Door kennis€¦ · Het zogenoemde ‘kennislemniscaat’, een gedachtegoed dat we delen met...

Door kennis in beweging

Werkprogramma 2018

3

Inhoudsopgave

1. Over dit werkprogramma 41.1 Vertrekpunt 51.2 Afstemming 61.3 Kennisnetwerkstructuur 71.4 Samen programmeren en innoveren 71.5 Strategische thema’s 81.6 Beoogde impact 81.7 Tot slot 9

2. Kennisnetwerkstructuur 102.1 De ‘vier V’s’ van kennis 112.2 Vergroten van de impact 172.3 Continue vernieuwing en blik op de toekomst 19

3. Samen programmeren en innoveren 203.1 De formule en aanpak 213.2 De ambities voor 2018 22

4. Strategische thema’s 284.1. Kwaliteit 294.2. Persoonsgerichte zorg 314.3. Professional aan zet 334.4. Lokaal organiseren 344.5. E-health en mensgerichte technologie 37

Bijlage bij 4.4.1 Integraal Werken in de Wijk 40

4

1. Over dit werkprogramma

Dit werkprogramma schetst hoe wij in 2018 kennis ophalen, ontwikkelen en delen met het werkveld van de langdurende zorg. Dat is een permanente activiteit met een jaarlijkse inkleuring. In dit werkprogramma groeperen we onze activiteiten naar drie onderdelen: de kennisnetwerkstructuur, samen programmeren en innoveren en strategische thema’s. Elk van deze onderdelen kent in aanpak en in soort van activiteiten zijn eigen accenten, maar tegelijkertijd ondersteunen en versterken ze elkaar. Via de kennisnetwerkstructuur kunnen we in nauwe interactie met het veld actuele kennisvragen ophalen. De kennis en ervaringen die onze projecten en meerjarige programma’s vanuit samen programmeren en innoveren en de strategische thema’s opleveren, verspreiden we breed in de sector via de Kennispleinen en beschikbare kennisinfrastructuur.

Bij alle activiteiten ligt de focus op samenwerken. Samen met onder andere zorgprofessionals, mantelzorgers, vrijwilligers, kenniscentra, gemeenten, het onderwijs en branche- en patiëntenorganisaties.

5

1.1. Vertrekpunt

Inhoudelijk weerspiegelt dit werkprogramma de ontwikkelingen in de zorg en het actuele beleid. Leidend zijn de bestaande en opkomende vragen uit de sector, nieuwe zorginhoudelijke inzichten en beleidsprioriteiten van het ministerie en landelijke, regionale en lokale instanties. In afstemming met de activiteiten van andere kennispartners spelen we daarop in. Tegelijkertijd kijken we vooruit en signaleren we als kenniscentrum ook overstijgende of latente vragen die nu of in de toekomst (kunnen gaan) spelen om proactief te handelen en zo nodig agendasettend te acteren.

Vragen uit de sector In onze projecten en tijdens gesprekken in de praktijk zien we dat zorgmedewerkers dagelijks te maken hebben met uiteenlopende vraagstukken die om (nieuwe) oplossingen vragen. Ter illustratie noemen we hier een aantal actuele thema’s:• De veranderende rol van de burger/cliënt.• Zorgen doen we met elkaar (mantelzorgers, sociaal netwerk, vrijwilligers,

professionals).• Zorg vindt plaats in en wordt ondersteund vanuit individuele, lokale en regionale

netwerken.• De organisatie van zorg verandert, organisaties werken anders, zorgmedewerkers

werken anders, informele zorg werkt anders;• mensen wonen langer thuis.• Druk op de arbeidsmarkt.• Veel cliënten, mantelzorgers en zorgverleners zijn laaggeletterd.

Beleidsprioriteiten en politieke ontwikkelingenDaarnaast zijn ook een aantal meer beleidsmatige ontwikkelingen relevant, zoals:• Kwaliteitskaders voor verpleeghuiszorg/gehandicaptenzorg.• Een kwaliteitsagenda voor mensen met een beperking.• Extra middelen voor verpleeghuizen.• Het streven naar administratieve lastenverlichting.• Andere bekostigingsmodellen.• De inzet van technologie op de agenda.• Een persoonlijke digitale zorgomgeving als impuls voor de kennisinfrastructuur bij

langdurende zorg.

Passend bij de maatschappelijke ontwikkelingen bekijken we met de andere kenniscentra in het zorgen sociaal domein (Movisie, NJi, Trimbos-instituut en NIVEL) thematieken steeds meer integraal. In 2017 hebben we als kenniscentra onze gezamenlijke visie herijkt en een overzicht gemaakt van de vraagstukken waar we gezamenlijk aan werken, rekening houdend met de unieke expertise van ieder instituut.

6

Samen met de Kennisagenda 2020, aanbevelingen uit Beleidsbrieven aan de Tweede Kamer en de plannen van VWS, vormt deze gezamenlijke visie een inhoudelijke basis voor ons werkprogramma 2018. We noemen een aantal voor dit werkprogramma relevante Kamerbrieven:• Kamerbrief over Kwaliteitskader en manifest ‘Scherp op Ouderenzorg’, 13 januari 2017.• Kamerbrief over voortgang ‘Waardigheid en Trots’, 7 februari 2017.• Kamerbrief over Gezamenlijke arbeidsmarktagenda ouderenzorg, 7 april 2017. • Kamerbrief over Diverse onderwerpen gehandicaptenzorg en maatwerk in Wz-zorg

thuis, 6 juli 2017.

1.2. Afstemming

De voorstellen in dit werkprogramma hebben we afgestemd met VWS en met andere kennisorganisaties op en rond ons werkterrein, zoals Movisie en het NJi. Daarnaast hebben we met vertegenwoordigers van patiënten- en brancheorganisaties onze werkwijze en prioritering besproken. Ook heeft de Programmaraad van Vilans – met daarin deskundigen die ons adviseren over ontwikkelingen in de zorg en in de samenleving – ons van advies voorzien. Van grote waarde is tevens de doorlopende afstemming met onze partners in de kennisnetwerkstructuur. Al deze betrokkenen hebben ons geïnspireerd. Een greep uit hun opmerkingen en suggesties:• Hoe betrekken we cliënten in organisaties écht? • Voorkom dat je vanuit instituties denkt.• Zet de zorgmedewerker zelf veel nadrukkelijker in als kenniswerker.• Gebruik eigentijdse (communicatie)vormen die aansluiten bij de leerstijl en

belevingswereld van de eindgebruiker. • Benut nieuwe technologie voor een effectievere overdracht en verspreiding van kennis.• Er is meer aandacht nodig voor taal; spreken (schrijven) we wel voldoende (in) de taal

van onze doelgroepen en houden we rekening met laaggeletterheid? • Het bieden van goede langdurende zorg aan kwetsbare ouderen, waaronder migranten,

vraagt zowel bij zorgmedewerkers als cliënten meer begrip en het slechten van vooroordelen.

• Hoe kunnen we bijdragen aan het versterken van het persoonlijk leiderschap van de zorgprofessional; omslag van ‘verantwoord werken’ naar ‘wie ben ik en hoe kan ik betere zorg bieden?’.

De gesprekken en bijeenkomsten hebben ons geholpen onze prioriteiten te bepalen en een programma te ontwikkelen waarmee we – met partners – antwoorden zoeken op prangende vragen van de sector.

7

1.3. Kennisnetwerkstructuur

Het zogenoemde ‘kennislemniscaat’, een gedachtegoed dat we delen met Movisie en het NJi, biedt ons al jarenlang een goed uitgangspunt voor het werken met kennis. Het laat zien hoe kennis een weg vindt naar de praktijk van zorgmedewerkers, organisaties, regionale kennisorganisaties, gemeenten en verzekeraars. En, andersom, hoe kennis uit de praktijk verder ontwikkeld wordt, voeding geeft aan het beleid en onderzoeksthema’s agendeert.

Individueel of lokaal beschikbare kennis

Verspreiden en (door)ontwikkelen werkwijzen in de praktijk

Collectiefbeschikbare kennis

Figuur 1: Kennislemniscaat

Verzamelen, analyseren en onderbouwen van werkzame principes (waartoe, wat, hoe en door en voor wie)

Ontwikkelen van nieuwe oplossingen, vertalen in handreikingen en richtlijnen voor de praktijk; agendasetting

Expliciteren van praktijkkennis en -ervaring m.b.t. wat werkt waartoe, voor wie en onder welke omstandigheden

1.4. Samen programmeren en innoveren

We zetten ook in 2018 in op maximaal rendement van de instellingssubsidie (multipliereffect) door:• Samen te werken met partners in de kennisnetwerkstructuur; partners brengen menskracht en

middelen (cofinanciering) in.• Matching van middelen uit andere programma’s en (onderzoeks)consortia, zowel lokaal,

regionaal en nationaal als internationaal.

Door bij de programmering te vertrekken vanuit de ambities en energie in het veld, ontstaat bij aanvang meer gezamenlijkheid en betrokkenheid. Maar bovendien realiseren we met de gezamenlijk te bereiken eindresultaten meer impact.

8

1.5. Strategische thema’s

Om in de veelheid aan ontwikkelingen en vraagstukken goed focus te houden, werken we vanuit vijf strategische thema’s aan innovatieve projecten: 1. Kwaliteit.2. Persoonsgerichte zorg.3. Professional aan zet. 4. Lokaal organiseren.5. E-health en mensgerichte technologie.

Met de instellingssubsidie van VWS zullen we in 2018 binnen deze strategische thema’s aan de slag gaan met diverse vraagstukken die in de sector spelen en vragen om innovatieve, bruikbare en zo goed mogelijk onderbouwde oplossingen. Ook de verschillende projecten/initiatieven die in het kader van samen programmeren en innoveren opgepakt zijn en worden, verbinden we met deze strategische thema’s.

1.6 Beoogde impact

Kennis is geen doel op zich, maar moet voor alles bijdragen aan onze missie: ‘Zorgen dat zorg beter werkt’. Vilans wil dat iedereen met een ziekte of beperking zich mens voelt en zijn of haar eigen leven kan leiden. Al onze activiteiten zijn bedoeld voor mensen die langdurend zorg en ondersteuning nodig hebben. We willen dat zij zo veel mogelijk het leven leiden dat ze willen, ondanks ziekten of beperkingen:

De zorg en ondersteuning die mensen ontvangen is kwalitatief goed en persoonsgericht. Dat wil zeggen dat de basiszorg in orde is en dat de zorg en ondersteuning zo veel mogelijk aansluit bij persoonlijke wensen en behoeften. Dat heeft een positief effect op de ervaren kwaliteit van leven.

Zorgverleners beschikken over kennis en vaardigheden die nodig zijn om goede, passende en persoonsgerichte zorg en ondersteuning te bieden. Dit betekent dat: • de juiste kennis voor hen beschikbaar is op het moment

dat die kennis ertoe doet;• de kennis optimaal toepasbaar is in werkprocessen en bij

de cliënt;• de gebruikerswaarde van de kennis transparant is;• de manier waarop de kennis wordt aangeboden het

lerend vermogen en gedragsverandering versterkt.

Mens

Zorgverleners

9

Zorgorganisaties, gemeenten en landelijke organisaties, zoals de branche- en beroepsverenigingen, kunnen de aanwezige kennis beter benutten. Via de kennisnetwerkstructuur verbinden ze hun kennis en ervaringen met de kennis en ervaringen van anderen.

