JaarVerslaG 2010 - Waterforum · 6/9/2011 · Directieteam: Kennis durven delen 34 Raad van...
31
JAARVERSLAG 2010
Transcript of JaarVerslaG 2010 - Waterforum · 6/9/2011 · Directieteam: Kennis durven delen 34 Raad van...
jaarverslag
jaa
rv
er
sl
ag
20
10
de
lt
ar
es
2010deltaresPostbus 177 2600 MH Delft
T +31 (0)88 335 8273 [email protected]
JaarVerslaG 2010
3
Enabling Delta Life 3
Daadkracht in de delta 4
Beleid en planning
Gezonde Noordzee 10
Tien delta’s en vier rivieren 11
Hoogwaterbescherming Azerbeidzjan 12
Deltabeheer in zicht 12
Serious games: geen kinderspel 13
Waterveiligheid
Kennis voor keringen 16
‘Green Adaptation’: met natuur valt veel te winnen 17
Voorbereid op het ergste 18
Deltavraagstukken in Zuidoost-Azië 19
Water voor geBruik
Natuurlijk(er) Markermeer-IJmeer 22
India: duurzaam grondwaterbeheer begint lokaal 23
Volkerak-Zoommeer weer gezond dankzij zoutwerend
luchtbellenscherm? 24
Op het grensvlak van grond- en oppervlaktewater 25
transport en verstedelijking
Grip op geotechnische risico’s 28
Forensic geo-engineering: speuren naar oorzaak en oplossing 29
Stad gebaat bij sluiting waterketen 30
Meer met bodemenergie 30
Eerst in bad, dan in de centrifuge 31
deltares in cijfers
Directieteam: Kennis durven delen 34
Raad van Toezicht: Inspelen op veranderingen 36
Raad van Advies: Naar de top in bruikbare kennis 37
Balans per 31 december 2010 38
Winst- en verliesrekening over 2010 39
Toelichting jaarcijfers 40
Medewerkers Deltares 42
enabling delta life“Onze kwaliteit is dat we een
traditie van delta beheer hebben.
Het Nederlandse vermogen tot
inno vatie is een drijvende kracht. Er
worden voortdurend vernieuwende
ideeën en toepassingen ontwikkeld.
In grote projecten zoals Ruimte voor
de Rivier of in het concept van ‘Green
Adaptation’. Daar gaan we in de
toekomst veel aan hebben.”
Jaarverslag 2010
inhoud
ENABLING delta LIFE
Van Polen tot Pakistan, de overstromingen die in 2010 het nieuws
haalden, lieten er geen misverstand over bestaan: leven langs rivieren
en kusten leidt tot kwetsbaarheid. Intensief gebruik van ruimte en
natuurlijke hulpbronnen staat er op gespannen voet met een vaak
fragiel natuurlijk systeem.
Bevolkingsgroei, de roep om welvaart en veranderingen in het klimaat doen de druk op de ruimte verder toenemen. Het nastreven van duurzaamheid brengt oplossingen dichterbij. Een evenwichtige omgang met de omgeving is een van de grote opgaven waarvoor de mensheid zich in de 21ste eeuw gesteld ziet. Deze opgave is een uitgangs-punt voor ontwikkeling en innovatie; een kans om nieuwe wegen in te slaan en nieuwe kennis te vergaren en te delen.
Leven langs rivieren en kusten brengt tal van vragen met zich mee. Hoe worden grote aantallen mensen voorzien van voedsel en schoon water? Hoe valt verstedelijking te rijmen met natuurlijke veerkracht? Wat houdt een optimale inrichting van ruimte in, moeten we boven- of ondergronds? Wat is een veilige delta in het licht van klimaat-verandering? Onder het motto Enabling Delta Life helpt kennisinstituut Deltares dit soort vragen beantwoorden. Hoe, daarvan geven we een indruk in dit jaarverslag.
4 5Deltares Jaarverslag 2010
De rampen, stijgende bevolkingscijfers en een toenemende behoefte
aan grondstoffen, voedsel en welvaart spreken voor zich: een even-
wichtige ontwikkeling in relatie tot een gulle maar grillige natuur is in
’s werelds kuststreken en deltagebieden van het grootste belang.
Deltares en het Netherlands Water Partnership (NWP) willen
Nederlandse kennis en kunde verder verspreiden en gaven vorig jaar
de aanzet tot een nieuwe visie op de mondiale inzet van nationale
deltakennis. Een gesprek over Enabling Delta Life met Harry Baayen,
algemeen directeur van Deltares, en NWP-voorzitter Sybe Schaap.
Wat is de kracht van nederland, deltaland?
schaap: “Wij zitten hier veilig. In Nederland dateert de laatste grote overstroming uit 1953. Hoe onveilig het elders is, is dagelijks nieuws. In China vallen jaarlijks tien-duizenden doden door overstromingen. Desondanks zoekt men de vruchtbare grond langs de rivier steeds weer op. Het risico blijft. Maar in Nederland zijn we door schade en schande wijs geworden en hebben we een traditie ontwikkeld van deltabeheer, inclusief adequate bestuursvormen, waarin we risico’s weten te beperken.”
Baayen: “Je ziet dat terug in de veranderende interpretatie van het begrip veiligheid. Wat is veiligheid? Dat iedereen zich veilig voelt? Of dat we grenzen stellen aan wat technisch en financieel haalbaar is, en bepaalde risico’s accepteren? Het feit dat we in Nederland zulke vragen stellen, geeft al aan dat we een bruikbare gesprekspartner zijn voor mensen die in een vergelijkbaar lastig parket zitten. Dat we, in de vorm van een nieuw Deltaprogramma, door kennis onderbouwde investeringen gaan doen en maatregelen gaan nemen om ook in de komende decennia het land te beschermen tegen overstroming en te kunnen rekenen op voldoende zoet water, is ook voor anderen interessant. Maar we hebben meer kwaliteiten.”
kunt u daarvan een voorbeeld geven?
Baayen: “Zoals Sybe al zegt, dat we een traditie hebben van deltabeheer. Er wordt soms wat schamper over innovatie gedaan, maar ik beschouw het Nederlandse vermo-gen tot innovatie als een drijvende kracht. Ik zie voortdurend vernieuwende ideeën en toepassingen om me heen. In grote projecten zoals Ruimte voor de Rivier of in het con-cept van ‘Green Adaptation’ waarin ecologische krachten worden benut om onder meer de druk van veranderingen in het klimaat op te vangen. In een programma als Building with Nature, waarin bijvoorbeeld ook de Zandmotor wordt bestudeerd, komt momen-teel een breed en vooralsnog uniek fundament van toepasbare kennis op het snijvlak van ecologie en waterbouw tot stand. Daar gaan we in de toekomst veel aan hebben.”
“Een ander voorbeeld. Het Centrum voor Ondergronds Bouwen legt kennis vast die wordt opgedaan in een aantal tunnelprojecten. Nieuwe kennis en methoden komen aan de lopende band binnen. De aanleg van de Noord-Zuidlijn is één groot innovatie-proces. Nederland is zo langzamerhand koploper op dit gebied. Hetzelfde geldt voor de baggersector die overal ter wereld, onder steeds lastiger omstandigheden, zand wint en waterbouw bedrijft. We vinden het leuk om nieuwe oplossingen te bedenken. En dat niet alleen, we werken – hoewel het poldermodel uit de mode is – ook heel goed samen.”
die kennis en kwaliteiten zouden we beter kunnen uitventen?
schaap: “Ja, door kennis en ervaring die zich bij overheid, kennisinstituten, universitei-ten en bedrijven bevindt, collectief aan te bieden wanneer we naar het buitenland gaan. Met Enabling Delta Life bedoelen we niet dat we iemand gaan vertellen wat hij moet doen. Wat wij willen, en ook goed kunnen, is overheden helpen bij het ontwikkelen van een langetermijnvisie op de problemen die zich in het land voordoen met overstromin-gen, bodemdaling, zoetwatertekorten enzovoort. Het gaat dan om brede visies waar-in veiligheid in relatie wordt gebracht met transport, landbouw, visserij, bestuurlijke
daadkrachtin de delta
6 7Deltares Jaarverslag 2010
inrichting – vaak een van de grootste problemen. Wij bieden relevante kennis, over de volle breedte, en laten zien hoe het kan. Vervolgens doen wij een stap terug, maar als zich weer een probleem aandient, staan we klaar.”
Baayen: “Deltares stelt zich op als ontwikkelaar en beheerder van de kennisbasis in Nederland, namens en ten behoeve van het hele veld: van baggeraars tot water-schappen. Kennis is een bindende factor op basis waarvan we samen in het buitenland kunnen werken. Wat wij, de kenniswereld, proberen is om een virtueel kennisinstituut te creëren. De ambtenaar, de adviserend ingenieur of wie dan ook kan dus aanbellen bij het instituut dat hij kent en daar brengt men de benodigde kennis voor hem bij elkaar. En of die kennis van de TU Delft, de Universiteit van Utrecht, Alterra, IMARES of Deltares komt, dat doet er niet toe.”
hoe pakken jullie dat aan?
Baayen: “We hebben het over een structurele inspanning van overheid, onderzoeks-instellingen en bedrijfsleven om de dialoog met andere deltalanden aan te gaan. De overheid is doorgaans degene die deuren opent. Zo is Cees Veerman benoemd tot speciaal adviseur van de minister-president van Vietnam om een integraal plan voor de Mekongdelta te maken. Als architect van het nieuwe Nederlandse Deltaplan is hij een ideale ambassadeur. Het Deltaplan en het Deltaprogramma in ontwikkeling behoren ook zeker tot de waren die prominent in de etalage van Enabling Delta Life zijn uitgestald.
