47Unieke actie Radio Veronica met Geberit AquaClean

BIM is er en BIM blijft er

Installatiebedrijf Kersbergen still going strong

Klik installeert veel Geberit in Hoxton Hotel

‘Beunhazen moeten worden gestopt’

Directeur Geberit Menno Portengen:

‘Kennis delen is een must’

6/75 9 10

Het kan zo niet langer: het stij-gend aantal ongevallen door koolmonoxidevergiftiging moet een halt worden toegeroepen. UNETO-VNI wil dat de overheid vakbekwaamheidseisen gaat stellen aan installateurs, want er zijn te veel beunhazen. En er moet zo snel mogelijk een soort apk-keuring voor cv-installaties komen.

Dit is de teneur in de reacties op recente berichtgeving in het EO tv-programma ‘Dit is de dag On-derzoek’ waarin is aangetoond dat het aantal ongevallen met soms fatale ongevallen als gevolg van een ondeugdelijke cv-installa-tie de laatste jaren stijgt. Jaarlijks zijn er volgens het programma gemiddeld 100 gewonden en tien doden als gevolg van koolmonoxi-devergiftiging. Het programma

analyseerde meer dan 200 door Ki-wa geregistreerde incidenten met koolmonoxide in de afgelopen ze-ven jaar. Daaruit blijkt dat er in 2013 beduidend meer gewonden zijn gevallen door CO-vergiftiging met cv-ketels dan met geisers: 83 versus 30. De Onderzoeksraad voor Veiligheid (OVV) is inmid-dels een onderzoek gestart naar ongevallen met koolmonoxide. Voorzitter Tjibbe Joustra noemt koolmonoxide een onderschat probleem en vindt onbekwame installateurs de belangrijkste oor-zaak.

Hij vindt Charles Meijer van Brandweer Nederland aan zijn zijde en ook UNETO-VNI is een groot voorstander van vakbe-kwaamheidseisen. Sinds de af-schaffing van de Vestigingswet in 2007 stelt de overheid geen

vakbekwaamheidseisen meer aan installateurs en dat is een slechte zaak. “Helaas komen onze leden in de praktijk maar al te vaak de gevolgen van ondeskundig instal-latiewerk tegen. Dat levert gevaar op voor bewoners én voor omwo-nenden. Laten we een voorbeeld nemen aan België en Duitsland. Daar worden wél vakbekwaam-heidseisen gesteld aan installa-teurs. Het is onbegrijpelijk dat de overheid dit laat gebeuren. De veiligheid van burgers is in het geding”, spreekt voorzitter Titia Siertsema harde taal.

APK-keuringMaar beunhazen zijn niet alleen de oorzaak. Veel Nederlanders la-ten hun cv-ketel lang niet elk jaar keuren. “Bijna de helft van de hui-zenbezitters laat de cv-ketel niet regelmatig controleren. De kans

procent van de Nederlanders wil groene stroom die in Nederland is opgewekt.

op ongelukken is dan groot. Onze leden komen stokoude cv-ketels tegen die nooit zijn onderhouden. Dat zou niet mogelijk moeten zijn”, aldus Siertsema. Inmiddels loopt één gemeente voorop. De Utrechtse wethouder voor Wonen Paulus Jansen wil in de Domstad een proef met een apk-keuring voor woningen.

Donderdag 11 december 2014Deze krant is een uitgave van Enter Media bv i.s.m. Geberit voor installerend Nederland

In veel sportkantines kan fiks op de energierekening worden bespaard.

Het door Geberit en Itannex recent georganiseerde BIM-seminar was een groot succes. De gasten, onder wie installa-teurs en adviseurs, werden van-uit verschillende invalshoeken geïnformeerd over het belang van Bouw Informatie Modelle-ren (BIM) nu en in de toekomst. En de sprekers zijn het over één ding roerend eens: BIM is er, blijft er en gaat nooit meer weg.

Het delen van kennis en ervarin-gen: dat is de belangrijkste reden waarom ondernemers en technici het BIM-seminar bezochten dat Geberit en Itannex, marktleider op het gebied van Autodesk BIM, hadden georganiseerd. Het motto ‘Als je niet kunt delen, kun je niet vermenigvuldigen’, is Menno Por-tengen, algemeen directeur van Geberit Nederland, namelijk uit het hart gegrepen. “Het motto van Geberit is niet voor niets Know-How Installed. Want als je je ken-nis niet deelt, hoe ben je dan in staat om je kennis te verrijken?”, vroeg hij zich af in zijn inleiding.

GenotenPortengen heeft in de aanloop naar het seminar genoten van de energie die het onderwerp bij de sprekers losmaakte. “Onder de sprekers waren dertigers die de toekomst van ons vak vormen. Hun tomeloze geestdrift is per de-finitie zeer inspirerend. Maar er zijn ook oudere sprekers die zeer enthousiast hun ervaring inbrach-ten. Hierdoor ontstond een unieke energie en synergie.”

VanzelfsprekendVoor Portengen is het vanzelfspre-kend dat Geberit op de BIM-kar is gesprongen. Begin 2010 kwam salesmanager Henry Spijkerboer als eerste van Geberit Nederland in aanraking met BIM en zijn geestdrift (hij kwam na een con-gres binnen met de woorden ‘BIM is de toekomst’) stroomde al snel door de burelen in Nieuwegein met als gevolg dat Geberit nog steeds een van de weinige fabri-kanten in de installatiesector is die BIM-content leveren. Por-tengen legt uit waarom: “BIM is

namelijk geen eendagsvlieg, maar is blijvend en wordt steeds belang-rijker. Voor veel installatiebedrij-ven is BIM de levensader waarmee ze werk binnenhalen en zij heb-ben een compleet andere propo-sitie gekregen in de bouwketen. Natuurlijk kost BIM investeringen in geld en tijd. Maar vraag het aan alle installatiebedrijven die ermee werken en u zult alleen maar ho-ren dat het de moeite dubbel en dwars waard is.”Van de sprekers viel met name te leren dat BIM veel meer is dan alleen in 3D ontwerpen.

Installateurs en anderen die dat als uitgangspunt hanteren, zitten op de verkeerde weg. BIM is een kwestie van integraal samenwer-ken in de bouwkolom, waarbij het ontwerp slechts een hulpmiddel is. Verder viel te beluisteren dat BIM momenteel vooral nog wordt ingezet om fouten te voorkomen – en om daardoor faalkosten terug te brengen – maar BIM biedt veel meer dan dat. Vooral de i van In-formatie is relevant.

Op de pagina’s 6 en 7 staat een uitge-breid verslag van het seminar.

De bezoekers van het BIM-seminar luisteren naar de inleiding van prof. dr. ir. Hennes de Ridder.

Verenigingenkunnen geld

besparenop energie

Veel sportverenigingen zitten in verouderde gebouwen die vaak slecht geïsoleerd zijn en ook beschikken ze over verou-derde installaties. Hier valt veel winst te halen en voor de in-stallatiesector biedt dit kansen.

Dit heeft Nuon onlangs we-ten bij de introductie van de Nuon Club Competitie, waarbij sportverenigingen een bedrag kunnen winnen om te inves-teren in energiebesparing en duurzame energie. Volgens Nuon kunnen sportverenigin-gen jaarlijks een bedrag van 30 miljoen euro besparen op hun energierekening. Nederland telt zo’n 25.000 sportverenigin-gen. De helft hiervan heeft te maken met dalende inkomsten en voor steeds meer clubs is de energierekening een grote kostenpost. Veel clubs hebben slecht geïsoleerde kantines en kleedkamers, oude verwar-mingsinstallaties, energieslur-pende keukenapparatuur en onzuinige verlichting. Door dat aan te pakken kan de energie-rekening gemiddeld met 10 tot 15 procent per jaar omlaag. Via eenvoudige maatregelen kan de energierekening tot duizen-den euro’s omlaag, stelt Nuon. Als ‘quickwins’ noemt Nuon vloer-, muur- en dakisolatie, vervanging of beter inregelen van de verwarmingsinstallatie, zuiniger (veld)verlichting en keukenapparatuur en duurza-me energieopwekking via zon-nepanelen en zonneboilers.

Met ‘Alles is Techniek Experience’ langs de scholen

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 2

Het Opleidings- en ontwikke-lingsfonds voor het Technisch In-stallatieBedrijf (OTIB) start begin volgend jaar met een campagne waarbij scholieren op een pret-tige manier kunnen kennisma-ken met de kansen die techniek biedt. Hiervoor komt OTIB onder de noemer ‘Alles is Techniek Ex-perience’ naar de scholen toe. De-ze actie is een onderdeel van de al jaren lopende inspanning die de branche levert om meer jonge mensen te interesseren voor een loopbaan in de techniek.

In de ‘Alles is Techniek Experi-ence’ maken leerlingen op een in-teractieve manier kennis met de vele mogelijkheden die techniek hen te bieden heeft. Tijdens een specifieke game ervaren leerlin-gen op een interactieve manier waar zij techniek allemaal tegen-komen in het dagelijks leven. Ook kunnen leerlingen in de trailer andere leuke en vooral leerzame activiteiten doen op het gebied van nieuwe technieken. Bijvoor-beeld het installeren van een badkamer, de verlichting van de toekomst en het Comfort Crisis interactief bordspel.

De ‘Alles is Techniek Experience’ is bedoeld voor leerlingen in de

bovenbouw van het basisonder-wijs en de onderbouw van het middelbaar onderwijs en ver-vangt de Promodoetrailer.

MagazineSpeciaal voor scholen die meer willen investeren in de techni-sche opleidingstak heeft OTIB het magazine TechKnow Onderwijs 2014 gemaakt. Het doel van het blad is meer leerlingen te moti-veren voor een toekomst in de techniek, is ontwikkeld in samen-werking met het onderwijs en is bedoeld voor (techniek)docenten, directies en iedereen die werkt in het voortgezet onderwijs, mbo en hbo. TechKnow Onderwijs 2014 geeft een kijkje in de belevings-wereld van jongeren. Om hierop aan te sluiten, gaat het magazine in op het BètaMentality-model, loopbaanleren, diversiteit en in-clusie, en beeldvorming die past bij jongeren van nu. Het magazine is gratis te bestellen via Techniek-Talent.nl.

Het KennishuisOTIB is samen met Uneto-VNI ook initiatiefnemer van Het Kennis- huis, dat wordt omschreven als ‘dé zoekmachine voor de technische installatiebranche’. In Het Ken-nishuis vinden installateurs en

anderen die betrokken zijn bij de branche juiste, volledige en actu-ele informatie. Het Kennishuis is tevens een plek waar installateurs

kennis en ervaring kunnen delen met collega’s. “Op deze manier kunt u altijd op de hoogte zijn van de laatste ontwikkelingen,

de nieuwste technieken en materialen en nieuwe wet- en re-gelgeving”, prijst Het Kennishuis aan.