De maatschappij profiteert van de beschikbare kennis en ervaring die we opbouwen over de zorg en ondersteuning van kwetsbare mensen. Samen met zorgaanbieders houden we de zorg betaalbaar en van goede kwaliteit.

Organisaties

Maatschappij

1.7 Tot slot

In dit werkprogramma beschrijven we wat we in 2018 willen doen met de instellingssubsidie van VWS. Dat is een deel van onze activiteiten. We werken daarnaast bijvoorbeeld aan programma’s als Waardigheid en trots, Samen op weg naar vrijheid en Terugdringen van antibioticaresistentie in verpleeghuizen. Ook werken we op maat aan (implementatie)projecten in zorgorganisaties en bij gemeenten. Op al deze manieren werken we vanuit Vilans aan het blijvend verbeteren van de zorg en ondersteuning voor mensen met een langdurende zorgvraag.

10

Onze kennisnetwerkstructuur is complementair aan leveranciers van wetenschappelijke kennis, zoals universiteiten, hogescholen en andere organisaties binnen de landelijke kennisinfrastructuur (ZonMw, RIVM, SCP, RV&S, NIVEL). Door activiteiten met elkaar te verbinden, versterken we onze publieke bijdrage en vormen we een katalysator voor kennis in de langdurende zorg. Zo benutten we ieders kracht en functie en helpen we dubbelingen voorkomen. Om de kennisnetwerkstructuur toekomstbestendig te maken, zoeken we steeds naar co-eigenaarschap, coproductie en cofinanciering met andere partijen. Onze Kennispleinen zijn daar voorbeelden van. We werken daarbij samen met onderzoeks- en onderwijsinstellingen en zorgorganisaties om onderzoek, onderwijs en praktijk met elkaar te verbinden en kennis over en weer te delen.

2. Kennisnetwerkstructuur

De kennisnetwerkstructuur is de verzameling aan activiteiten en producten die de kennis in de langdurende zorg laat circuleren en landen en die ervoor zorgt dat de kennis ook daadwerkelijk wordt toegepast. De structuur bestaat uit diverse online platforms, waaronder Vilans.nl, de Kennispleinen en de databanken, met daaraan gekoppeld projecten, programma’s en bijeenkomsten. Onze kennisnetwerkstructuur heeft zijn nut intussen ruimschoots bewezen. Maandelijks bezoeken ruim 350.000 zorgmedewerkers onze websites. Dit aantal neemt nog steeds toe. Daarnaast blijkt uit diverse gebruikersonderzoeken dat de bezoekers de Kennispleinen erg waarderen en dat de geboden kennis hen helpt om goede zorg en ondersteuning te leveren.

050.000

100.000150.000200.000250.000300.000350.000400.000450.000500.000

Bezoeken

2015 2016 2017

Jan Feb Mrt Apr Mei Jun Jul Aug Sep Okt Nov Dec

Aantal bezoekers Vilans websites per maand

11

2.1. De ‘vier V’s’ van kennis

Onze kernactiviteiten binnen de kennisnetwerkstructuur zijn het verzamelen, verrijken, valideren en verspreiden van kennis, ofwel de ‘vier V’s’. In de volgende paragrafen beschrijven we de belangrijkste activiteiten voor deze vier onderdelen.

Verzamelen

Er is veel kennis en ervaring aanwezig in de langdurende zorg. Zowel in de praktijk als binnen onderwijs, beleid en wetenschap. De kunst is al deze kennis op een efficiënte wijze bijeen te brengen en theorie en praktijk met elkaar te verbinden.

FacilitatorIn 2018 willen we in lijn met 2017 nog meer de rol van facilitator innemen binnen de kennisnetwerkstructuur. We verzamelen de kennis door deskundigen in het veld aan ons netwerk te verbinden en ze een podium te geven. Bijvoorbeeld door nadrukkelijker zorgorganisaties en lectoraten uit te nodigen om de Kennispleinen als podium te gebruiken om hun kennis te delen.

Voorbeelden van hoe we dit doen, zijn divers van aard: • In onze nieuwsbrieven geven we ruimte aan kennis en input van anderen. • In werkplaatsen van Zorg voor Beter werken we samen met hogescholen aan

prangende vragen uit de praktijk. Bijvoorbeeld in de werkplaats Zinvolle Robotica. In deze werkplaats verkennen we samen met hogeschool Windesheim of robotica mogelijkheden biedt voor zorgmedewerkers en of een robot wenselijk is.

• Als onderdeel van Gewoon Bijzonder, maakt de coördinator van het Landelijk Platform EMG (Mia Nijland) een vlog voor het project EMB in Vizier. Binnen dit project halen we kennis op uit de praktijk, bundelen deze en maken we informatie via het Kennisplein Gehandicaptensector beschikbaar voor alle zorgprofessionals in de gehandicaptenzorg.

• Het Platform Medicatieveiligheid gebruikt Zorg voor Beter als primair kanaal om de ‘Veilige principes’ en alle bijbehorende informatie en materialen te verspreiden.

Verrijken

Niet alleen de inhoud van kennis telt. Minstens zo belangrijk is dat de kennis op een effectieve en innovatieve manier wordt overgebracht en toegepast. De gebruiker en de snel veranderende digitale wereld vragen hierom. Kennis verrijken is een doorlopend, cyclisch proces waarin we expliciet aandacht besteden aan het lerend vermogen en gedragsverandering van zorgmedewerkers.

1

2

12

3

Innovatief delen van kennis Hoe kennis delen er over vijf jaar uitziet is moeilijk te voorspellen. Daarvoor volgen de veranderingen elkaar te snel op. Wat we wel kunnen is de richting bepalen. Daarvoor gebruiken we onze ervaringen van voorgaande jaren. We experimenteren kort cyclisch met nieuwe vormen van kennis delen, zodat we mee kunnen blijven bewegen met en flexibel in kunnen spelen op de nieuwste ontwikkelingen. Belangrijke elementen hierbij zijn: • Een goede mix tussen geschreven en visuele content.• Een koppeling tussen informatie en ervaringskennis in blogs en vlogs.• Content die dicht op de actualiteit zit.• Kennis werkt in de praktijk en daarvoor organiseren we bijeenkomsten, workshops en

trainingen.

Aandacht voor taalEen specifiek aandachtspunt voor 2018 vormt de taal die we gebruiken in onze kennisproducten. Lezen en schrijven is voor veel mensen heel vanzelfsprekend. Maar helaas niet voor iedereen. Naar schatting 200.000 van de werknemers werkzaam in de zorg is laaggeletterd. Deze mensen hebben moeite met lezen, schrijven en het begrijpen en toepassen van informatie.

We zijn ons bij Vilans bewust van de enorme impact die het kan hebben op de kwaliteit van leven van cliënten én medewerkers als we meer aandacht hebben voor laaggeletterdheid. We houden bijvoorbeeld rekening met ons taalgebruik en maken steeds meer gebruik van video’s en beeldmateriaal. We werken in 2018 expliciet aan het breder toegankelijk maken van onze kennis voor mensen van alle niveaus, inclusief de vele medewerkers met beperkte taalvaardigheid en de laaggeletterden die werkzaam zijn in de zorg. Ons nieuwe contentmanagementsysteem (CMS) geeft in de toekomst ook mogelijkheden om meer te personaliseren; daarbij kunnen we rekening houden met niveau en taal.

Valideren

Als onafhankelijk kenniscentrum hebben we naast het verzamelen en verrijken van kennis een belangrijke rol om kennis in én over de langdurende zorg te toetsen op effectiviteit, toepasbaarheid en kwaliteit. Hiermee maken we de waarde van specifieke kennis en best practices voor de eindgebruiker inzichtelijk.

Gebruikerswaarde zichtbaar makenIn 2017 maakten we de gebruikerswaarde van de kennis op onze Kennispleinen meer transparant. Kennis is namelijk meer dan informatie of evidence based onderzoeksresultaten. Ook ervaring is een belangrijke vorm van kennis en terug te vinden op de Kennispleinen, bijvoorbeeld via online leerinterventies.

13

We gebruiken daarbij de volgende validatiecriteria:1. Het kennisproduct/de dienst draagt bij aan het realiseren van de visie/missie van

Vilans.2. Het product/de dienst is aantoonbaar effectief voor het beoogde doel en in de beoogde

context.3. Het product/de dienst wordt gedragen door geldige en betrouwbare bronnen.4. De werkwijze bij totstandkoming van het product/de dienst is helder.5. Het product/de dienst is bruikbaar en toepasbaar in de beoogde context.6. Het product/de dienst is toegankelijk voor de beoogde gebruiker.7. Het product/de dienst is actueel en continu in ontwikkeling.

In 2017 hebben we voor diverse Kennispleinen deze criteria vertaald en geconcretiseerd naar het betreffende plein. Hieruit zijn beslisbomen en handvatten ontstaan die bijdragen aan een kritische selectie van welke kennis en informatie een plek krijgt op het Kennisplein en hoe deze transparant gepresenteerd wordt, zodat de gebruiker deze op waarde kan schatten. In 2018 blijven we werken met deze criteria en zullen we deze waar nodig aanpassen en aanscherpen.

Erkenningstraject effectieve interventies In de gehandicaptenzorg en ouderenzorg zijn veel interventies ontwikkeld. De kwaliteit is echter lastig te overzien en de voorwaarden voor uitvoering zijn moeilijk te achterhalen. Het ‘erkenningstraject effectieve interventies’ biedt daar een oplossing voor. Een commissie van onafhankelijke experts (hoogleraren, onderzoekers en ervaren mensen uit praktijk en beleid) beoordeelt de interventies en kan ze erkennen als ‘goed onderbouwd’ of ‘effectief’. Erkende interventies worden opgenomen in een databank die we ontsluiten op onze Kennispleinen en via de kwaliteitsbibliotheek van Zorginstituut Nederland.

Het erkenningstraject is meer dan een ‘beoordelingsprocedure’. Het verkrijgen van een erkenning is geen doel op zich. Door toe te werken naar een beoordeling door de erkenningscommissie en de daarbij verkregen feedback, krijgen ontwikkelaars de mogelijkheid om de kwaliteit van hun interventie te verbeteren. Door de status van een erkenning stimuleren we ontwikkelaars bovendien om hun interventie zodanig op te bouwen dat erkenning mogelijk is. Zo ontstaat opwaartse druk in kwaliteitsontwikkeling.

Hulpmiddelenwijzer De Vilans Hulpmiddelenwijzer is een interactieve databank met onafhankelijke, actuele en gevalideerde informatie over hulpmiddelen, eHealth-toepassingen en apps. De Hulpmiddelenwijzer zorgt ervoor dat het verstrekken of aanschaffen van producten doelmatiger verloopt en dat ze beter worden gebruikt. Het vergroot de zelf- en samenredzaamheid van cliënten.

14

4

In 2016 is de Hulpmiddelenwijzer – samen met gebruikers – compleet vernieuwd. De website is toegankelijker en speelt beter in op de wensen en behoeften van zorgmedewerkers én consumenten. De nieuwe website is in 2017 verder doorontwikkeld. Met de directie Geneesmiddelen en Medische Technologie bij VWS zijn we voor 2018 in gesprek over onder andere een module stoma en incontinentie en een module sporthulpmiddelen.

