1

Visie, missie & strategie van de NVAB

De bedrijfsarts dokter en adviseur, specialist voor arbeid en gezondheid

2

1

Beste lezer,

Werk is een van de belangrijkste onderdelen van ons leven. We verdienen niet alleen onze boterham er-mee, maar het biedt ons ook een plek om erbij te horen. We doen er sociale contacten op, voelen dat we iets bijdragen en blijven onszelf ontwikkelen. In dit visiestuk zet de NVAB werk op de eerste plaats. Het werk van de mensen die wij in de praktijk ondersteunen natuurlijk, maar net zo goed ons eigen werk als bedrijfsartsen. Want hoe beter wij ons werk kunnen doen, hoe meer mensen de kans krijgen om op een gezonde manier te werken.

Met een rap vergrijzende beroepsbevolking die steeds langer doorwerkt en een groeiende groep werken-den met een chronische aandoening zal ons werk steeds belangrijker worden. We worden daarbij ook steeds zichtbaarder en dat betekent dat we meer dan ooit zorgvuldig willen zijn met hoe we ons beroep uitoefenen. Dat vraagt kritische reflectie op onszelf en de context waarbinnen we opereren. Want hoe blijven we er voor zorgen dat wij ons werk zo goed mogelijk kunnen doen en daarmee zo veel mogelijk van onze cliënten aan het werk houden of weer aan het werk krijgen? Wat kunnen we nog meer doen aan preventie om te voorkomen dat werkenden aan de kant komen te staan? En hoe zorgen we ervoor dat de bedrijven waar we voor werken, andere zorgverleners en de maatschappij zien wat onze rol is en hoe deze rol nog beter tot uiting kan komen?

We beschrijven in dit visiestuk hoe wij als NVAB onze positie en toekomst als vereniging zien, wat we onder goede bedrijfsgeneeskundige zorg verstaan en wat onze visie is op de professie arbeids- en be-drijfsgeneeskunde. We maken duidelijk wie wij zijn, wat we willen en wat wij kunnen, wat ons moreel fun-dament is, wat de duidelijke en internationaal aanvaarde kwaliteitsnormen zijn die wij onszelf opleggen en wat de randvoorwaarden zijn waaronder een goede beroepsuitoefening mogelijk is. Dit document is tot stand gekomen op basis van vele betrokken NVAB-leden: commissies, kringen, werkgroepen en leden die kwamen naar de Algemene Ledenvergadering en extra bijeenkomsten. Zij hebben vol enthousiasme en betrokkenheid hun bijdrage geleverd. Ieder met zijn eigen accenten, maar altijd met hart voor ons vak en oog voor de toekomst.

De uitkomst van al deze gesprekken ligt nu voor u. Wij willen onze partners in het domein arbeid, veilig-heid en gezondheid een hart onder de riem steken: ieder van ons werkt aan hetzelfde doel. Dat doel is het mogelijk maken van duurzame participatie aan de samenleving door en in veilig en gezond werk. Hier dragen we positief aan bij door kritisch naar onszelf als beroepsgroep te blijven kijken en te inves-teren in onze doorgroei als bedrijfsartsen met oog op de ontwikkelingen die nu plaatsvinden. We denken ook na over nieuwe toepassingen om bijvoorbeeld versnippering in het medisch dossier te voorkomen door middel van een levensloopdossier. Daarnaast zetten we in op het goed opleiden van (nieuwe) be-drijfsartsen met gespecialiseerde kennis, uitgekristalliseerde competenties en een fijnzinnig moreel kom-pas. Tot slot zoeken we naar samenwerking met andere bloedgroepen in de zorgsector, sociale genees-kunde en andere arboprofessionals en zorgen we dat onze stem in de publieke discussie gehoord wordt. Dit alles zodat de NVAB én ons vak een gezonde vijf jaar tegemoet kunnen.

Wij wensen u veel leesplezier en nodigen u van harte uit om met ons in gesprek te blijven over de in-houd, kansen en uitdagingen van ons vak.

Met vriendelijke groet,

Jurriaan Penders (Voorzitter NVAB)Marie-José Thunnissen (Secretaris NVAB)

2

Inhoudsopgave

1. Ons werkveld van vandaag en morgen 3We koesteren de waarde van werk 3Een hedendaagse visie op werk en gezondheid 3Ons werkveld is sterk in beweging 4

De context van werk en verantwoordelijkheid verandert 4De context van werken met een chronische aandoening verandert 4De wettelijke basis van bedrijfsgezondheidszorg komt in beweging 5

We veranderen zelf ook 6

2. De visie en missie van de NVAB 7De missie van de NVAB als wetenschappelijke beroepsvereniging 7Het moreel fundament 7NVAB Kernwaarden 9Een goede bedrijfsarts opereert altijd integer en professioneel 10Een goede bedrijfsarts houdt regie op het blijvend ontwikkelen van zijn competenties 10Een goede bedrijfsarts richt zich op voorkomen en genezen 10Uitwerkingen van onze missie die al zijn ingezet 10Visie op de pijlers bedrijfsgeneeskundige praktijk en professie 12

3. Van uitgangspunten naar actie voor de komende jaren 18Aandachtsgebied 1: Verenigingsaangelegenheden 18Aandachtsgebied 2: Beleidsmatige ontwikkelingen, profilering en positionering 19Aandachtsgebied 3: Beroepsinhoudelijke ontwikkelingen 20

BijlagenHet moreel fundament van de bedrijfsarts nader toegelicht 22NVAB Kernwaarden van de bedrijfsarts nader toegelicht 25Competentieprofiel bedrijfsarts 2017 28Randvoorwaarden voor goede beroepsuitoefening 34

3

1. Ons werkveld van vandaag en morgen

In dit hoofdstuk schetsen we een overzicht van de rol van de bedrijfsarts, onze visie op gezondheid en de veranderende context waar we als bedrijfsartsen in opereren.

We koesteren de waarde van werkWat is de waarde van werk? Die is veel groter dan de financiële verdiensten die het oplevert. “Er is sterk bewijs dat werk een goede lichamelijke en geestelijke gezondheid kan bevorderen, ziekte kan helpen voorkomen en een actieve rol kan spelen in herstel na ziekte of uitval. Het hebben van goed werk ver-hoogt de eigenwaarde en verbetert het sociaal functioneren. Andersom leidt het niét hebben van werk juist tot een hogere kans op fysieke en/of psychische klachten of aandoeningen, door sommige auteurs wel eens becijferd als gevaarlijker dan het roken van een pakje sigaretten per dag”, aldus Carel Hulshof in zijn oratie op 11 oktober 2012 als bijzonder hoogleraar Arbeids- en Bedrijfsgeneeskunde vanwege de NVAB.1

Werk is een belangrijk onderdeel van ons leven en dat betekent dat mensen zuinig moeten zijn op hun mogelijkheden om te kunnen werken. De last van die verantwoordelijkheid draagt een werkende2 geluk-kig niet alleen; daar krijgt hij ondersteuning van de bedrijfsarts bij. Een bedrijfsarts kijkt verder dan de klachten van de werkende alleen. Hij of zij houdt zicht op alles wat nodig is om gezond aan het werk te blijven. Zoals het tijdig herkennen van gezondheidsbedreigende situaties op het werk en die vertalen in de juiste interventies, zowel curatief als preventief. Als werken door ziekte of lichamelijk gebrek tijdelijk niet mogelijk is, dan begeleiden en behandelen bedrijfsartsen de werkende om weer zo snel mogelijk te re-integreren en maatschappelijk te functioneren. De arbeids- en bedrijfsgeneeskunde is een van de specialistische deelterreinen in de gezondheidszorg en het is een vak waarin je dient te blijven investeren om er echt goed te blijven. Het specialisme is in het specialistenregister (ex Wet BIG) beschreven als: ‘Arts voor arbeid en gezondheid, bedrijfsarts’. In het dagelijks gebruik wordt deze wettelijk beschermde titel meestal afgekort tot ‘bedrijfsarts’. Waar klanten in de praktijk het onderscheid misschien niet altijd zullen maken, is er een groot kwaliteitsverschil tussen bedrijfsartsen en niet-geregistreerde arboartsen. Klanten die een bedrijfsarts in de arm nemen, meestal werkgevers en werkenden, kunnen er op vertrouwen dat hij of zij over de kwaliteiten beschikt die de wet beoogt. Dit alles vanzelfsprekend in balans. Dat betekent dat de bedrijfsarts opkomt voor de belangen van de werkende, maar ook een positieve bijdrage levert aan het bedrijf. Goede bedrijfsgezondheidszorg draagt immers bij aan duurzame inzetbaarheid. En dat is het koesteren van de waarde van werk.

Een hedendaagse visie op werk en gezondheidHet is van groot belang om scherp te hebben waar je als bedrijfsarts naar streeft in het uitvoeren van je werk. Hoe ga je om met ziekte en gezondheid? Wat betekent dat voor de interventies die je voorstelt en de doelen die je nastreeft met de klant? De definitie van de Wereldgezondheidsorganisatie WHO, die tot dusver van kracht is geweest, omschrijft gezondheid als ‘een toestand van volledig fysiek, geestelijk en sociaal welbevinden en niet louter het ontbreken van ziekte of gebrek’. Deze definitie is statisch en achterhaald in een tijd waarin mensen steeds ouder worden en eerder geconfronteerd worden met chro-nische aandoeningen.Maar welke visie past dan wel? Onder leiding van Machteld Huber kwam in 2011 als resultaat van on-derzoek onder zowel patiënten als zorgverleners een meer dynamische omschrijving van gezondheid tot

1 http://www.oratiereeks.nl/upload/pdf/PDF-5656Weboratie_Hulshof.pdf2 We spreken in dit document over ‘werkenden’ omdat lang niet iedereen meer in loondienst werkt en grote groepen (nog)

niet werkenden kunnen ook belang hebben bij bedrijfsgeneeskundige expertise, zoals zelfstandigen, studenten, uitkerings-gerechtigden of mantelzorgers.

4

stand. Deze definitie, waar nationaal en internationaal toenemende steun voor is, gaat uit van veerkracht en zelfredzaamheid van mensen als uitgangspunt.

Het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.3

Een belangrijk verschil met de WHO-definitie is dat deze beschrijving wordt benadrukt dat een aandoe-ning samen kan gaan met een ervaring van gezondheid en met mogelijkheden om maatschappelijk te participeren. Wij van de NVAB voelen ons meer thuis bij deze visie en gebruiken deze dan ook als uit-gangspunt voor ons werk. De begeleiding van de bedrijfsarts heeft wat ons betreft als doel dat mensen met individuele beperkingen voor zo lang mogelijke tijd werk kunnen verrichten, in voor hen verant-woorde arbeidsbelasting. Hierdoor krijgen ze de kans om optimaal deel te nemen aan de maatschappij en daar varen ze wel bij.

Ons werkveld is sterk in bewegingVerandering is eigenlijk de enige constante. De maatschappij verandert in hoog tempo en dus is ‘goede zorg’ ook een dynamisch concept. Het werk in Nederland verandert en dat stelt nieuwe eisen aan wer-kenden. Ook leidt het tot andere accenten in het werk van bedrijfsartsen. Er zijn minder werkenden in de oude industrieën, waar de dienstverlenende sector juist groeit. Werk vindt plaats zowel in de klassieke bedrijfsomgeving als daarbuiten in informele netwerken. De samenleving individualiseert en de traditio-nele organisatiegraad wordt geringer op tal van aspecten. Dat merk je bijvoorbeeld aan de terugloop van lidmaatschappen van vakbonden en politieke partijen. De overheid dereguleert en de verantwoordelijk-heid verschuift steeds meer naar het individu. Communicatie verschuift naar nieuwe media. Door zicht te houden op de veranderingen en mee te bewegen met de ontwikkelingen, kunnen wij als bedrijfsartsen voorkomen dat onze klanten blijven hangen in aanpakken die niet meer van deze tijd zijn en dus niet tot de beste oplossingen leiden. We bespreken er drie die een grote impact (gaan) hebben op onze dage-lijkse praktijk.

1. De context van werk en verantwoordelijkheid verandertEr is een trend naar meer verantwoordelijkheid van de beroepsbevolking (zowel in loondienst als zzp) voor eigen gezondheid en inzetbaarheid. Dat heeft als consequentie dat er ook meer inkomensrisico is bij ziekte. De zogenaamde flexibilisering heeft als schaduwzijde minder beschermde arbeidsomstandig-heden en minder continuïteit in de begeleiding van werkenden. Mensen gaan sneller van baan naar baan en daardoor verlies je sneller grip op waar klachten zijn ontstaan en wat dit concreet betekent voor de mogelijke interventies en verantwoordelijkheid. In hoeverre kan de bedrijfsarts nog een goed beeld krij-gen van de context van een werkende met klachten als hij zijn derde baan in vijf jaar is begonnen? De NVAB maakt zich sterk voor een nieuwe aanpak die een bijdrage kan leveren aan de continuïteit van begeleiding: een levensloopdossier. Voor bedrijfsartsen en werkenden zal het belang van invoering van zo’n dossier alleen maar groter worden. Een levensloopdossier houdt in dat relevante medische en ar-beidsgezondheidskundige gegevens in een dossier aan de individuele (potentieel) werkende gekoppeld worden en dat er meer samenhang ontstaat in de zorg voor de werkende mens. De NVAB is in gesprek met alle betrokkenen om het nut en de noodzaak van zo’n nieuwe aanpak over het voetlicht te brengen.