Scholieren van het Technisch College en het Maritiem College in Velsen maakten ter gelegenheid van de opening van het nieuwe stadhuis een machine waarin veel aspecten van techniek samenkwamen.

EIS MEERRENDEMENT

Pompen zijn wereldwijd verantwoordelijk voor circa 10% van het totale elektriciteitsverbruik. Net daarom is ener-gie-efficiëntie al jarenlang een passie van Grundfos, en daarom eisen wij ook meer. De ALPHA2-circulatiepomp heeft de laagste EEI (energie-efficiëntie-index) van alle pompen in hun klasse, en overtreft nu al ruim wat de EuP-richtlijn (Energy-Using Products) voor 2015 voorschrijft. Door Grundfos aan te raden, kunt u de eindgebruiker een vermindering van 10% op hun elektriciteitsrekening aan-bieden.Ontdek de voordelen op www.grundfos.nl.

AD_Installatienieuws_december_2014.indd 1 05-12-14 12:07

Architecten verwachten veelvan nieuwe technieken

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 3

Europese architecten verwachten een enorme opmars van nieuwe technieken en installaties om de energielasten te drukken. Vooral het gebruik van warmtepompen en warmteterugwinsystemen (wtw-systemen) wordt een grote toekomst toegedicht.

Dit staat in de European Archi-tectural Barometer die zich richt op ‘Architectural Design & Tech-nology Trends’.De architecten zijn gevraagd naar hun verwachtingen ten aanzien van technische ontwikkelingen

op duurzaam gebied voor de ko-mende vijf jaar. Zij verwachten dat nieuwe systemen en technie-ken de conventionele technieken zullen overvleugelen en vooral het gebruik van warmtepompen en wtw-systemen zal toenemen.

In de UK, Duitsland, Italië, Bel-gië en Polen zal het gebruik van vloerverwarming stijgen, maar in Nederland is vloerverwar-ming al populair. Ten aanzien van ons land verwachten archi-tecten een groter gebruik van vloerverkoeling.

Het energielabel is bij veel Neder-landers onbekend, maar speelt een steeds belangrijke rol bij de aankoop of het huren van van een nieuwe woning. Vooral men-sen die een nieuwe woning op het oog hebben willen weten welk energielabel de woning heeft.

Dit staat in de USP Energie Mo-nitor van USP Marketing Consul-tancy. Nederlanders zijn nog niet echt bekend met het energiela-bel. Slechts een op de vijf Ne-derlanders kent het energielabel van hun woning. Dit geldt zowel voor woningbezitters als huur-ders. Een belangrijke oorzaak is dat voorafgaand aan de koop of

de huur in weinig gevallen een energielabel wordt overlegd. Bij huurders geldt dit voor 10 procent en bij kopers voor 4 procent. De be-hoefte om de informatie vooraf te weten is echter zeer groot: 70 pro-cent geeft aan bij een nieuwe wo-ning er vooraf naar te gaan vragen.

Positief effectEen gunstig energielabel heeft een positief effect op de verkoop-prijs van een woning, zo leert het onderzoek. Daarnaast wor-den woningen met een gunstig energielabel 3,5 maand eerder verkocht dan woningen zonder energielabel. Alle woningeige-naren krijgen 1 januari 2015

informatie met een indicatie van het energielabel van hun woning. Naar aanleiding daar-van kan de woningeigenaar een definitief label aanvragen.

Veel te winnenVoor de installatiesector is hier nog veel te winnen, vooral in het koopsegment. Volgens gegevens van de woningcorporaties blijkt dat meer dan 90 procent van de huurwoningen is voorzien van een energielabel. In het koop-segment is dit ongeveer de helft. Volgend jaar krijgt de verkoper of verhuurder van een woning die niet kan aantonen wat het energielabel is 200 euro boete.

Partner in

totaaloplossingen.

Er zijn tal van logo’s en labels die de duurzaamheid aangeven. De één duidt aan dat een artikel milieuvriendelijk is, de ander dat het energiezuinig is. Zit u dan nog wel te wachten op een label dat aan-geeft of het product watersparend is? En misschien nog wel belang-rijker: wil uw klant wel water besparen? Op die laatste vraag is het antwoord een helder ‘ja’. Mensen dragen namelijk graag bij aan het verbeteren van het milieu, mits het zichtbaar en tastbaar is. U kunt hen daarin tegemoet komen. Door te kiezen voor producten met het WELL-label. Het label maakt in een oogopslag duidelijk hoe wateref-ficiënt een kraan of wc-unit is.

Ziet u soms ook de bomen door het bos niet meer door allerlei ver-schillende labels en keurmerken? U bent geen uitzondering. On-danks de goede bedoelingen is er wildgroei in ‘labelland’ ontstaan. Eigenlijk is er maar één eigenschap die alle labels en keurmerken hebben: ze willen het onzichtbare zichtbaar maken. Dat lukt het ene label beter dan het andere. Een goed voorbeeld van een duidelijk label is het energielabel. Iedereen weet dat A staat voor het ener-giezuinigste apparaat en dat een wasmachine met een D een ener-gievreter is.

Om aan te geven hoe efficiënt het watergebruik van een product is, is er het WELL-label. WELL is de afkorting van Water Efficiency Label. De Europese koepelorganisatie voor de sanitaire sector, EUnited, wilde meer duidelijkheid creëren voor consumenten en installateurs en ontwikkelde samen met een aantal vooraanstaande producenten het label. Het systeem geeft direct informatie over de waterbespa-ring van een product. Qua uiterlijk lijkt het label op de sticker die u ook op elektrische apparaten ziet. Kiest u voor een product met label A, dan weet u dat u de meest milieuvriendelijke oplossing in handen heeft.

Behalve dat het label duidelijkheid geeft over het waterverbruik, is het misschien nog wel belangrijker dat u hiermee aan de wensen van uw klanten tegemoet komt. Consumenten, maar ook organisa-ties, besparen graag water. Dat blijkt steeds weer. Wij merken dat bijvoorbeeld bij de vraag naar bedieningspanelen voor de wc. Voor de strakke afwerking zou je denken dat de consument een bedie-ningspaneel met één toets prefereert, maar de vraag naar panelen met dubbele toetsen is vele malen groter.

Door Jeroen BosmanTrainingsmanager Geberit

Weer een label?

Twee voorbeelden van het WELL-label. Links is het label voor de Geberit Monolith, dat is voorzien van vier sterren. Vier sterren is gericht op woningen. Rechts is het label voor de Geberit Sigma80 met zes sterren, zoals dat is bedoeld voor openbare ruimtes.

Manufacturer:Product category:Type:Model:Registration number:

GeberitWC flush systemFlushing cisternMonolithWS10008-20101026

Water Efficiency Criteria

Flush volume 6,0 lFlush volume 5,0 / 4,0 l

With flush stop functionDual flushing

Information about use and installation: www.well-online.eu.A Label of EUnited ValvesEuropean Valve Manufacturers Association

Manufacturer:Product category:Type:Model:Registration number:

GeberitWC flush systemFlushing cisternWC control (Sigma80)WS10453-20110209

Water Efficiency Criteria

Flush volume 6,0 lFlush volume 5,0 / 4,0 l

With flush stop functionDual flushing

Contact-free actuationContact-free actuation & stagnation flush

Information about use and installation: www.well-online.eu.A Label of EUnited ValvesEuropean Valve Manufacturers Association

Onze consumentenproducten zoals het Sigma inbouwreservoir en Monolith hebben label A. En dat geldt ook voor de elektronische spoel-bediening voor wc en urinoir en automatische kranen voor de openbare ruimtes. In ons as-sortimentshandboek en op de online catalogus staan de efficiëntieklassen bij de producten vermeld, zodat u direct duidelijkheid heeft.

Rol energielabel wordt steeds belangrijker

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 4

Unilift CC dompelpomp pompt kleine rUimtes leeg

De regenachtige maanden die het Nederlandse klimaat kent, kunnen in bepaalde periodes voor flink veel wateroverlast zor-gen. Stijgend grondwater resul-teert in ondergelopen kelders en kruipruimtes. Snelle drainage is in zo’n geval noodzakelijk.

Vocht in huis gaat immers vaak gepaard met schimmels die slecht zijn voor de gezondheid. Ook kan het leiden tot verrotting en andere

ernstige beschadigingen aan de bouwkundige staat van het pand. Grundfos levert met de Unilift CC dompelpomp de meest betrouw-bare oplossing voor het leegpom-pen van ondergelopen kelders en kruipruimtes. Maar ook vijvers, zwembaden, afvoerputten, tanks en reservoirs kunnen met deze krachtige vuilwaterpomp snel en eenvoudig worden geleegd. De unieke, lage aanzuiging maakt dat er met de Grundfos Unilift CC

waterniveaus van slechts 3 mm kunnen worden verpompt.

De Unilift-serie bestaat uit ver-schillende modellen. Afhankelijk van het type afvalwater en de deel-tjesgrootte kan per situatie het juiste type worden geselecteerd. Het systeem kan worden gebruikt in een permanente opstelling of als draagbare dompelpomp.Ga voor meer informatie naar www.moderncomfort.grundfos.

Met pompen van Grundfoshou je droge voeten

Bos Groep viert jubileummet noviteitenshow

De Bos Groep in Utrecht, bestaande uit Bos Installatiewerken en Bos Dakbedekkingen, vierde recent het 75-jarig bestaan met een bijzonder event inclusief informatiemarkt voor haar relaties rond de thema’s nieuwe duurzame technieken, energie en samenwerking. Als uitsmijter belichtte de bekende trendwatcher Adjiedj Bakas zijn toekomstvisie op duurzaamheid. En die visie - nieuwe duurzame technieken hebben de toekomst - sluit naadloos aan bij de visie van de Bos Groep.

Oprichter A. Bos sr. had nooit kunnen bevroeden dat het bedrijf dat op 5 november 1939 is opgericht er anno 2014 zo voor zou staan. Door slim ondernemerschap en openstaan voor nieuwe technieken is het bedrijf uitgegroeid tot een kwalitatief en technisch hoog-staande totaalaanbieder van aanleg, renovatie en onderhoud van installaties en daken. Daarbij wordt de basis - vakmanschap en een nuchtere kijk op de zaken - niet uit het oog verloren.Dit kwam allemaal samen in het informatieve event waar veel in-novaties werden gepresenteerd door de zakelijke partners van Bos. Er waren zelfs twee landelijke primeurs. Allereerst werd een brand-stofcelketel gepresenteerd die verwarming en energie opwekt. Ten tweede was er de primeur van een luchtzuiveringsinstallatie die bac-teriën doodt en fijnstof filtert. Dit zijn stuk voor stuk veelbelovende nieuwe duurzame technieken die door Bos al drie kwart eeuw lang worden omarmd en dat zal ook in de toekomst het geval blijven.