Wat ligt er nog meer in die etalage?
schaap: “Ruimte voor de Rivier is conceptueel enorm aansprekend. Zeker met het oog op al die ingesnoerde rivieren die overal stromen. De combinatie van veiligheid, retentie, ruimtegebruik en natuurontwikkeling … daar kun je mee aankomen. Bovendien gaat het om een organisatievorm waarin de overheid als het ware één grote coöperatie creëert. Ook de Zandmotor en de aanleg van Maasvlakte 2 zijn aansprekende projecten: kustbeheer door benutting van natuurlijke processen, grootschalige landaanwinning afgestemd op de omgeving. Maar we kunnen ook wijzen op de IJkdijk, een dijk op ware grootte die we belasten tot hij het begeeft, louter om te kunnen begrijpen hoe faal-mechanismen werken. Geweldig, toch? Dat we met sensoren allerlei gegevens inwinnen die ons, dankzij geavanceerde informatiesystemen, in staat stellen te anticiperen op het bezwijken van een dijk is ook prachtig. Dan kun je het risico op schade en slacht-offers beperken en daar heeft iedereen wel oren naar. Ik wil maar zeggen, we hebben meer in huis dan alleen de Deltawerken.”
u had het zojuist over vietnam. hebben landen in ontwikkeling prioriteit?
Baayen: “Enabling Delta Life geldt voor alle deltalanden. De scheidslijn tussen landen in ontwikkeling en andere landen is kunstmatig. Want ook als er sprake is van ontwikkelingssamenwerking, willen we toe naar een economische samenwerking. We moeten als sector vooral differentiëren. In het ene geval zullen hoogstaande kennis en technologie worden gevraagd, terwijl in een ander geval eenvoudiger oplossingen het verschil maken. De kracht van een langetermijnplan is dat je de kortetermijnmaat-regelen in kunt passen en no-regretmaatregelen kunt nemen. Met een langetermijn-plan bewijs je een land in ontwikkeling een belangrijke dienst.”
“Maar vergis je niet, ook in landen met een goede bestuurlijke infrastructuur en een volwassen economie is goed deltabeheer allesbehalve vanzelfsprekend. Niet alleen omdat de vraagstukken complex en de problemen acuut zijn, er wordt eenvoudigweg weinig aandacht en geld aan besteed. Nederland steekt een veel groter deel van het bruto nationaal product in waterveiligheid dan bijvoorbeeld de VS of Australië. Het zou goed zijn als de Nederlandse overheid, naast het lijstje van landen in ontwik-keling, een lijstje hanteert waarop landen met gezonde of opkomende economieën staan die net zo goed met deltaproblemen kampen. Ook daar zijn deuren te openen.”
en lessen te leren?
schaap: “Absoluut. In het buitenland kom je terecht in situaties die zich hier eens in de duizend jaar voordoen. Je ervaart hoe andere culturen met vergelijkbare vraag-stukken omgaan. In de delta van de Mekong, die jaarlijks overstroomt, oogsten ze in een jaar wel drie soorten teelt. Dat gaat van ‘zoete’ naar ‘zoute’ gewassen, in over-eenstemming met de omstandigheden, en ’s winters, als de boel onderstaat, is er visteelt. In Nederland zijn we dat verleerd, hoe je je plooit naar de natuur. Terwijl die benadering voor oplossingen kan zorgen; denk aan verzilting van landbouwgronden. Leren van de ander is inherent aan Enabling Delta Life.”
een voorsprong nemen op de toekomst, kan dat? Welke maatregelen bieden nu uitkomst? en welke morgen? actuele, wetenschappelijk onderbouwde, begrij pelijke, bruikbare kennis is de voedingsbodem van nieuw beleid. vergaarde kennis wordt in allerlei vormen beschikbaar gesteld. in scenario-studies, bijvoorbeeld, waar-mee beleids makers en bestuurders een route naar een duurzame delta kunnen uitzetten.
Beleid en planning Hoe gaan we om met de delta?
gezonde noordzee
tien delta’s en vier rivieren
hoogwaterbescherming azerbeidzjan
deltabeheer in zicht
serious games: geen kinderspel
een voorsprong nemen op de toekomst, kan dat? Welke maatregelen bieden nu uitkomst? en welke morgen? actuele, wetenschappelijk onderbouwde, begrij pelijke, bruikbare kennis is de voedingsbodem van nieuw beleid. vergaarde kennis wordt in allerlei vormen beschikbaar gesteld. in scenario-studies, bijvoorbeeld, waar-mee beleids makers en bestuurders een route naar een duurzame delta kunnen uitzetten.
Beleid en planning
Beleid en PlanninG
uitGAVEn wAtERVEiLiGhEiD in nEDERLAnD
mAtE wAARin AAnpAk DELtApRobLEmEn noDiG iS
Suppletie: 45.000.000 euro
Waterkeringzorg: 550.000.000 euro
Bruto Nationaal Product (BNP): 650.000.000.000 euro
Nijl
Inco
mat
i
Gan
ges-
Bra
hm
a-pu
tra-
Meg
hn
a
Yan
gtze
Cili
wu
ng
Mek
ong
Rijn
-Maa
s
Don
au
Cal
ifor
nia
Bay
Mis
siss
ippi
10 11Deltares Jaarverslag 2010
aquaterraEen wetenschappelijke basis voor ver-
antwoord beheer van Europese rivier-
stroomgebieden – van ondergrond tot
oppervlaktewater – is de voornaamste
op brengst van het EU-project AquaTerra.
Vier Europese stroomgebieden – Maas,
Elbe, Ebro en Donau – zijn doorgelicht.
Hoe beïnvloeden verontreinigende stof-
fen het systeem, ter plekke en in een
groter ruimtelijk verband? Welke rol
speelt de verandering van klimaat of
land gebruik? Deltares leverde in de
afgelopen vijf jaar een forse bijdrage
aan de ontwikkeling van kennis en in-
strumenten. Het resultaat: waardevolle
nieuwe inzichten in de (door)werking
van en omgang met verontreinigingen
in riviersystemen.
inFo
http://eu-aquaterra.de
Beleid en planning tien delta’s en vier rivieren
de wereldbevolking blijft voorlopig groeien. naar verwach-ting zal de aarde nog deze eeuw 9 miljard bewoners tellen. Meer dan de helft zal op een kluitje zitten: in stedelijke gebieden langs rivieren en in kuststreken. de druk op de toch al kwetsbare deltagebieden wordt verder opgevoerd.
hoeveel druk kan een delta hebben? hoe bewaar je de balans tussen ontwikkeling en bescherming? Beleidsmakers en beheerders van delta’s stellen zich deze vragen telkens opnieuw. Want leven in de delta is pure dynamiek. plannen maken voor de toekomst is een voortdurend wikken en wegen.
Deltares helpt beleidsmakers de voors en tegens van maat-regelen te doorgronden en te komen tot een verantwoord besluit. Door kennis te ontwikkelen, te bundelen en aan te bieden in bruikbare vorm. Door met de kennis van nu vooruit te blikken naar wat kan komen. Door inzicht in de fysica van de delta te verweven met inzicht in demografie, economie, com-municatie, beleidsvorming en innovatie.
Deltares ontwikkelt en zoekt naar interessante alternatieven en baanbrekende concepten. Zoals een vernieuwende benade-ring van waterbouw en kustverdediging, waarin de ingenieur de natuur als bondgenoot inschakelt. Zoals een gesloten ste-delijke waterkringloop, een multifunctionele dijk of een visie op slim gebruik van ondergrondse ruimte. Of zoals Tijdelijk Anders Bestemmen, een ommekeer in het denken over toe-kenning van functies. We bouwen niet voor de eeuwigheid. Duurzaam ruimtegebruik kan samenvallen met een flexibele, tijdelijke inrichting van een gebied dat op langere termijn wel-licht anders gebruikt gaat worden.
Al deze kennis krijgt zijn beslag in onder meer strategische studies, beleidsanalyses, integrale visies, scenario’s en soft-ware. In toepassing van geavanceerde informatiesystemen en veelbelovende technologie. Zo wordt kennis een voedings-bodem voor beleid en planning.
projecten 2010 BELEID EN PLANNING
Wonen, werken, eten, drinken … waar de levensomstandigheden het best zijn, bevindt zich het merendeel van de wereldbevolking. Maar hoe meer mensen op een kluitje gaan zitten, hoe hoger de druk op de omgeving.
Hoe gevoelig zijn ’s werelds delta’s voor
overstroming, overbevolking, opwarming
of ondervoeding? Met Alterra heeft
Deltares een vergelijkende studie ge-
maakt van tien deltagebieden. Dankzij
de medewerking van lokale deskundigen
biedt de studie Comparative Assessment
of the vulnerability and resilience of
10 deltas een actueel overzicht van de
meest prangende deltavraagstukken
wereldwijd. Zowel de veerkracht van
afzonderlijke delta’s als de behoefte aan
relevante kennis is in beeld gebracht. De
studie kwam tot stand in het kader van
het onderzoeksprogramma Kennis voor
Klimaat en de internationale netwerk-
organisatie Delta Alliance.
inFo
www.delta-alliance.org
gezonde noordzee
de kaderrichtlijn Mariene strategie – europese regelgeving voor gezonde zeeën – is sinds 2008 van kracht. de rijksoverheid heeft de taak deze richtlijn in te gaan voeren. dat gebeurt stapsgewijs tot in 2020.
De Kaderrichtlijn Mariene Strategie
(KMR) is ten eerste bedoeld om een
balans te bereiken tussen de natuur-
lijke waarde en het menselijk gebruik
van de zee. Via duurzaam gebruik en
bescherming en behoud van mariene
ecosystemen moeten in 2020 alle Euro-
pese zeeën in een ‘goede milieutoestand’
verkeren. Om dat voor elkaar te krijgen,
moet in eerste instantie duidelijk zijn
in welke toestand het mariene systeem
nu verkeert, wat een goede milieutoe-
stand inhoudt, hoe je die bereikt en hoe
je deze kunt vaststellen, namelijk door
te meten en te monitoren. Deltares en
IMARES hebben deze onderwerpen uit-
gewerkt voor de ministeries van I&M en
EL&I. IMARES beschikt over specialisti-
sche biologische kennis, terwijl Deltares
zich meer op het menselijk gebruik heeft
gericht, en op vertaling van de richtlijn in
nationale beleidskaders.
inFo
www.noordzeeloket.nl/ems
wim VAn DRiEL,
pRoGRAmmAmAnAGER DELtA ALLiAncE:
“Hoe kwetsbaar is een delta? Overal ter wereld kampt men met vergelijkbare problemen, tegelijker tijd zijn er veel verschil-len. Om deltagebieden te kunnen vergelijken hebben we een raam-werk ontwikkeld voor de integratie van onder meer demografische, economische, klimatologische en fysische informatie. Hoe ‘scoren’ de tien deelnemers op land- en water gebruik, infrastructuur, grondstoffen en bestuur? Zet de resultaten naast elkaar en je weet hoe je elkaar verder kunt helpen.”