2. De context van werken met een chronische aandoening verandertIn de aankomende jaren zal de zorg zich aan moeten passen aan een toenemend aantal werkenden met een of meerdere chronische aandoeningen. Er is een groeiend aantal werkenden met een chronische aan-doening dankzij bijvoorbeeld leefstijl gerelateerde problematiek, steeds meer oudere werkenden dankzij de vergrijzing en de verhoging van de AOW-leeftijd. In 2011 waren er 5,3 miljoen Nederlanders met één

3 Huber M, Knottnerus JA, Green L, van der Horst H, Jadad AR, Kromhout D et al. How should we define health? BMJ. 2011 Jul 26;343:d4163. doi: 10.1136/bmj.d4163

5

of meer chronische aandoeningen. Men verwacht dat dit aantal verder zal stijgen naar 7 miljoen in 2030 (naar verwachting dan 40% van de bevolking). Ook treden er jonge werkenden toe tot de arbeidsmarkt die reeds overgewicht of zelfs obesitas hebben. Dat kan grote consequenties hebben op de langere ter-mijn. Uit onderzoek blijkt dat deze medewerkers op latere leeftijd (45-50 jaar) vaker last krijgen van bij-voorbeeld hartpompfunctieproblemen, midden in hun carrière. Mensen met een chronische ziekte ma-ken relatief veel langdurig gebruik van zorgvoorzieningen, hebben een hogere kans op arbeidsverzuim, hebben minder kans op duurzame werkhervatting en een hebben groter risico op arbeidsongeschiktheid. Daarnaast hebben werkenden met een lage sociaal-economische status (SES) een hoger risico op het ontwikkelen van een chronische aandoening en daarmee samenhangende belemmeringen met alle gevolgen van dien voor hun maatschappelijke deelname en die van hun gezinsleden. Zij hebben extra aandacht nodig. Tot slot brengen sommige beroepen en werk in bepaalde sectoren extra gezondheidsri-sico’s met zich mee. Die risico’s kunnen op mensen met een chronische ziekte zwaarder drukken of zich eerder manifesteren dan bij anderen. Al met al ontwikkelingen waarbij de bedrijfsarts een nadrukkelijke rol speelt om deze werkenden in het vizier te houden.

3. De wettelijke basis van bedrijfsgezondheidszorg komt in bewegingOnder invloed van marktontwikkelingen is het aanbod van arbodienstverlening en bedrijfsgezondheids-zorg het laatste decennium stevig veranderd. In 2003 had 98% van de werkgevers een contract met een gecertificeerde arbodienst. In 2012 had nog 73% van de werkgevers een contract met een arbodienst en/of andere arbodienstverleners.4 Dat betrof 93% van de werkenden in loondienst. De zelfstandige werken-den – op dit moment zo’n 1 miljoen – vallen niet onder deze overeenkomsten en krijgen dus geen zorg of begeleiding. In de contracten met de bedrijfsartsen is er steeds meer sprake van maatwerk, grotere concurrentie en stevigere prijsdruk. Ook worden vaker zelfstandige kerndeskundigen zoals bedrijfsartsen gecontracteerd en komt in de uitvoering de casemanager meer naar voren. In de verzuimbegeleiding hebben de verzekeraars toenemend invloed. De bedrijfsarts opereert dus in een steeds complexere om-geving waarin verschillende belangen spelen. Op basis van de bovenstaande ontwikkelingen is de SER om advies gevraagd. De SER bracht op 19 sep-tember 2014 het advies Betere zorg voor werkenden uit. Op basis hiervan sprak het kabinet zich op 28 januari 2015 uit voor:• Betere arbodienstverlening door meer betrokkenheid van werkenden• Meer aandacht voor preventie op het werk (naast ziekteverzuimbegeleiding) • Het vastleggen van een basiscontract en meer bescherming voor de werknemer• Betere zorg door goede samenwerking tussen reguliere gezondheidszorg en bedrijfsgezondheids-

zorg.

Wij pleiten als NVAB uiteraard voor het invoeren van de bovengenoemde punten. Ook lobbyen we voor versterking van de positie van de bedrijfsarts. De bedrijfsarts houdt immers als enige betrokkene de ba-lans tussen de belangen van werkgever en werkende. De Tweede Kamer heeft in september ingestemd met een voorstel tot wijziging van de Arbeidsomstandighedenwet. De wet zal, indien de Eerste Kamer ook instemt, medio 2017 van kracht worden. In de nieuwe wet wordt geregeld dat werknemers, ook als zij nog niet verzuimen, toegang hebben tot de bedrijfsarts met vragen over arbeid en gezondheid. Ook moet in contracten worden opgenomen dat bedrijfsartsen adviseren over preventieve maatregelen. We zien in deze ontwikkelingen uitdagingen en mogelijkheden om tot een andere configuratie van de bedrijfsge-zondheidszorg te komen. Het biedt kansen voor innovatie van de arbeids- en bedrijfsgeneeskunde, zodat de bedrijfsarts meer instrumenten krijgt om zijn of haar werk zo goed mogelijk te doen.

4 Panteia ‘De markt en kwaliteit van arbodienstverlening’ (maart 2014), in opdracht Ministerie SZW

6

We veranderen zelf ookIn een werkveld dat op een aantal verschillende manieren flink in beweging is, willen we als vereniging van bedrijfsartsen onze stem laten horen. Om niet alleen vandaag, maar ook morgen de ruimte en het vertrouwen krijgen om ons werk goed uit te oefenen, is het belangrijk dat we laten zien welke waarden we onderschrijven. Daarnaast willen we helder uitdragen hoe we de kwaliteit van ons werk blijven verbeteren en welke eisen we aan onszelf stellen als bedrijfsartsen. Behalve onze context, is ook onze eigen manier van werken aan het veranderen. Uit de ledenraadpleging 2014 blijkt dat nog 63% van de leden bij een (externe) arbodienst werkt. Het percentage zelfstandig (of freelance) werkende bedrijfsartsen is 23,4%. Tevens werkt 4,4% van de leden in een zelfstandige maatschap. Wij vertegenwoordigen al deze bedrijfs-artsen, onafhankelijk van de setting waarin zij werkzaam zijn.

Er is nog een belangrijk aandachtspunt als het om onszelf gaat: de beroepsgroep vergrijst (50% is tus-sen de 45 en 55 jaar) en de instroom is gering. Nieuwe aanwas van professionals blijft achter bij wat in de toekomst aan bedrijfsartsen nodig is. De NVAB blijft zich inspannen om deze ontwikkeling om te buigen. We maken het vak aantrekkelijker en willen de toegang tot de opleiding faciliteren met een opleidings-fonds. In onze planning gaan we op demografische gronden uit van een teruggang van het aantal be-drijfsartsen voor de komende vijf jaar. Aan de andere kant zal de verlenging van de pensioengerechtigde leeftijd invloed hebben op de vraag naar bedrijfsgeneeskundige zorg: de vraag zal toenemen! Daarom is opleiden van nieuwe bedrijfsartsen urgent. Voor de verre toekomst levert dit een goed perspectief voor de professie arbeids- en bedrijfsgeneeskunde en voor de NVAB als beroepsvereniging. Ook dit speelt een rol in de wens ons te laten zien en te laten horen de komende jaren.

In het vervolg van dit visiestuk nemen we de ruimte om te laten zien welke aanpak we voor ogen hebben, hoe die aansluit op alle veranderingen in het veld en in de perceptie van gezondheid, werk en ons aan-deel daarin als bedrijfsartsen.

7

2. De visie en missie van de NVAB

In dit hoofdstuk beschrijven we waar we als vereniging voor staan en wat dit betekent voor de praktijk vandaag en morgen. We starten met onze missie die al onze leden onderschrijven. Onze missie heeft een onderliggend moreel fundament. Hierna staan we stil bij de projecten en processen die we reeds hebben opgestart om onszelf en ons vakgebied te verbeteren. Tot slot noemen we onze visie rond een aantal pij-lers van de praktijk en professie die onze leden belangrijk vinden.

De missie van de NVAB als wetenschappelijke beroepsvereniging We organiseren als NVAB, wetenschappelijke beroepsvereniging van bedrijfsartsen, 85% van de BIG-gere-gistreerde bedrijfsartsen. Onze vereniging maakt deel uit van de artsenfederatie KNMG. We participeren internationaal in The International Commission on Occupational Health. We zijn als vereniging leidend in ons vak doordat we onze inzichten, uitdagingen en wensen bundelen en hebben daardoor een duide-lijke stem om op te komen voor de zaken waar alleen wij als professionals soms oog voor hebben. Sim-peler gezegd: wij signaleren dingen die anderen niet (kunnen of willen) zien en daar komen we voor op. We zien onszelf als vereniging als stimulator van professionaliteit van het handelen van de bedrijfsartsen en als pleitbezorger van het belang van toegankelijkheid van die professionele zorg voor alle (potentieel) werkenden. Dit leidt tot de volgende missie:

De NVAB en al haar leden willen dat alle werkenden kunnen rekenen op goede toegankelijke ar-beidsgerelateerde zorg. Deze zorg richt zich op het bewaken, beschermen en bevorderen van de gezondheid van alle (potentieel) werkenden en het streven naar een verantwoorde arbeidsbelas-ting en arbeidsomstandigheden.

Het moreel fundamentAls fundament van onze missie formuleren wij acht sleutelbegrippen, algemene waarden die fungeren als fundamenten voor ons professionele doen en laten.In het verlengde daarvan hanteert de NVAB Kernwaarden, meer praktische richtsnoeren waar bedrijfsart-sen zich aan houden en waarop zij aanspreekbaar zijn.

Het moreel fundament bestaat uit de volgende algemene waarden. Hiervoor baseren we ons mede op de ICOH Code of ethics, de visie van positieve gezondheid van Huber en het capability concept (Nadere toelichting zie bijlage).

1. ParticipatieAlle mensen moeten kunnen participeren in de samenleving. Werk vervult hierin een essentiële rol. Be-drijfsartsen richten zich op bevorderen van duurzame inzetbaarheid van burgers en op het voorkómen van beroepsziekten, beroepsgebonden aandoeningen en arbeidsongevallen. Dat houdt ook in dat be-drijfsartsen streven naar het optimaal aanpassen van de arbeidsomstandigheden op het (gezondheids-kundig) vermogen van de werkende.

2. GezondheidOns handelen richt zich zowel op de gezondheid van werkenden als op de gezondheidsaspecten van de arbeid zelf (i.c. arbeidsvoorwaarden, -omstandigheden, -verhoudingen). We adopteren Hubers gezond-heidsdefinitie: gezondheid als het vermogen van de werkende zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.5

5 Huber M. Towards a new, dynamic concept of Health. Its operationalization and use in public health and healthcare, and in evaluating health effects of food. Proefschrift Universiteit Maastricht, 17 december 2014.

8

Ons handelen, voor mens én arbeid, richt zich zowel op het onderkennen en behandelen of verhelpen van beperkingen als op het onderkennen, versterken, beschermen en bevorderen van mogelijkheden.

3. VeiligheidOns handelen richt zich op veiligheid; veiligheid voor de werkende(n), de organisatie(s), de maatschap-pij en het milieu. Wij bevorderen, beschermen en dragen bij aan herstel van veiligheid in de context van werk. Daarbij geldt onze aandacht niet alleen de fysieke, mentale en materiële veiligheid, maar ook de (psycho-)sociale veiligheid in en door het werk.6

4. ZingevingWerk wordt in onze maatschappij steeds meer een waarde. Wij sluiten aan bij wat werkenden waardevol vinden en wat werk zin geeft.7 Ons werk draagt daaraan bij door te onderzoeken en te stimuleren dat wer-kenden binnen hun werk in staat zijn en gesteld worden zingeving te realiseren.

5. ProfessionaliteitOnze professionaliteit wordt gekenmerkt door wetenschappelijk verantwoord, respect voor de privacy en integriteit. Integriteit wordt door ons gedefinieerd als zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen.8 Wij zijn bereid en in staat transparant en toetsbaar te handelen en reflecteren op aard en inhoud van ons handelen.

6. Kennis en kundeWij houden onze kennis en vaardigheden actueel, spelen in op verandering en weten een brug te leggen tussen evidence en praktijk zowel op micro-, meso- als macroniveau.9 We werken mee aan verdere acade-misering van de arbeids- en bedrijfsgeneeskundige kennis.

7. ToegankelijkheidWij zetten ons ervoor in om de toegankelijkheid van werkenden en hun vertegenwoordigers tot adequate arbeidsgerichte zorg te optimaliseren. Evenzo zorgen wij ervoor dat wij toegang tot het werk en de werk-plek hebben.10

8. SamenwerkingGoede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist samenwerking met andere deskundigen binnen en buiten de arbeidsorganisatie en de gezondheidszorg. Verwijzen maakt daar onderdeel vanuit.

6 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition 2014. www.icohweb.org.7 Klink van der et al (2016) Systainable employability – definition, conceptualization, and implications: A perspectieve based

on the capability approach. Scand J Work Environ health 2016;42(1):71-798 Kwint S, Weel A. Onafhankelijkheid bestaat niet. Is integriteit bruikbaar als centraal begrip voor de professionaliteit van de

bedrijfsarts? Tijdschr Bedrijfs Verzekeringsgeneeskd 2015; 23: 278-283; Karssing, Edgar & Sacha Spoor (2010). Integriteit 3.0. Naar een derde generatie integriteitsbeleid. In: Jaarboek integriteit 2010.

9 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition 2014. www.icohweb.org.10 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition 2014. www.icohweb.org.

9

NVAB Kernwaarden De NVAB legde op 7 november 2012 een tiental normerende uitgangspunten over de kwaliteit van het werk van bedrijfsartsen vast. Korte statements die duidelijk maken waarop we aanspreekbaar zijn. Wij houden ons aan die kernwaarden, maar wij vinden ook dat anderen ons daaraan kunnen en moeten hou-den.

1. Al het handelen van de bedrijfsarts is gericht op het voorkomen van beroepsziekten en beroepsge-bonden aandoeningen, en op behoud van duurzame inzetbaarheid van de werknemer. Dit in het belang van die werknemer, de maatschappij waarin hij leeft, en de organisatie waaraan de bedrijfsarts adviseert.

2. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg gaat over de wisselwerking tussen arbeid en gezondheid. De be-drijfsarts stemt die zorg af op de specifieke arbeidssituatie: een zorgpakket op maat.

3. De bedrijfsarts levert bedrijfsgeneeskundige zorg vanuit een professioneel onafhankelijke positie, waarin hij de verantwoordelijkheid neemt voor de aard en inhoud van zijn zorgverlening.

4. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg is zowel preventief als curatief en impliceert dat de werknemer vrije toegang tot die zorg heeft (bijvoorbeeld in een open spreekuur). Zijn recht op privacy wordt al-tijd gerespecteerd.

5. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist actueel inzicht in en dus regelmatig onderzoek van de werkomstandigheden.

6. De bedrijfsarts is toegankelijk voor leidinggevenden en de vertegenwoordiging van werknemers, en andersom zijn deze ook aanspreekbaar voor de bedrijfsarts.

7. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist, indien geïndiceerd, samenwerking met of verwijzing naar andere deskundigen binnen en buiten de arbeidsorganisatie en de gezondheidszorg.

8. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg voldoet aan wettelijke kaders en door de beroepsgroep opgestel-de wetenschappelijk onderbouwde (‘evidence based’) richtlijnen en normen. Elke bedrijfsarts kent die kaders, richtlijnen en normen. Het medisch beroepsgeheim wordt altijd gerespecteerd.

9. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg impliceert een goede bedrijfsarts: hij is opgeleid en geregistreerd op basis van in het beroepsprofiel vastgelegde en toetsbare kennis- en vaardigheidseisen.

10. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg wordt geleverd volgens afspraken die zijn overeengekomen met opdrachtgevers. Zulke overeenkomsten zijn nooit in strijd met deze tien kernwaarden. De bedrijfs-arts is zelf verantwoordelijk voor het toetsen van de overeenkomsten aan deze kernwaarden.

10

Een goede bedrijfsarts opereert altijd integer en professioneelDe professionaliteit van de bedrijfsarts als adviseur van werkgever en werknemer wordt nogal eens ter discussie gesteld aan de hand van het begrip (on-)afhankelijkheid. Een medisch professional dient ‘on-afhankelijk’ te zijn en de buitenwereld zet daar soms vraagtekens bij op basis van het gegeven dat in het huidige systeem van bedrijfsgezondheidszorg betaald wordt door werkgevers. Dat brengt een dynamiek teweeg die in de curatieve sector te vergelijken is met de dominante rol van verzekeraars en van de far-maceutische industrie. Ook daar zitten artsen in een spanningsveld en worden zij geacht hun integriteit te bewaren. Wij van de NVAB staan er pal voor dat een integere en onafhankelijke attitude altijd aan de basis dient te liggen van alle professioneel handelen. Het gaat er om dat professionals in de gelegenheid zijn om hun adviezen zorgvuldig te wegen en integer te handelen. Die attitude wordt gekenmerkt door de termen zorgvuldig (steeds opnieuw kritisch reflecterend op het handelen), uitlegbaar (verantwoorden, verwijzend naar richtlijnen en voorschriften), integer (betrouwbaar en handelend naar de wet) en stand-vastig (consistent en met oog voor eventueel tegengestelde belangen).11 Een recente ledenraadpleging laat zien dat er nog veel te winnen valt: 32% van de zelfstandigen en 40% van de bedrijfsartsen in dienst van een arbodienst geeft aan dat de afgesloten contracten te weinig ruimte bieden om volgens de NVAB richtlijnen te werken. Dit is een aandachtspunt waar de aankomende jaren grote nadruk op komt te lig-gen. We zetten ons in om de onafhankelijkheid van de bedrijfsarts – via diverse wegen – te versterken.

Een goede bedrijfsarts houdt regie op het blijvend ontwikkelen van zijn competentiesHet competentieprofiel vormt de kern van ons beroep. De bedrijfsarts in Nederland heeft gekozen voor aansluiting bij de zeven algemene competentiegebieden bekend uit het internationaal erkende Canadese systeem van beoordeling en toetsing: ‘The Canadian Medical Education Directives for Specialists’, ofte-wel CanMEDS genoemd. Tevens is de competentie medisch leiderschap verder ontwikkeld, met als doel dat medici zich meer bewust zijn van hun leiderschap en dit ook adequater gaan inzetten in het maat-schappelijke veld. Ook het actief inzetten, beheren en vergroten van het reflectief vermogen vormt een belangrijke pijler in het actuele competentieprofiel. Ten slotte biedt het actueel competentie-profiel een kader voor de innovaties in de (bedrijfs)geneeskunde, zoals positieve psychologie (bevlogenheid, taak-verrijking) en positieve gezondheidszorg, e-(mental) health, en zelfmanagement bij chronische aandoe-ningen. Parallel aan de ontwikkeling van dit visiedocument is zowel het Landelijk Opleidingsplan als het competentieprofiel van de bedrijfsarts integraal herzien en als bijlage toegevoegd.

Een goede bedrijfsarts richt zich op voorkomen en genezenHet voorkomen van beroepsziekten en beroepsgebonden aandoeningen is een van de kerntaken van de bedrijfsarts. Dit kan zowel in het kader van een preventief spreekuur, vrij toegankelijk voor de werken-den, als in het kader van verzuimbegeleiding. De inzet van de bedrijfsarts brengt expertise van belasting, belastbaarheid en arbeidsomstandigheden en leidt tot individuele preventie-adviezen en het begeleiden naar functieherstel en re-integratie en draagt bij aan gezondheidsherstel. De bedrijfsarts identificeert de-terminanten van positieve gezondheid, (beroeps)ziekte en participatie en stelt de risico’s vast van werk, werkomstandigheden en de gehanteerde werkmethoden voor de gezondheid. Dat doet de bedrijfsarts zowel op individueel als op collectief niveau en hij brengt hierover advies uit. Daarnaast is verankering van preventie op de werkvloer nodig. Bestaande instrumenten om arbeidsrisico’s in kaart te brengen kun-nen beter benut en gecombineerd worden met instrumenten die het werkvermogen meten.12 De bedrijfs-arts heeft immers een actief ondersteunende – daar waar nodig een sturende – taak bij het herstellen en behouden van de arbeidsparticipatie van werkenden.

Uitwerkingen van onze missie die al zijn ingezetDe NVAB geeft kwaliteitsimpulsen aan de beroepsgroep onder anderen door:• het (doen) opstellen van richtlijnen en leidraden;• een visitatieproces dat alle professionals faciliteert bij het reflecteren over eigen functioneren en over

11 Afgeleid van een opinieartikel van Sabrina Kwint en André Weel, TBV 2015/6: “Een afhankelijke positie van een profes-sional binnen een complex systeem van (eventueel botsende) normen, verantwoordelijkheden en belangen kan heel goed samengaan met professionele integriteit”.

12 SER-adviezen: Stelsel voor gezond en veilig werken (2012), Betere zorg voor werkenden (2014)

11

eigen verbeterdoelstellingen als professional;• het formuleren van standpunten, en ondersteunende kennisdocumenten;• regelmatige communicatie om ons aanbod in nascholing en nieuwe kennis toegankelijk te maken;• deelname aan activiteiten om de instroom in en randvoorwaarden voor de opleiding tot bedrijfsarts

te bevorderen;• activiteiten in samenwerking met collega’s in de curatieve sector, arboprofessionals en andere soci-

aal geneeskundigen. We willen het belang van participatie en duurzame inzetbaarheid in de gezond-heidszorg integreren. We nemen deel aan trajecten van multidisciplinaire richtlijnontwikkeling, aan samenwerkingsprojecten en innovaties in de eerste en tweede lijn.

• het participeren in het KNMG-traject Modernisering Medische Vervolgopleidingen. Hierbinnen heb-ben we samen met de andere sociaal-geneeskundigen KOERS (Kwaliteitsvisie Opleidingen en Raam-plan Sociale Geneeskunde) ontwikkeld. Dit vormt de basis voor een nieuw landelijk competentiege-richt opleidingsplan, met als onderdeel een nieuw competentieprofiel voor de bedrijfsarts.

Meer over de activiteiten van de NVAB in hoofdstuk 3: Van uitgangspunten naar actie voor de komende jaren.

12

Visie op de pijlers bedrijfsgeneeskundige praktijk en professie

We willen als vereniging een aantal belangrijke ontwikkelingen ondersteunen. Deze zaken spelen zowel in het maatschappelijk krachtenveld als in de professionele activiteiten van de bedrijfsartsen.

1. De NVAB gaat uit van positieve gezondheid en toegevoegde waarde ICF

De NVAB kiest bewust voor de definitie van positieve gezondheid als basis: het vermogen van mensen zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.

Er zijn zes dimensies waaraan gezondheid kan worden afgelezen: lichamelijke functies, mentale functies en beleving, de spirituele/existentiële dimensie, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie en dagelijks functioneren. Er bestaan grote verschillen in interpretatie wat betreft inhoud van gezondheid. Beleidsmakers, onderzoekers en artsen hanteren vaker een biomedische interpretatie (met vooral aan-dacht voor lichamelijke functies), terwijl patiënten het begrip gezondheid juist veel breder opvatten en alle zes dimensies bijna even belangrijk vinden. Wanneer mensen worden aangesproken op veerkracht en eigen regie, voelen zij zich in hun mogelijkheden aangesproken en niet uitsluitend als zieke. De bedrijfs-arts maakt bij voorkeur gebruik van die insteek: niet de ziekte maar het functioneren staat centraal. Hier-bij gaat het om de interactie in de centrale driehoek tussen gezondheid (G), werk & werkomstandigheden (W) en de persoon (P). De uitkomst daarvan bepaalt de mate van maatschappelijk functioneren.

De ICF biedt passende invalshoekenDe nadruk op positieve gezondheid en op functioneren past beter bij het ICF-model (International Clas-sification of Functioning13) dan bij de ICD (International Classification of Diseases)-methode. De wissel-werking tussen de verschillende aspecten van de gezondheidstoestand en contextuele factoren kan als volgt worden weergegeven:

De huidige arbeidsgeneeskundige zorg kan nog meer thuis geraken in de ICF. Curatieve collega’s (artsen en paramedici) gebruiken de ICF al bij de ontwikkeling van meetinstrumenten, richtlijnen, verslaglegging en wetenschappelijk onderzoek. De NVAB vindt de ICF een geschikt model om complexere casuïstiek goed in kaart te brengen. Dit werkmodel biedt een analyseschema en een begrippenkader, dat samen-

13 RIVM. Nederlandse vertaling van de International Classification of Functioning,Disability and Health, ICF. Bilthoven: RIVM, 2002

Wisselwerking tussen de verschillende aspecten van de gezondheidstoestand en contextuele factoren

13

hangt met het model belasting-belastbaarheid, waarmee het functioneren van een persoon systematisch kan worden beschreven in relatie tot alle medische en niet-medische factoren (contextuele factoren) die van invloed zijn. In 2005 pleitte de Gezondheidsraad ervoor om de ICF als uitgangspunt te kiezen bij de behandeling, begeleiding en beoordeling van zieke werkenden.14 Het gebruik van de ICF bevordert een bio-psychosociale benadering van gezondheidsproblemen en ziek-teverzuim. Dit sluit beter aan bij de definitie van positieve gezondheid als basis, het multifactoriële en interactionele karakter van arbo- en verzuimproblematiek dan een strikt medische beoordeling. Daardoor kan blijken dat twee werkenden met dezelfde functiestoornis volstrekt andere functioneringsproblemen ondervinden en dus ook een andere behandel- of begeleidingsbehoefte hebben. Wanneer zowel bedrijfs-artsen als behandelaars de ICF gebruiken ontstaat bovendien een gemeenschappelijke taal wat de arbo-curatieve samenwerking verder kan verbeteren. Dit is zeker van groot belang bij chronische aandoenin-gen.

Gezien de toename van werkenden met een chronische aandoening heeft het ondersteunen van werk-behoud, preventie van uitval en werkenden in staat stellen langer te kunnen doorwerken voor de NVAB daarom een hoge prioriteit. Want het blijkt geen vanzelfsprekendheid dat werkenden met een chronische aandoening aan het werk blijven. De bedrijfsarts heeft daarom een belangrijke taak in het opsporen van knelpunten, met oog voor (soms grote) individuele en contextuele verschillen. Niet alleen kunnen aan-doeningen tot verschillen in belastbaarheid leiden, ook andere persoonsgebonden factoren spelen een rol bij het behouden van werk. Daarnaast is de context waarin iemand functioneert bepalend: de ene (werk)omgeving is gemakkelijker af te stemmen op de mogelijkheden van de werkende dan de andere. De mate waarin iemand kan werken wordt evenzeer door deze factoren bepaald als door beperkingen. Sterker nog: persoonlijke en contextuele factoren zijn voor ieders werkvermogen van belang. Ook als er geen sprake is van een chronische aandoening. Het ICF-model biedt een structuur bij het inventariseren van al deze factoren en hun onderlinge bevorderende of belemmerende interactie. De NVAB gaat uit van Positieve gezondheid en toegevoegde waarde ICF.

2. De NVAB stimuleert de academisering van het vak

Wanneer wij werken op basis van de nieuwste wetenschappelijke kennis en inzichten, kunnen we onze beroepsgroep nog verder professionaliseren. Academisering draagt daar sterk aan bij. We willen weten hoe iets werkt en of de ene interventie beter werkt dan de andere, inclusief inzicht in de kosteneffectiviteit

14 Gezondheidsraad. Beoordelen, behandelen en begeleiden: Medisch handelen bij ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. Den Haag: Gezondheidsraad, 2005.

14

van een maatregel. Kortom, dit proces betekent dat we onszelf voortdurend de vraag stellen: doen we de goede dingen en doen we die dingen goed? De NVAB pleit voor Academische Werkplaatsen Arbeid & Gezondheid (AWAG) met bijbehorende hoogleraar en staf in idealiter ieder UMC. Dit zal niet alleen de wetenschappelijke fundering van de professie verbeteren, maar ook de arbocuratieve samenwerking sti-muleren en leiden tot integratie van het thema arbeid in het basiscurriculum.