Trendwatcher Adjiedj Bakas vertelt wat de nieuwe trends zijn op het gebied van duurzaamheid. De relaties van Bos Groep luisteren ademloos toe.

BIMvoor de installatiebranche

web itannex.comtelefoon 088 872 00 00 e-mail info@itannex.com twitter @itannexlinkedin linkedin.com/company/itannexyoutube youtube.com/itannex

‘Het is ongelooflijk hoe mooi mensen hun wc hebben ingericht’

Programma Jeroen van Inkel rond Wereld Toilet Dag mede mogelijk gemaakt door Geberit AquaClean

Radio Veronica ‘overspoeld’ door Geberit AquaClean

Geberit bracht bij Radio Veronica in november tot en met Wereld Toilet Dag (19 november) elke dag tussen 6.00 en 24.00 uur met radiospots de Geberit AquaClean douchewc onder de aandacht van de luisteraars. Sluitstuk van de campagne was een uitzending op 19 november waarbij dj Jeroen van Inkel vanaf het toilet van een luisteraar zijn programma presenteerde. Luisteraars konden zich hiervoor opgeven.

De actie startte 5 november met de vervanging van een toilet van de dj’s van Radio Veronica voor een Geberit AquaClean 8000 plus, zodat zij de frisheid van reinigen met water kunnen ervaren. In de periode van 5 t/m 19 november werd vervolgens Geberit AquaClean onder de aandacht gebracht met de slogan ‘Geberit AquaClean, de wc die je billen met water reinigt’. Luisteraars konden tevens op ge-beritacties.nl kans maken op een AquaClean hotelexperience.

Radio Veronica vaart sinds 4 no-vember sinds het aantreden van de nieuwe programmadirecteur Erik ‘Mr Top 40’ de Zwart een nieuwe koers. Of beter is: de oude koers van vroeger. De muziekmix wordt aangescherpt en gevarieerder, met naast aandacht voor de klassieke hits ook moderne muziek. Dit al-les onder de noemer ‘De hits van je leven’. Dat betekent ook dat de line-up van de dj’s is aangepast. Er is afscheid genomen van onder

anderen Rob van Someren, terwijl Jeroen van Inkel weer terug is bij het radiostation. Het doel is het marktaandeel weer op te vijzelen, want dat was erg ver weggezakt de laatste jaren. De belangrijkste vraag aan Jeroen van Inkel is na-tuurlijk of terugkeren bij Radio Ve-ronica voelt als thuiskomen. Van Inkel was namelijk ook dj bij het

station in de jaren 90 en van sep-tember 2004 tot dezelfde maand in 2005, waarna hij naar Q-Music verhuisde. Kort en bondig klinkt: “Ik heb een geweldige tijd gehad bij Q-Music, maar Radio Veronica past mij wel beter. Dus ja, het is een beetje thuiskomen.”

In eerste instantie zag het ernaar uit dat Radio Veronica meer vrouwelijke luiste-raars wilde trekken, maar inmiddels is er een andere doelstelling. Dat laat on-

verlet dat jij veel beter dan andere dj’s wordt beluisterd door vrouwen. Waar zit dat in?“Bij radio maken gaat het om het poppetje dat het programma maakt en door mijn manier van presenteren, de geintjes die ik wel of juist niet maak, maar ook door de muziekkeuze blijkt dat wij - mijn team en ik - een sfeer

Dj Jeroen van Inkel behoort tot de bekendste radiodj’s in Nederland. Sinds zijn 17de werkt de nu 53-jarige Van Inkel al in deze business en na een aantal uitstapjes is hij sinds 1 september 2014 weer op het oude nest te beluisteren: elke werkdag tussen 16.00 en 19.00 uur bij Radio Veronica met Van Inkel in de Middag. In november was hij de spil van een item over Wereld Toilet Dag (19 november), dat mede mogelijk werd gemaakt door Geberit AquaClean. Alle reden voor een vraaggesprek met de geboren Amsterdammer.

weten te creëren die vrouwen aan-spreekt. Als je sfeer weet te creëren in je programma ben je de koning. Het is ook belangrijk denk ik dat ik niemand afzeik. En ik kan oprecht boos of juist blij worden van be-paalde situaties, dat is ook wel een kenmerk. Twee jaar geleden had-den ze bijvoorbeeld collectebussen van KWF Kankerbestrijding gesto-len. Daar kon ik met mijn pet niet bij en ik startte spontaan in de uit-zending de actie om de ongeveer 70.000 euro die het KWF daarmee misliep via sms’jes en dergelijke op te halen.”

Een item als ‘Het lekkere wijf van kwart voor vijf’ zal wat minder goed vallen bij de vrouwen?“Dat is een misleidende naam om-dat het de suggestie wekt dat het

om een stoot gaat, maar het gaat om een vrouw die die dag in de ac-tualiteit staat. Deze naam is puur gekozen omdat het lekker rijmt en makkelijk te onthouden is.”

Is een item als ‘Ask me anything’ ook be-langrijk om vrouwen te bereiken?“’Ask me anything’ hebben we elke woensdag. Daarin mogen luiste-raars een uur lang vragen stellen aan een bijzondere gast. Dat geeft het programma meer inhoud en vrouwen stellen inhoud op prijs en blijkbaar vinden ze de manier waarop wij dat doen leuk. En het tijdstip van uitzenden is ook be-langrijk. Veel vrouwen zijn de hele dag druk. Rond vier uur nemen ze hun eigen momentje en dan zetten ze de radio aan.”

Je maakt jouw programma niet alleen, maar dat doe je met sidekick Nicky Ver-hage en producer Martijn Zuurveen. Hoe ziet jullie werkdag er eigenlijk uit?“Normaal gesproken zijn we hier rond twaalf uur en dan bespreken we met z’n drieën wat we willen gaan doen. Daarna gaan we men-sen bellen en van alles en nog wat regelen, van vier tot zeven is dan

de uitzending en daarna evalueren we. Dat lijkt een strak grit, maar we gaan niet alles stukvoorberei-den. Binnen het programma is al-tijd ruimte voor spontaniteit.”

Weet je om zeven uur of je programma lekker liep?“Absoluut. De ene keer hebben we een hoerastemming omdat alles lekker liep en een andere keer zijn we in mineur omdat het niet lek-ker ging.”

Heb je ooit de ultieme uitzending ge-maakt?“Nee, die moet ik nog maken. Ik geef mijn programma’s achteraf altijd een cijfer en ik heb nog nooit hoger gescoord dan een 8, terwijl het ultieme programma minstens een 9 moet zijn.”

Kies jij eigenlijk je eigen muziek?“Nee, daar hebben we een muziek-redactie voor die er onder andere voor zorgt dat een plaat niet twee keer op een dag wordt gedraaid en dat soort dingen. Ik krijg de lijst een dag van tevoren. Meestal heb ik dan nog wat wensen, onder an-dere op basis van de items die we willen brengen, en op die manier komt de playlist tot stand.”

Je hebt al enige tijd een avondprogram-ma, maar je had bij Q-Music ook een ochtendprogramma. Zit dat er bij Ra-dio Veronica weer in?“Ik ben er gaandeweg wel achter dat een avondprogramma beter bij mij past. Een ochtendpro-gramma is echt slopend. Je moet vroeg naar bed, maar je moet ook de actualiteit van de avond ervoor volgen want dat kan de volgende dag het gesprek van de dag ople-veren. Bovendien trekt het een enorme wissel op je privéleven. Je mist omdat je vroeg naar bed gaat verjaardagen en andere so-ciale dingen en het weekend gaat eigenlijk volledig aan je voorbij omdat je bijslaapt. En een och-tendprogramma gaat ook niet

gebeuren omdat we met Rick van Velthuysen een grootheid hebben in de ochtend.”

Het loopt weer tegen het einde van het jaar en dat is de tijd van de Top 2000 bij Radio 2 en vooral van Serious Request bij 3FM. Ben je jaloers op het succes van dat programma, want dat trekt veel luisteraars bij jou weg?“Ik ben niet jaloers op het succes van Serious Request en het is te prijzen dat ze dit doen, maar ik geloof zelf meer in goede doelen dichter bij huis. Wij zijn daarom dit jaar gestart met Veroniklaas waarmee we geld willen ophalen om arme kinderen in Nederland ook een cadeautje te kunnen ge-ven. Ik hoop dat dit item volgend jaar groter wordt. Het doel is zo veel mogelijk geld ophalen, maar

we hopen natuurlijk ook dat het programma meelift op het suc-ces.”

Tot en met 19 november - Wereld Toi-let Dag - werd je programma mede mogelijk gemaakt door Geberit Aqua-Clean. Hoe is dat contact tot stand ge-komen?“Geberit benaderde ons dat ze rondom Wereld Toilet Dag aan-dacht aan hun Geberit AquaClean douchewc wilden besteden. Sa-men zijn we tot het idee gekomen om tijdens Wereld Toilet Dag on-ze uitzending vanaf het mooiste toilet in Nederland te presente-ren en daar hebben we een paar leuke acties voor opgezet (zie voor de inhoud van de acties het kader onder op de pagina-red.). Het is trouwens echt ongelooflijk hoe sommige Nederlanders hun toilet hebben ingericht. Er is een wereld voor me opengegaan. Wat ik zelf voor toilet heb? Gewoon standaard, niets bijzonders, maar wel netjes en comfortabel. Er is hier in het kantoor vanwege de actie een Geberit AquaClean dou-chewc geïnstalleerd en dat is echt een geweldig toilet.”

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 5

‘Mijn luisteraars

zijn ongeveer gelijk verdeeld over vrouwen en mannen’

Donderdag 11 december 2014

Samenwerken vraagt om afspraken. Er zijn diverse detailniveaus ofwel Levels of Detail (LOD) die binnen BIM in acht worden genomen, te weten:

LOD 000Ruimtelijke objecten (ruimten, volumes) gerelateerd aan gebruiksfuncties met glo-bale afmetingen en onderlinge relaties.

LOD 100Zodanige modellering van de bouw-massa dat deze een beeld geeft van de

ruimtelijke organisatie op het niveau van clusters van gebruiksfuncties, het ruimtebeslag op het terrein, het ruim-tebeslag per verdieping, de hoogte, het volume, de plaatsing op het terrein en de oriëntatie.

LOD 200Ruimten gekoppeld aan gebruiksfunc-ties inclusief globale afmetingen, ori-entatie en onderlinge relaties. Materi-ele objecten gemodelleerd als generieke bouwelementen met globale afmetin-

gen, hoeveelheden, vorm, locatie en ori-entatie.