12 13Deltares Jaarverslag 2010
BELEID EN PLANNING projecten 2010
hoogwaterbescherming azerbeidzjan
in mei 2010 werd azerbeidzjan overvallen door overstro-mingen. de rivieren araz en kura traden buiten hun oevers en veroorzaakten veel schade. op uitnodiging van de regering kwam een team van nederlandse deskundigen over om poolshoogte te nemen. namens deltares reisde Michiel van der ruyt af naar azerbeidzjan.
Van der Ruyt: “De overstromingen bleken vooral het gevolg van grote
hoeveelheden smeltwater uit de Kaukasus en Turkije. De rivieren kon-
den de hoge afvoeren niet verwerken en op verschillende plekken bra-
ken dijken door. De overheid is erop gebrand dit soort catastrofes te
voorkomen. Op uitnodiging van het Ministry of Emergency Situations
is een team van Deltares en Royal Haskoning aan de slag gegaan,
in nauwe samenwerking met Azerbeidzjaanse deskundigen. Hydro-
logisch en geotechnisch onderzoek in combinatie met dijkinspectie
heeft geleid tot een advies voor kortetermijnmaatregelen. Een ervan
is de aanleg van een meetnet voor waterstanden en de introductie van
monitoring en databeheer ter verbetering van de hoogwatervoorspel-
lingskracht.”
inFo
deltabeheer in zicht
het deltaprogramma komt op stoom. in 2010 werkten rijkswaterstaat Waterdienst en deltares onder meer aan het deltamodel, een instrument om mee te bepalen in hoeverre waterstaatkundige maatregelen in het hoofdwatersysteem bijdragen aan de veiligheid en de zoetwater-voorziening.
Om de robuustheid van maatregelen te
toetsen zijn, samen met het KNMI en het
Planbureau voor de Leefomgeving (PBL),
vier deltascenario’s ontwikkeld: wat
gebeurt er als rivieren structureel meer
water afvoeren en westelijk Nederland
verder verstedelijkt? En wat als er
‘s zomers bijna geen regen valt en de
economische groei veel langzamer ver-
loopt? En …
Het Deltaprogramma gaat ook land-
bouw, natuur en scheepvaart aan. Om
maatregelen te toetsen is integratie van
modellen en -informatie nodig. In dit
modelsysteem, het Deltamodel, zijn mo-
dellen van het hoofdwatersysteem ver-
bonden met het Nationaal Hydrologisch
Instrumentarium. Met KNMI, TNO, RIVM,
PBL en Alterra wordt het palet aan mo-
dellen verder verbreed in het Nationaal
Modellen- en Datacentrum (NMDC).
inFo
www.deltacommissaris.nl
www.nmdc.eu
michiEL VAn DER Ruyt
“dit soort catastrofes wil
je natuurlijk voorkomen”
projecten 2010 BELEID EN PLANNING
serious games: geen kinderspel
stel je voor: met een handvol professionals zit je rondom een touchtable. op die tafel zie je een bouwput. er is meer zetting opgetreden dan verwacht. iedere deelnemer, van aannemer tot wethouder, heeft zijn eigen rol. hoe los je samen het probleem op en zorg je voor een goede communicatie?
Net echt. Dat is de charme van geavanceerde, door ICT
ondersteunde spellen. Ze worden ingezet als trainings-
en communicatiemiddel en om – soms abstracte –
situaties inzichtelijk te maken en kennis over te dragen.
Bij Deltares houdt een speciaal team zich bezig met de
ontwikkeling van games die uiteenlopende vraagstuk-
ken adresseren. Zoals de in 2010 gereed gekomen game
voor de Landelijke Commissie Overstromingen (LCO). Als
waterbeheerders belanden de spelers in een overstro-
mingssituatie en moeten ze in overleg met burgemees-
ter en andere partners in de veiligheids keten knopen
gaan doorhakken. Zo krijg je crisisbeheer in de vingers.
inFo
mARJoLiJn hAASnoot
“Het spel geeft inzicht
in de beperkte houd-
baarheid van beleid”
duurzame deltaMarjolijn Haasnoot is betrokken bij een pro-
ject waarin verschillende versies van de toe-
komst worden verkend ter ondersteuning van
strategisch waterbeheer: “ Voor dit project is
een spel ontwikkeld – Duurzame Delta – dat
zowel deelnemers als onderzoekers inzicht
biedt in de beperkte houdbaarheid van beleid.
Het is een combinatie van bordspel en com-
putermodel. Twee teams van ‘waterbeheer-
ders’ krijgen realistische problemen voor de
kiezen, bijvoorbeeld de beperkte bevaarbaar-
heid als gevolg van klimaatverandering. Elk
team stelt maatregelen voor, waarover moet
worden onderhandeld om tot twee maat-
schappelijk houdbare maatregelen te komen.
Het computermodel berekent en visualiseert
de gevolgen op korte termijn. Dat levert een
voedings bodem voor het bijstellen van maat-
regelen. Na drie of vier ronden ben je een stuk
verder in de toekomst en is er genoeg stof
voor een interessante evaluatie. Duurzame
Delta is vorig jaar diverse malen gespeeld. We
hebben er onder andere van geleerd dat men
vooral reageert op kortetermijnproblemen,
ondanks het voornemen om te anticiperen op
langetermijnprocessen.”
Waterveiligheid is geen gegeven. Waterveilig-heid is de vinger aan de pols houden. Water-veiligheid is weten wat je kunt verwachten. Waterveiligheid is bestuderen hoe anderen om- gaan met een teveel aan water. Waterveilig-heid is leren van en bouwen met de natuur. Waterveiligheid is klaar staan als de nood aan de man is. Waterveiligheid is de vloed voor zijn maar de druppel voor lief nemen.
Waterveiligheid Hoe gaan we om met
teveel water?
kennis voor keringen
‘green adaptation’: met natuur valt veel te winnen
voorbereid op het ergste
deltavraagstukken in Zuidoost-azië
Waterveiligheid is geen gegeven. Waterveilig-heid is de vinger aan de pols houden. Water-veiligheid is weten wat je kunt verwachten. Waterveiligheid is bestuderen hoe anderen om- gaan met een teveel aan water. Waterveilig-heid is leren van en bouwen met de natuur. Waterveiligheid is klaar staan als de nood aan de man is. Waterveiligheid is de vloed voor zijn maar de druppel voor lief nemen.
Waterveiligheid
WateRVeiliGHeid
AAntAL nAtuuRRAmpEn wERELDwiJD (1991-2005)
1300 2000
AAntAL SLAchtoFFERS (1991-2005)
koStEn in miLJARDEn uS DoLLAR (1991-2005)
in het jaar 1960 in het jaar 2000
750 450
220.00065.000 420.000 135.000
400110 270 370
VERhouDinG oVERStRominGEn En EconomiSchE VERLiEzEn
Droogte (incl. hitte en branden) Wind en storm
Aardbeving en tsunami Overstroming en aardverschuiving
16 17Deltares Jaarverslag 2010
projecten 2010 WATERVEILIGHEID
azerbeidzjan, albanië, Brazilië, frankrijk, pakistan, polen, vietnam … evenals voorgaande jaren stond 2010 in het teken van het wassende water. van echte rampen tot natte voeten, overal ter wereld drukten overstromingen slacht-offers én toeschouwers met de neus op de feiten. Wie nabij water woont, moet werken aan veiligheid. Meer dan ooit zelfs, gezien de grote aantallen getroffenen, de hoge kosten en de mogelijke gevolgen van een ver anderend klimaat.
Water weren is één ding, water beheersen een ander. In Neder-land hebben we ervaring met beide. Maar er wordt niet achter-over geleund. Veiligheid is nooit vanzelfsprekend. Daarom krijgt preventie van overstromingen onverminderd aandacht en wordt er hard gewerkt aan sterkere dijken. Daarom wordt meer ruimte geschapen voor een tijdelijk teveel aan rivier- en regenwater. Maatregelen die al in de vorige eeuw zijn bedacht.
In deze eeuw is meer nodig. In 2008 onderzocht een nieuwe Deltacommissie wat de gevolgen kunnen zijn van klimaat-verandering en hoe we hierop kunnen reageren. Uit haar advies is een Deltaprogramma geboren. Anders dan een halve eeuw geleden draait ‘waterveiligheid’ niet langer om het voorkómen van overstromingen alleen, maar ook om ruimtelijke inrichting en risico- en rampenbeheersing. In dit opzicht kunnen we lering trekken uit de praktijk in andere landen. Onderzoek hiernaar is geen herhaling van zetten. Bepalen welke maat regelen de juiste zijn voor deze eeuw, is een gloednieuwe opgave. Een die behalve vernuft aanpassingsvermogen vergt. Want de wereld van nu is niet die van straks. Om te kunnen anticiperen op een veilige toekomst is vernieuwende kennis nodig.
Waterveiligheid Kennis voor keringen ‘green adaptation’: met natuur valt veel te winnen
steeds vaker wordt de natuur een bondgenoot in het beheer van de delta. volgens helena hulsman, adviseur mariene ecologie, heeft ‘green adaptation’ de toekomst.
“Er valt veel te winnen op het gebied van
veiligheid, in ecologisch en vaak ook eco-
nomisch opzicht, wanneer ecosysteem-
diensten worden benut in waterbeheer
en klimaatadaptatie. Deltares is al jaren
bezig te bestuderen hoe dat kan. ‘Green
Adaptation’ raakt vrijwel alle aanwezige
disciplines: van ecologie tot waterbouw,
van ruimtelijke ordening tot zoetwater-
voorziening.”
Buffer“Green Adaptation bestrijkt een wereld
van ideeën, methoden en technieken.