3. De NVAB ziet de bedrijfsarts in de eerste/anderhalve lijn en wil hechtere banden met de curatieve sector

De bedrijfsgeneeskunde maakt deel uit van de eerstelijns gezondheidszorg. Eerstelijnszorg heeft een generalistisch karakter, behoeft geen verwijzing, is gericht op de mens in zijn omgeving en is nabij en laagdrempelig. De eerstelijns positionering draagt bij aan de zichtbaarheid van de bedrijfsgeneeskunde als discipline, aan de inbreng van de kennis over arbeid in de curatieve zorg en aan gelijkwaardige com-municatie tussen professionals en aan transparantie van het zorgsysteem. Het behandelen van beroeps-ziekten, individuele preventie-adviezen en het begeleiden naar functieherstel en re-integratie maken deel uit van gezondheidsherstel en dus van de reguliere zorg. De bedrijfsarts heeft en brengt expertise van belasting, belastbaarheid en arbeidsomstandigheden. Gezondheid en arbeid hebben een nauwe relatie. Conform de nieuwe definitie van gezondheid kan de geneeskunde als geheel bijdragen aan participatie van alle burgers waarbij participatie zowel betaald als onbetaald werk behelst. Voor dit soort zorg wordt in KNMG-verband de term ‘arbeidsgerelateerde me-dische zorg’ gehanteerd. ‘De arbeidsgerelateerde medische zorg is de door of onder verantwoordelijkheid van artsen verleende zorg voor werkenden en potentieel werkenden, waarbij aandacht voor arbeidsparticipatie een essentieel onderdeel is. Het gaat daarbij om medische zorg die gerelateerd is aan arbeid, zowel gericht op het individu als op het collectief. Deze zorg omvat zowel de beoordeling van arbeidsgeschiktheid, als de behandeling en begeleiding van werkenden en potentieel werkenden met (een risico op) ziekten en aandoeningen die de ar-beidsparticipatie negatief (kunnen) beïnvloeden. Dit kunnen zowel door de arbeid zelf veroorzaakte ziekten en aandoeningen zijn, de zogenaamde beroepsziekten, als ziekten en aandoeningen die het uitvoeren van arbeid nu of in de toekomst kunnen bemoeilijken.’15 De arbeids- en bedrijfsgeneeskunde heeft dit domein als focus en kan een brugfunctie vervullen tussen werkomstandigheden en gezondheidszorg.

De NVAB zal samenwerking blijven zoeken met de curatief werkzame collega’s en andere professionals in de eerste lijn. In de huidige zorgelijke situatie heeft meer dan 30% van de werkenden geen vrije toe-gang tot de bedrijfsgeneeskundige zorg. De NVAB wil en zal de arbocuratieve samenwerking en informa-tie-uitwisseling stimuleren zodat andere professionals in de zorg de factor arbeid en het belang van werk voor positieve gezondheid goed in het vizier krijgen.

4. De NVAB ziet de bedrijfsarts als twee professionals in één

In de eerste plaats is de bedrijfsarts een professional met individuele zorgtaken:• het preventief bewaken van de gezondheid (voorkomen van ontstaan van gezondheidsschade en

vroegsignalering) van werkenden;• het bij werkenden herkennen, diagnosticeren en behandelen van (dreigende) arbeidsgerelateerde

klachten of van een (dreigende) beroepsziekte of arbeidsongeschiktheid;• het actief begeleiden naar functieherstel, waarbij re-integratie onderdeel is van de behandeling;• het signaleren van werkgebonden risicofactoren.

In de tweede plaats is de bedrijfsarts ook linking pin en medisch adviseur.

15 Uit: KNMG visie dd 2015

15

Gezondheid en werk hebben een nauwe relatie. De bedrijfsgeneeskunde heeft dit domein als focus en kan een brugfunctie vervullen tussen werkomstandigheden en gezondheidszorg. De bedrijfsarts heeft zijn focus op samenwerking met curatief werkzame collega’s en andere professionals in de eerstelijns-zorg. De bedrijfsarts voegt expertise toe aan de reguliere eerstelijnszorg en heeft daarbij nog een andere meerwaarde, namelijk de sterke banden met een deel van de maatschappij die in de zorgsector niet vanzelfsprekend is: de wereld van de arbeid, werkgevers, werkenden en sociale zekerheid. Daarmee wordt een belangrijke maatschappelijke functie gestalte gegeven, namelijk die van linking pin tussen de zorgsector, de sociale zekerheid en het bedrijfsleven. De adviesfunctie van de bedrijfsarts uit zich in de rol als medisch adviseur van werkenden en het management. Het gaat hierbij om het ondersteunen van de werkorganisatie om een gezonde organisatie te zijn met een expliciet preventiebeleid, het organiseren van preventief medisch onderzoek en het inventariseren van arbeidsrisico’s. Deze adviesfunctie uit zich tevens in de rol van coach van leidinggevenden bij het professioneel vormgeven van de omgang met zieke werkenden en re-integratietrajecten. De bedrijfsarts heeft zicht op arbeidsomstandigheden, doet aan signalering en preventie van potentieel gezondheidsbedreigende ontwikkelingen, ziet arbeidsmoge-lijkheden voor mensen met chronische aandoeningen en begeleidt duurzamere integratie van mensen met een gedeeltelijke uitkering in de arbeidsomgeving.

5. De NVAB streeft naar een levensloopdossier

Werkenden hebben maar één gezondheid. Informatie over hun gezondheid in relatie tot hun werk moet dus een leven lang en niet een arbeidscontract lang beschikbaar zijn. In het verlengde hiervan vindt de NVAB het noodzakelijk dat arbeidsgerelateerde geneeskundige informatie als aparte module deel kan uitmaken van het (elektronisch) patiëntendossier. Arbeidsgerelateerde medische gegevens, waaron-der blootstellingsgegevens, kunnen dan opgenomen worden in een persoonlijk (medisch) dossier dat informatie opneemt uit de JGZ over chronische aandoeningen. Dit dossier blijft gedurende de arbeids-loopbaan en na de uitstroom uit de arbeid behouden. De huidige situatie van zeer gefragmenteerde dos-sieropbouw maakt het nagenoeg onmogelijk eventuele gezondheidsschade, die het gevolg kan zijn van eerdere arbeidssituaties, te traceren. Voor de continuïteit van zorg, een uitermate belangrijk kwaliteitscri-terium voor goede gezondheidszorg, is een arbeidsgeneeskundig dossier noodzakelijk.

16

Samenhang in de dossiervorming, inclusief arbeidsgerelateerde gegevens, ondersteunt integrale keten-zorg en draagt bij aan het versterken van de positie van de werkende. Hieronder hoort ook koppeling met gegevens uit de jeugdgezondheidszorg, omdat in die periode chronisch aandoeningen kunnen ontstaan die invloed hebben op de belastbaarheid tijdens het werkend leven. Ook doorstroom van gegevens uit het arbeidsgerelateerd medisch dossier naar de dossiers in de ouderenzorg is van belang. De NVAB vindt dat het houderschap van dit dossier bij het individu hoort, die voor koppeling aan andere medische dos-siers kan kiezen.

6. De NVAB koestert de competentie vroegtijdige herkenning arbeidsrisico’s

Wij vinden dat arbovigilantie, vroegtijdige herkenning van arbeidsrisico’s, een van de kerncompetenties is van de bedrijfsarts. Deze opmerkzaamheid leidt ertoe dat bedrijfsartsen arbeidsgerelateerde aandoe-ningen vroegtijdig herkennen en daarmee gezondheidsschade en samenhangend arbeidsverzuim beper-ken of zelfs voorkomen. Bovendien brengt deze alertheid indicaties van arbeidsrisico’s eerder in beeld, waardoor adequate arbeidsgerelateerde zorg kan worden geboden en werkgever en werkende adequate preventieve maatregelen kunnen nemen. Melden en registreren van werkgebonden aandoeningen geven inzicht in wat de gevolgen zijn van arbeidsomstandigheden, de verspreiding van aandoeningen binnen bedrijfstaken en beroepsgroepen, de verschuiving van trends hierin en welke maatregelen het meest ef-fectief blijken. En dit versterkt de oplettendheid in ons vakgebied nog verder. Het wordt ook steeds relevanter om oplettend te zijn op een grotere variatie aan beroepsziekten. Een deel van de ziektelast in Nederland is toe te schrijven aan ongunstige arbeidsomstandigheden. De ziek-telast door arbeidsrisico’s bedraagt ruim 5% van de ziektelast in Nederland. Daarmee zijn de effecten van ongunstige arbeidsomstandigheden op de ziektelast in dezelfde orde van grootte als milieufactoren (5,7%), overgewicht (5,2%) en weinig lichamelijke activiteit (3,5%)16. Het gaat niet alleen meer om het werken met giftige stoffen, zoals oplosmiddelen of fysiek zware arbeid, maar steeds vaker over psychi-sche belasting en repeterende bewegingen.

Vigilantie bij de werkgever: verhoging risicobewustzijn, meldplicht beroepsziekteBinnen de huidige wetgeving hebben arbodienst en bedrijfsarts de wettelijke plicht om beroepsziekten te melden aan het NCvB.17 De NVAB is van mening dat de verantwoordelijkheid hiervoor bij werkgevers hoort te liggen, maar dan gericht aan de Inspectie SZW. In de uitvoering wordt de werkgever bijgestaan door de bedrijfsarts die het medische deel – analoog aan het medisch resumé bij de WIA-aanvraag – aan het NCvB stuurt. Hieronder valt ook de weging van de risicofactoren en hun effect op de aandoening van de werkende.De werkgever is verantwoordelijk voor de directe en indirecte risicofactoren die samenhangen met zijn werkproces, arbeidsomstandigheden en/of werkvloergedrag, die bijdragen aan het ontstaan van beroeps-ziekten. De werkgever is verantwoordelijkheid voor zijn risicobewustzijn en voor het toepassen van de beschikbare arbokennis (arbokennisnet, arboportaal, NCvB-site, eigen RI&E).De werkgever kan altijd een up-to-date arbobeleid voeren, gericht op (primaire) preventie van beroeps-ziekten. De Inspectie SZW kan dan ook de werkgever direct aanspreken op het gevoerde beleid en de gevolgen – waaronder beroepsziekten – daarvan. Wanneer de meldingsverantwoordelijkheid bij de werk-gever ligt, kan de bedrijfsarts zich in opdracht van de werkgever proactief richten op vroegtijdig herken-nen (arbovigilantie), melden (epidemiologie), behandelen en helpen voorkomen van arbeidsgerelateerde gezondheidsschade. Dat is de professionele taak en maatschappelijke verantwoordelijkheid van iedere bedrijfsarts. De wijzigingen in de Arbowet (2016) zouden daarin mede kunnen voorzien.

16 RIVM: VTV-selectie van ziekten in Nederland 201417 Arbeidsomstandighedenwet (artikel 9 lid 3), Arbeidsomstandighedenregeling (artikel 1.11 lid 1-3)

17

7. De NVAB streeft naar groei van de samenwerking met de andere beroepsverenigingen in de sociale geneeskunde en in de arbozorg

We werken actief samen met de andere beroepsverenigingen in de sociale geneeskunde en in de arbo-zorg. zoals die van de arbeidshygiënisten, veiligheidskundigen, A&O’ers, ergonomen, arboverpleegkun-digen, arbeidsdeskundigen en case managers. De NVAB zet zich actief in de andere verenigingen van sociaal geneeskundigen KAMG (Koepel Artsen Maatschappij en Gezondheid) en de NVVG (Nederlandse Vereniging voor Verzekeringsgeneeskunde) samen te werken en af te stemmen hoe we het vervolgonder-wijs het beste kunnen organiseren.Van 2010 tot en met 2015 voerde de KNMG het project Modernisering medische vervolgopleidingen uit. Het bood praktische ondersteuning bij de implementatie van de modernisering van de medische vervolg-opleidingen. In dit project is ook de kwaliteitsvisie KOERS (Kwaliteitsvisie Opleidingen en Raamplan So-ciale Geneeskunde) en het kwaliteitskader voor de sociaal geneeskundige vervolgopleidingen ontwikkeld. In deze visie zijn de wetenschappelijke verenigingen verantwoordelijk voor het opstellen van het landelijk opleidingsplan, met als basis het competentieprofiel, voor competentiegericht medisch vervolgonderwijs. De wetenschappelijke verenigingen hebben hierin samengewerkt en afgestemd. Ook bij het tot stand komen van het Landelijk Onderwijsplan en het competentieprofiel van de respectievelijke verenigingen heeft deze samenwerking en afstemming concreet vorm gekregen.Ook zetten we ons in om deze samenwerking ook in de positionering en profilering van het vakgebied sociale geneeskunde tot uitdrukking te laten komen. De verhouding tussen bedrijfsartsen en verzeke-ringsartsen is bijvoorbeeld de afgelopen jaren in de praktijk onder druk komen te staan door de toetsing van de re-integratieverslagen en de loonsancties. De NVAB wil zich samen met de NVVG inzetten voor verbetering van de samenwerking, afstemming en communicatie tussen de artsen in het domein arbeid en gezondheid.

8. De NVAB gaat actief aan de slag met signalen vanuit de beroepsgroep die raken aan maatschappelijke problematiek

Als vereniging hebben we via onze leden veel kennis en ervaring in huis. We gaan actief om met signalen vanuit de beroepsgroep die raken aan maatschappelijke problematiek. We gaan op basis van die signa-len onderzoek stimuleren en hiervoor adequate aandacht vragen. Uit onderzoek is bijvoorbeeld al langer bekend dat mensen met een lage SEP op verschillende manieren zwaarder belast worden. Bij deze groep komen meer chronische aandoeningen voor, is de blootstelling aan gezondheidsrisico’s in de arbeid groter en het individuele gezondheidsgedrag minder effectief. Deze groep lijkt ook oververtegenwoordigd te zijn bij de groep werkenden die uitvallen uit de arbeid en na het doorlopen van het WvP-traject en de WIA-beoordeling niet in aanmerking komen voor een WIA gerelateerde uitkering. Zij lopen het risico op baanverlies en afhankelijkheid van uitkeringen zoals de bijstand. Van deze situatie is bekend dat dit een negatieve invloed heeft op de maatschappelijke participatie en de ervaren gezondheid. De NVAB zal sa-menwerking zoeken met NVVG en KAMG om deze en vergelijkbare problemen te onderzoeken en hier met een onderbouwing maatschappelijke en politieke aandacht voor te vragen.