LOD 300Ruimten met exacte afmetingen en ori-entatie. Materiële objecten zijn gema-terialiseerd en accuraat in termen van (afleidbare) hoeveelheden, afmetingen, vorm, locatie en oriëntatie.

LOD 400Objecten zijn gematerialiseerd en accu-raat in termen van (afleidbare) hoeveel-

heden, afmetingen, vorm, locatie en ori-entatie en bevatten volledige informatie ten behoeve van de detaillering, de fa-bricage van componenten in fabrieken en de uitvoering/montage op de bouw-plaats.

LOD 500Objecten zijn gemodelleerd zoals ze daadwerkelijk zijn uitgevoerd. Het is ac-curaat in termen van afmetingen, vorm, locatie, hoeveelheden en oriëntatie.(Bron: hetnationaalbimplatform.nl).

“Jij hebt bouwkunde gestudeerd om integraal te ontwerpen, je kunt goed met 3D-tekenprogram-ma’s overweg en dus ben jij de geknipte man om een nieuw project dat moet worden uitgewerkt met BIM te begeleiden en te modelleren.”

Ziehier de manier waarop ir. Peter van Luijn enkele jaren geleden als ‘rookie’ bij Techniplan Adviseurs met de verantwoordelijkheid voor BIM werd gecon-fronteerd: het was vooral pionieren. Inmiddels staat Van Luijn te boek als specialist op het gebied van BIM (hij is onder andere lid van de BIM-werkgroep van de SAB Vereniging (Samenwerkende Architecten en Bouwtechnisch adviseurs) en hij schreef meerdere artikelen in vakblad Cobouw over BIM), maar het is tekenend voor de manier waarop BIM in Nederland kort geleden nog maar zijn intrede deed: niemand

wist waar hij aan begon. Maar dat BIM de toekomst was, werd wel direct onderschreven, niet in de laatste plaats omdat de overheid BIM ging eisen. “Een half jaar na het begin hadden we nog steeds alleen dat ene project, maar daarna ging het heel snel en sinds een jaar wordt bij het merendeel van de projecten waaraan wij werken gebimd. Zo snel kan het dus gaan en er is een grote vraag naar BIM.”

Wat is BIM?Maar wat is BIM eigenlijk? Van Luijn kwam met de volgende definitie: BIM is een digi-tale presentatie van alle functionele en fysieke eigenschappen van een bouwwerk. “Een BIM-model is een verzamelplek over een ontwerp en heeft tot gevolg dat je geen rijen ordners met bouwtekeningen meer nodig hebt. In het ideale plaatje worden alle gege-vens later ook gebruikt voor het onderhoud van het gebouw en de installaties, maar dat

wordt momenteel nauwelijks gedaan. Daar liggen nog veel kansen”, aldus Van Luijn.

SamenwerkenGroot voordeel van een BIM-model is dat alle eventuele fouten (clashes) er tijdens de ontwerpfase uit worden gehaald, met als gevolg dat faalkosten worden gereduceerd. Dat leidt ertoe dat bouwpartijen vanaf het begin innig met elkaar integraal moeten samenwerken. En samenwerken is daarmee eigenlijk de essentie van BIM. Van Luijn: “BIM is in feite een hulpmiddel om integrale samenwerking goed te laten verlopen. Een belangrijke vraag is daarom bij elk project hoe je gaat samenwerken. Onze ervaring is dat een goede samenwerking vraagt om een regisseur van het totale proces. Er moet een partij zijn die het voortouw neemt. In de praktijk is dat vaak de architect.”

Te veel informatieEen belangrijke valkuil is dat er te veel informatie in het BIM-model wordt gestopt. “Als je meteen bepaalde details invult die nog niet helder zijn, dan loop je het gevaar dat die een eigen leven gaan leiden. Daardoor ontstaat een onwenselijke schijnnauwkeu-righeid. Een ander gevaar is dat alle partijen continu modellen aan het synchroniseren zijn. Mijn advies is om de vorderingen die je zelf aanbrengt zoveel mogelijk lokaal – dus binnen het bedrijf - te houden en pas te delen op het moment dat deze vaststaan, of te zorgen voor duidelijkheid over de status van het ontwerp. En het is sowieso zinloos informatie in het model te stoppen waar niemand op zit te wachten. Stem dus goed de verwachtingen van alle partijen op elkaar af”, zei Van Luijn, die verder liet weten dat elke installateur die gaat bimmen veel tijd moet calculeren voor overleg: tijdens het ontwerpproces werken alle disciplines gelijktijdig in het model en er wordt zo een hoog tempo bereikt. Iedere week wordt er daarom een grote hoeveelheid informatie in het model gestopt. Om de sneltrein goed op de rails te houden moet het werk worden afge-stemd, zowel intern als extern. Met een goede afstemming is uiteindelijk een nagenoeg foutloos integraal ontwerp de uitkomst.

“We moeten faalkosten reduceren omdat er veel te veel geld wordt verspild. En niet alleen geld, maar ook natuurlijke bronnen worden door faalkosten onnodig vervuild en zo zijn er veel meer nadelen. De enige manier om de faalkosten te reduceren is om ketens integraal te laten samenwerken en bin-nen dat proces is BIM onmisbaar.”

Dit zei Laurens Oude Lashof, senior BIM-adviseur Itan-nex, op het BIM-congres. Oude Lashof is al sinds het begin van deze eeuw actief met BIM en vindt het ei-genlijk onbegrijpelijk dat BIM nu pas op grote schaal doordringt. Maar dan nog: “Ik maak nog steeds mee dat ondernemers het softwarepakket Revit aanschaf-fen en dan zeggen: ik kan nu bimmen. Maar zo werkt het natuurlijk niet.”

Bimmen is namelijk veel meer dan een bouwtekening maken in 3D. “Het resultaat van bimmen is inderdaad een 3D-model, maar het is de route ernaartoe die ertoe doet”, zei hij. Oude Lashof merkt overigens in de installatiebranche nog steeds weerstand tegen BIM. “Mensen zeggen heel vaak: Waarom zouden we dat zo doen, we doen het altijd op

die manier en dat gaat goed. Dat is de comfortzone waar installateurs uit moeten stappen. Want geloof me: BIM is een nieuwe manier van werken die rendement oplevert. En als men er eenmaal mee werkt, word je er blij van.”

UitdagingEen uitdaging waar BIM voor staat, is dat er niet één standaard programma is. Daar wordt wel aan gewerkt door onder andere brancheorganisatie UNETO-VNI, maar het is er nog niet. Het meest gebruikte softwaresysteem is Autodesk Revit dat draait op Microsoft Win-dows en Itannex gelooft heilig in dit programma. Oude Lashof legt uit waarom: “Alle grote aannemers werken met Revit, want Revit is het enige multidisciplinaire platform waarbij alle ontwerpende partners geen gegevens hoeven te exporteren en daarmee alle ontwer-pinformatie bruikbaar is voor elkaar. Bovendien is Revit ‘best-in-class’ bij IFC-uitwisseling die onontkoombaar is. Revit is eigenlijk een database met alle denkbare informatie over een gebouw. Het is gewoon het lezen van bestanden zonder dat je wordt lastiggevallen door alle niet-relevante informatie.”

Binnen Revit is er trouwens wel een standaard, de zogenoemde Dutch Revit Standards. “Deze zorgen ervoor dat de Revit-gebruikers in elk geval dezelfde taal spreken”, aldus Ou-de Lashof, die afsloot met de woorden: “Er is niemand die meer terugwil naar de AutoCAD-omgeving omdat Revit veel lekkerder werkt en dat zegt alles.”

Level of Detail

Ir. Peter van Luijn, Techniplan Adviseurs:

‘Stop niet teveel informatie in BIM-model’

Laurens Oude Lashof, senior BIM-adviseur Itannex:

‘Het resultaat van BIM is een 3d teke-ning,

BIM Seminar

Donderdag 11 december 2014

“Samen met Thunnissen Bouw hebben we voor een omvangrijk woningbouwproject een bouw-wijze ontwikkeld waarmee we in een fabriek alle vloerelementen bouwen, met alle leidingen erin, om die vervolgens op de bouw aan elkaar te kop-pelen. Voor de bouwers en installateurs werkt dat veel prettiger, je bespaart enorm op kosten, maar je reduceert vooral het aantal opleverpunten. Bij dit project hebben we gemiddeld 0,5 opleverpunt per woning.”

Dit is een van de vele voorbeelden waarmee Bastiaan Lankhoorn van Schouten Techniek in Zwaag onder-streepte dat de keus van het bedrijf vier jaar geleden om vol te gaan voor BIM zeer bevalt. Dat ging met vallen en opstaan, maar inmiddels wordt 90 procent van alle projecten gebimd. En bij 70 procent daarvan

wordt samengewerkt in een bouwteam waarin alle disciplines zijn vertegenwoordigd. “De prijs moet nog steeds marktconform zijn, maar een groot voordeel is dat je vooraan in het proces zit en dat je samen aan het ontwerpen bent”, zei hij. En prettig samenwerken smaakt naar meer. “Ik ben nog niet tegengekomen dat bij een goede samenwerking één van de partijen later met een ander gaat werken.” In de praktijk werkt Schouten Techniek het liefst alleen nog met partners die ook bimmen en die snappen hoe het werkt. “Iets afdwingen binnen BIM heeft geen enkele zin. En als je niet de bereidheid hebt iets toe te voegen, dan wordt het vanaf het begin een moeizaam proces. Onze meest succesvolle projecten zijn ontstaan door optimale samenwerking binnen de keten.”

Virtueel bouwenDe installateur heeft volgens Lankhoorn alleen toegevoegde waarde als een model eerst virtueel wordt gebouwd. “Het is een gemiste kans als je dat nalaat. Dan heb je weliswaar aan het einde van de rit een prachtig beheermodel, maar daar wil geen klant voor betalen. Ik heb trouwens nog geen project gezien waar meer geld werd vrijgemaakt omdat wij het in BIM uitwerkten, terwijl we aan de andere kant 30 tot 40 procent meer tijd nodig hebben

om te tekenen. Daarom hebben wij goed nagedacht over onze werkprocessen. Het budget voor de werkvoorbereiding gaat inmiddels vrijwel geheel naar de tekenafdeling.”In dit verband verwijst hij naar projecten waarbij bimmen op niveau LOD 500 (zie kader ‘Level of development’) wordt gevraagd. “Bij LOD 500 zien we nog heel veel kansen. We zijn daarom met de technische groothandel Rensa en Itannex een project gestart waarbij Rensa het BIM-model verrijkt met EAN-artikelcodes plus unieke gegevens van Rensa. On-derdelen die besteld zijn krijgen een andere kleur binnen het BIM-model, zodat je weet dat deze besteld zijn. De I binnen BIM wordt daardoor steeds belangrijker. Modelleer dus niet voor alleen een mooi 3D-plaatje, maar richt je werkprocessen zo in dat je de informatie optimaal kunt gebruiken”, adviseert hij.

