebruikgemaakt van de zogenaamde middentonen. Hiermee wordt een dramatisch effect bereikt, waarmee driedimensionale vormen worden geaccentueerd.

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 2

2) vorm

Alles in de natuur en de wereld heeft een bepaalde vorm, naast textuur.

Soorten vormen: organische vormen (vormen die geleidelijkaan tot ontwikkeling zijn gekomen), geometrische vormen (meestal geconstrueerde vormen).

De geometrische vormen zijn te herleiden tot:2D- basisvormen = cirkel, vierkant, driehoek, rechthoek, ovaal 3D-basisvormen = cilinder, kubus, pyramide, kegel, balk

Een vorm kan realistisch, geïdealiseerd, vervormd, gestileerd (vereen-voudigd) of abstract gefotografeerd worden.

Vormcontrasten (naast elkaar plaatsen van voorwerpen):

QuickTime™ and aTIFF (ongecomprimeerd) decompressor

are needed to see this picture.

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 3

3) ruimte

Een foto heeft maar twee dimensies of maten: lengte en breedte, en is dus plat of tweedimensionaal.De platheid kan door verschillende truukjes doorbroken worden:

Stapeling Overlapping Afsnijding (kadrage) Helder-vaag (scherptediepte) Klein-groot Warm-koud (Warme kleuren komen naar voren, koude lijken verder te

liggen)

Een andere manier is het (lijn)perspectief (wiskundige manier om de illusie van ruimte te wekken op een 2D-vlak). Het berust op het verschijnsel dat alles wat verder van je weg ligt kleiner lijkt te worden en dat evenwijdige lijnen die van de kijker weglopen in één punt lijken te vallen (vluchtpunt). De hoogte van de horizon komt overeen met het oog van de toeschouwer. Dichtbij of verweg, de horizon blijft op ooghoogte.

Als het standpunt van de toeschouwer verandert, dan verandert enkel de hori-zon; de vluchtpunten blijven. Heel lage standpunten noemen kikvorsperspectief (hoger dan horizon); hoge standpunten vogelvluchtperspectief (lager dan horizon).

QuickTime™ en een-decompressor

zijn vereist om deze afbeelding weer te geven.

éénvluchtpuntsperspectief

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 4

QuickTime™ en een-decompressor

zijn vereist om deze afbeelding weer te geven.

tweevluchtpuntensperspectief

QuickTime™ en een-decompressor

zijn vereist om deze afbeelding weer te geven.

drievluchtpuntensperspectief

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 5

4) kleur

‘Kleur’ en ‘licht’ hebben direct met elkaar te maken. Een object heeft niet echt een kleur! Kleur wordt bepaald door de moleculaire samenstelling van het object. Het meeste licht is wit en bestaat uit de kleuren van het spectrum: rood, oranje, geel, groen, blauw, paars. Een blauw voorwerp betekent dat uit het wit licht dat erop valt enkel de blauwe lichtstralen weerkaatst worden; de rest wordt geabsorbeerd.

Kleur en licht:

Primaire kleuren van licht: rood, groen en blauw Secundaire kleuren van licht: cyaan (groen & blauw)

magenta (rood & blauw) yellow (rood en groen)

Tertiaire kleuren: het mengen van primaire met secundaire

Kleur en pigment:

Primaire kleuren van licht: cyaan, magenta, yellow Secundaire kleuren van licht: rood (magenta & geel)

groen (geel & cyaan) blauw (magenta & cyaan)

Tertiaire kleuren: het mengen van primaire met secundaire

De kleurencirkel

Om het complexe geheel van kleurencategorieën en kleurcontrasten weer te geven is de kleurencirkel ontwikkeld.

Tussen de drie primaire kleuren zitten de drie secundaire kleuren, tussen de primaire en secundaire kleuren zitten de tertiaire kleuren.

De koude en warme kleuren zijn van elkaar gescheiden. De complementaire kleuren staan tegenoverelkaar.

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 6

Kleurcontrasten en effecten:

Kleur-tegen-kleurcontrast is het grootst bij de primaire kleuren. Complementair contrast: sommige kleuren lijken elkaar te versterken als

je ze naast elkaar plaatst. Bij de verst bij elkaar liggende kleuren in de kleurencirkel. Bijvoorbeeld: magenta-groen, geel-blauw, cyaan-rood.