18

3. Van uitgangspunten naar actie voor de komende jaren

Dit hoofdstuk geeft de hoofdlijnen weer van het beleid dat de NVAB de komende jaren wil uitvoeren. Op basis van deze hoofdlijnen kunnen we adequaat reageren op politieke en maatschappelijke ontwikkelin-gen en waar nodig de koers aanpassen. De basis voor de hoofdlijnen vormt de ledenraadpleging van het voorjaar 2014. De uitslag daarvan publiceerden we in december 2014 op de website en bediscussieerden we in de ledenvergadering van voorjaar 2015. Ook hebben we aan alle commissies, kringen en werkgroe-pen gevraagd hun inzichten te delen. Al deze input hebben we waar mogelijk verwerkt in de strategie. De plannen zijn op te delen in drie aandachtsgebieden:Verenigingsaangelegenheden: welke doelen hanteren we en hoe halen we die? Beleid, profilering, positionering: hoe realiseren we onze doelen (ook op de lange termijn)?Beroepsinhoudelijke ontwikkelingen: wat doen we voor wetenschappelijke en professionele onderbou-wing van het beroep?

Aandachtsgebied 1: Verenigingsaangelegenheden

Wij zijn een vereniging en dus van en voor de leden van de NVAB. Dat betekent dat we uitnodigend en verbindend zijn en een platform bieden aan verschillende opinies. We streven er altijd naar om ons duidelijk te presenteren naar onze omgeving. Ook betrekken we onze leden om deel te nemen aan de ontwikkeling van strategie en beleid. We verbinden ons actief aan commissies, kringen en werkgroepen, die zich op specifieke onderwerpen richten en door eigen betrokken (expert)leden worden bemenst. We spelen waar nodig in op veranderingen in de samenstelling van de beroepsgroep en het ledenbestand. Daarnaast zijn we een wetenschappelijke vereniging waarin we streven naar het bevorderen van de kwali-teit van professioneel handelen in onze beroepsgroep. We staan open voor innovaties en (onder)zoeken met behoud van professionele kaders. We zijn vertegenwoordigend en profilerend naar de maatschappe-lijke omgeving.

Citaten uit de ledenraadpleging 2014, over aandachtspunten voor de vereniging NVAB

“Borgen dat bedrijfsartsen ethisch kunnen werken zoals van artsen in Nederland mag worden verwacht: (…) Belangenbehartiger op kwaliteit, ethiek en positionering van het specialisme bedrijfsarts”

“Aandacht voor werkdruk, psychosociale arbeidsbelasting van bedrijfsartsen. Dit remt professioneel handelen”

“Wat mij betreft is de kracht van goede bedrijfsgezondheidszorg dat preventie, arbeidsomstandigheden en verzuim allemaal integraal in het pakket van de bedrijfsarts zitten.”

Wat gaan we doen?• Leden meer input en feedback te vragen, offline en online;• De opzet van de ALV veranderen zodat meer leden hun inbreng kwijt kunnen;• Onderlinge contacten van kringen, commissies en werkgroepen faciliteren;• Werven voor aanvulling van bestuur & commissies en andere vertegenwoordigende taken;• Bij de leden ophalen wat ieder kan en wil bijdragen en deze informatie actief benutten;• BG-dagen maken tot hét visitekaartje van de bedrijfsartsen in Nederland, ook búiten de vereniging;• Identiteit NVAB als wetenschappelijke vereniging verstevigen en de belangen van de professie en van

de bedrijfsartsen als groep verenigen;

19

• Actief bouwen aan organisatorische en beleidsmatige samenwerking met andere artsenorganisaties in de sociale en curatieve geneeskunde;

• Een platform bieden voor bedrijfsartsen in hun diversiteit om hun professionele activiteiten voor de gehele werkende bevolking te ondersteunen;

• Fundamentele beleidsdocumenten van de NVAB (Professionele code, Professioneel Statuut en der-gelijke) actualiseren;

• De niet in de NVAB georganiseerde bedrijfsarts uitnodigen voor overleg en actie ten behoeve van het profileren van de beroepsgroep.

Aandachtsgebied 2: Beleidsmatige ontwikkelingen, profilering en positionering

We willen in de aankomende vijf jaar de rol van de bedrijfsgeneeskunde versterken bij bewaken, bescher-men en bevorderen van gezondheid en duurzame inzetbaarheid van alle (potentieel) werkenden. Ook willen we meer erkenning van de cruciale rol van werk als onderdeel van een gezond maatschappelijk functioneren realiseren. We maken een professionaliseringsslag in het beroep, zoeken samenwerkingen op en dragen zorg voor de medische beroepsopleiding. We halen de banden met de maatschappij aan en laten van ons horen op momenten dat we een probleem of ontwikkeling signaleren.

Citaten uit de ledenraadpleging 2014 over positionering en profilering:

“Meer daadkracht vanuit de beroepsgroep en vereniging om onze positie op te eisen i.p.v. steeds meelopen aan de hand van de wetgever en het UWV.”

“Positionering als arbeidsgeneeskundige (arts arbeid-gezondheid) ingebed in de curatieve sector. De be-drijfsarts onderdeel van het zorgstelsel maken, waardoor de financiering en onafhankelijkheid beter geborgd worden. Financiering door anderen dan direct vanuit werkgevers. Dus bijvoorbeeld door brancheorganisaties. Condities scheppen om onafhankelijk te kunnen blijven werken, om te kunnen blijven werken volgens de richtlijnen.”

“Een onafhankelijke financiering vanuit een fonds dat door werkgevers en werkenden landelijk wordt gevuld. Kan ook de opleiding betaald worden.”

Wat gaan we doen?• We gaan ons nadrukkelijk uitspreken en profileren in de landelijke discussies die over arbeid en ge-

zondheid gevoerd gaan worden;• We streven naar bundeling van signalen uit de praktijk naar maatschappelijke standpunten rond ar-

beid participatie en gezondheid, we zoeken hierbij samenwerking met KAMG en NVVG en hiermee adequaat naar buiten treden;

• We nemen stelling in tegen constructies waarbij artsen onder de titel arboarts en anderen onder een verlengde-armconstructie zorgtaken verrichten die bij de bedrijfsarts behoren;

• We implementeren het KNMG-beleid over het optimaal functioneren van artsen voor de beroeps-groep bedrijfsartsen;

• We ontwikkelen beleid rond het omgaan door bedrijfsartsen met organisaties die door de bedrijfsarts uitgebrachte adviezen niet opvolgen en hierdoor risicovolle arbeidsomstandigheden laten voortbe-staan;

• Naar aanleiding van de kabinetsreactie op het SER rapport (januari 2015) zullen we onze visie en de adviezen voor een betere bedrijfsgezondheidszorg nastreven en lobby, proefprojecten en innovaties inzetten;

• We willen aansluiten op de trends en ontwikkelingen in organisatievormen en zorg en begeleidings-aanbod voor werkenden in collectiviteiten, zoals bijvoorbeeld (onderlinge) verzekeringen tegen inko-mensrisico bij arbeidsongeschiktheid voor ZZP’ers;

20

• We spannen ons in om juridisering en defensieve geneeskunde tegen te gaan en daartoe overleggen we met overheid, UWV en werkgevers;

• We blijven ons als vertegenwoordiger van de Nederlandse arbeids- en bedrijfsgeneeskunde interna-tionaal oriënteren, presenteren en positioneren (WHO/ILO, participatie binnen ICOH, faciliteren, IOMSC-congres en WONCA);

• We richten ons op optimalisering van medische informatievoorziening van arbeidsgerelateerde medi-sche gegevens met behulp van ICT, idealiter in de vorm van een levensloopdossier;

• De Europese wetgeving en de ontwikkelingen op sociaaleconomisch terrein in Europa zullen steeds meer invloed krijgen op het domein van arbeid en gezondheid. De Commissie Internationale Betrek-kingen (CIB) zal advies uit brengen over welke ontwikkelingen relevant zijn voor Nederlandse be-drijfsartsen en deze koppelen aan beleidsdoelen en activiteiten.

Aandachtsgebied 3: Beroepsinhoudelijke ontwikkelingen

We investeren in de komende 5 jaar zowel in nieuwe vernieuwing als in het verbeteren wat we al doen. We investeren in wetenschappelijk onderwijs en in de opleiding tot basisarts bedden we basale Arbeid & Gezondheid-competenties in. Ook willen we functieherstel en participatie als behandeldoel in alle me-dische vervolgopleidingen een prominentere rol geven en arbocuratieve samenwerking versterken. Ook blijven we investeren de kwaliteit van de actieve beroepsgroep. We willen het reflectief vermogen van be-drijfsartsen verder versterken. Dit betekent een leven lang leren, kritisch en diepgaand leren stilstaan bij het eigen functioneren met daarin plaats voor eigen waarden en (steeds veranderende) omstandigheden en omgevingseisen. Daarnaast gebruiken we het visitatieproces als een zichzelf steeds ontwikkelend kwa-liteitsinstrument dat de bedrijfsarts stimuleert in zijn professionaliteit en medisch leiderschap.

Wat gaan we doen? • We zetten in op opleiding en academisering: we willen bevorderen dat op alle medische facul-

teiten Academische Werkplaatsen Arbeid & Gezondheid (AWAG) ontstaan, geleid door een hoogleraar(bedrijfsarts) A&G;

• Aansluitend gaan we de verbinding van de opleidingen met de academische wereld versterken. We bevorderen van het tot stand komen van opleidingsplaatsen voor bedrijfsartsen;

• We dragen actief bij aan aandacht voor de factor arbeid in de basisopleiding;• We stellen een nieuw competentieprofiel vast en een nieuw opleidingsplan voor bedrijfsartsen in het

kader van de modernisering van de medische vervolgopleidingen;• We werken samen en stemmen af met NVVG en KAMG over het competentieprofiel en opleidings-

plan. We zoeken samenwerking in passende delen van de opleiding met als motto: versterk de sa-menhang met behoud van het professioneel eigene;

• We ontwikkelen en actualiseren de EBM richtlijnen. Daarin werken we samen met sociaal geneeskun-dige beroepsverenigingen, in het bijzonder met de verzekeringsartsen. Belangrijk onderdeel hiervan is de helderheid over de toepassing van richtlijnen verbeteren;

• We zetten ons in voor inbreng van de factor arbeid in richtlijnen voor het handelen van huisartsen, medisch specialisten en paramedici;

• We vlechten ‘shared decision making’ in en personaliseren de toepassing van richtlijnen;• We zetten in op preventie van arbeidsrisico’s op branche- en sectorniveau, maar ook op het gebied

van lifestyle en levensfase;• We vergroten de continuïteit in de zorg door een link te leggen met JGZ en ouderenzorg en curatieve

sector;• We verbinden bijscholingsmogelijkheden meer met Individuele Verbeterplannen; • We ontwikkelen herregistratie en visitatiesystematiek passend bij de ontwikkelingen in de vervolgop-

leiding en bedrijfsartsenpraktijk;

21

• We ontwikkelen en verbeteren de visitatie door meer nadruk op te leggen op reflectievaardigheid en beroepsethiek. Een belangrijk onderdeel daarvan is het verbeteren van het voorkomen en het melden van beroepsziekten.

22

Bijlage 1

Het moreel fundament van de bedrijfsarts nader toegelicht

De NVAB formuleert acht sleutelbegrippen die de beroepsgroep van belang vindt voor de kwaliteit van haar werk. Deze sleutelbegrippen vormen ons moreel fundament, korte statements die duidelijk maken waar wij als bedrijfsartsen voor staan, waarvoor we verantwoordelijkheid nemen en waarop we aan-spreekbaar zijn (zie Moreel fundament in concept). Deze sleutelbegrippen worden hier verder uitgewerkt.

ParticipatieHet handelen van de bedrijfsarts is gericht op het voorkómen van beroepsziekten, beroepsgebonden aandoe-ningen en arbeidsongevallen, en op het behouden dan wel bevorderen van duurzame inzetbaarheid van wer-kenden. Hierbij stemmen zij de zorg af op de (individuele) gezondheidssituatie in de specifieke arbeidssituatie. Dit in het belang van de werkenden zelf, de maatschappij waarin zij leven, en de organisatie(s) waaraan de bedrijfsarts adviseert.Bedrijfsartsen vinden het belangrijk dat mensen zo goed mogelijk kunnen participeren in de samenle-ving. Vooral goed werk vervult hierin een belangrijke rol. Dat betekent dat bedrijfsartsen voortdurend gericht zijn op het versterken van de factoren met een positieve gezonde invloed op belastbaarheid en belasting van de werkenden én het verminderen van de factoren die een negatieve, ongezonde invloed hebben op belasting en belastbaarheid. Gezonde werkenden dragen bij aan de gezondheid van organisa ties en voegen economische en sociale waarde toe aan onze maatschappij en kunnen zo ook buiten hun werk optimaal deelnemen aan die maatschappij. Bedrijfsartsen vullen hun taken, functie(s) en verant-woordelijkheden op dit gebied samen met alle andere betrokkenen in.

GezondheidGoede bedrijfsgeneeskundige zorg is gericht op de gezondheid van werkenden in de context van arbeid. Gezond-heid definiëren ook wij als het vermogen van de werkende zich aan te passen en een eigen regie te voeren, in het licht van de fysieke, emotionele en sociale uitdagingen van het leven.18 De bedrijfsarts richt die zorg op zowel werkenden als arbeidssituaties.Hubers definitie van gezondheid, dat alle dimensies van het leven omvat, doet recht aan de autonomie van werkenden en aan hun potentie om gezondheid te ervaren, ook wanneer er sprake is van ziekte of beperking. Het onderkent de interactieve relatie tussen individu en (werk)omgeving.We verbinden hieraan het capability concept; we beschouwen bij capability dat het vermogen tot gezond-heid van de individuele werkende altijd in relatie is met het vermogen van de (arbeids)context om de wer-kende de gelegenheid tot die gezondheid te bieden.Wij doen recht aan de autonomie en potentie van werkenden om gezondheid te ervaren, ook wanneer er sprake is van ziekte of beperking. Werkenden zijn zelf in staat een oordeel te geven over wat voor hun gezondheid belangrijk is, op het gebied van arbeid zijn wij gesprekspartners. Zo zijn we ook gespreks-partners voor de arbeidscontext om daar de gelegenheid tot gezonde interacties positief te beïnvloeden. Het capability concept verscherpt het bewustzijn dat het niet alleen gaat om het vermogen, het in staat zijn, van de werkende zelf maar ook het in staat gesteld worden door de omgeving.Het uitgangspunt is dat werkenden zelf in staat zijn een oordeel te geven over wat voor hun gezondheid belangrijk is; op het gebied van arbeid doen zij dit mede in samenspraak met de bedrijfsarts. En dat de (arbeids)context het mogelijk maakt om gezondheid na te streven en te bereiken; op het gebied van ar-

18 Huber M. Towards a new, dynamic concept of Health. Its operationalization and use in public health and healthcare, and in evaluating health effects of food. Proefschrift Universiteit Maastricht, 17 december 2014.