CommunicatieCommunicatie is een andere voorwaarde voor succes. “Als de projectontwikkelaar of eind-gebruiker al in een vroeg stadium een waanzinnig mooie 3D-tekening wil zien en jij komt met een eenvoudige tekening omdat je geen tijd wilt steken in iets dat waarschijnlijk toch anders wordt, dan heb je een probleem. De fout die wij in het begin maakten, is dat we heel veel tekenden. Bij andere partijen worden daardoor verwachtingen gewekt die je niet kunt waarmaken.” Een andere valkuil is dat andere partijen worden geconfronteerd met clashes die je had kunnen voorkomen. “Zorg dat je elk model zo goed mogelijk uitwerkt. Clashes er uit laten halen door de regisseur is geen basis voor samenwerking.”

Bimmen leidt tot succesTot slot had Lankhoorn twee voorbeelden die door te bimmen een groot succes werden. “Projectontwikkelaar Thunnissen Bouw had als wens om met de bouwpartners binnen 35 werkdagen minder dan maximaal 1 opleverpunt per woning te hebben. Wij hebben samen een nieuwe bouwwijze ontwikkeld waarbij we kozen voor standaardelementen met de leidingen vooraf gemonteerd. We concludeerden namelijk dat 60 tot 70 procent van de lei-dingen door de vloer loopt. Door de vloeren in een werkplaats te construeren en die later op de bouw aan elkaar te koppelen hebben we bereikt dat we minder dan 0,5 opleverpunt per woning hebben.” Bij een project met 583 studentenwoningen in Leiden zijn ongeveer op dezelfde manier de toiletten en badkamers per unit geprefabd met als belangrijkste resultaat enorme tijdwinst en ook weer nauwelijks opleverpunten.

De i van informatie binnen BIM is essentieel. Want: zonder informatie stelt BIM niets voor en valt er niets te modelleren, eenvoudigweg omdat de ge-gevens ontbreken. Geberit snapt dat fabrikanten hierin een sleutelrol spelen en besloot daarom meteen toen het over BIM hoorde hier een belang-rijk project van te maken.

Dit is globaal de strekking van het verhaal dat project-coördinator en BIM-specialist Piet Fiege vertelde. Piet Fiege was vier jaar geleden nog geen BIM-specialist. Toen bij Geberit voor het eerst de term BIM viel, werd hij aangesteld als BIM-man. Sindsdien is er voor hem een wereld opengegaan. “Toen wij startten wist zeker 90 procent van onze klanten niet wat BIM was en ik rolde van de ene in de andere interessante ontwikke-ling.”

ImpulsBIM kreeg een enorme impuls toen de Rijksgebouwendienst BIM ging eisen. “Vanaf dat moment kon je geen vakblad openslaan of er stond een artikel over BIM in.” Met die we-tenschap polste Fiege klanten van Geberit met de vraag: Wat verwachten jullie van ons? “Al snel werd duidelijk dat dat zij van ons verwachten dat wij de i van BIM invullen met informatie van onze producten, zoals onze sanitairsystemen en de aan- en afvoersystemen.

Daar hebben we ons met volle overgave op gestort, met als gevolg dat wij vanaf eind 2013 BIM-content aanbieden. Daarmee behoorden wij onder de fabrikanten tot de allereersten en we zitten nog steeds in de kopgroep.”Geberit koos in eerste instantie voor content voor het softwareprogramma Revit, “omdat Revit verreweg het meest gebruikte softwarepakket voor BIM is”, legde Fiege uit. “Daarom gingen wij samenwerken met Itannex, omdat Itannex als geen andere partij in staat is om te zorgen dat de content van een hoog kwaliteitsniveau is, waarbij gebruiksvriendelijkheid vooropstaat.” Het resultaat is dat Geberit nu Revit packages (samengestelde pakketten) aanbiedt van haar sanitairsystemen en aan- en afvoersystemen, waardoor iedere instal-lateur moeiteloos BIM-projecten kan uitwerken met producten zoals Geberit inbouwre-servoirs, PE, Pluvia, Silent-db20, Mapress, Mepla en Inliner. Vanuit de gedachte dat vanuit verschillende softwarepakketten in één model samengewerkt kan worden zijn diverse Geberit-producten, waaronder Geberit inbouwreservoirs, PE, Pluvia trechters en Silent-db20, ook beschikbaar in BIM-systeem ADOMI.

Grote projectenDe investering begint zich uit te betalen. Omdat Geberit BIM-content levert, is het ‘aan boord’ bij onder andere de bouw van de Bèta Campus in Leiden, een nieuw gebouw van de faculteit Technische Natuurwetenschappen van de TU Delft (een van de eerste projecten dat in niveau LOD 400 wordt gebimd, zie kader ‘Level of development’) en de nieuwbouw van het Europees Octrooibureau (momenteel een van de grootste BIM-projecten in Neder-land) in Rijswijk. Het is simpel: “Als je niet kunt bimmen, dan word je voor klussen van deze omvang gewoon niet meer uitgenodigd”, aldus Fiege.

“Het huidige bouwmodel, waarbij iedereen op-nieuw het wiel uitvindt, is achterhaald. Laatst hoorde ik een topman van een gerenommeerd bouwbedrijf zeggen: ‘Als vliegtuigen zouden worden gebouwd op de manier waarop de bouw werkt, dan zou er elk kwartier ergens één neer-storten.’ Het is de spijker op z’n kop.”

Hennes de Ridder – de slotspreker van het BIM-semi-nar – draait niet om de hete brij heen en zegt dat de bouwwereld aan de vooravond staat van een revolu-tie. En hij heeft recht van spreken, want hij is des-kundig en wordt alom gerespecteerd. Hij werkte op een groot aantal projecten in binnen- en buitenland, waaronder de Stormvloedkering in de Oosterschelde en de Stormvloedkering in de Nieuwe Waterweg. Sinds 1995 is hij hoogleraar Methodisch en Integraal Ontwerpen op de Faculteit Civiele Techniek en Geo-wetenschappen van de Technische Universiteit Delft.

De huidige ambachtelijke bouwVanuit alle opgedane kennis door de jaren heen, vindt hij dat de werkwijze in de bouw volledig achterhaald is. De Ridder legt uit: “De bouwsector werkt ambachtelijk aan

eenvoudige unieke bouwwerken op maat. Zij zijn met zijn allen absurd bezig. De op-drachtgevers laten eerst adviseurs een volledig ontwerp maken dat vervolgens door een aannemer die met de laagste prijs komt wordt gebouwd. De business modellen zijn gebaseerd op het eenmalig ontwerpwerk van de adviseurs, dat natuurlijk barst van de fouten. Het monsterverbond van aannemers en adviseurs vindt graag elke keer het wiel uit, maakt voor elk bouwwerk een BIM en houdt elkaar ten koste van de opdrachtgevers en de toeleveranciers op elk bouwwerk zo lang mogelijk bezig.”

LEGOlisering van de bouwHet gaat volgens De Ridder dan ook de kant op van, wat hij noemt, LEGOlisering (hij schreef hier een boek over dat alle gasten van het seminar kregen). “Het beeldscherm waar iedereen momenteel achter zit, gaat op zeer korte termijn alle acties, interacties en transacties bepalen. Ondernemers, woningcorporaties en particulieren worden de opdrachtgevers. Zij gaan op hun scherm hun eigen bouwwerken en renovaties samen-stellen, daarin geholpen door de online aanbieders. Op locatie worden vervolgens alle bouwstenen, de Legoblokjes, in elkaar gezet. Daardoor zal ook de rol van de installateur veranderen. Het ene deel van de installateurs wordt de leidende partij bij het interactief aanbieden van het bouwwerk dat om de installaties heen wordt ontworpen en het an-dere deel zal de leidende partij zijn bij het assembleren van de installaties en het daarbij horende bouwkundige gedeelte.”

Hennes de Ridder gaat op www.installatienieuws.com dieper in op zijn visie.

Bastiaan Lankhoorn, bedrijfsleider utiliteit Schouten Techniek:

‘Reductie opleverpunten is de essentie’

Prof. dr. Ir. H. de Ridder, hoogleraar Methodisch en Integraal Ontwerpen:

‘Mensen gaan hun woning op het beeldscherm samenstellen’

Piet Fiege, projectcoördinator en BIM-specialist Geberit Nederland:

‘Zonder de i van informatie stelt BIM niets voor’

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 8

50 jaar inbouwreservoir Het is dit jaar 50 jaar geleden dat Geberit het inbouwreservoir ontwikkelde. Hierdoor werden de inrichting van het toilet en de badkamer ingrijpend anders. In het jubileumjaar besteedt InstallatieNieuws daarom elke editie op een hele pagina aandacht aan een groot aantal aspecten van het toilet.

Dit jaar vierde Geberit feest vanwege het 50-jarig bestaan van haar inbouwreservoirs.

Het is alweer 50 jaar geleden dat Geberit als eerste de stortbak ach-ter de muur monteerde in plaats van voor de muur. De stortbak stond niet meer in de weg, waar-door het wandcloset zijn opmars vond. Als gevolg hiervan ‘ver-dwenen’ ook de aansluitingen en leidingen achter de muur. 1964 is daardoor niet alleen het jaar waar-in de nieuwe generatie reservoirs werd geboren, maar luidde ook het tijdperk in van inbouwinstalla-ties. Dit leidde tot een wezenlijke verandering in de manier waarop men keek naar badkamers en het gebruiksgemak ervan.

Metamorfose bedieningsplaatSinds 1964 tot nu heeft de bedieningsplaat een ware metamorfose ondergaan. Van een afmeting van 34 x 19 cm met draaiknop, ging

het in 2001 naar een veel kleinere plaat met de introductie van de ‘Danceline’, met een afmeting van 24,6 x 16,4 cm. Dit jaar volgde daarop een nog veel kleinere bedienings-plaat met de komst van het Omega inbouwre-servoir. De Omega60 is slechts 18,4 x 11,4 cm en deze variant kan bo-vendien volledig vlak met het tegelwerk in-gebouwd worden.