Verspreiden

Kennis op het juiste moment en op de juiste plaats voor de relevante gebruiker beschikbaar hebben, dat is de uitdaging van de vierde en laatste V van kennis: Verspreiden. Het is van belang om steeds beter aan te sluiten bij het zoekgedrag van onze doelgroepen, zodat zij sneller kunnen vinden wat ze zoeken en dit direct kunnen toepassen in de praktijk.

Vilans.nlVilans.nl is ons algemene online platform en daarmee het visitekaartje van Vilans als kenniscentrum in de langdurende zorg. Vilans.nl vervult een gidsfunctie voor bezoekers: snel naar de juiste content op Vilans.nl of de verschillende Kennispleinen.

Met onze website richten we ons vooral op beleidsmedewerkers in of betrokken bij de langdurende zorg en in het sociaal domein, managers (en bestuurders) van aanbieders van zorg en ondersteuning en zorgmedewerkers. Zorgmedewerkers proberen we direct door te leiden naar relevante content op de Kennispleinen. Behalve aanbieders van zorg en ondersteuning willen we ook gemeenten, zorgverzekeraars en het onderwijs steeds beter bereiken.

In het najaar van 2017 lanceren we een nieuwe versie van Vilans.nl, met een nieuw – integraal – concept. De gebruiksvriendelijkheid en vindbaarheid verbeteren we en we worden flexibeler in de thematische indeling op de website. Via ons nieuwe contentmanagementsysteem (CMS) kunnen we gebruikmaken van marketing automation. We kunnen de inhoud op onze site daarmee personaliseren en dus de informatie relateren aan specifieke bezoekers. In 2018 werken we de mogelijkheden hiervan verder uit.

Multichannel-aanpakMensen komen steeds minder op websites terecht door het intypen van een URL (www). Dat gebeurt vaak via een zoekvraag op Google of doordat zij op social media of in een nieuwsbrief een item zien dat aansluit bij hun interesses. We zorgen er dus voor dat we goed vindbaar zijn in Google. Ook benutten we de mogelijkheden van social media en e-mailsystemen om onze kennis op het juiste moment bij de juiste mensen te brengen. Zo helpen we gebruikers hun weg te vinden, ook door te verwijzen naar gerelateerde content op andere websites (bijvoorbeeld van het Kennisplein Gehandicaptensector naar Zorg voor Beter).

15

In deze multichannel-aanpak betrekken we steeds vaker onze partners. Onze websites zijn daarmee steeds meer een verzamelplaats van beschikbare informatie uit praktijk en wetenschap. Dit draagt bij aan de netwerkgedachte en aan het vergroten van het bereik van de kennis.

KennispleinenMet de Kennispleinen bieden we zorgmedewerkers kennis. We delen en ontwikkelen ook kennis met hen. Onze Kennispleinen zijn van en voor het veld. We werken samen met:• samenwerkingspartners, zodat een breed draagvlak, een groot bereik en gezamenlijke

financiering ontstaat; • experts uit praktijk, beleid, wetenschap en onderwijs, zodat de kennis goed

onderbouwd is; • zorgmedewerkers, zodat de kennis toepasbaar is en goed aansluit bij hun dagelijkse

praktijk en we hun kennisvragen en ervaringen benutten en verspreiden.

Belangrijk aandachtspunt voor 2018 is het verbinden van kennis en leren. We zullen de bezoekers van de Kennispleinen meer ondersteunen in hun professionele afwegingen. Dus in plaats van het geven van (kant-en-klare) antwoorden, helpen we hen de juiste vragen te stellen en hun eigen oordeel te vormen op basis van de laatste kennis en inzichten in combinatie met hun eigen professionele ervaring. Dit doen we in samenwerking met onze partners, zoals ActiZ en V&VN.

Het onderwijs beschouwen we als een steeds belangrijkere partner. Niet alleen als het gaat om het klaarstomen van toekomstige professionals met de juiste kennis en vaardigheden, maar ook als kennisbron. Binnen het onderwijs wordt veel nieuwe kennis ontwikkeld, onder andere binnen lectoraten. We zien veel kansen om deze kennis te bundelen en breder te verspreiden. Met een groot aantal lectoraten zijn de mogelijkheden voor samenwerking in het ontwikkelen van kennisbundels voor mbo- en hbo-docenten verkend.Daarnaast werken we aan een strategie voor het uitbouwen van de samenwerking met het onderwijs. In 2018 zullen we deze strategie afronden en starten met de uitvoering.

De principes die we gebruiken bij het ontwikkelen van leerinterventies krijgen ook steeds meer een plek op de Kennispleinen.

Duurzaam platform voor tijdelijke projecten en programma’sDe Kennispleinen functioneren ook als een duurzaam platform voor tijdelijke projecten. Voor projecten die een kanaal nodig hebben om hun kennis te verspreiden zijn er verschillende mogelijkheden. De koppeling met al aanwezige thema’s op de pleinen is waardevol voor de gebruiker van de kennis. Ook als een project afloopt, blijft de kennis behouden. Zorg voor Beter is daar een goed voorbeeld van. Voorheen werd in enkele gevallen gebruikgemaakt van een tijdelijk platform, waardoor kennis na afloop van eenproject niet meer vindbaar was. Ook bieden de Kennispleinen een goed kanaal naar diverse doelgroepen om kennis te verspreiden en op te halen. Dat doen we bijvoorbeeld voor het

16

programma Terugdringen van antibioticaresistentie in verpleeghuizen. We maken daarnaast bijvoorbeeld verbindingen vanuit een programma als Dementiezorg voor elkaar en met de opbrengsten van acht jaar Invoorzorg!. Met andere woorden: We zorgen voor continuïteit en samenhang in onze platforms.

Landelijke programma’sOok in 2018 dragen wij bij aan landelijke, themagerichte netwerken en programma’s, zoals Gewoon Bijzonder, BeterOud, Dementiezorg voor elkaar, Palliantie (het Nationaal Programma Palliatieve zorg) en het Expertisenetwerk Levensvragen. We koppelen dergelijke programma’s of projecten aan de bestaande kennisnetwerkstructuur.

BeterOud is een landelijk programma waar we vanuit ons werkprogramma stevig aan doorwerken in 2018. Het platform BeterOud is in 2015 gelanceerd. BeterOud is ontwikkeld door Movisie en Vilans, in opdracht van ZonMw in het kader van het Nationaal Programma Ouderenzorg (NPO). Doel was om de opbrengsten van het NPO te borgen en de ingezette beweging door te zetten na afloop van het programma.

In juni 2017 hebben elf organisaties officieel hun samenwerking in BeterOud ondertekend. In dit coöperatieve samenwerkingsverband werken de organisaties gezamenlijk aan de ambitie van BeterOud: De levenskwaliteit van ouderen verbeteren door hen in staat te stellen hun eigen, unieke leven voort te zetten ondanks de beperkingen van het ouder worden.

Vilans beheert de (digitale) infrastructuur van BeterOud en wil in 2018 een actieve rol spelen in de werkorganisatie van het initiatief. Onze rol als kenniscentrum is vooral die van facilitator en verbinder.

Kennis lokaal ontsluitenLokale belangenorganisaties – zoals Wmo- en cliëntenraden – beschikken vaak over onvoldoende kennis om de gemeenten goed te volgen bij de vormgeving van het sociaal domein. VWS heeft dit geconstateerd en het programma Aandacht voor Iedereen (AVI) in het leven geroepen. De samenwerkende cliëntenorganisaties (onder andere Patiëntenfederatie Nederland, Ieder(in), Mezzo, Per Saldo en Zorgbelang) ondersteunen lokale belangenorganisaties met up-to-date kennis. Dit doen zij door middel van kennismakelaars, kennisdossiers, trainingen en bijeenkomsten. Toch komt de landelijke kennis maar moeilijk bij de lokale belangengroepen. Vilans en Movisie hebben de opdracht van VWS om binnen AVI hun kennis toepasbaar te maken voor lokale belangengroepen. We maken elk jaar twee kennisdossiers op een thema waarin we goed thuis zijn. Doelstelling is de landelijk beschikbare kennis ook toegankelijk te maken voor lokale belangenbehartigers. De kennisdossiers zijn kort en bondig, in eenvoudige taal met veel verwijzingen naar praktijkvoorbeelden. Door mee te doen aan bijeenkomsten zorgen we ook dat de kennis overgebracht wordt. De kennisdossiers worden verspreid via AVI en hebben een groot bereik in gemeenten.

17

Zo werkt de ouderenzorgHoe werkt het zorgstelsel in Nederland? Wie is wie, wat zijn relevante wetten en hoe lopen de geldstromen? Dit zijn vragen die het Platform Zó werkt de zorg wil beantwoorden. Het doel: de samenleving voorzien van heldere, overzichtelijke, eenduidige en objectieve feiten over de zorg. De zorg helder in beeld. De afgelopen jaren hebben zij onder andere de boeken ‘Zó werkt de zorg’ en ‘Zó werkt de huisartsenzorg’ gepubliceerd. Het Platform Zó werkt de zorg wil het zorgdebat in Nederland voeden met feiten en overzichtelijke visualisaties van (onderdelen van) de gezondheidszorg. Daarvoor maakt het apps, boeken, e-books, specials en visualisaties. In 2018 wil Zó werkt de zorg een ‘Zó werkt de ouderenzorg-overzicht’ realiseren. Vilans werkt daar als kenniscentrum voor de langdurende zorg graag aan mee. Doel is daarbij optimaal verbinding te maken met onze kennisnetwerkstructuur, zodat we met duidelijke informatie bijdragen aan het debat in de ouderenzorg.

2.2. Vergroten van de impact

Zorgmedewerker als kenniswerkerDe langdurende zorg is continu in beweging en de zorgmedewerker komt in praktijksituaties voor vraagstukken te staan die in zijn of haar opleiding niet aan bod kwamen. Zorgmedewerkers zullen zich professioneel moeten blijven ontwikkelen op hun vakgebied.

Om onze impact te vergroten vertrekken we in 2018 van het uitgangspunt: zorgmedewerker als kenniswerker.

‘Kenniswerker’ duidt hierbij op de rol om zelf kennis op te halen bij cliënten, mantelzorgers, andere zorgverleners en ook via vakliteratuur en materialen die beschikbaar worden gesteld op de Kennispleinen. Tegelijkertijd duidt ‘kenniswerker’ ook op de rol om eigen opgedane ervaring te delen, zowel in het team als in de organisatie en daarbuiten. Leren en verbeteren van en met elkaar staan centraal in de Kwaliteitskaders.

Dit levert voor ons nieuwe vraagstukken op: Hoe maken we de zorgmedewerkers meer bewust van deze nieuwe rol en helpen we hen om deze vorm te geven? Hoe kunnen we de beschikbare kennis laten aansluiten bij deze kenniswerkers en opgedane ervaringen ophalen en laten delen?

Allereerst is het van belang dat de toekomstige professionals al in hun opleiding meekrijgen dat zij naast zorgmedewerker ook kenniswerker zijn. In de opleiding moeten vaardigheden worden geleerd om deze rol in te kunnen vullen.