23

beid doet de arbeidsomgeving dit mede in samenspraak met de bedrijfsarts. De bedrijfsarts richt zich in mens én werk zowel op het onderkennen en behandelen of verhelpen van beperkingen als op het onder-kennen, versterken, beschermen en bevorderen van mogelijkheden. De bedrijfsarts stemt de zorg af op de werkende(n) en de specifieke gezondheids- en arbeidssituatie(s).

VeiligheidGoede bedrijfsgeneeskundige zorg richt zich op de veiligheid voor de werkenden, de organisatie, de maatschappij en het milieu.Bedrijfsartsen bevorderen, beschermen en dragen bij aan herstel van veiligheid in de context van werk. Daarbij geldt hun aandacht niet alleen de fysieke, mentale en materiële veiligheid, maar ook de (psycho-)sociale veiligheid in en door het werk.19

ZingevingDe bedrijfsarts sluit aan bij wat werkenden waardevol vinden.20

Zingeving is een continu en subjectief proces waarin mensen zich (bewust en onbewust) verhouden tot het leven: medemens, (werk)omgeving, wereld en tot ontwikkelingen en gebeurtenissen waarin ze betrok-ken zijn of waarvan ze getuige zijn. Bij een dergelijk proces zijn bestaansvragen aan de orde.21 Dit heeft onder andere invloed op de wijze waarop mensen omgaan met de grenzen en beperkingen van hun be-staan.22 Zingeving is de sterkste gezondmakende factor. We zijn ons ook bewust van onze eigen waarden, drijfveren en ervaringen en de invloed daarvan op ons (beroepsmatig) handelen.23

Een fundamenteel uitgangspunt van de capability visie is dat werk zingeving biedt voor zowel de organi-satie als de werkenden. Deze visie daagt onderzoekers, beleidsmakers en zorgdragers uit te onderzoeken wat mensen belangrijk en zinvol vinden – wat ze willen bereiken in een gegeven (arbeids)omgeving – en bovendien vast te stellen of werkenden in staat zijn en in staat gesteld worden dit te bereiken.

ProfessionaliteitDe bedrijfsarts handelt professioneel. Dit houdt in dat bedrijfsartsen betrouwbaar, integer en – moreel en weten-schappelijk – verantwoord handelen. Zij respecteren privacy. Zij reflecteren op en nemen de verantwoordelijk-heid voor de aard en inhoud van hun handelen. Zij zijn bereid en in staat hun keuzes te verantwoorden.Professionaliteit duidt op het vermogen van de individuele arts om in een concrete (zorg)situatie ade-quaat om te gaan met de (complexe) vragen die zich voordoen.24 Betrouwbaarheid, integriteit, respect voor privacy en evidence-based handelen zijn hierbij belangrijke aspecten. Integriteit wordt opgevat als zorgvuldig, uitlegbaar en standvastig handelen. Evidence-based handelen betekent de integratie van: pro-fessionele kennis en vaardigheden, voorkeuren en waarden van werkenden en organisaties, en het best beschikbare wetenschappelijke bewijs. Bedrijfsartsen zijn op de hoogte van het door de beroepsgroep opgestelde moreel fundament, de richtlijnen en van wet- en regelgeving die voor de uitoefening van het werk relevant is. Zij handelen daarnaar. Met het oog op privacy houden zij geheim wat hen in het contact met de werkende en diens omgeving is toevertrouwd. Wat bedrijfsartsen in het contact met het werk te delen hebben aan informatie geldt steeds de gezondheid en veiligheid conform de daartoe uitgewerkte handelingskaders in vigerende professionele richtlijnen. Bedrijfsartsen reflecteren op en nemen de verant-woordelijkheid voor de aard en inhoud van hun handelen. Zij zijn bereid en in staat hun keuzes te verant-

19 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition 2014. www.icohweb.org.20 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition 2014. www.icohweb.org.21 Mooren JHM. Verbeelding en bestaansoriëntatie. Utrecht: de Graaff, 2011.22 International Code of Ethics for occupational health professionals. Third edition 2014. www.icohweb.org.23 ZonMw. De mens centraal. ZonMw-signalement over Zingeving in zorg. Den Haag: ZonMw, maart 2016.24 Dartel, H. van (2012). Naar een handelingsgericht ethiekbeleid voor zorgorganisaties: Een normatieve verkenning. Assen:

Van Gorcum. Proefschrift Universiteit Leiden, p. 278; Kwint SJC. Moeilijke kwesties in de bedrijfsartsenpraktijk. Een onder-zoek naar de aard van en de reflectie op de ethische kwesties die bedrijfsartsen hebben beschreven in het kader van hun kwaliteitsvisitatie. Utrecht: NVAB, 2015.

24

woorden in het licht van publieke, professionele, organisatorische en persoonlijke normen en waarden.

Kennis en kundeBedrijfsartsen zijn opgeleid en geregistreerd op basis van de in het beroepsprofiel vastgelegde vereiste kennis en vaardigheden. Zij voldoen tenminste aan alle wettelijke eisen, inclusief de eisen die aan bij- en nascholing in het kader van de periodieke herregistratie worden gesteld. In veel specifieke situaties be-schikken zij over aanvullende specialistische kennis, afhankelijk van de aard van de arbeid en de daaraan verbonden risico’s. Bedrijfsartsen houden hun kennis en vaardigheden actueel, delen deze en dragen ze uit. Ze spelen in op verandering, en weten een brug te leggen tussen evidence en praktijk op micro-, meso- en macroniveau. Ze werken mee aan verdieping van kennis en verbetering van vaardigheden.

ToegankelijkheidGoede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist dat de bedrijfsarts vrij toegankelijk is voor werkenden en hun vertegenwoordigers op alle niveaus, dat deze op hun beurt ook aanspreekbaar zijn voor de bedrijfsarts, en dat de bedrijfsarts vrije toegang heeft tot de arbeidsplek.Vrije toegang van de burger tot een arts die hij wenst te consulteren is een wezenlijk kenmerk van de Ne-derlandse gezondheidszorg. Ook werkenden moeten altijd een bedrijfsarts kunnen consulteren, indien zij dat nodig vinden in verband met vragen over de relatie tussen hun arbeid en gezondheid. Zonder toestemming vooraf van superieuren. Dit geldt ook als (nog) geen sprake is van verzuim door ziekte, hoe kan anders sprake zijn van preventie.Evenzo hebben bedrijfsartsen toegang tot het werk nodig. Daarmee kunnen zij hun kennis van de speci-fieke werksituatie en -omstandigheden actueel houden, zichzelf en anderen voorzien van (on)gevraagd advies op basis van alerte observaties en optimale advisering bieden.

SamenwerkingGoede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist goede communicatie met en samenwerking tussen alle betrok-ken partijen binnen en buiten de arbeidsorganisatie en de gezondheidszorg.De bedrijfsarts werkt in opdracht van en samen met diverse partijen. De belangrijkste daarvan zijn de werkenden en hun vertegenwoordiging, de werkgever, en collegae in andere sectoren van de arbodienst-verlening, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid. Bedrijfsartsen nemen hun verantwoordelijkheid en zetten in op goede samenwerking met de ketenpart-ners in het belang van gezondheid, veiligheid, participatie en zingeving voor werkenden in en door het werk, alsmede in het belang van de maatschappij en het milieu. Zij voorzien de andere schakels van in-formatie en stemmen met hen af. Gezamenlijk bevordert en benut men elkaars kennis en vaardigheden en brengt men de gezondheid en veiligheid in en door werk in kaart. Op het vlak van arbeidsgerelateerde gezondheidsvragen en -interventies is de bedrijfsarts intermediair tussen medisch specialist, huisarts, verzekeringsarts en uiteraard de betrokken werkgever en werkende.

25

Bijlage 2

NVAB Kernwaarden van de bedrijfsarts nader toegelicht

1 Al het handelen van de bedrijfsarts is gericht op het voorkomen van beroepsziekten en beroepsgebon-den aandoeningen, en op behoud van duurzame inzetbaarheid van de werknemer. Dit in het belang van die werknemer, de maatschappij waarin hij leeft, en de organisatie waaraan de bedrijfsarts advi-seert.

De bedrijfsarts is actief op een breed terrein binnen de gezondheidszorg, zowel bij het voorkómen als bij het behandelen van ziekte. Het voorkómen van door het werk ontstane of in stand gehouden gezond-heidsproblemen behoort tot de kerntaken van de bedrijfsarts. Maar een belangrijke karakteristiek van het werk van de bedrijfsarts is, kort samengevat, dat alle door hem te leveren activiteiten zijn te ordenen on-der de brede titel: participatie.

2 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg gaat over de wisselwerking tussen arbeid en gezondheid. De be-drijfsarts stemt die zorg af op de specifieke arbeidssituatie: een zorgpakket op maat.

De zorg dient afgestemd te kunnen worden op de individuele gezondheidssituatie van de werkende en aan te sluiten op problemen die kunnen voortkomen uit de belasting van de werknemer in de gegeven arbeidssituatie. Dat kan tevens inhouden dat voor groepen werknemers met ongeveer dezelfde arbeids-omstandigheden een zorgpakket wordt samengesteld dat afwijkt van dat van andere groepen. Individuele variaties worden door de bedrijfsarts aangebracht indien daar reden voor is. Dat betekent dat het voort-durend gericht zijn op het verkrijgen en behouden van evenwicht tussen belastende factoren op het werk en de belastbaarheid van werknemers voorop staat. Een gezonde werknemer draagt bij aan een gezonde organisatie die dan ook economische en sociale waarde toevoegt aan onze maatschappij. Maar het be-vordert ook dat hij buiten zijn werk optimaal kan deelnemen aan die maatschappij.

3 De bedrijfsarts levert bedrijfsgeneeskundige zorg vanuit een professioneel onafhankelijke positie, waarin hij de verantwoordelijkheid neemt voor de aard en inhoud van zijn zorgverlening.

De bedrijfsarts werkt in opdracht van en samen met diverse partijen. De belangrijkste daarvan zijn de werknemers en hun vertegenwoordiging, de werkgever, en collegae in andere sectoren van de arbodienst-verlening, de gezondheidszorg en de sociale zekerheid. Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist goede communicatie. Maar zoals elke arts baseert ook de bedrijfsarts zijn advies en zijn oordeel op zijn eigen professionele en dus inhoudelijk onafhankelijke oordeel.

4 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg is zowel preventief als curatief en impliceert dat de werknemer vrije toegang tot die zorg heeft (bijvoorbeeld in een open spreekuur). Zijn recht op privacy wordt altijd gerespecteerd.

Vrije toegang van de burger tot een arts die hij wenst te consulteren is een wezenlijk kenmerk van de Nederlandse gezondheidszorg. Ook een werkende moet, indien deze dat noodzakelijk vindt in verband met vragen over zijn persoonlijke belastbaarheid en risico’s voor zijn gezondheid in relatie tot het werk, altijd zijn bedrijfsarts kunnen raadplegen. Zonder toestemming vooraf van superieuren. Dit geldt ook als (nog) geen sprake is van verzuim door ziekte, immers alleen dan kan van adequate preventie sprake zijn. Contacten in het kader van verzuimbegeleiding en re-integratie zijn onderhevig aan rapportageplicht aan de werkgever, binnen de wet en de regels van gegevensoverdracht die daartoe zijn opgesteld door o.a. de KNMG. De bescherming van de privacy en de vertrouwelijkheid van medische gegevens maken daarvan een belangrijk onderdeel uit.

26

5 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist actueel inzicht in en dus regelmatig onderzoek van de werk-omstandigheden.

Een advies over belastbaarheid, zowel in het kader van preventie als in het kader van re-integratie bij ziekteverzuim, kan niet gegeven worden zonder een actueel inzicht in de arbeidsomstandigheden en de belasting in het werk. In veel gevallen kan de toegang tot de specifieke werkplek van de individuele werknemer of een groep werknemers noodzakelijk zijn om tot een goed oordeel te komen over de belast-baarheid. Daarom is het nodig dat de bedrijfsarts bij elke aangesloten arbeidsorganisatie onbelemmerd toegang tot alle werkplekken heeft.

6 De bedrijfsarts is toegankelijk voor leidinggevenden en de vertegenwoordiging van werknemers, en andersom zijn deze ook aanspreekbaar voor de bedrijfsarts.

De kwaliteit van de arbeidsomstandigheden is primair de verantwoordelijkheid van de werkgever. Ook het werknemerscollectief heeft in dezen een belangrijke positie, die waar het gaat om het vaststellen van een verzuimbeleid voor de organisatie zelfs wettelijk verankerd is.In dit kader dienen bedrijfsarts, werkgever en werknemerscollectief op initiatief van elk van deze partijen op elk gewenst moment onbelemmerde contacten te kunnen hebben. Deze contacten kunnen bijvoor-beeld betrekking hebben op:• de inrichting van de bedrijfsprocessen en het vormgeven van een arbeidsomstandighedenbeleid;• opstellen en bespreken van een verzuimbeleid;• bespreken van gezondheidsgegevens van een groep of van de arbeidsorganisatie als geheel.

7 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist, indien geïndiceerd, samenwerking met of verwijzing naar andere deskundigen binnen en buiten de arbeidsorganisatie en de gezondheidszorg.