Gelijk aan de ontwik-keling van de bedieningplaat lopen de innovaties van het reservoir zelf. Kabel, hydraulisch, pneumatisch of elektronisch aangestuurde bediening hebben het doorspoelen van het reservoir flexibeler ge-maakt. De groeiende bewustwording van ons milieu heeft geleid tot de ontwikkeling van de waterbesparende spoel/stop-bediening, de 2-toets bediening – met grote en kleine spoelhoeveelheid - en de mogelijkheid om de spoelvolume aan te passen in het reservoir zelf, van 12 liter in 1964 tot de hedendaagse 6- en 4-literspoeling. Zelfs volledig aan-gepast op heden-daagse duurzame concepten zoals Breeam.

Ruim 60 miljoenTot op heden heeft Geberit meer dan 60 miljoen inbouwreservoirs verkocht. “Dit succes is alleen mogelijk dankzij de samenwerking die wij hebben met onze loodgieters, adviseurs, architecten en groot-handelaren. Immers, het is door hun harde werk dat wij in staat wa-ren de eerste generatie inbouwreservoirs te ontwikkelen tot aan de ‘state-of-the-art’-systemen, zoals we die tot op de dag van vandaag kennen. Zij waren degenen die destijds het revolutionaire product achter de wand installeerden, met het grootst mogelijke vertrou-wen dat het een succes zou worden. Samen hebben we de weg vrij-gemaakt voor een toen ongekende mate van functionele en crea-tieve vrijheid in badkamertoepassingen”, aldus Geberit.

Geberit ontketent revolutiemet inbouwreservoir

Decos Information Solutions - ge-vestigd in een futuristisch vorm-gegeven kantoor naast het al net zo opvallende Space Expo - heeft onlangs twee Geberit AquaClean douchewc’s geplaatst. Hiermee is het laatste papier - het toilet-papier - uit deze verder volledig papierloze werkomgeving ver-bannen. Uniek? Dat zou zomaar kunnen. Bijzonder is het in elk geval.

Er zijn veel mensen die Decos in Noordwijk uitdagen. “Als iemand verkouden is, mogen er dan wel papieren zakdoekjes worden ge-bruikt?”, is dan de vraag. Of: “Heb-ben de medewerkers alleen passen bij zich of ook bankbiljetten?” CEO Paul Veger zegt erover: “Bezoekers zijn altijd verrast door onze visie op werken, maar zij gaan ook altijd zoeken naar dat ene snippertje pa-pier.”Bij Decos vinden ze het alleen maar leuk dat hun bedrijfspolicy op deze manier spraakmakend is. Decos noemt zichzelf namelijk pionier op het gebied van volledig digitaal en dus totaal papierloos werken. Daar zijn drie redenen voor. Op de eerste plaats is dit goed voor het milieu. Een bedrijf van 200 werknemers bespaart al gauw tientallen bomen per jaar, hebben ze uitgerekend. Daarnaast wordt ook gewoon geld bespaard, zowel direct (door geen papier te gebrui-ken), als indirect (er is bijvoorbeeld

minder kastruimte en daardoor minder vloeroppervlakte nodig). Een andere reden is dat digitale informatie sneller beschikbaar is,

waardoor er efficiënter wordt ge-werkt. En de laatste reden is dat Decos hiermee laat zien voorop te lopen in de wereld waarin het haar diensten aanbiedt. Voor de be-drijfsvoering gebruikt Decos haar eigen ICT-oplossingen, zoals het online documentmanagementsys-teem Join en haar iPad-app Minute voor papierloos vergaderen.

Van 99,9 naar 100 procent papier-loosTwee jaar geleden bereikte Decos een bedrijfsvoering die voor 99,9 procent papierloos was. Alle me-dewerkers kregen een iPad en de post-its, prullenbakken, flip-over, pennen (want daar heb je niets meer aan) en notitieblokken wer-den verbannen. Maar die 0,1 pro-cent, bestaande uit toiletpapier, stak. Dat moest anders kunnen, vond Veger en dat klopte, want op een goed moment kwam hij in contact met de Geberit AquaClean douchewc. Veger legt uit: “De eni-ge plek waar nog papier werd ge-bruikt was het toilet, maar daar is nu een einde aan gekomen. Ik vind het geweldig dat we nu deze dou-chewc’s hebben. De Geberit Aqua-Clean reinigt met een douche en een föhn en is dus volledig papier-loos. Dat zal ongetwijfeld leiden tot geanimeerde gesprekken! Wij laten weer zien dat het kán om de wereld nu te veranderen.”

De Geberit AquaClean maakt Decos 100 procent papierloos.

Door Geberit AquaClean is Decos nu 100 procent papierloos

Het bijzondere interieur van een bijzonder kantoorgebouw waarin de Geberit AquaClean helemaal past.

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 9

Still going strong. Dat is tot in elke vezel van toepassing op In-stallatiebedrijf J.C. Kersbergen BV in Zeist. Het bedrijf bestaat zestig jaar (opgericht in 1954) en inmiddels werken er zo’n zeven-tig medewerkers. Oprichter J.C. Kersbergen is nog steeds actief, maar de volgende generatie staat klaar om het roer over te nemen. Dat zijn Kersbergens dochter en zoon en hun neef M. van Sonde-ren, die verantwoordelijk is voor de inkoop. Met hem spraken we over heden en toekomst.

“Zo snel mogelijk”, luidt het ant-woord van Van Sonderen op de vraag wanneer de nieuwe directie er moet zitten. “Niet dat de oprich-ter er helemaal geen trek meer in heeft, maar hij vindt het wel mooi geweest. Is ook niet gek, want hij heeft sinds de oprichting tot en met nu altijd hard gewerkt en hij is inmiddels 70 jaar. Klopt, zo’n overname is een heel gedoe. Maar het is wel belangrijk dat dit een fa-miliebedrijf blijft. Ikzelf werk hier alweer 22 jaar, ben gestart als ve-ger en ben eigenlijk geleidelijk ge-groeid richting deze stap.”

Geen brug te verWie de site van het installatiebe-drijf (www.jckersbergen.nl) be-zoekt, komt al snel tot de ontdek-king dat voor het bedrijf geldt dat op het gebied van W-installaties (opdrachten voor cv- en E-instal-latiewerk worden desgewenst wel aangenomen, maar deze worden meteen uitbesteed aan betrouw-bare partners-red.) geen brug te ver is. Zo kreeg Kersbergen de op-dracht voor onder andere het in-stallatiewerk in het in Den Haag gezichtsbepalende JuBi-gebouw (het gezamenlijke onderkomen van de ministeries van Justitie en Veiligheid en Binnenlandse Zaken

en Koninkrijkszaken) en momen-teel wordt er stevig doorgewerkt in het nieuwe Hilton Hotel Schiphol, dat met 433 kamers ook al een ech-te blikvanger wordt. Van Sonderen legt uit dat hotels wel helemaal “ons ding” zijn. “We zijn vooral zeer actief in de bouw en renovatie van nieuwe hotels in de zuidelijke Randstad, maar we blijven niet per se in dit gebied. Een van onze grote opdrachtgevers is Bastion Hotels en daarvoor doen we in het hele land alle nieuw- en verbouw en het reguliere onderhoud. Binnen-kort zijn we actief bij een Bastion Hotel in Leeuwarden en in Tilburg, om maar even aan te geven dat we eigenlijk binnen heel Nederland opereren. En via de Bastion Hotels zijn we steeds actiever geworden in de hotelwereld en we zijn er inmid-dels wel achter dat we daar goed in zijn. Maar niet het stampwerk, dat is niet ons ding. Wij hechten zeer aan kwaliteit en dat dit goed uit-pakt blijkt wel uit het feit dat we nu in het Hilton Hotel Schiphol werken. Daar worden namelijk alleen kwaliteitsproducten geïn-stalleerd, zowel voor als achter de muur.”

WoningbouwNaast hotels prijken op de lijst met opdrachtgevers niet alleen utili-teitsprojecten, maar ook woning-bouw. En dat zijn bepaald niet de kleinste opdrachten. De Kroon in Den Haag bijvoorbeeld is een toren met 250 appartementen naast het JuBi-gebouw en dit zijn, gebroeder-lijk naast elkaar, de twee hoogste gebouwen in Den Haag. En in de oude fabriekssilo op het histori-sche Drosteterrein in Haarlem zijn enige tijd terug 48 appartementen gerealiseerd, waarvoor Kersber-gen alle sanitaire installaties heeft aangelegd. Hiermee is meteen ook duidelijk dat renovatie van

bestaande gebouwen en de tran-sitie van leegstaande gebouwen naar bijvoorbeeld studentenap-partementen ook een onderdeel is waar Kersbergen zich steeds meer op begeeft. Gevraagd naar de aan-delen in de omzet zegt Van Sonde-ren: “Woningbouw is momenteel goed voor ongeveer 15 procent van onze omzet, 75 procent komt uit de utiliteit en de overige ongeveer 10 procent komt uit kleine klanten - ook particulieren - en uit zink- en dakwerk.”

Prestigieuze projectenMet de laatste sector noemt Van Sonderen een afdeling die relatief klein is en ook blijft, maar die wel

wordt gekoesterd. Kersbergen is niet voor niets aangesloten bij vak-vereniging De Zinkmeesters. En er zijn prestigieuze projecten. Voor het Spoorwegmuseum te Utrecht heeft Kersbergen bijvoorbeeld het dakwerk verricht. Hier is een zin-ken roevendak aangelegd waar het bedrijf terecht trots op is. En ook in Artis is een historisch gebouw door Kersbergen voorzien van een nieuw zinken dak. “Dak- en zink-werk is heel specifiek werk, maar wij vinden het prachtig”, zegt Van Sonderen, die eraan toevoegt dat altijd wordt gekozen voor een optimale samenwerking met de opdrachtgevers. “Wat ons betreft mogen de opdrachtgevers onze begroting zien. Je moet namelijk te allen tijde voorkomen dat je in geschillen terechtkomt, of dat nou met de opdrachtgevers of leveran-ciers is. Werken met een open vi-zier is daarvoor de basis.”

PrefabSinds 2005 is het installatiebedrijf gevestigd in een nieuw pand aan de Huis ter Heideweg even buiten Zeist, nadat het decennialang in een woonwijk in Zeist-Oost zat. De belangrijkste reden om te verhui-zen was ruimtewinst en dat heeft goed uitgepakt omdat waar moge-lijk werd gekozen voor prefab. “Op basis van de tekeningen van het project willen we zo veel mogelijk in de eigen werkplaats monteren om pas op het laatste moment het leidingwerk naar de bouwplaats te vervoeren. Dat heeft als voordeel dat de installateurs op een prettige en schone manier werken, overal bij kunnen en we boeken op die manier veel tijdwinst.”