18

Daarnaast moeten we ervoor zorgen dat de beschikbare kennis zo goed mogelijk aansluit bij de zorgmedewerkers en de context waarin zij aan het werk zijn. De zorgmedewerkers hebben weinig tijd en ook niet altijd de affiniteit om diepgaand te zoeken naar nieuwe kennis en deze te vertalen naar de eigen situatie. De kennis die wij aanbieden zal daarom relevanter en persoonlijker moeten zijn. Hoe meer de kennis aansluit bij de vragen van zorgmedewerkers, hoe meer zij de kennis zullen benutten. Daarbij weten we dat de vorm waarin we kennis ophalen, overbrengen en verspreiden invloed heeft op de mate waarin kennis wordt toegepast en of medewerkers ervaren dat de kennis voor hen van toegevoegde waarde is. Dit vraagt van ons dat we rekening houden met de diverse leerstijlen van zorgmedewerkers en inzoomen op praktijkervaringen en concrete toepasbaarheid.

Lerend vermogen vergrotenHet is belangrijk dat de zorgmedewerker als kenniswerker zelf verantwoordelijkheid neemt voor de kwaliteit van zorg en het eigen leerproces. Vilans maakt leeroplossingen waarin informele kennis en ervaringen op de werkplek leidend zijn en waarbij zorgmedewerkers leren van elkaar. Zorgmedewerkers leren zo van de oplossingen van collega’s, het helpt hen om daarna samen met de cliënt en het netwerk, andere keuzes te maken. De opdrachten met reflectievragen helpen daarbij. Zorgmedewerkers gaan anders kijken naar hun werk en passen het meteen toe.

We onderzoeken in 2017 hoe we onze kennis en leerinterventies ook kunnen gebruiken in het onderwijs. De eerste resultaten uit de pilots zijn waardevol. Wij zien bijvoorbeeld dat de leerinterventies in de klas, maar ook tijdens stages ingezet kunnen worden, zodat de student samen met collega’s in het team nieuwe manieren van werken kan uitproberen. In 2018 bouwen we deze ervaringen verder uit om zo met behulp van online leerinterventies gericht te werken aan het lerend vermogen van zorgmedewerkers en de verbinding met het onderwijs.

2.3. Continue vernieuwing en blik op de toekomst

Nieuwe technologie maakt het mogelijk kennis effectiever over te dragen. We hebben een nieuw contentmanagementsysteem (CMS) en zijn in 2017 gestart met een grote transitie aan de ‘achterkant van onze websites’. De Hulpmiddelenwijzer, het Kennisplein Zorg voor Beter, het Kennisplein Gehandicaptensector en Vilans.nl zijn de eerste websites die eind 2017 gemigreerd zijn. We verwachten dat eind 2018 de transitie naar het nieuwe CMS afgerond zal zijn. Met het nieuwe CMS hebben we de technologie in huis om online nog beter te communiceren met onze doelgroepen. Het biedt meer mogelijkheden om onze gebruikers en hun zoekgedrag te leren kennen en daarop in te spelen. We kunnen persoonlijker communiceren en informatie meer op maat aanbieden.

19

Maar dit is niet het eindstation. De technologie van kennisverspreiding en kennisgebruik verandert snel en continu. Voor een optimale kennisinfrastructuur is het van wezenlijk belang de ontwikkelingen daarin nauwgezet te volgen en te experimenteren met nieuwe technische mogelijkheden.

In afstemming met onze partners werken we aan diverse scenario’s voor de kennisnetwerkstructuur van de toekomst. Door het volgen van de trends op het gebied van data knowledge, via netwerken met innovatieve start-ups op dit terrein, proberen we steeds aan te sluiten bij de laatste stand van de wetenschap.

20

3. Samen programmeren

en innoveren

Onder het motto: ‘Meedoen = méér doen: ambities die de zorg verder brengen’, zijn we in 2017 in overleg met VWS gestart met een nieuwe vorm van programmeren van de ambities die we samen met medewerkers en organisaties uit de praktijk oppakken. We willen met deze aanpak onze impact in de sector vergroten; we verwachten dat we op deze manier, samen met VWS en onze vele partners in het veld, werkelijk kunnen ‘zorgen dat zorg beter werkt’.

Via een open oproep verzamelden we ideeën vanuit het veld; cliënten, zorgmedewerkers, mantelzorgers, managers en bestuurders. Het resultaat is dat we inmiddels met ruim dertig organisaties werken aan diverse projecten op drie gezamenlijke ambities:• Technologie maakt het leven zo veel menselijker.• Onmisbare rol voor mantelzorgers en vrijwilligers.• Kennis verbinden en laten stromen.

Het experiment om samen met het veld te programmeren en innoveren zetten we graag door in 2018. De ambities voor deze wijze van programmeren zien we als meerjarige ambities voor de sector. We ervaren het als waardevol dat het ministerie van VWS ons de ruimte hiervoor geeft. We zijn enthousiast over de eerste ervaringen en willen daarom – na een evaluatiemoment met VWS en de deelnemers – in 2018 deze aanpak verder kunnen ontwikkelen en uitvoeren.

21

De formule en aanpak die we in 2017 hebben ontwikkeld zullen we ook in 2018 volgen, waarbij we de ervaringen die we hebben opgedaan in de aanpak voor het komende jaar verwerken. Het samen programmeren en innoveren (Meedoen = méér doen) gebeurt online en offline. De belangrijkste stappen zijn:• Bottom-up ophalen van de inbreng van het veld via de beschikbare online en

offline kanalen. We maken hierbij gebruik van onze kennisnetwerkstructuur, bijvoorbeeld onze websites en nieuwsbrieven waarmee we maandelijks 350.000 betrokkenen in de langdurende zorg bereiken.

• Periodiek bepalen van de thema’s waaraan gewerkt wordt op basis van de grootste verwachte impact. Criteria hierbij zijn:

• Meer partijen willen meedoen aan het oplossen of in beweging brengen van het idee.

• Het idee levert een aantoonbare bijdrage aan de verbetering van de langdurende zorg. • Het moet een concreet, deelbaar resultaat opleveren (publieke kennis). • Deelnemende partijen willen ook een eigen bijdrage/investering leveren: dat kan in uren, kennis, netwerk of financiën zijn.

• Organiseren van een startbijeenkomst met de indieners voor de ambitie; aan de slag met elkaar!

• Periodieke reflectie (met de deelnemers) per ambitie waarbij opnieuw de koers wordt bepaald.

3.1 De formule en aanpak

2017

Vraagstukken en ambities uit het veld

2018

Maatschappelijke ontwikkelingen: landelijk én regionaal

22

Op basis van de ervaringen van 2017 werken we aan een aantal richtingen voor verdere doorontwikkeling:

• Het impact-denken nog meer ontwikkelen en uitwerken in het programmeren en de daaruit voortkomende projecten. We bedoelen daarmee dat we opbrengsten zo veel mogelijk al vooraf willen definiëren in daadwerkelijke impact. Het opleveren van enkel een mooi kennisproduct is onvoldoende. Dit kunnen we versterken door enerzijds bij de start nog beter te formuleren wat de beoogde impact is. Anderzijds door vooraf reflectie en herijkingsmomenten in te lassen, waarbij projecten in de lopende vorm afgerond worden en door de betrokken partners en Vilans bekeken wordt welke impact is bereikt en of de ontwikkelde kennis breder (landelijk) toepasbaar kan worden gemaakt, gericht op een duurzame verandering. Op basis van de geleerde lessen en ambities wordt een passende vervolgstrategie bepaald.

• Het bottom-up-principe verder ontwikkelen en uitwerken in het programmeren en de daaruit voortkomende projecten. Zo willen we binnen de opgehaalde ambities cliënten, zorgmedewerkers, mantelzorgers en bestuurders vragen mee te denken. We bepalen nog meer met elkaar de meest prangende vraagstukken en welke impact we willen bereiken.

• Verkennen hoe aan te sluiten bij de regionalisatie van de kennisnetwerkstructuur en meest prangende maatschappelijke vraagstukken in regio’s. Er wordt zo veel mogelijk de samenwerking gezocht met regionale kennispartners. De insteek is om dat te doen in een afgebakende periode waarbij door korte lijntjes en grote slagkracht snel tot de ontwikkeling van nieuwe kennis wordt gekomen. Vilans ondersteunt en faciliteert actief de initiatiefnemers en de gevormde coalities.

3.2 De ambities voor 2018

We gaan in 2018 aan de slag met twee nog te bepalen maatschappelijke vraagstukken die aansluiten bij onze ambities. Daarnaast werken we in 2018 ook door aan de drie ambities die in 2017 gestart zijn (Technologie maakt het leven zo veel menselijker | Onmisbare rol voor mantelzorgers en vrijwilligers | Kennis verbinden en laten stromen). Dit alles samen met partijen die enthousiast zijn over een ambitie, stevige resultaten op dit vlak willen realiseren én er tijd en geld in willen investeren.

Om de met het veld gekozen ambities in 2018 waar te maken, putten we uit verschillende werkwijzen, methodieken en ervaringen. We kiezen voor elke ambitie de meest passende werkwijze. De prioriteiten van het veld, de te verwachten impact en het beschikbare budget zijn hierbij doorslaggevend.

23

We zetten met deze aanpak in op maximaal rendement van de instellingssubsidie (multipliereffect). De activiteiten die we onder de ambities oppakken, verbinden we met de strategische thema’s binnen dit werkprogramma (zie hoofdstuk 4) en de opbrengsten verspreiden we via de Kennispleinen en beschikbare kennisinfrastructuur.

We streven naar activiteiten die innovatief zijn, die essentiële vraagstukken betreffen die langere tijd van toepassing zijn en soms ook een meerjarige ontwikkeling vergen en die leiden tot duurzame verandering en impact.

3.2.1. Technologie maakt het leven zo veel menselijker Langzaam maar zeker past de zorg technologie toe. Maar een versnelling is gewenst, juist omdat technische toepassingen de zorg menselijker kunnen maken. Deze benadering werd door het veld herkend en leidde tot een groot aantal ideeën en suggesties vanuit het veld. Samen met de indieners hebben we in 2017 gekozen voor drie lijnen waarop we in 2018 zullen doorbouwen: 1. Inclusieve samenleving met inzet van technologie.2. Leefstijlmonitoring: zelfstandig wonen en beleving.3. Gedrag en gewoonten.

Doelstelling van de eerste lijn is om zorgverleners bewust te maken en toe te rusten om technologie in te zetten om de inclusie van cliënten en mantelzorgers te vergroten. Een aantal organisaties helpen we heel concreet bij het experimenteren met technologie bij inclusievraagstukken: we inventariseren initiatieven die er zijn om technologie toegankelijker te maken voor zorgverleners en cliënten en daarnaast brengen we zorgorganisaties en start-ups samen. In 2018 willen we hierop doorbouwen, waarbij we met huidige en nieuwe deelnemers specifiek willen focussen op het verminderen van overbelasting bij mantelzorgers.

24

Daarnaast werken we onder andere mee aan Academy Het Dorp, waar in het kader van een zogeheten Health Deal een groot aantal publieke en private organisaties samenwerken aan technologische innovaties die hun toepassing krijgen in het vernieuwde Dorp. Daarnaast is de reikwijdte verder en zullen innovaties op de markt worden gebracht om elders ook toegepast te worden.