Zowel bij individuele beoordeling, begeleiding en behandeling als bij advisering op groeps- of organisa-tieniveau kunnen zich vragen voordoen die buiten de competentie van de bedrijfsarts liggen. Er moet dan ruimte zijn om die andere deskundigen bij de advisering te betrekken. Vanzelfsprekend dienen over de invulling van die ruimte vooraf met de betalende partij afspraken te worden gemaakt. Indien zulke deskundigen om wat voor reden dan ook niet geraadpleegd kunnen worden heeft dat gevolgen voor het advies. De bedrijfsarts heeft een eigen verantwoordelijkheid: hij geeft in voorkomende situaties duidelijk aan wat de eventuele consequenties zijn van het ontbreken van bepaalde gegevens voor de volledigheid en kwaliteit van het advies. Op het vlak van arbeidsgerelateerde gezondheidsvragen en -interventies is de bedrijfsarts intermediair tussen medisch specialist, huisarts, verzekeringsarts en uiteraard de betrokken werkgever en werknemer.

8 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg voldoet aan wettelijke kaders en door de beroepsgroep opgestelde wetenschappelijk onderbouwde (‘evidence based’) richtlijnen en normen. Elke bedrijfsarts kent die kaders, richtlijnen en normen. Het medisch beroepsgeheim wordt altijd gerespecteerd.

Goede bedrijfsgeneeskundige zorg vereist evidence-based handelen, wat inhoudt de integratie van:• professionele kennis en vaardigheden;• voorkeuren en waarden van werknemers en werkgevers;• het best beschikbare wetenschappelijke bewijs.

De bedrijfsarts kent de wetten en de regelgeving en de relevante richtlijnen en protocollen die voor de uit-oefening van zijn werk relevant zijn, en handelt daarnaar. Wanneer de werknemer op eigen initiatief zijn bedrijfsarts raadpleegt, is sprake van een individuele behandelingsovereenkomst tussen de werkende en de bedrijfsarts. Rapportage aan derden zal dan uitsluitend met toestemming van die werknemer plaats-vinden.

Zonder volledig te willen zijn heeft de bedrijfsarts kennis van:• Arbeidsomstandighedenwet• Wet op de beroepen in de individuele gezondheidszorg (BIG)

27

• Wet op de geneeskundige behandelingsovereenkomst (WGBO)• Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen (WIA)• Wet op de Medische Keuringen (WMK)• Wet bescherming persoonsgegevens (WBP)• Wet uitbreiding loondoorbetaling bij ziekte (Wulbz)• Wet Verbetering Poortwachter (WVP)• regelgeving (KNMG) inzake gegevensuitwisseling• zorgstandaarden waarin arbeidsgeneeskundige aspecten zijn verwerkt• door de NVAB vastgestelde richtlijnen en kwaliteitsdocumenten• verzekeringsgeneeskundige protocollen.

9 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg impliceert een goede bedrijfsarts: hij is opgeleid en geregistreerd op basis van in het beroepsprofiel vastgelegde en toetsbare kennis- en vaardigheidseisen.

Iedereen die zich door een bedrijfsarts laat beoordelen, behandelen, begeleiden of adviseren kan er op re-kenen dat hij te maken heeft met een geregistreerde specialist. Dat houdt in dat de bedrijfsarts tenminste aan alle wettelijke eisen voldoet, inclusief de eisen die aan bij- en nascholing in het kader van de periodie-ke herregistratie worden gesteld. In veel specifieke situaties beschikken bedrijfsartsen over aanvullende superspecialistische kennis, afhankelijk van de aard van de arbeid en de daaraan verbonden risico’s. Ook de aanwezigheid van en samenwerking met een team van andere (kern-)deskundigen kan bijdragen aan optimalisering van de bedrijfsgeneeskundige zorg, onder andere gericht op aspecten als veiligheid, bij-scholing, psychisch welbevinden en motivatie.

10 Goede bedrijfsgeneeskundige zorg wordt geleverd volgens afspraken die zijn overeengekomen met opdrachtgevers. Zulke overeenkomsten zijn nooit in strijd met deze tien kernwaarden. De bedrijfsarts is zelf verantwoordelijk voor het toetsen van de overeenkomsten aan deze kernwaarden.

In veel gevallen wordt de aard en de inhoud van aan opdrachtgevers te leveren bedrijfsgeneeskundige expertise vastgelegd in een contract of overeenkomst. De bedrijfsarts toetst dit contract aan de in dit do-cument beschreven kernwaarden en bespreekt, indien daaraan niet wordt voldaan, met de opdrachtgever hoe en wanneer wel aan de voorwaarden voldaan zal zijn.

28

Bijlage 3

Competentieprofiel bedrijfsarts 2017

COMPETENTIEGEBIED 1 MEDISCH HANDELENDe bedrijfsarts levert professionele arbeids- en bedrijfsgeneeskundige zorg. Daarin neemt hij verantwoordelijk-heid voor de aard en de inhoud van zijn zorgverlening. Met actuele kennis, vaardigheden en inzichten onder-zoekt, concludeert, diagnosticeert, adviseert en behandelt hij en legt dit goed vast in het medisch dossier. De bedrijfsarts bevordert het gezond en duurzaam participeren van de werkende in een gezonde werksituatie en -organisatie. De bedrijfsarts interacteert zelfstandig en onafhankelijk tussen de werkende, de werkomgeving en het werk.

1.1 De bedrijfsarts bezit adequate kennis en vaardigheid naar de stand van het vakgebied1.1.1 De bedrijfsarts analyseert en duidt gezondheid in relatie tot werk, helpt prioriteiten stellen, advi-

seert en initieert zo nodig interventies op basis van voldoende en actuele kennis1.1.2 De bedrijfsarts gebruikt actuele (wetenschappelijke) kennis, richtlijnen van de beroepsgroep en

relevante multidisciplinaire richtlijnen met betrekking tot werkende, werkorganisatie en branche of wijkt hier indien van toepassing beargumenteerd vanaf

1.2 De bedrijfsarts past het diagnostische, therapeutische en preventieve arsenaal van het vakgebied toe en werkt waar mogelijk evidence based

1.2.1 De bedrijfsarts neemt een arbeids- en bedrijfsgeneeskundig assessment af (werkanamnese en lichamelijk onderzoek en nader onderzoek zoals werkplekonderzoek)

1.2.2 De bedrijfsarts diagnosticeert en behandelt (werkgerelateerde)aandoeningen, beroepsziekten en eenvoudige medische aandoeningen

1.2.3 De bedrijfsarts zoekt in geval van tijdelijke of blijvende gezondheidsproblemen, samen met de werkende, (andere) behandelaars, verzekeringsarts en de werkgever actief naar het benutten en vergroten van de mogelijkheden tot duurzame inzetbaarheid en maatschappelijke participatie

1.2.4 De bedrijfsarts verzorgt actieve verzuimbegeleiding en richt zich bij de behandeling op het be-nutten en vergroten van de mogelijkheden van de werkende om duurzaam te participeren in werk en baseert zich daarbij onder meer op het ‘International Classification of Functioning, Disa-bility and Health’(ICF) model

1.2.5 De bedrijfsarts adviseert en ondersteunt de werkende bij de verwijzing naar derden, binnen of buiten de werkorganisatie of de gezondheidszorg

1.2.6 De bedrijfsarts verricht aanstellingskeuringen en gericht (verplicht) medisch onderzoek1.2.7 De bedrijfsarts gebruikt methoden van gezondheidsbewaking, zoals Preventief Medisch Onder-

zoek (PMO)1.2.8 De bedrijfsarts analyseert bedrijfsongevallen met medische gevolgen voor de gezondheid en

adviseert hierover

1.3 De bedrijfsarts levert effectieve en ethisch verantwoorde zorg1.3.1 De bedrijfsarts levert arbeids- en bedrijfsgeneeskundige zorg vanuit een onafhankelijke attitude

gekenmerkt door de termen zorgvuldig (steeds opnieuw kritisch reflecterend op het handelen), uitlegbaar (verantwoorden, verwijzend naar richtlijnen en voorschriften) en standvastig ( consis-tent en met oog voor eventueel tegengestelde belangen)

1.3.2 De bedrijfsarts stimuleert en bekrachtigt regie en veerkracht van de werkende (en diens omge-ving) in relatie tot de interactie tussen gezondheid en werk

1.3.3 De bedrijfsarts herkent morele en ethische dilemma’s en benadert deze op methodische wijze

29

1.4 De bedrijfsarts vindt snel de vereiste informatie en past deze goed toe1.4.1 De bedrijfsarts weet de juiste vraagstelling te formuleren wanneer hij geconfronteerd wordt met

moeilijke casuïstiek en zoekt voor de zoekvraag in de literatuur de juiste informatie op en beoor-deelt de gevonden literatuur kritisch

COMPETENTIEGEBIED 2 COMMUNICATIEDe bedrijfsarts communiceert op heldere en transparante wijze over de werkgerelateerde vraagstukken met wer-kenden en werkorganisaties.

2.1 De bedrijfsarts bouwt effectieve werkrelaties op met relevante stakeholders in het domein gezondheid en werk2.1.1 De bedrijfsarts ontwikkelt en onderhoudt effectieve relaties op individueel en collectief niveau

en in samenhang met de omgeving ter bevordering van de gezondheid en toont hierbij medisch leiderschap

2.2 De bedrijfsarts luistert goed en verkrijgt doelmatig relevante informatie2.2.1 De bedrijfsarts past adequate communicatieve vaardigheden toe om relevante informatie te ver-

krijgen2.2.2 De bedrijfsarts betrekt de werkende en de werkorganisatie actief bij het proces van informatie

verzamelen en houdt daarbij rekening met persoons- en werkgebonden factoren

2.3 De bedrijfsarts bespreekt (medische) informatie en adviezen met de werkende en, binnen het juridische kader, belanghebbende derden en op groepsniveau met organisaties2.3.1 De bedrijfsarts communiceert met de werkende en belanghebbende derden op zodanige wijze,

dat het advies eenduidig is en bewaakt daarbij de privacy van de werkende 2.3.2 De bedrijfsarts bespreekt relevante informatie met de werkende en maakt tegenstellingen in be-

langen van de werkende met die van de werkorganisatie bespreekbaar2.3.3 De bedrijfsarts adviseert en ondersteunt de werkende bij de rapportage aan derden, binnen of

buiten de werkorganisatie of de gezondheidszorg2.3.4 De bedrijfsarts adviseert methodisch, gevraagd en ongevraagd, op individueel en op groepsni-

veau en op een situationeel passende wijze

2.4 De bedrijfsarts doet adequaat mondeling en schriftelijk verslag2.4.1 De bedrijfsarts rapporteert zorgvuldig en transparant over cases aan de werkorganisatie en de

werkende op individueel en op populatieniveau. Zowel in (elektronische) dossiers als in rappor-ten of presentaties beschermt hij de privacy van alle betrokkenen

2.4.2 De bedrijfsarts levert een bijdrage aan het re-integratieverslag voor de werkende. Hierbij wordt een scheiding gemaakt tussen de medische informatie en overige verslaglegging

2.4.3 De bedrijfsarts rapporteert zorgvuldig en transparant aan relevante derden over cases op indivi-dueel of populatieniveau en beschermt hierbij de privacy

COMPETENTIEGEBIED 3 SAMENWERKINGDe bedrijfsarts participeert in een netwerk van functionele samenwerkingsrelaties en maakt optimaal gebruik van beschikbare expertises. Hij is zich bewust van ieders competenties en juridische en professionele verantwoor-delijkheden. De bedrijfsarts kent de algemene structuur van de gezondheidszorg, werkorganisaties, maatschap-pelijke dienstverlening en de eigen organisatie.

3.1 De bedrijfsarts overlegt doelmatig met (para)medische collegae en andere professionals binnen en buiten de gezondheidszorg

30

3.1.1 De bedrijfsarts overlegt doelmatig met collega-bedrijfsartsen, verzekeringsartsen, medisch advi-seurs, curatieve artsen en andere zorgprofessionals

3.1.2 De bedrijfsarts overlegt doelmatig met arboprofessionals, zoals de andere kerndeskundigen en ergonomen, arbeidsdeskundigen, en met meer procedureel georiënteerde re-integratie profes-sionals

3.1.3 De bedrijfsarts overlegt doelmatig met partners in de werkorganisatie, zoals de werkgever, pre-ventiemedewerker en werknemersvertegenwoordiging

3.2 De bedrijfsarts verwijst adequaat3.2.1 De bedrijfsarts verwijst doelgericht naar andere arboprofessionals en naar professionals in de

gezondheidszorg, zoals naar curatieve zorgverleners, specifieke centra voor behandeling van beroepsziekten en werkgerelateerde aandoeningen, en naar centra met specifieke interventiemo-gelijkheden gericht op (re)integratie in werk

3.3 De bedrijfsarts levert effectief intercollegiaal consult3.3.1 De bedrijfsarts biedt en vraagt collegiale consultatie aan collega-bedrijfsartsen en anderen met

betrekking tot mogelijk werkgerelateerde gezondheidskwesties

3.4 De bedrijfsarts draagt bij aan effectieve interprofessionele samenwerking en zorg3.4.1 De bedrijfsarts draagt bij aan interprofessionele samenwerking, binnen en buiten de arbeids- en

bedrijfsgeneeskundige zorg en kan hierbij leiding van anderen accepteren en bijdragen aan een gezamenlijk resultaat

3.4.2 De bedrijfsarts maakt belangenverschillen en conflicten bespreekbaar ten behoeve van een ade-quate samenwerking

3.4.3 De bedrijfsarts reflecteert op zijn eigen bijdrage aan de samenwerking, vraagt en geeft feedback 3.4.4 De bedrijfsarts toont medisch leiderschap in samenwerkingsprojecten en draagt hiermee bij aan

goede teamontwikkeling

COMPETENTIEGEBIED 4 KENNIS EN WETENSCHAPDe bedrijfsarts werkt evidence-based. Hij stimuleert zowel de eigen (door)ontwikkeling van kennis en attitude als waar mogelijk die van andere relevante stakeholders. De bedrijfsarts werkt mee aan de ontwikkeling en im-plementatie van vakkennis.