WeggevallenDe vooruitzichten zijn momenteel goed. Van Sonderen zegt erover:

“In het begin van de crisis gingen we enigszins mee in de prijzen-gekte om mensen aan het werk te houden, maar dat is niet vol te houden en daarom zijn we er snel mee gestopt. Een aantal grote projecten heeft ons op de been ge-houden, zeg maar. En nu komt er steeds meer werk los. Binnenkort starten we bijvoorbeeld met een nieuw gebouw van TNW Delft, een onderdeel van TU Delft. Bovendien hebben we het voordeel dat er de afgelopen jaren hier in de contrei-en wat collega’s zijn weggevallen. De toekomst ziet er dus florissant uit. En ja, wij kunnen nog steeds relatief makkelijk nieuwe mede-werkers vinden. Wij zijn erkend leerbedrijf waarbij wij als stelregel hebben dat als we zien dat iemand wil, wij hem of haar het vak wel bijbrengen. In talenten steken we graag tijd.”

Trouw aan leveranciersKwaliteit staat bij J.C. Kersbergen centraal en om die reden werkt het bedrijf alleen met leveranciers die minimaal dezelfde kwaliteit leveren. Een daarvan is Geberit. Kersbergen is bijvoorbeeld groot-afnemer van Geberit Mapress. “Het is tegenwoordig vrijwel alleen per-sen. We hebben nog wel soldeer, maar dat ligt te verpieteren in het magazijn. En van de persleidingen is Geberit Mapress gewoon het beste systeem, dat staat buiten kijf. De tijdwinst die je ermee boekt is enorm, vooral bij grote projecten, en het systeem lekt nooit. Verder installeren we veel Geberit PE en bij voorkeur de inbouwreservoirs van Geberit. Wij zijn ook geen hop-pers. Als we eenmaal een betrouw-bare leverancier hebben, dan zul-len we niet gauw overstappen. En bij Geberit is er al helemaal geen reden voor.”Bij Kersbergen wordt bij voorkeur zoveel mogelijk ‘geprefabd.’

‘Dak- en zinkwerk is heel specifiek werk, maar wij vinden het prachtig’, zegt Van Sonderen.

FamiliebedrijF j.C. Kersbergen in Zeist na ruim 50 jaar still going strong

‘Werken met open vizier naaropdrachtgevers is onze basis’

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 10

Aedes Real Estate ontwikkelt een Hoxton Hotel in Amster-dam, een herontwikkeling van het Rembrandt Classic Hotel aan de Herengracht. Het Hox-ton Hotel - een nieuw hotelcon-cept - krijgt 111 hotelkamers, een lobby, bar, restaurant en vergaderfaciliteiten. Klik Elek-tro- en Klimaattechniek in Am-sterdam-Zuidoost tekent voor de technische installaties in dit bijzondere project. Installatie-Nieuws sprak met projectleider Gerrie Stolker, die bewust heeft gekozen voor Geberit leidingen waaronder Geberit PushFit.

Hoxton is de merknaam voor een nieuw 4-sterren hotelconcept. De eerste Hoxton is geopend in Lon-den Shoreditch, een hippe buurt in Londen. Verder zijn er Hoxton hotels in ontwikkeling in New York en Parijs en vanaf medio maart 2015 is er één aan de He-rengracht 255. Het voormalige Rembrandt Classic Hotel, dat over vier aaneengeschakelde panden beschikt die van de Herengracht doorlopen tot de Singel, is hier-voor tot aan de buitenmuren ge-sloopt en wordt momenteel weer opgebouwd tot een hotel met zes etages, een patio en een binnen-hof. Het pand aan de Herengracht is een gemeentemonument en de panden aan de Singel zijn rijksmo-numenten. Deze typische grach-tenpanden worden aan de buiten-kant gerestaureerd en krijgen van binnen een andere indeling en een nieuw interieur.

Meerdere hotelsDe werkzaamheden startten in juli, waarbij Klik Elektro- en Kli-maattechniek voor de technische installaties tekent. Van de ruim 50 medewerkers bij Klik werkt het merendeel in de E-tak (dit is de oorsprong van het bedrijf), maar ook de W-tak floreert al vanaf 1990, het jaar waarin deze is ge-start. Door de recente crisisjaren heeft Klik volgens Stolker ‘vet op de botten’ verloren, maar nu gaat het weer goed. “We hebben af-scheid genomen van een paar me-dewerkers, vooral mensen op kan-toor, maar we hebben nu alweer tekort. Zo snel kan het gaan.”De afgelopen jaren heeft Klik meerdere hotels onder handen gehad, onder andere in opdracht van Aedes Real Estate. Deze er-varing is meegenomen toen Klik medio dit jaar inschreef op de installatiewerkzaamheden in het

nieuwe hotel in hartje Amster-dam. “Dit is immers een mooie klus, want een half jaar loopt hier gemiddeld twintig man”, legt Stol-ker de omvang van de werkzaam-heden uit. De inschrijving leverde de opdracht op. “Het was niet vanzelfsprekend dat wij de klus kregen omdat we eerder voor deze opdrachtgever hebben gewerkt, maar het feit dat we goed werk hebben afgeleverd zal wel heb-ben meegespeeld. Bij een eerder hotel voor Aedes Real Estate heb-ben we alleen alle elektrotechni-sche installaties gedaan, maar nu doen we naast E ook de sanitaire installaties”, legt Stolker uit. “Di-rect nadat we de opdracht hadden ben ik hierheen gegaan, want we moesten meteen aan de bak. Het hotel wordt namelijk op 16 maart geopend. Aan die datum valt niet te tornen en dus moeten alle zei-len worden bijgezet.”

ProefkamersEr werd gestart met twee proef-kamers waar alle bedrijven hun ideeën konden neerleggen op basis waarvan de feitelijke werk-zaamheden aansluitend zijn ge-start. “Die kamers zijn volledig in-gericht zoals ze uiteindelijk gaan worden. Het grote voordeel was dat we daardoor bepaalde din-gen konden uitvogelen. Het bleek bijvoorbeeld dat we een eengats-mengkraan die we in gedachten hadden beter konden vervangen door een driegatsmengkraan. En als installateurs kom je er achter welke uitdagingen er zijn met betrekking tot het leidingwerk, zodat je je werkwijze kunt bijstel-len.” Er is bewust niet gekozen voor prefab. “We hebben in het hotel plek genoeg om de leidingen ter plekke te installeren en dan moet je het niet moeilijker maken dan het is”, zegt Stolker.

GeluidsreductieIn het hotel worden verschillende leidingsystemen van Geberit geïn-stalleerd. Voor de aan- en afvoer-leidingen koos Klik voor Geberit Mapress en Geberit PushFit, de af-voersystemen zijn Geberit Silent-db20 en er komen in totaal rond 130 Geberit inbouwreservoirs.

Stolker legt de keus voor Geberit graag uit. “Allereerst wat Geberit als organisatie betreft: daar zijn wij echt fan van. Alle leidingsyste-men en inbouwreservoirs voldoen ruimschoots aan onze kwaliteit-seisen en bovendien geeft Geberit veel ondersteuning. Eind vorig jaar hebben we bijvoorbeeld met onze W-installateurs een cursus gevolgd in het kenniscentrum van Geberit in Nieuwegein en daarin is Geberit uniek. Om die reden kiezen wij voor wat betreft het leidingwerk zo veel mogelijk voor Geberit Mapress. Daar hebben we alle gereedschap voor en onze bussen zijn erop ingericht. Voor wat betreft Geberit Silent-db20: dat is in dit geval een bewuste keus. Dit is een oud gebouw dat relatief gehorig is en wij hadden, om de gasten een goede nachtrust te gunnen, de opdracht om te zor-gen dat je geen stromend water door leidingen zou horen. Een al-ternatief zou Geberit PE zijn dat dan vanwege de geluidseisen zou moeten worden geïsoleerd, maar Geberit Silent-db20 was de beste optie. Wat betreft de inbouwre-servoirs: daar waren we snel uit, want we plaatsen vrijwel altijd Ge-berit inbouwreservoirs.”

Geberit PushFitErvaring met de inbouwreser-voirs en leidingsystemen was dus leidend, maar dat geldt niet voor PushFit, het eenvoudige in-steeksysteem van Geberit. Stolker

maakte daar kennis mee tijdens de aangehaalde cursus in Nieuwe-gein. “Er werd verteld wat de voor-delen zijn en ik moet zeggen dat ik snel overtuigd was. De eerste de beste opdracht waar ik Geberit PushFit zou kunnen installeren, wilde ik het wel proberen en dat is dit hotel geworden. Vanaf de afsluiters gebruiken we PushFit, want PushFit heeft veel voorde-len. Neem de douchemengkraan. Elke kraan heeft vier aansluitin-gen en het is bijna niet te doen om elke kraan waterpas af te stellen. Je moet normaal gesproken de kraan monteren, vervolgens weer loshalen om de leidingen te kun-nen persen en daarna de kraan weer op zijn plaats brengen. Met PushFit maak je alles in één keer compleet: je zet de kraan erop en je drukt de buis erin omdat je niet hoeft te persen. Daardoor kun je alle appendages al op de muur monteren en dat levert alles bij elkaar enorme tijdwinst op. Een ander groot voordeel is dat Push-Fit heel eenvoudig te monteren is. Het is afknippen, ontbramen, insteken en als het venster in de koppeling op groen springt is de verbinding waterdicht. Je hebt er alleen een klein setje gereedschap voor nodig. Persen gaat met Ma-press vrijwel altijd goed, maar dit systeem is nog simpeler en je wint er nog meer tijd mee dan je met Mapress al doet. En als de marges dun zijn dan is elke minuut die je kunt winnen welkom.”

AGENDA

BouwBeurs 2015

De BouwBeurs is dé tweejaar-lijkse ontmoetingsplaats voor bouwend Nederland. Hier toont de bouwtoelevering haar innovaties en oplossin-gen voor de bouwopgaven van morgen. In 2015 is de Bouw-Beurs onderdeel van de Week van de Bouw.

Datum: 9 t/m 13 februari 2015Locatie: Jaarbeurs UtrechtMeer info: bouwbeurs.nl.

Eigen huis verbouwen

Alle nieuws om je huis naar je eigen wens te verbouwen staat centraal op deze beurs.

Datum: 20 t/m 22 maart 2015Locatie: Jaarbeurs UtrechtMeer info: realiseerjedroomhuis.nl.

ISH Noviteitenshow

De A-merken in de sanitair-branche, waaronder Geberit, presenteren in het jaar dat er geen VSK wordt gehouden hun noviteiten in een sfeervol-le setting in Nieuwegein.

Datum: 20 april t/m 22 april 2015Locatie: Homebox NieuwegeinMeer info: ishnoviteitenshow.nl.