Binnen de tweede lijn – Leefstijlmonitoring: zelfstandig wonen en beleving – is het doel leefstijlmonitoring op te schalen en daarbij ook structurele financiering te realiseren. Daartoe zijn verschillende initiatieven gestart waarbij we bekijken welke mogelijkheden er zijn voor substitutie. De opschaling van leefstijlmonitoring in Friesland heeft positieve resultaten laten zien, de implementatie loopt door in 2018. Ook werken we in 2018 verder aan de verkenning van privacy- en ethiekaspecten bij monitoring. Alle opgedane ervaringen zullen we bundelen in een e-learning.

De derde lijn – Gedrag en gewoonten – is voortgekomen uit de wens vanuit het veld om de meer ‘zachte’ informatie over cliënten in kaart te brengen en te meten. Via experiment DIRK doen we ervaring op met het ‘bemeten’ van cliënten en de waarde van de data die deze metingen opleveren. We onderzoeken tevens hoe huidige leveranciers van bijvoorbeeld elektronische dossiers kunnen inspelen op toekomstige ontwikkelingen van big data en kunstmatige intelligentie.

In 2018 willen we ook aan de slag met de veelheid aan data die in zorgorganisaties voorhanden is, waaronder de data die zij vastleggen in de elektronische cliëntendossiers. Analyse hiervan kan van meerwaarde zijn voor het verbeteren van de kwaliteit van zorg. We willen ruimte bieden voor enkele analyses van vraagstukken die zorgorganisaties aandragen; om hier ervaring mee op te doen.

3.2.2. Onmisbare rol voor mantelzorgers en vrijwilligers Het doel van deze ambitie is om mantelzorgers en vrijwilligers vanuit de onmisbare rol die ze vervullen in de zorg en ondersteuning aan hun naasten, op adequate wijze toe te rusten door goede samenwerking met beroepskrachten in de zorg.

Uitgangspunten daarbij zijn dat alle betrokkenen (mantelzorgers, vrijwilligers, beroepskrachten en ook cliënten):• zich gehoord en gezien voelen en erkenning krijgen voor de kennis,

vaardigheden en ervaring die ze vanuit hun verschillende rollen inbrengen;• in dialoog met elkaar bespreken wat er nodig is voor goede zorg en

ondersteuning aan en met de cliënt en wie wat daarin te doen heeft (met oog voor de diverse verwachtingen, wensen, mogelijkheden, motivatie en grenzen);

• kennis en vaardigheden met elkaar delen om de zorg en ondersteuning door een ieder op een veilige en verantwoorde wijze te kunnen bieden.

25

In het project hebben we contact gelegd met zorgorganisaties; drie in de ouderenzorg en twee in de gehandicaptenzorg. Deze organisaties zijn bezig met het opzetten van een eigen scholingsaanbod en richten zich ook op mantelzorgers en vrijwilligers. Tegelijkertijd zijn ze op zoek naar hoe ze mantelzorgers en vrijwilligers daarin het beste kunnen bereiken en hoe het aanbod kan samengaan of los moet staan van het scholingsaanbod gericht op zorgmedewerkers. Ook zijn er vraagstukken omtrent het benutten en laten landen van kennis en zijn er samenwerkingsvraagstukken met mantelzorgers en vrijwilligers. Samen met de organisaties ontwikkelden we hiervoor een handleiding en leermodules, die de organisaties kunnen implementeren in hun eigen leeromgeving.

In 2018 verspreiden we de leermodules via de Kennispleinen, aangevuld met ervaringen uit de praktijk. We ontwikkelen nieuwe modules over het samenspel tussen formele en informele zorg, gekoppeld aan onderwerpen als vrijheidsbeperking en levensvragen. En we gaan na hoe zorgorganisaties mantelzorgers en cliënten vooraf op een innovatieve manier kunnen informeren over en betrekken bij wat de organisatie te bieden heeft. Voor de thuissituatie verkennen we de wijze waarop de samenwerking verder gestalte kan krijgen, zodat de zorg in die situatie op een veilige en verantwoorde wijze geboden kan worden, ook door mantelzorgers en vrijwilligers. We onderzoeken hoe mantelzorgers en vrijwilligers te bereiken zijn en welke rol thuiszorgorganisaties, zorgverzekeraars en gemeenten daarin kunnen vervullen.

3.2.3. Kennis verbinden en laten stromenDeze ambitie hangt nauw samen met onze kennisnetwerkstructuur. We werken als kenniscentrum dagelijks aan het verbinden en laten stromen van kennis en weten als geen ander dat kennis tamelijk complex is. Bij het ophalen van de vragen uit

26

het veld zochten we in 2017 met onze kennispartners naar manieren om de kennis van en over de zorg beter te verbinden met de praktijkvragen die er leven. Ook wilden we zorgen dat ervaringen uit de praktijk het onderzoek en onderwijs kunnen inspireren tot relevante kennisontwikkeling samen met die praktijk. We werkten langs drie lijnen met de indieners, waarop we in 2018 voort zullen bouwen:

1. Uitwerken van een visie Hoe laat je kennis stromen vanaf het ophalen van praktijken onderzoeksvragen tot het verwerken en verspreiden van kennisproducten die daadwerkelijk impact hebben in de praktijk? En wat is daarin de rol van Vilans als kenniscentrum en van andere partijen? Doel is zicht te hebben op welke partijen met elkaar te verbinden en welke manieren er zijn om dat te doen. Als kenniscentrum is het van belang om in dit tijdperk van een veranderende kennisbehoefte en digitale mogelijkheden tijdig te anticiperen op wat dat betekent voor onze kennisfunctie.

2. Kennis laten stromen in de wijk: lerende praktijk De ontwikkeling van het sociaal domein is nog altijd in volle gang. Zorg- en welzijnsprofessionals werken samen in integrale, multidisciplinaire teams, zodat kwetsbare mensen in hun thuissituatie met zorg en ondersteuning zo lang mogelijk in de wijk kunnen wonen en meedoen. Dat geeft nieuwe (kennis)vragen: zowel over de inhoud (methodieken, instrumenten, interventies) als de wijze waarop zij de kennis kunnen vinden en toepassen in de dagelijkse praktijk.

27

Ook de gemeentelijke beleidsmakers en managers van het sociaal domein zijn op zoek naar (nieuwe) kennis, om tot de juiste keuze te kunnen komen voor hun gemeente en om de professionals in het sociaal domein optimaal te ondersteunen, zodat de zorg en ondersteuning voor de kwetsbare inwoners zo goed mogelijk werkt. Kortom: Dit is een domein waarin de praktijk nog volop aan het leren is en waar we nog veel kunnen leren van deze (vernieuwende) praktijken.

In deze fase is het van belang vanuit de kennisinfrastructuur mee te bewegen en te experimenteren met vernieuwing in die kennisinfrastructuur én specifieke zorgkennis in de kennisbasis in te brengen, met en voor de lerende praktijk. Daarbij is de verbinding tussen lokale, regionale en landelijke leerpraktijken van groot belang. Met als doel: hoe kunnen we kennis nog beter aan laten sluiten op de gebruiker vanuit welzijn, zorg en gemeente?

3. Kennis laten stromen via deelprojecten en experimenten We pakken met verschillende partners een aantal deelprojecten en experimenten op, met als overkoepelend doel het optimaal laten stromen van kennis in de langdurende zorg. We onderzoeken bijvoorbeeld bij vijf zorgorganisaties hoe de samenwerking verloopt tussen praktijk, onderwijs en wetenschap als het gaat om het ophalen en implementeren van kennis. Wat zijn daarvoor succesvolle ingrediënten?

In een ander project zoomen we in op een aantal relevante onderzoeken, waarvan we de kennis toegankelijk maken voor medewerkers in de zorg. Dat geldt ook voor het werken met ethische vraagstukken en morele dilemma’s, die zich volop voordoen in de zorg. Daarnaast zetten we in op innovatieve leervormen, zoals het inzetten van augmented reality voor het organiseren van ‘vier ogen-kennis’, bijvoorbeeld bij het aftekenen van protocollen.

Onder deze ambitie gaan we in 2018 verder om uit te vinden hoe we de kennis van en ontwikkeld door partners, zoals zorgorganisaties in de ouderen- en gehandicaptenzorg, beter kunnen koppelen aan de landelijke Kennispleinen. Het streven is stapsgewijs toe te werken naar een infrastructuur van brengen en halen, waarbij gevalideerde kennis zo breed mogelijk zijn weg vindt en weer leidt tot nieuwe vragen en kennis.

28

4. Strategische thema’s

Naast het inzetten van onze kennisinfrastrcutuur om kennis te verrijken en verspreiden, ontwikkelen we ook nieuwe kennis. Enerzijds vanuit onze aanpak van samen programmeren en innoveren, die nauw aansluit bij de prangende vraagstukken van het veld die niet alleen opgelost kunnen worden. Anderzijds werken we met focus aan vijf strategische thema’s, onze meerjarige ontwikkellijnen.

We zien dat programmeren samen met het veld werkt, maar dat we kennisversnelling kunnen realiseren als we tegelijkertijd werken aan een aantal parallelle innovaties op strategische thema’s. We sluiten zo aan op de maatschappelijke trends en de beleidsontwikkelingen en kijken vooruit naar wat komen gaat. Waar relevant werken we ook internationaal samen op thema’s, in consortia, projecten en netwerken, en verspreiden we onze kennis.

Onze focus ligt op de volgende vijf thema’s:

1. Kwaliteit.

2. Persoonsgerichte zorg.

3. Professional aan zet.

4. Lokaal organiseren.

5. E-health en mensgerichte technologie.

29

4.1. Kwaliteit

4.1.1. RegistratielastenZorgmedewerkers zijn veel tijd kwijt met registreren. Kostbare tijd, die ze liever aan de cliënt besteden. Om medewerkers in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg meer helderheid te geven in waar registraties vandaan komen en daarmee de discussie te starten over het nut en de noodzaak van registraties, zijn in 2016 de overzichten met wettelijk verplichte registraties in de ouderenzorg en gehandicaptenzorg ontwikkeld. In de overzichten staat duidelijk beschreven wat op basis van de wet verplicht is om te registreren voor organisaties en voor zorgmedewerkers. Ook worden een aantal hardnekkige fabels en misverstanden rondom registraties uit de wereld geholpen.

We houden de overzichten actueel en levend en vullen deze steeds aan met nieuwe inzichten en ontwikkelingen, bijvoorbeeld door aan te sluiten op nieuwe kwaliteitskaders en veranderende weten regelgeving. Het actualiseren doen we in samenwerking met relevante partners, zoals V&VN, VGN, VWS, ActiZ en IGZ. Ook betrekken we een zorgjurist voor de zorgvuldige toets op juridische correctheid van de overzichten.

Naast actualisatie zullen we in 2018 de vorm van de overzichten aanpassen om de kennis meer toegankelijk te maken voor verzorgenden en verpleegkundigen, door bijvoorbeeld de praktijkdilemma’s er apart uit te lichten.

4.1.2. Kwaliteitsstandaard multiple sclerose (MS)In 2017 zijn we gestart met de voorbereidingsfase voor het ontwikkelen van een kwaliteitsstandaard multiple sclerose (MS), waarin de normen waaraan MS-zorg minimaal moet voldoen worden beschreven. Dit doen we op verzoek van MS Research en VWS, in nauwe samenspraak met het Zorginstituut. De kwaliteitsstandaard geeft een functionele beschrijving van de optimale MS-zorg en beschrijft op welke wijze de MS-zorg wordt georganiseerd en wanneer. Voor de ontwikkeling van de kwaliteitsstandaard maken we gebruik van de leidraad voor kwaliteitsstandaarden (AQUA). Conform AQUA bestaat de kwaliteitsstandaard uit een samenvatting, een algemene inleiding, zorginhoudelijke modules, een module van de organisatie van de zorg, indicatoren, een implementatie- en onderhoudsplan en patiënteninformatie.