4.1 De bedrijfsarts beschouwt informatie over gezondheid en werk kritisch en werkt evidence based4.1.1 De bedrijfsarts analyseert epidemiologische, demografische en biostatistische gegevens, en ook

gegevens over afdelingen, functies, beroepen, branches en werkorganisaties 4.1.2 De bedrijfsarts onderbouwt beslissingen op basis van epidemiologische gegevens, wetenschap-

pelijke ontwikkelingen, evidence-based richtlijnen en (reflectie op) ervaring4.1.3 De bedrijfsarts beoordeelt nieuwe kennis kritisch en vertaalt deze naar de praktijk, weegt deze en

wijkt zo nodig beargumenteerd af van richtlijnen bij de toepassing van die informatie

4.2 De bedrijfsarts bevordert de verbreding van en ontwikkelt de wetenschappelijke vakkennis4.2.1 De bedrijfsarts rapporteert schriftelijk en mondeling over resultaten van wetenschappelijk onder-

zoek en geeft van de resultaten de betekenis aan voor de praktijk4.2.2 De bedrijfsarts signaleert problemen en praktijkvragen van werkenden en vertaalt deze in beant-

woordbare vraagstellingen4.2.3 De bedrijfsarts draagt actief bij aan wetenschappelijk onderzoek of richtlijnontwikkeling

4.3 De bedrijfsarts ontwikkelt en onderhoudt een persoonlijk bij- en nascholingsplan4.3.1 De bedrijfsarts reflecteert op zijn professioneel functioneren en op zijn professionele kennis,

31

kent de eigen mogelijkheden en beperkingen en vraagt feedback4.3.2 De bedrijfsarts voert regie over de eigen professionele ontwikkeling en formuleert actuele en per-

soonlijke leerdoelen (Individueel Opleidingsplan [IOP] voor de aios arbeids- en bedrijfsgenees-kunde en een ontwikkelplan voor de geregistreerde bedrijfsarts)

4.3.3 De bedrijfsarts reflecteert en onderneemt leeractiviteiten in het kader van een leven lang leren

4.4 De bedrijfsarts bevordert de deskundigheid van studenten, aios, collegae, patiënten en andere betrokkenen bij de gezondheidszorg4.4.1 De bedrijfsarts deelt zijn kennis en kunde met studenten, coassistenten, artsen in opleiding, col-

legae, werkenden, werkgevers en andere betrokkenen binnen en buiten de gezondheidszorg4.4.2 De bedrijfsarts stimuleert collegae en anderen binnen en buiten de bedrijfsgezondheidszorg in

hun deskundigheidsontwikkeling4.4.3 De bedrijfsarts adviseert en instrueert medewerkers die betrokken zijn bij bedrijfshulpverlening.

COMPETENTIEGEBIED 5 MAATSCHAPPELIJK HANDELENDe bedrijfsarts staat voor de kwaliteit van goede bedrijfsgezondheidszorg voor werkenden. Hij is zich bewust van het belang van participatie en gezondheidsbevordering in relatie tot werk. Hij kent de belangen van de werken-de, de organisatie en de maatschappij en handelt bij zijn advisering op basis van de beroepswaarden en neemt wettelijke bepalingen in acht.

5.1 De bedrijfsarts kent en herkent de determinanten van gezondheid en (beroeps)ziekten5.1.1 De bedrijfsarts anticipeert op toekomstige ontwikkelingen die van invloed zijn op de gezondheid

van de werkende5.1.2 De bedrijfsarts onderzoekt de mogelijkheden van de individuele werkenden om regie te voeren

over hun gezondheid, functioneren en maatschappelijk participeren5.1.3 De bedrijfsarts signaleert werkgerelateerde aandoeningen vanuit zijn kennis dat deze hun oor-

sprong kunnen vinden in arbeidsomstandigheden of eerdere levensfasen en tot uiting kunnen komen in een latere levensfase

5.2 De bedrijfsarts bevordert de gezondheid van werkenden en werkorganisaties5.2.1 De bedrijfsarts beweegt zich op de werkvloer, monitort de interactie tussen werk en gezondheid,

analyseert en evalueert kansen en risico’s en adviseert daarover gevraagd en ongevraagd5.2.2 De bedrijfsarts adviseert gevraagd en ongevraagd over het stimuleren van kansen in de werkom-

geving op het niveau van beroep, bedrijf en/of branche. Ook adviseert hij preventieve acties om gezondheidsbedreigingen te voorkómen en/of te beperken.

5.2.3 De bedrijfsarts adviseert gevraagd en ongevraagd over (de perceptie van) kansen en risico’s op individueel en collectief niveau en over (preventieve) interventies gericht op positieve werkbele-ving en risicoreductie preventieve acties

5.3 De bedrijfsarts handelt volgens de relevante wettelijke bepalingen5.3.1 De bedrijfsarts handelt in overeenstemming met de tot bescherming van werkenden strekkende

wet- en regelgeving en alle overige wet- en regelgeving5.3.2 De bedrijfsarts verstrekt anderen uitsluitend informatie die hij gerechtigd is te verschaffen

5.4 De bedrijfsarts treedt adequaat op bij incidenten in de zorg5.4.1 De bedrijfsarts onderkent eigen fouten en die van anderen, maakt deze bespreekbaar en hanteer-

baar met het oog op adequate afhandeling van de casus en preventie in de toekomst5.4.2 De bedrijfsarts werkt mee aan de registratie van klachten, infectie- en beroepsziekten, (bijna)

fouten en - ongevallen en de afhandeling daarvan5.4.3 De bedrijfsarts geeft een second opinion als hem dat gevraagd wordt, mits hij niet direct betrok-

ken is bij de betreffende casus

32

COMPETENTIEGEBIED 6 ORGANISATIEOm als bedrijfsarts efficiënt en effectief te functioneren spant hij zich in voor een goede organisatie. De bedrijfs-arts toont daarbij medisch leiderschap, neemt verantwoordelijkheid, organiseert het eigen werk en werkt even-wichtig aan verdere eigen ontwikkeling en die van de organisatie.

6.1 De bedrijfsarts organiseert het werk zo dat er een balans is van arbeids- en bedrijfsgenees- kundige zorg en persoonlijke ontwikkeling6.1.1 De bedrijfsarts is zich bewust van de mate waarin zijn eigen werk bijdraagt aan zijn gezondheid

en vice versa. Hij voert regie over werk en leven op een manier dat hij ook voor zichzelf bijdraagt aan een gezonde interactie tussen werk en gezondheid

6.2 De bedrijfsarts werkt effectief en doelmatig binnen een organisatie6.2.1 De bedrijfsarts hanteert de voorwaarden voor opdrachtaanvaarding en -continuering adequaat,

zowel binnen de gezondheidszorg als binnen de arbodienstverlening 6.2.2 De bedrijfsarts toont medisch leiderschap in (delen van) organisatie, projecten en commissies6.2.3 De bedrijfsarts speelt een actieve rol in veranderingsprocessen en kwaliteitsprocessen6.2.4 De bedrijfsarts superviseert taken van bedrijfsartsen in opleiding, andere zorgverleners en on-

dersteunende medewerkers waarvoor hij eindverantwoordelijk is en delegeert conform wettelijke kaders

6.3 De bedrijfsarts besteedt de beschikbare middelen voor de arbeids- en bedrijfsgeneeskundige zorg verantwoord6.3.1 De bedrijfsarts is kostenbewust en houdt in handelen rekening met zijn maatschappelijke ver-

antwoordelijkheid: heeft oog voor maatschappelijke kosten en baten, houdt rekening met maat-schappelijke dilemma’s in de bedrijfsgezondheidszorg en heeft oog voor kwetsbare groepen in de maatschappij

6.4 Voor arbeids- en bedrijfsgeneeskundige zorg en ontwikkeling maakt de bedrijfsarts gebruik van vernieuwende mogelijkheden6.4.1 De bedrijfsarts gebruikt passende vernieuwende technologie voor optimale zorg en preventie 6.4.2 De bedrijfsarts ondersteunt met informatietechnologie de efficiënte organisatie van zijn werk-

zaamheden, zoals voor het vastleggen van blootstellingsgegevens in een (levenslang) medisch dossier

6.4.3 De bedrijfsarts gebruikt kennis uit databases voor optimale zorg c.q. advisering aan werkenden en organisaties

COMPETENTIEGEBIED 7 PROFESSIONALITEITDe bedrijfsarts levert zorg en advies op een integere, oprechte en betrokken wijze. Hij kent de ethische waarden van het beroep. Hij integreert op adequate wijze alle competenties. Hij neemt verantwoordelijkheid voor zijn handelen. Hij kent de grenzen van zijn competenties en handelt daar binnen, dan wel schakelt andere deskun-digen in en stelt zich toetsbaar op. De bedrijfsarts reflecteert kritisch op zijn eigen handelen.

7.1 De bedrijfsarts levert hoogstaande arbeids- en bedrijfsgeneeskundige zorg op integere, oprechte en betrokken wijze7.1.1 De bedrijfsarts handelt zorgvuldig, toetsbaar, uitlegbaar en standvastig en stelt het belang van

de werkende centraal7.1.2 De bedrijfsarts hanteert voorkomende spanning tussen het belang van individu en groep en ver-

antwoordt zijn keuzes op een transparante wijze7.1.3 Op basis van feedback, reflectie en leren verbetert de bedrijfsarts zijn handelingsrepertoire en

breidt dit uit

33

7.2 De bedrijfsarts vertoont persoonlijk en interpersoonlijk professioneel gedrag.7.2.1 De bedrijfsarts staat open voor feedback en geeft feedback7.2.2 De bedrijfsarts reflecteert kritisch op het eigen functioneren en op zijn taken, verantwoordelijkhe-

den en functie en plaats in een werkorganisatie en in de gezondheidszorg en verbetert op basis hiervan de kwaliteit van het eigen werk en het eigen functioneren

7.3 De bedrijfsarts kent de grenzen van de eigen competentie en handelt daar binnen7.3.1 De bedrijfsarts kent de eigen competenties, geeft grenzen aan en kan de verantwoordelijkheid

delen of overdragen7.3.2 De bedrijfsarts neemt verantwoordelijkheid voor het eigen handelen

7.4 De bedrijfsarts oefent de arbeids- en bedrijfsgeneeskundige zorg uit naar de gebruikelijke ethische normen van het beroep7.4.1 De bedrijfsarts herkent de eigen kernwaarden en normen en kan deze hanteren in relatie tot zijn

professionele beroepsuitoefening7.4.2 De bedrijfsarts toont zich bewust van het krachtenveld van verschillende normen waarin hij zich

bevindt en zoekt naar de juiste rechtvaardigheidsgrond voor het professionele handelen7.4.3 De bedrijfsarts neemt het moreel fundament van de NVAB en de daarvan afgeleide kernwaarden

als uitgangspunt voor zijn professioneel handelen7.4.4 De bedrijfsarts participeert als lid van zijn professionele groep in de ontwikkeling van en de bor-

ging van professioneel handelen door de beroepsgroep

34

Bijlage 4

Randvoorwaarden voor goede beroepsuitoefeningIn onderstaande tabel zijn kwalitatieve aandachtspunten genoemd die van belang kunnen zijn bij het sluiten van een nieuwe dienstverleningsovereenkomst of het evalueren van een bestaande. Deze lijst kan voor een specifieke situatie aangepast en aangevuld worden.

Aan de hand van deze tabel kan het contract/de overeenkomst met de opdrachtgever worden getoetst en besproken. Indien het contract (nog) niet voldoet aan deze voorwaarden, bespreekt de bedrijfsarts met de opdrachtgever hoe en wanneer wel aan de voorwaarden voldaan zal zijn.

Individuele advisering

• is er een arbeidsomstandighedenspreekuur?• zo ja, is dit vrij toegankelijk voor de werknemer die nog niet ziek is? • zijn er heldere afspraken over evt. terugkoppeling na het arbeidsomstandighedenspreekuur? Hoe is

de privacy geborgd?• is er voldoende tijd voor goede registratie van het spreekuur, invullen formulieren in het kader van de

Wet Verbetering Poortwachter e.d.?• is een individueel werkplekonderzoek door de bedrijfsarts onbelemmerd mogelijk?• zijn er goede afspraken over opsporing, behandeling en melding beroepsziekten?• is de eindverantwoordelijkheid ten aanzien van verzuimadvies geborgd (bij inzet van tussenpersoon/

casemanager bij verzuimbegeleiding)?• is de inrichting en het beheer van en de toegang tot medische dossiers goed geborgd?• is er voldoende tijd beschikbaar voor communicatie met in- en extern?

• werknemer: spreekuur, telefoon, mail• leidinggevende: bezoek, telefoon, mail• inschakeling van/afstemming met directe collega’s (binnen de arbodienst)• inschakeling van/afstemming met derden: ingeschakelde externen

• zijn er heldere afspraken over terugkoppeling na het verzuimspreekuur?• aan werknemer• aan werkgever• is de privacy geborgd?

• is er periodiek verzuim- en re-integratieoverleg (Sociaal Medisch Overleg) afgesproken?• kan gewerkt worden volgens de leidraad Sociaal Medisch Overleg in het bedrijf?

Advisering op organisatieniveau

• is de bedrijfsarts betrokken bij het opstellen en/of toetsing van de RI&E?• is de bedrijfsarts betrokken bij het opstellen van een advies ten aanzien van periodiek arbeidsgenees-

kundig onderzoek?• is de bedrijfsarts betrokken bij de uitvoering van een periodiek arbeidsgeneeskundig onderzoek?• is er een georganiseerde bedrijfshulpverlening?• is de bedrijfsarts betrokken bij het arbojaarplan en de jaarlijkse evaluatie ervan?• is de bedrijfsarts betrokken bij afspraken over keuringen (conform de Wet op de Medische Keurin-

gen)?

35

• zijn er samenwerkingsafspraken met overige (kern)deskundigen, betrokken bij het arbobeleid?• is vrije toegang tot alle werkplekken door de bedrijfsarts mogelijk?

Borging en evaluatie

• is kennismaking en vrij contact met management geregeld?• is kennismaking met bedrijfsinrichting en werkprocessen geregeld?• is kennismaking met arbo- (en verzuim-) beleid geregeld?• is kennismaking en vrij contact met personeelsvertegenwoordiging geregeld?• is periodiek overleg ter actualisatie van bovengenoemde geregeld?• is periodieke evaluatie dienstverlening afgesproken?

36

Colofon

© NVAB2016

Kwaliteitsbureau NVABPostbus 21133500 GC UtrechtTel 030 2040620E-mail nvab@nvab-online.nlWebsite www.nvab-online.nl