Van restauratie van mangrovebossen
ter bescherming van de kust in Suriname
tot het testen van kunstmatige oester-
riffen ter stabilisatie van zandplaten in
de Oosterschelde. Zelf ben ik betrokken
bij de totstandkoming van een groene,
golfremmende dijk in de Noordwaard,
een polder die in het kader van Ruimte
voor de Rivier grotendeels wordt ontpol-
derd. De dijk komt pal voor een bewoond
fort te liggen maar kan een meter lager
worden door aanleg van een buitendijks
wilgenbos dat voor golfremming zorgt.
De groene dijk is bovendien zo ontwor-
hELEnA huLSmAn
“de dijk kan een meter lager door
er een wilgenbos voor te plaatsen”
de veiligheidsnormen waaraan de primaire waterkeringen in nederland moeten voldoen, zijn ruim een halve eeuw oud. er zijn nu meer levens, have en goed te beschermen. Maar ook de risico-benadering is anders. hoogste tijd voor een herijking.
In het kader van de verkenning Water-
veiligheid 21ste eeuw (WV21) is sinds
2005 informatie verzameld om een
besluit te kunnen nemen over nieuwe
normen voor waterkeringen. In opdracht
van Rijkswaterstaat Waterdienst heeft
Deltares onder meer sociaaleconomische
en waterstaatkundige (risico) analyses
uitgevoerd en laten uitvoeren, om het
maatschappelijk debat mogelijk te
maken over de vraag: ‘Wat is een accep-
tabel risico op overstroming?’ Informatie
over overstromingskansen, risico’s voor
mens en maatschappij, gevolgen en kos-
ten is input voor een besluit over veilig-
heidsnormen en voor een verder vorm te
geven Deltap rogramma.
inFo
pen dat hij in het landschap opgaat. Vei-
lig, kostenefficiënt, natuurlijk én vrien-
delijk voor het oog.”
internationaal“In 2010 heb ik met Maaike Maarse de
Nederlandse ‘best practices’ geïnven-
tariseerd, en bepaald welke concepten
wereldwijd toepasbaar zijn. Zoiets doen
we nu ook voor ontwikkelingslanden, in
samenwerking met Conservation Inter-
national. Juist in die landen biedt Green
Adaptation een vorm van duurzame ont-
wikkeling waarin veiligheid kan samen-
gaan met voedsel- en zoetwatervoor-
ziening. Door slim gebruik te maken van
natuurfuncties valt er veel te winnen.”
inFo
www.innoverenmetwater.nl
www.ecoshape.nl
ARJAn bERkhuySEn, wERELD nAtuuR FonDS:
“Gezonde ecosystemen zijn niet alleen de grondvesten waarop een gezonde planeet rust, in veel arme landen zijn ze van levensbelang voor miljoenen mensen. Ik doel op de natuur als leverancier van proteïne. Green adaptation beschouwt de natuur als bouwsteen voor infrastructuur en als vertrekpunt voor waterbeheer. Zo kan veiligheid samengaan met behoud, zelfs versterking, van het ecosysteem. Het werkt, het is duurzaam en verdient daarom alle aandacht.“
18 19Deltares Jaarverslag 2010
In Nederland dringt het besef door, en
niet alleen bij waterbeheerders, dat
water keren – hoe goed dat ook gebeurt
– niet voldoende is. Dat je ook de risico’s
moet kennen en beheersen, en voor-
bereid moet zijn op een crisissituatie.
Meerlaagsveiligheid noemen we dat.
Monitoring, voorspellingen, waarschu-
WATERVEILIGHEID projecten 2010
voorbereid op het ergste
overstromingen voorkomen en omgaan met het risico op overstroming zijn twee verschillende vaardigheden. als je een volledig waterveilig-heidsbeleid wilt voeren, moet dat een twee-eenheid zijn.
wingen en andere vormen van infor-
matievoorziening zijn hiervoor even
belangrijk als heldere afspraken tussen
partners in de veiligheidsketen, bestuur-
lijke daadkracht en communicatie met
de omgeving. Bestuurders en bevolking
moeten, als het water tot de lippen komt,
elkaar begrijpen en vertrouwen. Dat ge-
beurt op basis van goed onderbouwde
besluiten en tijdig handelen.
voorspellingenIn Nederland, maar ook elders in de we-
reld, brengt Deltares deskundigheid in
bescherming tegen en in de omgang mét
overstromingen bij elkaar. Door alle as-
pecten van waterveiligheid aan de orde te
stellen, adequate informatievoorziening
in het bijzonder. Bijvoorbeeld door op
basis van hydrologische en meteorolo-
gische gegevens afvoeren en waterstan-
den te voorspellen langs rivieren, kusten
en meren, en zo de overstromingsdrei-
ging inzichtelijk te maken, al dan niet in
de vorm van waarschuwingen. Deltares
maakt hiervoor gebruik van het systeem
Delft-FEWS, dat wereldwijd steeds meer
toepassingen kent. Ook bij de National
Weather Service in de VS is Delft-FEWS
in 2010 operationeel geworden.
inFo
verder met delft-feWsDelft-FEWS is in de loop der jaren op steeds meer gebieden en onderwerpen
toegepast. Afgelopen jaar ondersteunde Deltares verschillende partijen in het
gebruik, zoals:
• waterschappen bij de ontwikkeling van een beslissingsondersteunend
systeem;
• Rijkswaterstaat bij de harmonisering van de verschillende operationele
systemen voor waterstandsverwachtingen;
• de Southern African Development Community met advies over de
haalbaarheid van een hoogwatervoorspellingssysteem voor de Zambezi;
• het Britse Environment Agency met een voorspellingsmodel voor
golfhoogte en golfoverslag aan de kust van Wales;
• het Australische Bureau of Meteorology met het inzichtelijk maken
van onzekerheden in voorspellingen.
projecten 2010 WATERVEILIGHEID
deltavraagstukken in Zuidoost-azië
in Zuidoost-azië is deltares op diverse fronten actief. van een herwaar-dering van het hoogwatervoorspellingssysteem in Bangladesh tot een strategie om de ‘zinkende’ miljoenenstad jakarta te behoeden voor overstromingen. rinus vis, afdelingshoofd duurzaam gebruik van Water en Bodem, vat samen.
Wat speelt er?
“Kort gezegd heb je te maken met de
gevolgen van klimaatverandering in sa-
menhang met een groeiende economie
en bevolking. De zeespiegel stijgt en
extreme neerslag doet rivieren overstro-
men. Hoe meer mensen en welvaart, hoe
groter de schade als er iets misgaat. In
een grote kuststad zoals Jakarta daalt
de bodem ook nog eens in hoog tempo
waardoor de stad als in een badkuip ligt.
Zonder maatregelen om water op te van-
gen, af te voeren of te keren, zullen grote
delen van de stad steeds vaker onder
water komen te staan.”
Wat hebben jullie vorig jaar gedaan?
“Ik geef twee voorbeelden. We werken
samen met het International Centre for
Water Hazard and Risk Management
(ICHARM), een in Japan gevestigde
organisatie die aan UNESCO is gelieerd.
Dit Centre of Excellence richt zich op
de voorbereiding van investeringen in
voorzieningen voor hoogwaterrisico-
management en het vergroten van de
betrokkenheid en capaciteit van regi-
onale overheden. Met ICHARM en een
aantal lokale organisaties voeren we
proefprojecten uit in drie landen. In de
Cambodjaanse Mekongdelta gaat het
RinuS ViS
“Hoe meer welvaart,
hoe groter de schade
als het misgaat”
om overstromingsrisicomanagement
op dorpsniveau, in het Indonesische
stroomgebied van de Solo wordt een
op remote sensing gebaseerd voorspel-
lingssysteem geïmplementeerd en in
Bangladesh geven we advies over de
mogelijke herziening van het voorspel-
lingssysteem voor overstromingen. Een
belangrijk doel van het project is over-
dracht van kennis naar ICHARM. Verder
heeft een consortium van Deltares en
Nederlandse adviesbureaus voor het
Indonesische Ministerie van Planning
een door Partners voor Water gefinan-
cierde studie opgesteld, in aanloop naar
een strategie voor de bescherming van
Jakarta tegen overstromingen.”
inFo
naar zoet water is altijd vraag. Waar veel mensen wonen, is veel water nodig. soms is de vraag groter dan het aanbod. anticiperen op dé watervraag vergt een brede blik. hoe verhoudt de voorraad zich tot de consumptie? hoe vindt het water zijn weg van bronnen naar gebrui-kers? Wie heeft te weinig, wie te veel? kan dat sneller, schoner, eerlijker, goedkoper, beter?
Water voor geBruik Hoe gaan we om met te
weinig water?
natuurlijk Markermeer-ijmeer
india: duurzaam grondwaterbeheer begint lokaal
volkerak-Zoommeer weer gezond dankzij
zoutwerend luchtbellenscherm?
op het grensvlak van grond- en oppervlaktewater
naar zoet water is altijd vraag. Waar veel mensen wonen, is veel water nodig. soms is de vraag groter dan het aanbod. anticiperen op dé watervraag vergt een brede blik. hoe verhoudt de voorraad zich tot de consumptie? hoe vindt het water zijn weg van bronnen naar gebrui-kers? Wie heeft te weinig, wie te veel? kan dat sneller, schoner, eerlijker, goedkoper, beter?
Water voor geBruik
WateR VooR GeBRUiK
VERDELinG wAtER VAn DE wERELD
VERhouDinG zoEtwAtERGEbRuik wERELDwiJD
70%22% 8%
Meren en rivieren
Grondwater
IJs en sneeuw
Zout
Zoet
bEVoLkinGSGRoEi En zoEtwAtERGEbRuik
1950
Wat
erge
bru
ik (
km³)
Bev
olki
ng
(x1
.00
0.0
00
)
1975 2000 2025
6.000
4.500
3.000
1.500
0
10.000
7.500
5.000
2.500
0
22 23Deltares Jaarverslag 2010
hoe gewoon is water uit de kraan? Water om te drinken, het toilet door te spoelen, de was te doen… in nederland hebben we doorgaans genoeg voor iedereen. Maar de tuin sproeien tijdens een lange droge zomer? Beter niet. ook in waterrijk nederland is er niet altijd voldoende zoet water voor iedereen. hoe wordt het water verdeeld in tijden van schaarste? hoe om te gaan met verzilting en verontreiniging? hoe rekening te houden met de gevolgen van klimaat-verandering? de nederlandse vraagstukken zijn die van alle landen. Met dien verstande dat het tekort elders soms veel nijpender is.