Licht-donkercontrast: het verschil tussen lichte en donkere kleuren. Geel lijkt lichter bij blauw

Kwaliteitscontrast: het verschil in verzadiging tussen kleuren. Koud-warmcontrast: is het verschil tussen koude en warme kleuren (het

creëren van ruimte in een 2D werk). Blauw of paars zijn koude kleuren en doen gevoelsmatig koud en rustig aan. Rood en geel zijn warme kleuren en geven een warm en dynamisch gevoel.

Licht-donker- en kwaliteitscontrast worden gebruikt om diepte te suggereren.

5) ordening

Ordening is de samenhang, rangschikking of relatie tussen de elementen van een beeld. Met elementen bedoel ik delen van een beeld die zich door middel van o.a. kleur, vorm of omlijning van elkaar onderscheiden. Ordening betekent niet automatisch rust en orde.

De ordening van elementen in twee dimensies, noemt men een compositie

Beeldlijnen spelen een belangrijke rol, dit zijn de lijnen waarmee de beeld-elementen geordend zijn. Horizontale en verticale beeldlijnen zorgen voor een statische (rustgevende) compositie; schuine en kromme lijnen voor een dynamisch en bewegelijk effect.Belangrijke begrippen bij compositie zijn:

Statisch-dynamisch Evenwicht-spanning Eenheid-verscheidenheid

Alle vlakverdelingen bestaan uit een combinatie van drie basiscomposities: horizontale, vertikale of diagonale compositie.

1) Horizontale compositie:Omdat onze ogen horizontaal in het hoofd zijn geplaatst, is het blikveld van de mens ook horizontaal georiënteerd, zelfs wanneer we omhoog kijken naar hoge gebouwen of bomen. Horizontale composities, vertonen dus de meeste overeenkomst met de manier waarop wij de wereld om ons

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 7

heen waarnemen. De meeste foto’s hebben een breedte/lengteverhouding van 3:2, overeenkomstig de breedte/lengteverhouding van de zoeker.

Vertikale compositie:Een vertikale compositie benadrukt de hoogte van het beeld.

Diagonale compositie: geeft meer dynamiek in het beeld.

Verschillende composities: (Zie tekeningen op pagina 9)

Symmetrische compositie: het werk is verdeelbaar in twee helften of meer elkaars spiegelbeeld. De lijn die de twee helften verdeelt, heet de symmetrieas. De aandacht komt te liggen op de symmetrieas. Is er geen symmetrie aanwezig noemen we de compositie asymmetrisch. Het accent ligt in het midden; de lege ruimtes dienen van een tegengewicht voorzien te zijn.

Centrale compositie: (centraal perspectief - Renaissance) Er is een centraal punt en alle andere elementen lijken gericht naar dat centraal punt.

Geometrische compositie: is een compositie die nauwkeurig volgens bepaalde meetkundige regels is opgebouwd, en doet rustig en stabiel aan. De gulden snede is een voorbeeld van een geometrische compositie (13:8), dergelijke compositie ervaren we als evenwichtig. Het geeft een verhouding weer die veelvuldig in de natuur wordt aangetroffen. Het is een handig hulpmiddel om snel een aandachtspunt te vinden. Als je een lijn of vlak volgens het principe van de gulden snede verdeelt, staat het kleinere deel in dezelfde verhouding tot het grotere deel, als het grotere deel staat tot het geheel (3:5, 5:8, 8:13, 13:21,...). gemakkelijk te berekenen: de lengte maal 0,6. Van nature zoekt het oog deze plek op. In een rechthoekig vlak kan dit punt op vier plaatsen gevonden worden (rechtsboven, linksboven, linksonder, rechtsonder).

Driehoekscompositie: de elementen zijn gerangschikt volgens een al dan niet zichtbare driehoek. (pyramidecompositie).

Overall compositie: de beeldelementen zijn zonder enige rangorde op het vlak geplaatst. De elementen zijn allemaal evenwaardig, doen patroonachtig aan en lijken in het oneindige te gaan.

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 8

De beeldaspecten – Charles Verraest – Fotokunst ABK Anderlecht 9