Vakcursussen Geberit

Geberit stelt haar kennis en kunde ter beschikking aan in-stallateurs, ontwerpers van showrooms, managers en ver-der iedereen die bij de bouw van installaties in gebouwen betrokken is. Dat gebeurt door middel van een aantal een-daagse trainingen - over diver-se onderwerpen - die worden gehouden in het kenniscen-trum van Geberit in Nieuwe-gein.

De verschillende cursussen en data in 2015 zijn:

Montagetechniek PE vuilwa-ter en hemelwater (praktijk): 26 februari, 21 april, 16 juni, 24 september, 10 november.

Afvoertechniek Vuilwater: 35 maart, 30 april, 18 juni, 6 oktober, 1 december.

Afvoertechniek Hemelwater: 31 maart, 9 juni, 13 oktober.

Legionellapreventie Praktijk: 19 maart, 4 juni, 1 oktober en 19 november.

Legionellapreventie: 17 maart, 2 juni, 29 september en 17 november.

Service Sanitair (praktijk): 10 maart, 19 mei, 17 september, 26 november.

Deelname aan de cursussen is gratis. Aanmelden kan via www.geberit.nl/cursussen.

Een installateur van Klik in het Hoxton Hotel (in aanbouw).

Het Hoxton Hotel zoals dat in maart wordt geopend.

Gerrie Stolker heeft met zijn collega’s zijn handen vol aan het nieuwe Hoxton Hotel in Amsterdam.

Installateur Klik heeftvertrouwen in Geberit

Fiat Ducato heeft prettig interieur en een enorme laadruimte

Letsel wordt vaak blijvend letselEen op de vijf slachtoffers van een ongeval houdt er blijvend letsel aan over. Vooral fietsers die aangereden zijn door een motorvoertuig kampen hun verdere leven met de naweeën ervan. De kosten van dit blijven-de verkeersletsel bedragen jaar-lijks ruim 5 miljard euro. Dat is 42 procent van de totale kosten van ruim 12 miljard euro letsel-schade. Bijvoorbeeld een fiets-helm kan veel leed wegnemen.

Dit staat in het rapport ‘Lasten van verkeersletsel ontleed’ van de Stichting Wetenschappelijk On-derzoek Verkeersveiligheid. In het onderzoek wordt het begrip letsel-last gehanteerd. Dit is het aantal gezonde levensjaren dat verloren gaat door ziekten, ongevallen en andere aandoeningen. On-derzoekster Wendy Weijermars constateert dat 20 procent van de verkeersslachtoffers blijvend last houdt van een ongeval. Uit het onderzoek blijkt dat er groepen verkeersdeelnemers zijn die re-latief vaker last houden van een ongeval en ook is er een type let-sel dat relatief vaak blijft bestaan. “Kinderen in een auto lopen bij

Fiat wordt net als bij de perso-nenwagens steeds populairder in het segment bestelauto’s. Met de Fiat Ducato staat er dan ook een auto die zijn mannetje staat. Onlangs reden we in een uitvoe-ring die L2H2 heet (een lange en hoge Ducato) met een 115 pk sterke multijet dieselmotor. Het was bepaald geen straf.

De Fiat Ducato is een moderne bestelauto en dat zie je er aan af. Vooral aan de voorzijde oogt de auto zeer volwassen, met dank vooral aan de nieuwe markante leddagrijverlichting. Niet zo heel lang geleden is de Ducato stevig onder handen genomen door Itali-aanse ontwerpers en deze verlich-ting is een van de fraaie gevolgen. Die ontwerpers hebben trouwens het nodige verbeterd aan de

cabine, maar aan de laadruimte is niets veranderd. Waarschijn-lijk gold hier het uitgangspunt ‘Never change a winning model’. De laadruimte is namelijk mooi vierkant en lekker lang. In deze L3-uitvoering past ruim 13 kuub aan lading, terwijl het laadvermo-gen 1.450 kg bedraagt. Dat is fiks. De bereikbaarheid is zowel vanuit de achterzijde als door de grote schuifdeur aan de linkerzijde goed. Handig is het grote opberg-vak boven de cabine waardoor er lange delen - leidingen bijvoor-beeld - in de auto kunnen worden vervoerd.

Onder handen genomenDe cabine is grondig onder han-den genomen. Er staan prettige stoelen (deze zijn in werkelijk el-ke denkbare stand instelbaar) met

een mooie bekleding en een mo-derne middenconsole met kleu-rentouchscreen met telefoon-, audio- en navigatiebediening. En er zijn opvallend veel opbergvak-ken en multifunctionele beker/flessenhouders onder aan de mid-denconsole. De versnellingspook is hoog gepositioneerd, zodat de rechterknie van de bestuurder daar niet tegenaan stoot.Motorisch worden we verwend met de 115 pk sterke 2,0 liter multijet diesel, die meer dan vol-doende kracht levert om zowel beladen als onbeladen te rijden. De variabele turbocompressor zorgt voor veel souplesse. In onbe-laden toestand komt het verbruik met een matige rechtervoet uit op 1 op 11 en dat is bepaald zui-nig voor een grote bestelauto als deze. Schakelen gaat goed tot en

met de vierde versnelling, daarna wordt het in zijn vijf en zes soms wat harkerig. De trekkracht in de vijfde en zesde versnelling is prima, mede dankzij het koppel van 350 Nm dat bij 1500 toeren wordt bereikt. De wegligging van

de lange Ducato is prima, hoewel korte oneffenheden soms wat voelbaar binnenkomen. Over het algemeen is deze bestelauto com-fortabel genoeg voor lange afstan-den, mede dankzij een verbeterde voorwielophanging.

Oudere automobilistenmaken meer overtredingen

Voor het geval u denkt dat alleen jonge automobilisten overtredin-gen maken: hierbij helpen we u uit de droom. Oudere bestuurders maken ook veel overtredingen, maar wel andere. De gordel niet om bijvoorbeeld is iets wat ouderen wel doen, maar jongeren nooit.

Dit blijkt uit onderzoek van de ANWB. Het is eigenlijk nog erger dan hierboven staat, want de ANWB concludeert dat 65-plussers de grootste overtreders achter het stuur zijn, hoewel hardrijders in elke leeftijdscategorie evenveel voorkomen. Over de hele linie blijkt dat bijna 90 procent van de automobilisten wel eens een overtreding maakt. Sneller rijden dan de maximaal toegestane snelheid, telefo-neren achter het stuur en parkeren op een plek waar het niet is toe-gestaan: 88 procent van de Nederlandse automobilisten geeft toe wel eens een overtreding te begaan en deze overtredingen staan in de top drie.

Meer diversUit het onderzoek blijkt dat 65-plussers vaker overtredingen begaan en ook dat hun overtredingen meer divers zijn. Jonge automobilis-ten tot 25 jaar kunnen met name worden betrapt op te hard rijden, telefoneren achter het stuur en door rood rijden. Zo geeft een kwart van de jongeren aan de smartphone te gebruiken achter het stuur, tegenover 4 procent van de ouderen. Senioren parkeren vaker op een plek waar dat niet is toegestaan, rijden net zo makkelijk met een glaasje te veel op (jongeren doen dit niet of althans: in dit on-derzoek zeggen ze dat ze het niet doen) en dragen niet altijd hun autogordel. De laatstgenoemde overtreding maken jongeren hele-maal niet.

Moeite met concentratieJongeren tot 25 jaar hebben daarentegen meer moeite zich te con-centreren op de weg. Uit het onderzoek blijkt dat ruim 80 procent van de jongeren last heeft van afleidingen achter het stuur tegen-over zo’n 50 procent van de ouderen. En dan is het vooral de smart-phone die ervoor zorgt dat jonge automobilisten moeilijk hun aan-dacht bij de weg kunnen houden. Senioren hebben vooral last van andere weggebruikers. Verder hebben jongeren iets meer last van de navigatie als afleider en ouderen juist iets meer van de radio- en muziekspeler.

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 11

Fiat Ducato L2H2Motor: 2000 cc multijet dieselLaadruimte lxbxh: 310x188c193 (alles in cm.)Nuttig laadvermogen: 1.300 kg.Max. aanhangwagengewicht (kg.): 2.500 kg.Wielbasis: 345 cm.Tilhoogte: 49 cm.Brandstofverbruik (gecombineerd, onbeladen): 1 op 9,2 literCO2-uitstoot: 189 g/km.Prijs instapmodel: 17.300 euro (excl. BTW en exc. BPM).

De L2H2 kost 23.700 euro.

Specificaties

Dagrijverlichting wordt verkeerd geïnterpreteerd

Dagrijverlichting verhoogt de zichtbaarheid van de auto, maar omdat veel automobilisten er een verkeerde verwachting van hebben, leidt dit tot gevaarlijke situaties. De ANWB denkt dat veel automobilisten zich niet realiseren dat zij alsnog zelf het dimlicht moeten aanzetten, om-dat dan pas de achterlichten ook branden.

Dagrijverlichting is in 2011 inge-voerd op nieuwe automodellen. Deze verlichting - vaak bestaan-de uit ledlampen – verhoogt de

zichtbaarheid voor tegemoet-komend verkeer. De verlichting gaat automatisch aan als de auto start. De achterlichten van de auto branden dan echter niet en daar zijn automobilisten onvoldoende op bedacht, aldus de ANWB. De consumentenorganisatie is door verschillende leden getipt dat veel automobilisten de gewone verlich-ting niet aanzetten. Zeker nu de wintertijd weer een feit is, neemt het aantal onveilige situaties toe. Naar schatting 750.000 auto’s zijn in Nederland voorzien van dagrij-verlichting.

een ongeval relatief vaak hoofd-letsel op. Zij-airbags achterin zouden deze letsels wellicht kun-nen terugdringen. Ook blijkt dat voetgangers relatief vaak last heb-ben van onderbeenletsel, oudere fietsers van heupletsel en jongere fietsers van hoofdletsel. Mogelijke maatregelen om deze letsels te voorkomen zijn een valtraining, een valbroek en een fietshelm”.

InstallatIenIeuwsDonderdag 11 december 2014 pagina 12

Het Geberit PushFit insteeksysteem voor drinkwater en verwarming stelt hoge eisen aan sterkte, veiligheid en flexibiliteit. Twee afdichtringen, rvs fixatieklauwen, een robuuste fitting en een duidelijk zichtbare insteekindicator zorgen voor een veilige verbinding. Met daarnaast een lichtgewicht meerlagenbuis in de diameters 16, 20 en 25 mm voor de snelle en eenvoudige verbinding met de hoofdleiding op elke verdieping. Snelle insteek. Betrouwbare installatie. Professioneel vakmanschap. Dat is wat wij bedoelen met “Know-How Installed”. → www.geberit.nl

De toekomst begint nu.

Geberit PushFit

PushFit_Man_Ad_A4_en.indd_NL-nl.indd 1 12-05-11 12:27