Het zoetwatervraagstuk is er een van kwantiteit en kwaliteit. Hoe win en beheer je grond- en oppervlaktewater zodat de burger kan drinken, de landbouwer kan oogsten en de brouwer zijn bier kan maken? Niet alleen nu, maar ook over vijftig jaar als het grondwater misschien meer verzilt is of het ‘s zomers maar niet wil regenen. Hoe voorkom je dat watergebruik leidt tot uitputting van voorraden, verstoring van het systeem, bodem daling, verarming van de natuur?
Deltares levert kennis vanuit verschillende invalshoeken. In-tegrale strategieën en geavanceerde informatiesystemen voor waterkwaliteits- en kwantiteitsbeheer op het niveau van regio’s, landen en stroomgebieden. Of juist een gedetailleerde analyse van lokale interactie tussen bodem, grond- en opper-vlaktewater. Adviezen over de aanleg van watervoorraden, efficiënter gebruik gedifferentieerd naar doelgroep, of de in- zet van saneringsmethoden. In de breedte en in de diepte: Deltares helpt zoet water verantwoord te verdelen en duur-zaam te beheren.
Water voor geBruik
projecten 2010 WATER VOOR GEBRUIK
india: duurzaam grondwaterbeheer begint lokaalnMij
de vraag naar zoetwater als bron van drink- en irrigatiewater is groot in india, het aanbod schaars. het aanleggen van waterputten biedt snel soelaas, maar duurzaam grondwaterbeheer vraagt om meer. Begrip van de werking van het grondwatersysteem, bijvoorbeeld, en monitoring van de waterkwaliteit. deltares is betrokken bij grondwaterprojecten in twee deelstaten.
toolkit voor orissaSamen met lokaal actieve NGO’s leert
Deltares de bevolking in Orissa eenvou-
dige tests uitvoeren en gegevens inter-
preteren. Marijn Kuijper: “Met de toolkit
die wij met NGO Gram Vikas hebben
ontwikkeld, kunnen dorpsbewoners, na
een gerichte training, bijvoorbeeld zélf
controleren of het water teveel zout,
bacteriën of nitraat bevat. En maat-
regelen nemen als dat nodig is. Uit er-
varingen in India weten we nu dat in veel
dorpen de drinkwaterkwaliteit nog nooit
is getest. We hebben veel lokale NGO’s
en overheidsinstellingen bezocht die
werken aan verbetering van drinkwa-
ter- en sanitaire voorzieningen. Steeds
weer zien we dat beide onderwerpen ge-
scheiden worden behandeld, terwijl lekke
rioleringen en beerputten grote bronnen
van drinkwatervervuiling zijn. E-coli-
bacteriën, nitraten en bestrijdingsmid-
delen uit de landbouw en uit sanitaire
systemen vormen hét probleem voor de
toekomstige drinkwatervoorziening in
India.”
grondwatermodel voor gujaratIn Gujarat met zijn extreem droge kust-
zone heeft Deltares met NGO Ambuja
Cements Foundation aan een grondwa-
termodel gewerkt. In dit gebied is men
voor irrigatie en drinkwater grotendeels
afhankelijk van grondwater. Verzilting
mARiJn kuiJpER
“Samenwerking met
lokale partners is een
belangrijke doelstelling”
als gevolg van grondwateronttrekkin-
gen is een groot probleem, dat naar ver-
wachting alleen maar zal groeien. Met
het model kun je strategieën analyseren
voor het tegengaan van verzilting. Bij
gebrek aan conventionele data zijn indi-
recte gegevens gebruikt om het model te
voeden: welke gewassen er voorkomen,
bijvoorbeeld, en hoeveel water er nodig
is om ze te laten groeien.
Kuijper benadrukt dat samenwerking
met lokale partners en het toepas-
baar maken van kennis een belangrijke
doelstelling van Deltares is. “Op weten-
schappelijk en bestuurlijk niveau en juist
ook op lokaal niveau – in de dorpen, op
het platteland. Dat lijkt te lukken, ge-
tuige een opmerking die de directeur
van Gram Vikas maakte: ‘You demystify
groundwater knowledge for us’.”
inFo
een natuurlijk Markermeer-ijmeer begint met …
… de nationale wensom Natura2000-gebied Markermeer-
IJmeer aantrekkelijker te maken voor
wonen, werken en leven. En om de eco-
logische kwaliteit van het gebied te ver-
beteren zodat een robuust, klimaatbe-
stendig watersysteem ontstaat.
… het opzetten van programma’sen projecten waaronder Natuur lijk(er)
Markermeer-IJmeer (NMIJ), de Toekomst-
agenda Markermeer-IJmeer en het Pro-
gramma Randstad Urgent om de wens te
vervullen. In 2015 moet uit NMIJ blijken
welke investeringen in natuurontwikke-
ling het kansrijkst zijn.
… gedegen onderzoekvoor het beantwoorden van honderden
onderzoeksvragen gericht op het vinden
van maatregelen waarmee het Marker-
meer-IJmeer ‘gezonder’ wordt. Dat wil
zeggen: minder slib, helderder water,
meer soorten en een betere verbinding
met andere ecologisch waardevolle zones.
nMij betekent voor deltares ook …… het vastleggen en breder verspreiden
van alle kennis die tijdens de zesjarige
onderzoeksperiode (2009-2015) be-
schikbaar komt. Want slib- en water-
kwaliteitsproblemen doen zich ook
elders in ondiepe meren en plassen voor.
inFo
www.rijkswaterstaat.nl
zoek op Markermeer-IJmeer
24 25Deltares Jaarverslag 2010
Waarom zoutlek voorkomen bij de
Volkeraksluizen?
“Aan de zoetwaterkant van de sluizen
liggen belangrijke waterinnamepunten
zoals Koert en Bernisse. Als het zout-
gehalte in het water te hoog wordt, kan
dit nadelige gevolgen hebben voor de
drink- en industriewatervoorziening en
voor de land- en tuinbouw in een deel
van Zuid-Holland.”
Waarom proefdraaien bij de Stevinsluis?
“Het Volkerak-Zoommeer is nu nog zoet,
een proef bij de Volkeraksluizen is daar-
om niet mogelijk. We hebben gekozen
voor een sluis met een duidelijke zoet-
zoutovergang en een vergelijkbare lay-
out. Dat op de Stevinsluis al een tradi-
tioneel zoutlekbeperkend bellenscherm
aanwezig was, gaf bovendien een mooie
referentie bij het testen van nieuwe
methodes.”
Welke methodes zijn beproefd?
“Het gebruik van waterschermen en
nieuwe, innovatieve luchtbellenscher-
men. Het bij laagwater spoelen van de
schutkolk met zoet IJsselmeerwater.
En het plaatsen van een drempel op
de bodem van de sluis aan de IJssel-
meerzijde. Omdat zout water zwaarder
is dan zoet water houdt die drempel
de uitstroom van zout water naar het
IJsselmeer deels tegen.”
Jullie conclusie?
“Dat de verschillende methoden behoor-
lijk effectief zijn in het beperken van de
zoutdoordringing, maar dat geen enkele
methode of techniek in z’n eentje vol-
staat. Vandaar ons advies om innova-
tieve luchtbellenschermen te gebruiken
in combinatie met andere maatregelen.”
WATER VOOR GEBRUIK projecten 2010
Volkerak-Zoommeer weer gezond dankzij zoutwerend luchtbellenscherm?
het zomerse blauwalgenprobleem in het volkerak-Zoommeer is hard-nekkig. land- en tuinbouw, veeteelt, recreatie en natuur zijn de dupe. Zout water inlaten lijkt een oplossing. Maar hoe voorkom je dat dit zoute water het hollandsch diep binnendringt tijdens het schutten van sche-pen bij de volkeraksluizen? deltares-projectleider nicki villars licht toe.
nicki ViLLARS
“Zoet-zoutovergangen staan
in de publieke en politieke
belangstelling”
luchtinjectie
open sluisdeur
zout zoet
schutkolk
gesloten sluisdeur
compressor
pomp
zoetwaterinjectie
Sluis met zoet zout scheidingIntensief samengewerkt?
“Met heel veel anderen. Onderdelen van
Rijkswaterstaat, waaronder de Water-
dienst, de diensten IJsselmeergebied,
Zeeland en Zuid-Holland en de Dienst
Infrastructuur. Daarnaast DG Water, het
Hoogheemraadschap Hollands Noorder-
kwartier en drinkwaterbedrijf PWN. We
konden echt merken dat zoet-zoutover-
gangen in de publieke en politieke be-
langstelling staan.”
Breder toepasbaar?
“Bij alle sluizen met een zoet-zoutover-
gang waar men het risico op verzilting
van zoet water door zoutindringing wil
beperken. Waar men tegelijk streeft naar
minimale hinder voor de scheepvaart en
naar zuinig zoetwatergebruik in droge
periodes.”
inFo
projecten 2010 WATER VOOR GEBRUIK
op het grensvlak van grond- en oppervlaktewater
deltares verricht onderzoek naar de relatie tussen oppervlaktewater en grondwater. hoe beïnvloeden menselijke ingrepen de afvoer van grondwater? Wat is het effect op de hoeveelheid oppervlaktewater? Wat betekent het voor de waterkwaliteit? Modellen maken het mogelijk voorspellingen te doen en bij te sturen met maatregelen. een greep uit de deltares-projectpraktijk in 2010.
noord-BrabantHoe beïnvloeden menselijke ingrepen en klimaatverandering de afvoer van grond-
water naar oppervlaktewater? Deltares onderzocht dit in het stroomgebied van de
Noord-Brabantse beek ‘t Merkske. Met MODFLOW, een model dat de stroming van
grondwater simuleert, is bepaald hoeveel water wordt afgevoerd. En welk effect drai-
nage en grondwateronttrekkingen voor drinkwater, industrie en – ’s zomers – land-
bouw op het afvoervolume hebben.
