Het klassieke ideaal in de kunst

Bijeenkomst IV: Ut pictura poesis

Het klassieke ideaal in de kunst

Een terugblik

De emancipatie van de schilder/beeldhouwer (Renaissance)

De zeven vrije kunsten | Artes Liberales Septem | Jupiter

De muzes, Apollo en Pegasus

Theorie van de kunst | Ars Poetica | Horatius | Ut pictura poesis

Opleiding tot kunstenaar

Een terugblik OntroerenHet doel van de kunsten volgens de humanistische kunsttheorie van de renaissance was de kijker te ontroeren en mee te slepen, maar ook te vermaken, te onderhouden én een wijze les voor te houden door de verbeelding van de mens: zijn acties, zijn handelingen, zijn gevoelens, zijn daden, zijn emoties. De mens in beweging, tijdens een handeling.

ImitatieAlle kunst is imitatie: een illusionistische vertaling van de omringende wereld op het platte vlak van een schilderij of vertaald in volumes en massa bij sculptuur. Natuurgetrouwe weergave van ruimte en de mens, volgens een systeem van universele regels (ratio) – overdraagbaar en leerbaar (= een Ars). Schilderkunst wordt een geleerd vak (Alberti)

SchoonheidIn de kunsten gaat het om de verbeelding van de schoonheid: niet de verbeelding van de werkelijkheid zoals die is (imperfect), maar zoals die zou moeten zijn (ideaal). De ideale schoonheid (symmetrie, harmonieuze proporties gebaseerd op getalsverhoudingen) vond met terug in de beelden van de klassieke oudheid.

Mens als maatDe mens is maatgevend: de mens als schaal en maat van alle dingen voor ruimte; ook voor de constructie van het perspectief.

De vrije kunsten

Maerten de Vos, Allegorie van de zeven vrije kunsten (Artes

Liberales Septem), 1590, olieverf op paneel.

Cornelis Cort naar Frans Floris (uitgegeven door Hieronymus

Cock, De Zeven Vrije Kunsten: Dialectia (Logica), 1565, gravure, Antw

erpen, Londen, British Museum

.

Jan Saenredam naar Hendrick Goltzius, Jupiter als bescherm

er en de vrije kunsten, M

ercurius en de kunsten, 1596, gravure, Londen, British M

useum

Negen muzen

• Erato - de muze van de hymne, het lied en de lyriek• Euterpe - de muze van het fluitspel• Kalliope - de muze van het heroïsch epos, de filosofie • Clio - de muze van de geschiedschrijving• Melpomene - de muze van de tragedie• Polyhymnia - de muze van de welsprekendheid en heilige liederen• Terpsichore - de muze van de dans en lyrische poëzie• Thaleia - de muze van de komedie• Urania - de muze van de sterrenkunde

Eustache Le Sueur, De muzen Clio, Euterpe en Thalia, 1652-55,

olieverf op doek. Parijs, Louvre

Eustache Le Sueur, De muzen M

elpomene, Erato,

Pl0mhym

nia, 1652-55, olieverf op doek, Parijs, Louvre

Rafael, Stanze della Signatura, De school van Athene en Apollo op de Parnassus m

et de muzen en Hom

erus, ca. 1510, fresco, Rom

e, Vaticaan

Jacob Jordaens, De muzen, Apollo en M

arsyas, 1630/40, olieverf op doek

Clio Thalia Erato Euterpe Polyhymnia Calliope Terpsichore Urania Melpomene

Clio Thalia Erato Euterpe Polyhymnia Calliope Terpsichore Urania Melpomene

Anton Raphael Mengs, Apollo en de m

uzen op de Parnassus, 1760/61, Rom

e, Villa Albani

Urania

Thaleia

Euterpe

Clio

Trepischore

Kalliope

Polyhymnia

Melponeme

Erato

De opleiding tot kunstenaar

• Kopiëren/natekenen van tekeningen (tekenboeken)• Kopiëren/natekenen van klassieke beelden• Tekenen naar naakt• Schilderen• Kennis: anatomie, perspectief (geometrie en rekenkunde),

literatuur

Waar: academies of ateliers van kunstenaars

Tekenen is de moeder van de kunsten

Pilips Galle (uitgever) naar Johannes Stradanus (Van der Sraat), Color O

livi, het schildersatelier (het schilderen met olieverf) uit

de serie Nova Reperta c. 1580-1600, gravure, Am

steram,

Rijksmuseum

Cornelis Cort, naar Johannes Stradanus (Jan van der Straet), Parxis, de praktijk van het schilderen, 1578, gravure, Am

sterdam, Rijksm

useum

Odoard0 Fialetti

, leerlingen in een schildersatelier aan het werk.

ca. 1608, ets, Londen, particuliere collectie.

Odoard0 Fialetti

, Tutte le parti del corpo humano in pio pezzi,

1608, Venetié.

Pierfrancesco Alberti, Een ‘kunstacademie’, 1603-48, ets,

New

York, Metropolitain M

useum of Art

Pierfrancesco Alberti, Een ‘kunstacademie’, 1603-48, ets,

New

York, Metropolitain M

useum of Art

Benoit-Louis Prévost, naar Charloes-Nicolas Cochin de Jongere,

Een tekenschool, plaat 1: Dessein (het tekenen), uit de Encyclopédie VAN

Diderot en dÁlembert 1763, vol. 20

Gérard Audran, in Proportions du corps humains m

esurées sur les plus belles figures de l’antiquité, Parijs 1683

Borghese Gladiator, circa 100 v. Chr. Parijs, Louvre

Joseph Wright of Derby, Drie m

ensen die de Berghese Gladiator bekijken, 1765, olieverf op doek, particuliere collectie

Jacques-Louis David, Model in de houding van de Stervende

Galliër, 1780, olieverf op doek, Musée Thom

as Henry, Cherbourg

Francois Perrier, Icones et sementea …

. Circa 1638,

Francois Perrier, Icones et sementea …

. Circa 1638,De Laocoön

Frederick Bloemaert naar Abraham

Bloemaert, Een leerling

tekenaar werkend naar pleisterm

odel, chiaroscuro houtsnede, uit het Tekenboek, Reinier en Josua O

ttens, 1740

Wallerant de Vaillant, De jonge tekenaar, ca. 1668, olieverf op

doek, Maastricht, Bonnefanten M

useum

Pieter van der Werff, Jongen en m

eisje tekenend naar een pleister, 1715, olieverf op paneel, Am

sterdam, Rijksm

useum

Michiel Sw

eerts, Een schildersatelier, ca. 1646, olieverf op doek, Am

sterdam, Rijksm

useum

Michiel Sw

eerts, Kunstenaars met pleister, ca. 1652, olieverf op

doek, Detroit, Detroit Museum

of Arts

Michiel Sw

eerts, Tekenen naar naaktmodel, ca. 1646, olieverf

op doek, Haarlem, Frans Hals M

useum

Michiel Sw

eerts, Straattafereel met kunstenaar in Rom

e die beeld van Bernini natekent, ca. 1646, olieverf op doek, Rotterdam

, Museum

Boijmans Van Beuningen

Horatius, Ars Poetica

Kunstacademies: Frankrijk, Duitsland, Italië en Engeland

Grand tour: reizen naar Italië