De Avelgemse Scheldemeersen als voorbeeld van een valleigebied:

* Geologie* Geomorfologie* Watersysteem

- sterktes- zwaktes- oplossingen

Perimeter Eemiaan-opvulling

Valleien Leie, Schelde

• Pleistocene valleigedeelten steeds bedekt door holocene deklagen

• Afzettingen gebeurden tussen voorlaatste (Saale) en laatste ijstijd Weichsel

• Opvulling met zand door mariene en estuariumwerking werking (130.000-70.000 BP) – Eem : tussenijstijd

• Laatste ijstijd – Würm/Weichsel : afzetting met leempakket (70.000 tot 10.000 BP)

Verwilderd rivierenpatroon...

Algemene bouw en geschiedenis(vervolg)

HOLOCEEN : periode ná de laatste ijstijd Riviervalleien : Leie, Schelde, Vlaamse Vallei

Laatste 10.000 jaar – klimaat wordt warmer, rivieren snijden zich opnieuw in met vorming van alluviale vallei.

Zeespiegel stijgt langzaam tot huidige niveau Stroomsnelheden in rivieren zakken – patroon slaat

om van verwilderd naar meanderend. Afzetting in riviervalleien van vnl. fijne sedimenten,

bosgroei in valleien veengroei! Ontbossing voor landbouwdoeleinden

overstromingen met sedimentbeladen water afzetting van klei bovenop veen.

Valleien krijgen huidige uitzicht

Vereenvoudigde geologische doorsnede

Meanderend rivierpatroon...

Oeverwal

Verlande rivierbochtKronkelwaard

KomgrondenUit : De Schelde, verhaal van een rivier

Oude Scheldearm Avelgem naast huidige Scheldebedding

bewoning/ industrie op oeverwal

kwelgevoede komgronden

open water

Pleistocene vallei

Alluviale vallei

Foto : OD

pleistocene vallei

alluviale vallei

kwelgevoede komgronden met laantjes

oeverwal

Foto : OD

Verhoogde ruimingswallen

Sturende factoren op de standplaats ... Operationele factoren : directe invloed –

beschikbaarheid van bodemvocht, nutriënten,...

Conditionele factoren : sturen de operationele factoren : diepte watertafel, mineralisatie, bodemsamenstelling,...

Positionele : positie standplaats in reliëf en geohydrologisch kader (kwel, overstroming,...)

Sequentiële factoren : invloeden uit verleden

Processen langs een kwelhelling

Processen langs een kwelhelling

Infiltratie regenwater enkel in onverzadigd gedeelte (INFILTRATIEZONE)

Exfiltratie (= uittrede) waar snelheid verandert – dus : wijziging helling kwelvlak (KWELZONE)

Overgang naar stagnerend water bij voldoende aanvoer (STAGNEREND WATER)

Verschil infiltratiezone - kwelzone

Vorm duurlijn van steil naar afgevlakt pH stijgt door toenemende invloed

grondwater Bicarbonaat gehalte neemt toe Trofiegraad neemt ook toe

Combinatie bodemtype – duurlijn – chem. kwaliteit -> STANDPLAATSKARAKTERISTIEKEN

Voorbeeld van kwelvoorkomen

Westvlaamse Scheldemeersen...

Sleutel goede waterhuishouding - valleigebieden Kwel wordt niet afgevangen door drainage Overstroming met verontreinigd water

kortstondig van duur kwel wordt weggedrukt uit wortelzone bij

langdurige overstroming : regenwater of voedselrijk, mineraalarm oppervlaktewater vervangt kwel -> werkt verruigend (soortenarme vegetatietypes, bvb. brandnetel,...)

anaërobe omstandigheden in stagnerend water -> toxisch voor bepaalde vegetaties (Ned. onderzoek) Dit wordt vooral veroorzaakt door verhoogde

ruimingswallen of onoordeelkundig opstuwen Vooral schadelijk bij zomeroverstromingen (4-5/07/2005)

Ondiepe drainage : kwel bereikt wortelzone

Diepe drainage: kwel verdwijnt uit wortelzone ...

In het veld...

GOED !

SLECHT

Steile oever (diepe ruiming)

ophoging

foto : DLI

foto : DLI

Afwateringsgracht : te hoge ruimingswallen... Te steile oever !

Zó hoort het !

foto : FD

foto : DLI

Kernoplossingen Scheldemeersen

Primordiaal externe waterlopen aanpakken buiten valleigebied (bron) : Waterzuivering, afkoppeling sanitaire lozingen Programma’s tegen afspoeling bodem in

landbouwareaal (tegengaan zwevende stof en nutriëntenafzet)

Vermijden piekafvoeren : herinfiltratie, buffering,...

In valleigebied : Ruimte voor water Vermijden stagnerend water bij

zomeroverstromingen Verschralingsbeheer (2x /jaar maaien / afvoeren)