Zinkfabrieken lieten hun sporen na in de Kempense grond. Het grondwater bevat
zware metalen zoals zink en cadmium. In welke mate en in welk tempo komen deze
stoffen nu in het oppervlaktewater terecht? Met een MODFLOW-model, uitgerust met
een module om het transport van stoffen door te rekenen, bracht Deltares dit aan
het licht.
achterhoekIs het nodig om kleinschalige processen te verwerken in grootschalige modelstudies?
Ja, toonden Ype van der Velde en Joachim Rozemeijer aan in hun promotieonderzoek.
In de Achterhoek bestudeerden zij de processen die spelen op het grensvlak van
grond- en oppervlaktewater op verschillende schalen. Ze concludeerden onder meer
dat we de aanwezige bergingsruimte in het grondwatersysteem moeten kennen om
te weten hoe snel regenwater wordt afgevoerd en terechtkomt in beken of sloten.
lake naivashaDit belangrijke zoetwatermeer in Kenia verdroogt, net als het omliggende gebied.
De verminderde toestroming van grondwater door grondwateronttrekkingen speelt
een rol. Maar welke? In samenwerking met het WNF, de Keniase Water Authority en
Europese rozentelers die hun rozen uit Kenia betrekken en dus afhankelijk zijn van de
beschikbare watervoorraad, brengt Deltares samen met de Universiteit Twente (ITC)
de situatie in kaart. Deltares adviseert om kennis en modellen te ontwikkelen, waar-
onder een model om de interactie tussen grond- en oppervlaktewater helder te krijgen.
inFo
grote aantallen mensen wonen, werken, eten en verplaatsen zich binnen betrekkelijk kleine gebieden. steeds meer mensen leven in stede-lijk verband. de ruimte is beperkt en staat onder hoge druk. door slim te bouwen en te leven, neemt de druk af. in stedelijk gebied kan ruimte flexibeler worden ingericht. functies kunnen beter worden gecombineerd. voort-gaande verstedelijking vraagt om goede ideeën en specialistische kennis.
transport en verstedelijking Hoe gaan we om met
de drukte?
grip op geotechnische risico’s
forensic geo-engineering: speuren naar
oorzaak en oplossing
stad gebaat bij sluiting waterketen
Meer met bodemenergie
eerst in bad, dan in de centrifuge
grote aantallen mensen wonen, werken, eten en verplaatsen zich binnen betrekkelijk kleine gebieden. steeds meer mensen leven in stede-lijk verband. de ruimte is beperkt en staat onder hoge druk. door slim te bouwen en te leven, neemt de druk af. in stedelijk gebied kan ruimte flexibeler worden ingericht. functies kunnen beter worden gecombineerd. voort-gaande verstedelijking vraagt om goede ideeën en specialistische kennis.
transport en verstedelijking
tRanSPoRt en VeRStedeliJKinG
wERELDbEVoLkinG wonEnD in StEDEn
tRAnSpoRt oEcD-LAnDEn
wERELDbEVoLkinG
8,3 miljard4,1 miljard
19
75
19
80
19
85
19
90
19
95
20
00
20
05
20
10
20
15
20
20
20
25
20
30
1975
5
4
3
2
1
0
2000 2015 2030
Bew
oner
s in
milj
arde
nP
erso
nen
verv
oer
in
mln
. rei
zige
rski
lom
eter
sG
oede
ren
tran
spor
t in
m
ln. t
onki
lom
eter
s
milj
oen
19
70
19
70
2 4 6 8 10 12 14
19
75
19
75
19
80
19
80
19
85
19
85
19
90
19
90
19
95
19
95
20
00
20
00
20
05
20
08
20
05
20
08
28 29Deltares Jaarverslag 2010
transport en verstedelijking
projecten 2010 TRANSPORT EN VERSTEDELIJKING
Grip op geo-risico’s
geotechnisch risicomanagement is van groot belang voor het succes van infrastructurele projecten. risico’s onderkennen betekent dat bouwambities beheerst kunnen worden gerealiseerd. de onzeker-heid die de ondergrond met zich meebrengt, vraagt een gestruc-tureerde aanpak en de inzet van kennis en kunde.
forensic geo-engineering: speuren naar oorzaak en oplossing
een stuk wegdek komt spontaan omhoog. een bouwput stroomt vol. huizen verzakken door bouwwerkzaamheden of als gevolg van paalrot. Bodemgedrag is niet altijd voorspelbaar – zeker niet in het stedelijk gebied waar gebouwen en infrastructuur dicht op elkaar staan. Met voorspelmodellen kunnen risico’s vooraf worden ingeschat en in-gedamd. als onverhoopt iets misgaat, analyseert en adviseert deltares ook achteraf. forensic geo-engineering in opmars.
Mandy Korff: “Bij calamiteiten, inciden-
ten of overlast achterhalen wat de
oorzaken zijn. Dat is wat ‘forensic geo-
engineering’ inhoudt. Onderzoek moet
methodisch en zorgvuldig worden uit-
gevoerd; er staan altijd vele belangen
op het spel. Regelmatig wordt Deltares
als onafhankelijk deskundige ingescha-
keld: door de projectorganisatie van
een bouwproject, door rechtbanken of
de Raad van Arbitrage voor de Bouw.
Het belangrijkste doel is te leren van
gemaakte fouten en herhaling te voor-
komen. Door de bouwwijze en de organi-
satiestructuur zó aan te passen dat het
probleem zich niet meer kan voordoen.”
Collega Joris van Ruijven onderzocht in
opdracht van Rijkswaterstaat waarom
in november 2010 een stuk wegdek
omhoog kwam aan de oostkant van de
Vlaketunnel. Schade aan het wegdek en
auto’s, en een afgesloten tunnel waren
het gevolg. “We waren snel ter plekke om
een quickscan uit te voeren en te beoor-
delen of de situatie veilig was. Daarna
begon het uitgebreide, systematische
onderzoek naar mogelijke oorzaken.
Parallel hieraan bedachten we een pas-
sende vorm van herstel van het wegdek.
Ook berekenden we de effecten van een
grote bemaling die nodig was voor de
herstelwerkzaamheden. Alles hangt met
alles samen in zo’n project en je moet
rekening houden met de omgeving.”
Jacob van Vliet, projectleider Vlaketun-
nel, Rijkswaterstaat: “In calamiteiten-
situaties ben je blij met een deskundige
partij die meedenkt. Niet alleen bij het
opsporen van de oorzaak, maar ook bij
het aandragen van oplossingsrichtingen
en de uitwerking ervan. Onder andere
hierdoor is het ons gelukt de Vlaketunnel
– een zeer belangrijke verbinding voor
Zeeland – snel weer te openen.”
inFo
Deltares hanteert sinds 10 jaar de
GeoQ-systematiek, die ervoor zorgt dat
geotechnische kennis op een gestruc-
tureerde manier wordt ingezet. In 2010
is GeoQ gebruikt om de wegverbreding
van de A10-Oost in de corridor Schiphol-
Amsterdam-Almere voor te bereiden.
Hierbij is kennis toegepast die gezamen-
lijk met Rijkswaterstaat en de sector is
ontwikkeld in het GeoImpuls-programma,
dat er op gericht is de geotechnische
faalkosten te halveren. Beheersing van
geotechnische risico’s kan pijn in de
nationale portemonnee voorkomen.
inFo
mAnDy koRFF
“Het doel is te leren van
gemaakte fouten”
de wereldbevolking blijft groeien en de stad blijft lonken. het wordt almaar drukker, met alle gevolgen van dien. twee grote opgaven voor stedelijke ontwikkelaars zijn het maximaal benutten van de beschikbare ruimte en het inzetten van aanwezige middelen en hulpbronnen om de druk op de stad te verlichten. dat gebeurt door water, grond, bodem, ruimte en bebouwing in samenhang te beschouwen, kringlopen te sluiten en functies te combine-ren. op het gebied van stedelijk water- en bodembeheer, materialen en grondstoffen, en de toepassing van multi-functioneel ruimte gebruik ontwikkelt deltares kennis om tot de broodnodige innovaties te komen.
Ruimte is volop beschikbaar onder de grond, voor tal van functies: van parkeren tot duurzame energie in de vorm van Warmte Koude Opslag. Ondergrondse ruimten, zoals par-keergarages, kunnen ook worden aangewend als tijdelijke berging van overtollig water. Stedelijk water is niet alleen een mogelijke bron van overlast. Het is een grondstof voor klein-schalige stedelijke landbouw en een waardevol element in het stedelijk landschap. In oververhitte steden kan water zorgen voor verkoeling. Meer mensen, meer gebouwen, meer infrastructuur: dat is ver-stedelijking. Meer wegen, sporen, havens, bruggen, tunnels en pijpleidingen om stoffen, goederen en mensen te vervoeren. Het realiseren van infrastructuur in stedelijk gebied is vaak een kwestie van werken op de vierkante meter, te midden van bestaande bebouwing. Dit kan niet zonder geotechnische kennis én adequaat risicobeheer. Deltares combineert kennis van geotechniek met instrumenten voor risico- en proces-management. Of het nu gaat om planvorming, advies of forensisch onderzoek, Deltares zorgt er voor dat stedelijke ontwikkeling voortvarend én verantwoord verloopt.
30 31Deltares Jaarverslag 2010
TRANSPORT EN VERSTEDELIJKING projecten 2010
Stad gebaat bij sluiting waterketen Meer met bodemenergie
de stad is parasitair, leeft bij de gratie van het omliggende gebied. haalt er water, energie, voedsel en dumpt er zijn afvalstoffen. deltares helpt dit proces te doorbreken. door kennis op te bouwen over het sluiten van waterketens en door stedelijk water te beschouwen als een kans voor energiebesparing.
In 2010 heeft Deltares verkennende
studies uitgevoerd zoals Stromen naar
een gesloten stad en een studie naar
het verkoelend effect van stedelijk op-
pervlaktewater. In het stedelijk waterbe-
heer verschuift de focus langzaam van
een betere beheersing naar een betere
benutting van het water in in de stad.