30

Er zijn drie duidelijke fasen om tot een kwalitatief goede, gedragen en implementeerbare kwaliteitsstandaard te komen:1. De voorbereidingsfase met een focus op het betrekken van alle relevante

belanghebbenden in een werken adviesgroep en het inrichten van de projectstructuur.

2. De ontwikkelfase met een focus op een knelpuntenanalyse, formulering en beantwoording van uitgangsvragen, het schrijven van conceptteksten en praktijktest(en).

3. De afrondingsfase met een focus op het bespreken en vaststellen van conceptteksten en het formuleren en voorbereiden van noodzakelijke vervolgstappen in de werken adviesgroep.

In 2017 werkten we aan de voorbereidingsfase. In 2018 staat de ontwikkelfase op het programma.

4.1.3. Zorg- of ondersteuningsplanHet zorg- of ondersteuningsplan dient verschillende doelen: persoonsgerichte zorg leveren, methodisch werken en verantwoording afleggen over budget en kwaliteit. In de praktijk lopen organisaties daarmee tegen verschillende vraagstukken aan. Bijvoorbeeld over het vastleggen van gegevens in een digitaal systeem, zodanig dat de informatie zowel voor de medewerkers als voor de organisatie waardevol is, met minimale administratieve lasten. Maar ook hoe het zorg- of ondersteuningsplan persoonsgericht kan zijn, terwijl ons zorgsysteem nog steeds uitgaat van uniformeren en standaardiseren. In 2018 willen we op zoek naar de belangrijkste vraagstukken en goede voorbeelden van hoe organisaties daarmee omgaan. De goede voorbeelden zullen worden gedeeld, zodat zorgaanbieders van elkaar kunnen leren hoe het zorgplan op een moderne manier kan worden toegepast en efficiënt en effectief kan worden gebruikt. In nauwe afstemming met VWS zal vervolgens gekeken worden hoe de inzichten die uit de inventarisatie worden opgedaan een vervolg kunnen krijgen.

31

4.2. Persoonsgerichte zorg

4.2.1. Samen besluiten nemenGoede zorg is zorg op maat. Afgestemd op de cliënt die meedenkt en meebeslist over de ondersteuning die het beste past bij zijn persoon in zijn situatie. Dat vraagt om gezamenlijke besluitvorming (‘shared decision making’), een van de belangrijkste ingrediënten van persoonsgerichte zorg. Toch is hiervoor nog te weinig aandacht, juist bij de mensen die het meeste zorg nodig hebben.

Het meerjarig onderzoek (2014-2018) met het AMC en de UvA nadert de afronding. We hebben intussen veel kennis verzameld over gezamenlijke besluitvorming bij kwetsbare mensen met complexe zorgvragen. Met deze kennis ontwikkelen we een interventie die we wetenschappelijk onderbouwen met vier studies die we hebben uitgevoerd (twee patiëntenstudies, een survey onder zorgprofessionals en een systematische literatuurreview). De interventie is in 2017 ontwikkeld en geïmplementeerd bij kwetsbare ouderen die thuis wonen en gebruikmaken van polikliniek geriatrie in het AMC en MC Slotervaart.

Met een observationele studie meten we in de tweede helft van 2017 in een pilot of deze interventie leidt tot meer en betere gezamenlijke besluitvorming bij deze groep. Bij een positief effect verspreiden we de interventie in 2018 breed. We ronden in 2018 het meerjarig onderzoek af en zorgen voor verspreiding van de opgedane kennis en praktische tools.

4.2.2. Dementie integraal en overzichtelijkIn Nederland hebben ruim 270.000 mensen dementie. Hiervan zijn er 12.000 jonger dan 65 jaar. Er wonen ruim 70.000 mensen met dementie in verpleeg- of verzorgingshuizen. Het aantal mensen met dementie zal de komende jaren sterk toenemen. Onderkenning duurt echter lang. Gemiddeld duurt het veertien maanden voordat de diagnose wordt gesteld. Bij jonge mensen duurt dit gemiddeld meer dan vier jaar. Vilans heeft de ambitie om dé verbindende kennispartner te worden voor de Nederlandse dementiezorg. In 2017 treffen we voorbereidingen voor het werken aan een inspirerende ambitie: Nederland internationaal als rolmodel voor de beste dementiezorg!

Er zijn echter veel initiatieven in de dementiezorg; het veld overziet vaak niet wat er is en waar wat te vinden. Vanuit onze kennisfunctie zorgen we voor overzicht en ordening; we creëren een vindplaats voor dementiezorg. We bieden nadrukkelijk ook een platform voor bestaande initiatieven. Daarbij maken we ook verbinding met initiatieven als Dementiezorg voor elkaar en BeterOud.

32

4.2.3. Uitkomstindicatoren DementiezorgDe Uitkomstindicatoren Dementiezorg zijn ontwikkeld door Zilveren Kruis, Alzheimer Nederland en Vilans. De indicatoren meten drie uitkomsten van dementiezorg: kwaliteit van leven van de persoon met dementie, de volhoudtijd van de mantelzorger en de kwaliteit van leven van de mantelzorger. In 2016 heeft Vilans de indicatorenset overgenomen van Zilveren Kruis. Het veld en alle partijen worstelen nog steeds met hoe uitkomsten van zorg die gericht zijn op kwaliteit van leven in beeld te brengen en deze te benutten als input voor verbetering van de praktijk. Dit project sluit daarbij aan.

Voor 2018 zijn de belangrijkste doelstellingen:• Het verfijnen van de spiegelrapportage; mogelijk overstappen naar een online

spiegelrapportage.• Het uitbreiden van het aantal deelnemers, zowel meer respondenten bij

de huidige deelnemers, als nieuwe deelnemers en nieuwe deelnemende zorgverzekeraars.

• Het beter toepasbaar maken van de opbrengsten voor het veld, gericht op verbetering van de praktijk.

• Het vergroten van het gebruiksgemak voor deelname aan Uitkomstindicatoren Dementiezorg.

We faciliteren kennisdeling tussen de deelnemende organisaties, onder andere door gebruikers- en informatiebijeenkomsten te organiseren. De ambitie is dat nog meer netwerken met de vragenlijst gaan werken. We zoeken verbinding met andere initiatieven om meer grip te krijgen op welke verbeteringen vooral in de praktijk van belang zijn en bijdragen aan het verhogen van de kwaliteit van leven.

4.2.4. Op zoek naar het integrale antwoordVoor veel cliënten en hun naasten in de langdurende zorg is het buitengewoon moeilijk om de zorg en ondersteuning te kiezen die hen het beste past. Dit is het geval ondanks de ver ontwikkelde keuze-informatie en de hulp die er is van professionals. Het blijft moeilijk om een integraal antwoord te vinden op de complexe vraag waarmee zij te maken hebben. Er is vaak ook niet één antwoord dat goed is, maar er zijn meer opties met elk hun vóór- en nadelen. En dan zijn er ook nog verschillende financierings- en organisatievormen die een integrale aanpak moeilijk maken.

De vraag is hoe we kennis en informatie voor die aanpak het beste kunnen inzetten. Er zijn inmiddels veel inzichten rond gedeelde besluitvorming, maar hebben we ook de beste kennis- en informatiebasis voor de te maken keuzes?

33

We gaan in dit project op zoek naar hoe we kennis en informatie het beste kunnen personaliseren, voor de cliënt welteverstaan, en hoe we complexe besluitvorming kunnen ondersteunen. We lopen in een tiental cases mee en kijken hoe we via kennis en informatie de keuze voor de cliënt, diens verwanten en de betrokken professionele en informele zorgverleners kunnen faciliteren.

We zullen een apart onderdeel van de Kennispleinen openstellen, niet alleen om deze trajecten te beschrijven en te laten zien waar de cliënt en diens informele en formele hulpverleners tegen aanlopen, maar ook om voor hen bruikbare kennis te ontsluiten. Zo proberen we tot kennisproducten en diensten te komen die voor cliënten én hun zorgverleners bruikbaar zijn. We onderzoeken de meest passende wijze van kennisoverdracht, naar inhoud, vorm en taal. We werken hierin nauw samen met ervaringsdeskundigen en cliëntenorganisaties.

4.3. Professional aan zet

4.3.1. Innovatief werkgeverschap en werknemerschapDe grote uitdaging voor de komende jaren in de langdurende zorg is de arbeidsmarkt. Is er de komende jaren voldoende personeel beschikbaar om passende zorg te bieden? Er moet veel gebeuren met betrekking tot opleidingen en arbeidsvoorwaarden. De instroom van nieuwe medewerkers moet groot zijn, inclusief de zij-instromers; de uitstroom moet beperkt zijn.

Er zijn tal van initatieven, regionaal en landelijk, om hier afspraken over te maken. Deze afspraken sluiten over het algemeen aan op lopende opleidings- en arbeids-voorwaardenbeleid. Echter, het is de vraag of we er komen met uitbreiding van bestaande structuren. Wij verwachten dat radicale innovaties nodig zijn, zowel aan de werkgeverszijde als aan de werknemerszijde.

In overleg met ActiZ en mogelijk ook de VGN zal Vilans op zoek gaan naar innovaties die aantoonbaar bijdragen aan vermindering van de personeelstekorten. We zullen ze beschrijven en zorgen dat ze in de juiste gremia gedeeld worden. Vilans zal dit project uitvoeren in nauwe samenspraak met Zorgpact en andere landelijke, regionale en lokale initiatieven, en nauwe afstemming zoeken met de activiteiten die thans vanuit het programma Waardigheid en trots worden opgezet.

34

4.3.2. Modernisering leer-ontwikkelklimaat zorgSamen met de HU, ROC Midden Nederland en Utrechtzorg neemt Vilans het initiatief om het leer-ontwikkelklimaat in de zorg te moderniseren. De achtergrond hiervan is een toenemende problematische arbeidsmarkt, een gebrekkige aansluiting tussen het onderwijs en het werkveld en een te beperkt adaptievermogen van zorgorganisaties om in te spelen op de voortdurende veranderingen en talenten van collega’s in de zorg te benutten.

Deze collega’s kunnen vaste medewerkers, beginners en/of zij-instromers zijn, dat is de doelgroep. Daarbij draait het erom de stem van de lerende gehoord te krijgen: wat willen zij leren en wat hebben zij daarvoor nodig? Wat zijn de pareltjes in het leer-ontwikkelklimaat en wat zijn lessons learned van minder geslaagde initiatieven?

Eerste stappen zullen bestaan uit het ophalen van de actuele vraagstukken, verlangens en noodzakelijke behoeften bij de collega’s in een aantal zorgorganisaties, om vanuit de vraag van het werkveld innovatie van het leer-ontwikkelklimaat vorm te geven. Methodisch gaan we uit van principes uit sociale innovatie en design thinking, waarin de ervaringen van deelnemers de hoofdrol spelen.

Output van het programma zal onder meer bestaan uit een communicatief zwart-wit boek met ervaringen: successen én decepties om van te leren. En daarnaast de methodische onderbouwing van HOE het succes te realiseren, te borgen en te verspreiden. Na de experimentele fase in 2018 kunnen de verzamelde voorbeelden en onderbouwing de basis zijn voor uitbouw van het programma in een learning community.