Naar kringloopsluiting. Daarbij valt te
leren van het buitenland. Bijvoorbeeld
van Australië, waar bewoners van water
dutch dialoguesNieuwe kennis van het sluiten van
de stedelijke water- en energiecy-
cli wordt door Deltares ook goed
ingezet in het buitenland. Zoals in
New Orleans, waar Deltares in 2010
een bijdrage leverde aan de Dutch
Dialogues: een ontwerpatelier ter
verduurzaming van het stedelijk
watersysteem.
sensitive cities een grote regentank bij
het huis hebben voor het doorspoelen
van het toilet en het besproeien van de
tuin.
duurzaam benuttenDe stad moet leren zoveel mogelijk ge-
bruik te maken van eigen bronnen. Bij-
voorbeeld door regenwater, maar ook
relatief schoon drainagewater, op te
vangen en te gebruiken voor laagwaardi-
ge toepassingen als irrigatie, brandblus-
sing en toiletspoeling. Door in water aan-
wezige energie en voedingsstoffen beter
te benutten. Ook in Nederland biedt dit
gedachtengoed nieuwe perspectieven,
op een meer duurzaam water verbruik,
bijvoorbeeld, en het winnen van schone
energie.
inFo
Wind, water, warmte uit de aarde … bronnen van hernieuwbare en duurzame energie zijn er genoeg. Maar hoe benut je ze op een verantwoorde manier?
Nederland loopt voorop in de ontwik-
keling en toepassing van systemen
voor Warmte Koude Opslag (WKO). Met
het oog op een duurzame energievoor -
ziening willen overheden en tal van
bedrijven graag meer gebruik maken
van deze cyclische methode om in de
bodem opgeslagen watervoorraden aan
te wenden voor koeling en verwarming
van gebouwen. In het onderzoeks pro-
gramma Meer met Bodem energie bestu-
deert Deltares, samen met partners
Bioclear, IF Technology en Wageningen
Universiteit, de mogelijkheden voor en
effecten van warmtekoudeopslag. Met een
combinatie van veldmetingen, laborato-
riumonderzoek, computermodel -studies
en proefprojecten voor gebiedsgericht be-
heer wordt bepaald welke effecten WKO-
systemen hebben op het grondwater en
hoe WKO in ruimtelijke planvorming past.
inFo
www.meermetbodemenergie.nl
projecten 2010 TRANSPORT EN VERSTEDELIJKING
eerst in bad, dan in de centrifuge
voor ingenieursbureau jp kenny zocht deltares naar de optimale vorm van een berm van stortsteen. een berm die een onderzeese gaspijpleiding moet beschermen tegen stroming, golven, ankers en hun kettingen. geo-technische en hydraulische vakkennis komen samen.
Tim Raaijmakers,
hydraulisch specialist:
“Met schaalmodellen van de leidingberm
hebben we de effecten van stroming en
golven op het ontwerp onderzocht. In
ons Atlantic Basin zijn schaalmodellen
van diverse bermontwerpen met golven
en stroming bestookt. Ze hebben golven
moeten weerstaan die eens in de 200
jaar voorkomen. De schaalmodellen
hebben we gemaakt naar een ontwerp
van de opdrachtgever. Op basis van
informatie over golfcondities, stroom-
snelheden en bodemeigenschappen in
Australië hebben we de testcondities
bepaald. Onderwatercamera’s en drie-
dimensionale foto’s legden vast wat er
gebeurde tijdens een storm. Door 3D-
reconstructies voor en na een proef te
vergelijken, komen vervormingen in
beeld en weten we welke constructie het
meest stabiel is.”
Dirk Luger, geotechnisch specialist:
“Om vervolgens vast te stellen wat er
gebeurt wanneer anker en ketting over
de berm worden getrokken en de vloei-
en van het anker de berm penetreren,
is het schaalmodel inclusief anker met
ketting beproefd in onze GeoCentrifuge:
een test opstelling waarmee de zwaar-
tekracht kunstmatig wordt verhoogd.
Zo simuleren we op kleine schaal wat
er in het echt kan gebeuren. De hydro-
dynamische en geotechnische testen
komen samen in een integraal advies
voor een optimale uitvoering van de
leidingberm, inclusief varianten – hoe-
veelheid, omvang en vorm van stenen
– per bodemtype. Die koppeling tussen
hydraulische en geotechnische kennis
is voor Deltares vanzelfsprekend en ligt
ten grondslag aan onderzoek van andere
constructies zoals boorplatforms, wind-
molens en dijken.”
inFo
tim RAAiJmAkERS En DiRk LuGER
“Met de centrifuge simuleren we
op kleine schaal wat er in het
echt kan gebeuren”
deltares in cijfers
34 35
Deltares startte het jaar 2010 in de vorm die bij de aanvang in
2008 was beoogd. Met de overdracht van het bedrijfsonderdeel
Bodem en Grondwater van TNO traden 96 bodem- en grondwater-
specialisten in dienst en was de organisatie compleet.
directieteam directieteam
directieteam deltares, van links naar rechts: erik Janse, Harry Baayen, Ron thiemann en Huib de Vriend.
Om kennisontwikkeling en kennisdeling te bevor-deren zullen de activiteiten in Delft worden gecon-centreerd op één locatie, het Thijsse-erf aan de Rotterdamseweg. In 2010 startte de herontwikke-ling van het terrein ten behoeve van onder andere een nieuw kantoorgebouw. De in 2009 verkregen FES-subsidie voor de vernieuwing van de Delta-faciliteit wordt ingezet voor een upgrading van de ‘natte’ faciliteiten en de bouw van een nieuwe Delta goot. In 2010 is het ontwerp voor de goot vastgesteld en grond aangekocht. Oplevering van het kantoorgebouw en de nieuwe Deltagoot staan gepland medio 2012.
Kennis krijgt pas waarde als hij wordt uitgewis-seld, verspreid en toegepast. In 2010 zijn initiatie-ven genomen om de kennisontsluiting nog beter te laten verlopen, onder andere via kennisonline.deltares.nl en door softwarepaketten ‘open source’ te maken. Om het gebruik van kennis te stimuleren en terugmelding te krijgen over de bruikbaarheid, organiseerde Deltares in 2010 zijn eerste Kennis-gebruikersdag. De kwaliteit van kennis staat bij Deltares hoog in het vaandel. Voor het eerst vond een Kennispositie-audit plaats, waarbij een inter-
nationale commissie een onafhankelijk oordeel gaf over het kennisniveau. Het positieve oordeel ging gepaard met belangrijke aanbevelingen.
De gevolgen van de overheidsbezuinigingen zullen de komende jaren hun effect op Deltares niet mis-sen. Het werkvolume, nodig om de kennisbasis op peil te houden, zal worden gerealiseerd door een grotere inzet op de internationale positionering in nauwe samenwerking met het bedrijfsleven, kennis-instellingen en de overheid. Sinds het aantreden van het nieuwe kabinet is het ministerie van Econo-mische Zaken, Landbouw en Innovatie het penvoe-rende ministerie voor Deltares. Naast het vervullen van de innovatiedoelstellingen blijft Deltares het ministerie van Infrastructuur en Milieu inhoudelijk ondersteunen bij de uitvoering van zijn missie.
De medewerkers vormen vanzelfsprekend het ware kapitaal van Deltares. Het directieteam waardeert de betrokkenheid en inzet van de medewerkers en de ondernemingsraad in 2010. De kracht en het aanpassingsvermogen van de medewerkers zullen in de komende periode, die veel van ons zal vragen, het verschil maken.
kennis dURVen delen
36 37
ir. Piet Besselink (dHV)
prof.ir. aad van der Horst (BaM infraconsult)
prof.dr. Rietje van dam-Mieras (Universiteit leiden)
prof.dr.ir. Marcel Stive (tU delft)
ir. Kees Slingerland (alterra Wageningen UR)
prof.dr.ir. Jacob Fokkema, voorzitter (tU delft)
prof.dr. Bert van der Zwaan (Universiteit Utrecht)
ir. arnold Steenbakker (Fugro)
ir. Karien van Gennip MBa (inG)
prof.dr. Cees Veerman, voorzitter(Ceo Bracomonte BV)
drs.ing. Jan Bout (Royal Haskoning)
ing. Koos van oord (voormalig directievoorzitter Van oord nV)
drs. dorine Burmanje (Kadaster)
prof.dr. anneke van doorne-Huiskes (partner VandoorneHuiskes en partners, emeritus hoogleraar Sociologie, Universiteit Utrecht)
drs. ton nelissen (voormalig lid raad van bestuur dura Vermeer Groep nV)
Raad van toezicht Raad van advies
inspelen op veranderingen naar de top in BruikBare kennis
in 2010 heeft deltares de interne processen op orde en zijn de externe positie en de naams-bekendheid verder versterkt. de raad van toezicht volgde nauwlettend de ontwikkelingen bij de overheid en in de markt, en de wijze waarop de directie daarop inspeelde.
Op verzoek van staatssecretaris Tineke Huizinga van Verkeer en Waterstaat is een onafhankelijke evaluatie van de corporate governance-structuur van Deltares uitgevoerd. Minister Camiel Eurlings van Verkeer en Waterstaat heeft ingestemd met de conclusies en aanbevelingen van deze evaluatie.
De governance code van Deltares is goedgekeurd door de minister en is vastgesteld door de Raad van Toezicht.
De raad heeft waardering voor de wijze waarop de medewerkers van Deltares zich hebben inge-zet voor het verder ontwikkelen en toepassen van kennis voor de maatschappelijke vraagstukken op het gebied van deltatechnologie. Met dit werk is de positionering van Deltares verder versterkt.
het ontwikkelen en leren toepassen van bruik-bare en maatschappelijk relevante kennis en kennisintensieve onderzoeksgereedschappen, expertise en diensten vormen de kern van de missie van deltares. de externe raad van advies fungeert als klankbord voor de directie waar het gaat om de effectiviteit bij het realiseren van die missie.
De Raad kwam in 2010 tweemaal bijeen. Belang-rijk onderwerp van gesprek waren de resultaten van de in het voorjaar gehouden Kennispositie-audit en het daaruit voortkomende actieplan van
de directie. Daarnaast is kennisontwikkeling met het bedrijfsleven, bijvoorbeeld via Joint Industry Projects, maar ook via programma’s als Building with Nature en Flood Control 2015, een punt van blijvende aandacht. Ook heeft de Raad zich gebogen over de kennisstrategie, de softwarestrategie en ‘Enabling Delta Life’ in het licht van de ambitie van Deltares om de buitenlandse omzet te vergroten.
38 39
31 december 2010 31 december 2009
¤ (x 1.000) ¤ (x 1.000)
ActiVA
vaste activa
Materiële vaste activa 36.707 32.970
Financiële vaste activa 197 102
vlottende activa
Voorraden 94 5.531
Vorderingen 20.667 19.352
Effecten 111 1.081
Liquide middelen 17.692 5.539
totaal activazijde 75.468 64.575
pASSiVA
eigen vermogen
Gestort en opgevraagd kapitaal 38.069 35.982
voorzieningen 3.031 2.375
langlopende schulden 8.936 0
kortlopende schulden 25.432 26.218
totaal passivazijde 75.468 64.575
2010 2009
¤ (x 1.000) ¤ (x 1.000)
Netto omzet 112.952 110.309
Uitbesteed werk 25.927 21.059
Bruto marge 87.025 89.250
Som der bedrijfslasten 85.054 89.218
Bedrijfsresultaat 1.971 32
Financiële baten en lasten 26 447
Resultaat uit deelnemingen 90 10
netto resultaat 2.087 489
Jaarcijfers 2010 Jaarcijfers 2010
Balans per 31 deceMBer 2010 (na resultaatbestemming) Winst- en verliesrekening over 2010
40 41
toelichting jaarcijfers 2010
VERDELinG VAn DE omzEt 2010 (in%)
Vraaggestuurd onderzoek Rijk 42%
Overheden Nederland 23%
Bedrijfsleven Nederland 19%
Bedrijfsleven buitenland 9%
Overheden buitenland 7%
Nederland 83,7%
Europa (excl. Nederland) 8,0%
Azië 3,8%
Amerika 2,7%
Rest van de wereld 1,8%
Deltares heeft het boekjaar 2010 afgesloten met een
positief netto resultaat van ¤ 2.087.000. Dit bedrag is
toegevoegd aan het eigen vermogen. De netto omzet is
gestegen met 2,4%. Onder meer door een toename van
het uitbesteed werk is de bruto marge gedaald met 2,5%.
Het bedrijfsresultaat is toegenomen van ¤ 32.000 in 2009
naar ¤ 1.971.000 in 2010.
In 2010 was de omzet binnenland 83,7% en de omzet
buitenland 16,3%. Ultimo 2010 waren er 864 medewer-
kers in dienst.
in wELkE LAnDEn wAS DE omzEt hEt GRootSt?
omzEtVERDELinG 2010 nAAR REGio (in %)
Deltares werkte in 2010 in 84 landen. De grootste omzet internationaal werd gemaakt in België (2,9 miljoen euro), de Verenigde Staten (2,4 miljoen euro), het Verenigd Koninkrijk (2,2 miljoen euro), Singapore (1,4 miljoen euro), Azerbeidzjan (1,3 miljoen euro) en Mongolië (1 miljoen euro). In Nederland was de omzet 94,6 miljoen euro.
toelichting jaarcijfers 2010
financieel resultaat en resultaatBesteMMing
42 43
in- En uitStRoom mEDEwERkERS
De instroom is exclusief 96 medewerkers (88,35 fte) van bedrijfsonderdeel Bodem en Grondwater van TNO. Zij waren al twee jaar gedetacheerd bij Deltares en traden op 1 januari 2010 in dienst.
Instroom
Uitstroom
mEDEwERkERS in DiEnSt 1 JAnuARi 2010
Aantal medewerkers
Aantal fte
873
806
fte staat voor full time equivalent en drukt de omvang van een dienstverband uit. Eén fte is de werktijd van een voltijdsmedewerker.
mEDEwERkERS in DiEnSt 31 DEcEmbER 2010
Aantal medewerkers
Aantal fte
864
800
DiEnStVERbAnD (in %)
Voltijd 65,5%
Deeltijd 34,5%
LEEFtiJDopbouw (in %)
<2525-3435-4445-5455-64
0,5%
23,2%
25,7%
25,2%
25,4%
mAn/VRouw VERhouDinG (in %)
Man Vrouw
73,8%
26,2%
DELtARES intERnAtionAAL
deltares in cijfers deltares in cijfers
MedeWerkers deltares
aantal medewerkersaantal fte
Medewerkers Deltares met een andere of tweede nationaliteit.
In totaal werken er bij Deltares 28 nationaliteiten. Daarnaast kwamen er van de 104 stagiairs, 57 uit het buitenland.
1 Overige nationaliteiten: Albanië, China, Colombia, Ierland, India, Indonesië, Irak, Iran, Malta, Mexico, Marokko, Nepal, Nicaragua, Nieuw-Zeeland, Oekraïne, Polen, Thailand, Tsjechië, Zuid-Afrika
Duitsland 16Groot-Brittannië 6Italië 6Verenigde Staten 5Frankrijk 5Australië 3Egypte 3Portugal 3Spanje 3Overige1 24
totaal 74
66
75
61
67
44 45
opLEiDinGSniVEAu mEDEwERkERS (in %)
pRomoVEnDi pRomoVEnDi pER thEmA
kEnniSDiScipLinES
GepromoveerdAcademischHBOOverig
19,1%
39,5%
11,0%
30,4%
MedeWerkers deltares
41
58
40
64
43
21
10 43 13
25
41
56
18
31 16
47 88
105
58
120
84
46
66
deltares in cijfers deltares in cijfers
System informaticsWiskunde en informatica
Meten en monitoren
Environmental sciences and engineeringChemie en microbiologie
ecologieeco-engineering
Geo sciences and engineeringGrondmechanica en grondconstructies
Geologie
Hydro- and morphodynamicsHydrodynamica
Sedimenttransport en morfologie
Hydrological sciencesHydrologie
Geohydrologie
Hydraulic and Geo-engineeringFunderingstechniek en ondergronds bouwen
Constructieve waterbouw
Social sciences and policy analysisRisicomanagement
Mens- en maatschappij wetenschappenRuimtelijke wetenschappen
Medewerkers in het primaire proces (in totaal 567 medewerkers) ingedeeld naar hun eerste discipline.
TU Delft
Universiteit Utrecht
Universiteit Twente
Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR)
Vrije Universiteit
Amsterdam (VU)
UNESCO-IHE
Andere universiteiten Nederland
Universiteiten buitenland
Beschikbaarheid water-
en bodemsystemen
Gezonde water- en
bodemsystemen
Leven en bouwen in de delta
Waterveiligheid
Water, ondergrond en
ruimtelijke ontwikkeling
13
27 18
22
15
18
2
9
7
7
3
5
4
In 2010 hebben 6 promovendi met succes hun proefschrift verdedigd. Op 31 december 2010 waren er 75 promovendi verbonden aan Deltares.
46 47
deltares in cijfers
VAkGEbiED StAGiAiRS En AFStuDEERDERS
MedeWerkers deltares
In 2010 hebben 104 stagiairs bij Deltares gewerkt.
20
11
10
8
7
5
5
38
Morfologie en sedimentdynamica
Harbour, coastal and offshore engineering
Grondwaterbeheer
Rivierkunde en transport over water
Hydrodynamica en operationele systemen
Operationeel waterbeheer
Stedelijk water- en bodembeheer
Overig
ColofonDeltares, juni 2011
aan de samenstelling van deze uitgave is veel zorg besteed. Overnemen van de tekst of delen daarvan is toegestaan, mits met bronvermelding. Hergebruik van de informatie is de verantwoordelijkheid van de gebruiker.
BeeldHollandse Hoogte (omslag en foto’s pag. 26-27), ewout staartjes (pag. 8, 16), erno Wientjens (pag. 9, 36-37), guus schoonewille (pag. 10, 32-33 en portretten pag. 12-13, 17, 19, 23-24, 29, 31), Wikimedia Commons (pag. 11), Michiel van der ruyt (pag. 12), game Team Deltares (illustraties pag. 13, 30), shutterstock (pag. 14, 20), Koninklijke Boskalis Westminster N.v. (pag. 15), Project Waddenwerken: DHv, IMares en alle Hosper (pag. 17), Horizon Photoworks (pag. 18), Marcel Marchand (pag. 19), siebe swart (pag. 20), Marijn Kuijper (pag. 23, 25 bovenaan), rijkswaterstaat Waterdienst (pag. 24), joachim rozemeijer (pag. 25 midden en onderaan), Beeldarchief rijkswaterstaat (pag. 28), ad verweij (pag. 29), Frans van de ven (pag. 30 linksboven), Tim raaijma-kers (pag. 31), annet Delfgaauw (pag. 34).
Met dank aanlily Derksen, Maaike Maarse, Berry Meijer, Hans roode, Margriet roukema, ron Thiemann en Martha verhoef.
Ontwerp en layoutsirene Ontwerpers, rotterdam
Druk3l Drukkerij, rotterdam
adresDeltares Postbus 1772600 MH Delftwww.deltares.nl
redactiejurjen van Deen, Charis gietel, Cees van de guchte, erik janse, sonja Karstens, annette Zijderveld.
Tekst en redactieeric Burgers | Tekst & redactie
Bronnen infographicsrijkswaterstaat, 2010, Nederland leeft met water Deltares, 2008, Onze Delta – Feiten, Mythen en Mogelijkhe-denDelta alliance, 2011, Comparative assessment of the vulnerability and resilience of 10 deltas World Business Council for sustainable Development, 2009, Facts and trends – Waterwww.unisdr.orghttp://esa.un.org/unppwww.unpopulation.orgwww.internationaltransportforum.org/statistics/trends
jaarverslag
jaa
rv
er
sl
ag
20
10
de
lt
ar
es
2010deltaresPostbus 177 2600 MH Delft
T +31 (0)88 335 8273 [email protected]
![HBS Advocaten Ooleande[RAAD]](https://static.fdocuments.nl/doc/165x107/568caae41a28ab186da3587b/hbs-advocaten-ooleanderaad.jpg)