4.4. Lokaal organiseren

4.4.1. Integraal Werken in de WijkHet zorgen sociaal domein zijn sterk in beweging en dat heeft duidelijk impact op onze kennisinfrastructuur. De toenemende complexiteit van integrale vraagstukken maakt duidelijk dat samenwerking in kennisontwikkeling essentieel is. Sinds 2016 bundelen Movisie, het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, het Nederlands Jeugdinstituut, Vilans en de Werkplaatsen Sociaal Domein de krachten om samen met professionals en beleidsmakers kennis en expertise over integraal werken in de wijk te ontwikkelen en toegankelijk te maken wat betreft meervoudige vragen en problemen. Inmiddels is integraal werken ook een van de vier ontwikkelthema’s waarin gemeenten en kenniscentra nauw samenwerken.

35

In 2017 vond uitbouw van de kanalen plaats om ‘kennis te laten stromen’. De focus lag op zichtbaarheid en vindbaarheid. De vraagbaakfunctie voor professionals en beleidsmakers is geoptimaliseerd, door niet alleen een integraal antwoord te bieden, maar ook te zorgen voor een brede verspreiding van de antwoorden op vragen van professionals. Daarnaast is er nu ook een gezamenlijke website: www.integraalwerkenindewijk.nl

De focus voor 2018 ligt op verdieping, verbinding en toepassing. Het centrale doel van de samenwerking tussen de kenniscentra en de Werkplaatsen Sociaal Domein is om gemakkelijk vindbare en toepasbare kennis voor én met beleidsmakers en professionals te genereren. We bouwen in 2018 verder aan de ‘body of knowledge’ rond integraal werken. We richten ons onder andere op:• Het ophalen van kennisvragen en bieden van oplossingen die werken

(vraagbaakfunctie).• Het bundelen van bestaande kennisproducten en kennissynthese, analyseren

van eventuele kennishiaten, vindbaar maken van kennis en praktijkgerichte oplossingen (kennisinfrastructuur).

• Het opzetten van (toegepast) vervolgonderzoek.• De ontwikkeling van nieuwe kennisproducten.

De gezamenlijke oplegger van de kennisinstellingen voor het programma Integraal Werken in de Wijk is als bijlage toegevoegd bij dit werkprogramma.

4.4.2. Actuele ontwikkelthema’s In 2017 zijn vanuit de gemeenten en de VNG naast Integraal Werken in de Wijk nog drie andere thema’s benoemd die bij hen een actueel vraagstuk zijn en waarvan de betrokkenheid op kennisontwikkeling en kennisdeling vanuit de kenniscentra gewenst was:• Sturen op kwaliteit en outcome.• Preventie.• 18-/18+ (langer lopend programma waar Vilans afgelopen jaar op is aangehaakt,

specifiek voor de doelgroep mensen met een licht verstandelijke beperking).

Binnen deze drie ontwikkelthema’s zijn we als kenniscentra samen op gaan trekken. We brengen reeds ontwikkelde kennis en aanpakken bij elkaar om tot nieuwe kennis en aanpakken te komen. Dat doen we altijd met vertegenwoordigers van gemeenten waar het vraagstuk speelt, VWS en bij een aantal thema’s ook met andere partijen (zoals het RIVM of Pharos). Elk van de ontwikkelthema’s heeft in 2017 een bijdrage geleverd aan kennisontwikkeling en kennisdeling.

36

Ook in 2018 vragen deze ontwikkelthema’s nog om verdieping. Daarom willen de kenniscentra hierin samen op blijven trekken, ook samen met partners in het veld. Elk van de ontwikkelthema’s komt tot een gezamenlijke programmering op basis van de (door)ontwikkelvragen van het veld.

4.4.3. Kennis Alliantie Maatschappelijke Zorg en OndersteuningMet de transitie en transformatie in het zorgen sociaal domein is de kennisinfrastructuur tevens aan het transformeren. De landelijke kenniscentra kiezen in samenwerking met diverse partners, zoals VWS, de VNG en de Werkplaatsen Sociaal Domein, voor een regisserende en verbindende rol in deze transformatie. In het position paper ‘Samen leren doen wat beter werkt’ van juli 2017 hebben we onze gezamenlijke visie op de toekomstige kennisontwikkeling en kennisdeling voor het veld van maatschappelijke zorg en ondersteuning verwoord.

In 2018 zullen we vanuit de Kennis Alliantie Maatschappelijke Zorg en Ondersteuning deze rol in het ‘nieuwe’ kennisveld van het sociaal domein waar gaan maken om zo bij te dragen aan een lerende sector: ‘met kennis steeds beter!’.

4.4.4. Waardegedreven integrale zorgDemografische, financiële en gezondheidsgerelateerde ontwikkelingen hebben tot gevolg dat de zorgstelsels in veel landen onder druk staan. Integrale zorg wordt vaak gezien als oplossing hiervoor. Integrale zorg is echter complex; het wordt beïnvloed door verschillende contextuele factoren en speelt zich af op verschillende niveaus met verschillende belanghebbenden. Er zijn zodoende ook veel verschillende benaderingen en interventies om integrale zorg toe te passen. Als we integrale zorg verder willen verbeteren, is het belangrijk om meer kennis te ontwikkelen over integrale zorg als concept en de meetbaarheid van het geheel; wat zijn de onderliggende waarden van integrale zorg? Over welke waarden hebben we het dan? En wiens waarden betreffen het? Cliënten kunnen immers een heel andere waardenhiërarchie hebben dan professionals of zelfs bestuurders.

Dit project vindt plaats in samenwerking met de International Foundation for Integrated Care, waarmee een Special Interest Group met internationale experts (onderzoekers, beleidsmakers, zorgmedewerkers en cliëntvertegenwoordigers uit verschillende landen en contexten) is opgericht. Het betreft een meerjarig project. In de afgelopen periode hebben we:• een eerste verkenning van de ‘principles of integrated care’ uitgevoerd;• de waarden vanuit het patiëntenperspectief verkend;• een systematische literatuurstudie gedaan naar reeds aanwezige kennis; • en een verbeterde set principes samengesteld en getoetst.

37

In 2018 werken we aan:• het verdiepen van de set waarden vanuit verschillende perspectieven door

middel van een delphi-studie (zowel cliënten als professionals, als ook onderzoekers);

• het operationaliseren en praktisch bruikbaar maken van de set waarden;• het valideren van de set waarden door middel van een praktijkstudie;• en het verkennen van de eerste stappen richting een instrumentarium.

4.4.5. International Conference on Integrated CareDe volgende (18e) International Conference on Integrated Care wordt in 2018 van 23 tot 25 mei gehouden in Utrecht (Nieuwegein). Deze conferentie gaat over geïntegreerde zorg, niet alleen in de langdurende zorg, maar ook in sectoren als de curatieve zorg, het sociaal domein en publieke gezondheid. Er worden circa 1200 deelnemers van over de hele wereld verwacht, in het bijzonder uit Europa, Noord-Amerika, Australië en Zuidoost-Azië.

Prof. dr. Henk Nies, Vilans, en dr. Jeroen Struijs, RIVM, bekleden gezamenlijk het voorzitterschap van de programmacommissie van dit congres. Dat betekent dat zij inhoudelijk verantwoordelijk zijn voor het programma. Vanuit die rol organiseren zij een aantal ‘site visits’, waarmee de zorg in Nederland voor een internationaal publiek inzichtelijk wordt gemaakt. Ook wordt een expert meeting voor het ministerie van VWS georganiseerd, waarin buitenlandse topexperts met medewerkers van het ministerie van gedachten wisselen over Nederlandse én internationale topprioriteiten. De conferentie en site visits dragen bij aan de verspreiding van onze kennis rondom met name de thema’s persoonsgerichte zorg, lokaal organiseren en integrale zorg. Prof. dr. Mirella Minkman, Vilans, zal eveneens meewerken aan de totstandkoming van het programma en naar alle waarschijnlijkheid deel uitmaken van het scientfic committee.

4.5. E-health en mensgerichte technologie

4.5.1. PaletteVilans werkt met internationale partners aan innovaties voor de langdurende zorg. Het Palette-project (Participative Activity and Learning Environment offering Targeted ICT Tools for the Elderly) is bedoeld om een platform met ICT- en andere technologische oplossingen te ontwikkelen dat ouderen helpt het leven te leiden dat ze wensen en hun autonomie te behouden, ook bij lichamelijke of geestelijke beperkingen. Dit Europese project wordt medegefinancierd door ZonMw.

We ontwikkelen een dienstenplatform dat ouderen op een zeer gebruiksvriendelijke manier toegang geeft tot allerlei gedigitaliseerde diensten op het gebied van communicatie, gezondheid, zorg, levenslang leren en werk. We zorgen ervoor

38

dat het systeem goed aansluit bij de behoeften, mogelijkheden en eventuele beperkingen van de doelgroep. Het systeem wordt in Noord-Brabant iteratief getest bij meer dan tachtig senioren. Dit gebeurt op vergelijkbare wijze in Oostenrijk, Polen en Roemenië.

Als blijkt dat de aangeboden diensten een positief effect hebben op welbevinden, cognitie, ontwikkeling, ondernemerschap en gezondheid, willen we in een vervolgtraject werken aan het breder toepassen van deze diensten. We werken in dit meerjarige project samen met partners in de zorg, het sociaal domein en het onderwijs.

4.5.2. eWareeWare is een nieuw zogeheten ‘ecosysteem’ om het welzijn van mensen met dementie en hun mantelzorgers te ondersteunen en daarmee de kwaliteit van leven te vergroten. Het eWare-ecosysteem bestaat uit een integratie van leefstijlmonitoring en sociale roboticasystemen. Door de koppeling van de verschillende systemen heeft het eWare-ecosysteem meerdere functies. Zo kan eWare een crisissituatie vroegtijdig signaleren, waardoor zorgmedewerkers tijdig kunnen communiceren met de persoon met dementie en een interventie kunnen starten. Daarnaast ondersteunt eWare mensen met dementie via zinvolle interacties en herinneringen (agendareminders) met behulp van een sociale robot.

Het eWare-ecosysteem wordt in co-design met eindgebruikers ontwikkeld. De evaluaties van het systeem vinden plaats bij vier zorgaanbieders in Nederland, Italië, Zwitserland en Noorwegen. In totaal testen en evalueren driehonderd eindgebruikers het systeem, waaronder mensen met dementie, mantelzorgers en zorgprofessionals. De onderzoeksactiviteiten leiden tot kennis die we vervolgens breed verspreiden via onze kennisnetwerkstructuur.

4.5.3. Co-design met mensen met dementieZorgtechnologie kan een belangrijke rol spelen om thuiswonende mensen met dementie en hun mantelzorgers te ondersteunen. Om de juiste technologie in te zetten voor passende zorg, moet je begrijpen wat de eindgebruikers (de mensen met dementie) belangrijk vinden in hun leven en omgeving. Door de cognitieve problemen die mensen met dementie hebben, is het soms lastig om hier goed zicht op te hebben.

Onderzoek om te achterhalen wat mensen met dementie belangrijk vinden en nodig hebben, maakt vaak gebruik van traditionele methoden, zoals interviews en vragenlijsten. Deze vragenlijsten zijn echter vaak ingewikkeld en sturend van aard en bieden onvoldoende ruimte voor het persoonlijke verhaal van de cliënt. Mensen

39

met dementie geven tevens aan het gevoel te hebben dat ze worden ‘getest’. Om passende vormen van technologie te ontwikkelen met de juiste input van gebruikers, is daarom ook doorontwikkeling van onderzoeksmethoden van belang.

In 2017 hebben we ervaring opgedaan om vormen van co-design uit de ontwerpindustrie in te zetten in onderzoek, om zo mensen met dementie echt te betrekken bij het ontwikkelen van nieuwe technologie. Bijvoorbeeld in een internationaal project over navigatietechnologie voor mensen met dementie, ter voorkoming van (ver)dwalen.

In 2018 werken we verder aan een literatuurstudie, waarin we achterhalen hoe en in welke mate mensen met dementie betrokken worden in onderzoek gericht op nieuwe technologie. We volgen en evalueren een aantal projecten waarin mensen met dementie betrokken worden om te zien wat werkt. We evalueren gebruikte methoden en verzamelen input voor principes die onderliggend kunnen zijn aan werkzame methoden om niet vóór mensen met dementie, maar mét hen menselijke technologie te ontwikkelen.

40

Bijlage bij 4.4.1 Integraal Werken in de Wijk

41

1 InleidingSinds 2016 bundelen Movisie, het Nederlands Centrum Jeugdgezondheid, het Nederlands Jeugdinstituut, Vilans en de Werkplaatsen Sociaal Domein de krachten om samen met professio-nals en beleidsmakers kennis en expertise over integraal werken in de wijk te ontwikkelen en toegankelijk te maken wat betreft meervoudige vragen en problemen. Inmiddels is integraal werken ook een van de vier ontwikkelthema’s waarin gemeenten en kennisinstituten nauw samenwerken.

In 2017 vond uitbouw van de kanalen plaats om ‘kennis te laten stromen’. De focus lag op zichtbaarheid en vindbaarheid. De vraagbaakfunctie voor professionals en beleidsmakers is geoptimaliseerd, door niet alleen een integraal antwoord te bieden, maar ook te zorgen voor een brede verspreiding van de antwoorden via de gezamenlijke website www.integraalwerkenindewijk.nl. De kennisdeling over integraal werken blijft daarnaast ook lopen via de bestaande kenniskanalen van de samenwerkingspartners en de stakeholders van IWW.

In 2017 is samen met het veld (een eerste) antwoord gegeven op inhoudelijke vragen over onder meer: • Organisatie en positionering van sociale (wijk)teams.• Toegang tot zorg en ondersteuning met een reflectietool die helpt om lokaal/regionaal na te

gaan hoe de toegang meer optimaal vorm kan krijgen.• Werkzame elementen in de integrale aanpak van meervoudige problematiek door sociale (wijk)

teams en hoe cliënten deze ondersteuning ervaren.• Hoe geef je vorm aan een integrale benadering waarbij ondersteuning vanuit werk, inkomen en

zorg een samenhangend geheel vormt (één gezin-één plan-één regie)? Wat is er nodig op alle niveaus binnen de gemeente – bestuur, beleid, management, uitvoerders – om dit in de praktijk te realiseren?

• De benodigde basis- en specifieke kennis en deskundigheid van professionals op de verschillende leefdomeinen, zoals het dagelijks functioneren, opvoeden en opgroeien, inkomen en veiligheid. Aangevuld met hoe zij de juiste deskundigheid van anderen kunnen vinden voor adequate ondersteuning bij complexe zorgen ondersteuningsvragen.

Integraal Werken in de WijkOplegger bij werkprogramma’s 2018Movisie, NCJ, NJi en Vilans

Oplegger Integraal Werken in de Wijk Werkprogramma 2018

42

2 Focus 2018: verdieping, verbinding en toepassing

Het centrale doel van de samenwerking tussen de kennisinstituten en de Werkplaatsen Sociaal Domein is om gemakkelijk vindbare en toepasbare kennis voor én met beleidsmakers en professionals te genereren. Samen met hen werken we aan antwoorden op hun prangende vragen. Hiertoe stemmen we de activiteiten op het thema ‘integraal werken in de wijk’ zo veel mogelijk op elkaar af en werken we samen om zo in de kennisproductie tot zichtbare meerwaarde te komen voor professionals en beleidsmakers die het integraal werken (in de wijk) willen versterken. We hebben daarbij aandacht voor het bereiken en ondersteunen van migrantengroepen in samenwerking met onze partners. We bouwen in 2018 verder aan de ‘body of knowledge’ rond integraal werken.

Dit derde jaar van samenwerking ligt de focus op verdieping, verbinding en toepassing. Daarbij richten we ons op:• Het ophalen van kennisvragen en bieden van oplossingen die werken (vraagbaakfunctie), waarbij

we ook putten uit FAQ’s van de afgelopen jaren.• Het bundelen van bestaande kennisproducten en kennissyntheses, analyseren van eventuele

kennishiaten, vindbaar maken van kennis en praktijkgerichte oplossingen (kennisinfrastructuur): • Samenwerking en werkwijze rondom veiligheid (sociale teams, Veilig Thuis e.d.). • Uitbreiding en verbinding regionale en landelijke kennis, mede in het verlengde van de ervaringen opgedaan in de drie pilots die in samenwerking met de Werkplaatsen Sociaal Domein in 2017 zijn gestart. Tevens aandacht voor verbreding van het bereik onder beleidsmakers en professionals in overleg met gemeenten/gemeentelijke netwerken en de Werkplaatsen Sociaal Domein. • Mogelijk levert IWW in 2018 ook een bijdrage aan de Bouwstenen – personen met verward gedrag van het Schakelteam.

• Het opzetten van (toegepast) vervolgonderzoek, bijvoorbeeld (nader te bepalen in november, zie onder aanpak): • Vervolgonderzoek gericht op het verbreden of verder uitdiepen van de werkzame principes in integraal werken in verschillende contexten (in 2017 is een eerste inventarisatie in twee typen sociale teams uitgevoerd) of bijvoorbeeld vervolgonderzoek naar hoe de werkzame principes kunnen bijdragen aan praktijkverbetering. • Onderzoek naar vormen en werkwijzen waarmee door sociale teams of netwerken goed samengewerkt wordt met de basisvoorzieningen, ofwel ‘het voorveld’ (zoals scholen, kinderopvang, jeugdgezondheidszorg, huisartsen, wijkverpleging, buurtcentra, verenigingen en woningcorporaties). • Nader onderzoek naar vormen en positionering, mede naar aanleiding van de peiling sociale (wijk)teams onder gemeenten in 2017.


43Oplegger Integraal Werken in de Wijk Werkprogramma 2018

N.B. In overleg met andere onderzoeksorganisaties (zoals het Verwey-Jonker Instituut, het SCP en het CPB) wordt nog nagegaan of nauwere samenwerking in 2018 mogelijk en gewenst is.• De ontwikkeling van nieuwe kennisproducten, bijvoorbeeld (nader te bepalen):

• Handvatten voor het ‘open afschalen’ bij ondersteuning en (specialistische) zorg. • Handvatten voor methodisch werken aan één gezin-één plan-één regie, inclusief werk en inkomen/participatiebevordering.

• Het leren met en in de praktijk, toepassing en verdieping, kennis laten stromen/kenniscoproductie, door toepassing van kennis in de praktijk te bevorderen en te volgen (bijvoorbeeld door het opzetten en begeleiden van leerkringen) en kennis hierbij door te ontwikkelen, bijvoorbeeld: • Toepassing van de werkzame principes in integraal werken. • IWW-kenniskaarten gebruiken om deskundigheidsbevordering van (T-shaped) professionals (in de toegang) uit te lijnen. • Toepassing en verdieping middels reflectietools, zoals rond toegang en samenwerken.

Verder wordt aangesloten bij de overkoepelende kennisinfrastructuurdiscussies en de thema’s die hierbinnen als urgent zijn bepaald, op dit moment naast IWW: van jeugd naar volwassenheid (16-27 jaar), preventie en sturen op kwaliteit.

PartnersOm de kennis te laten stromen tussen het lokale, regionale en landelijke niveau en om samenwerking en beïnvloeding van het programma goed gestalte te geven krijgt het programma vorm in samenwerking met (met een afspiegeling van lokaal/regionaal): • De coördinatoren van de lokale integrale teams, de beleidsmakers van• gemeenten en vertegenwoordiging van inwoners/gebruikers, door middel van een

klankbordgroep.• Landelijke partijen, zoals de VNG, VWS, SZW, OCW, V&J, ActiZ, Divosa, GGZ Nederland, GGD

GHOR NL, Jeugdzorg Nederland, MEE Nederland, Sociaal Werk Nederland, cliënten-organisaties en beroepsorganisaties (zeker niet uitputtend), door middel van een stakeholdersbijeenkomst.

• Kennispartners, zoals de Werkplaatsen Sociaal Domein, Academische Werkplaatsen, het RIVM/Centrum Gezond Leven, universiteiten, het Kenniscentrum LVB, het KJP, Pharos, het Trimbos-instituut, het Kennisplatform Integratie & Samenleving, het Verwey-Jonker Instituut, het SCP en het CPB, door middel van samenwerking in de deelprojecten.

• Een klankbordgroep van gemeenten en burgers.


44

3 Aanpakenbegroting

De resultaten en leerervaringen van de gezamenlijke aanpak van 2017 gaan mee in de programmering van 2018. We stellen in november vanuit bovengenoemde een plan van aanpak op voor Integraal Werken in de Wijk voor 2018. Daarin benutten we de input vanuit het veld en stakeholders.

Voor de uitvoering van het programma IWW alloceren vier instituten samen (minimaal) € 525.000 euro in 2018 vanuit de middelen die zij van VWS ontvangen.

Bijdrageperinstituut Extra bijdrageMovisie € 150.000 € 50.000 (Vakkundig aan het

werk)NCJ € 75.000NJi € 150.000Vilans € 150.000

Movisie zal naar verwachting opnieuw vanuit haar instellingsmiddelen € 50.000 toevoegen aan dit programma en dit richten op vraagstukken die verband houden met werk en inkomen/participatiebevordering. Ook andere projecten kunnen mogelijk aansluiten op Integraal Werken in de Wijk en daarmee ook (een deel van) hun budget hieraan verbinden. Binnen de afzonderlijke werkprogramma’s en begrotingen worden de personele capaciteit en de materiële middelen opgenomen.

Programmaorganisatie In 2017 is het programma Integraal Werken in de Wijk aangestuurd door een kernteam met vertegenwoordigers vanuit de vier kennisinstituten en de Werkplaatsen Sociaal Domein. Periodiek vindt evaluatie plaats van de voortgang en het functioneren van het kernteam. Bestuurders en kernteam hebben periodiek overleg over de koers en voortgang.Regelmatig vindt afstemming plaats met contactpersonen van de VNG en VWS. Vanuit de VNG zijn ook vertegenwoordigers vanuit een aantal gemeenten verbonden aan dit ontwikkelthema.


Door kennis€¦ · Het zogenoemde ‘kennislemniscaat’, een gedachtegoed dat we delen met...

Documents

Transcript of Door kennis€¦ · Het zogenoemde ‘kennislemniscaat’, een gedachtegoed dat we delen met...