0

Er van uitgaande . . .

CULTUURPROFIEL ZUID-NEDERLAND

Deel II Ambities en prioriteiten

Ten behoeve van Cultuurnota 2005-2008

Juni 2003

1

In onze naam, Cultuurconvenant Zuid-Nederland (CZN),staat het woord Cultuur voorop. Dat is met een duidelijkdoel: in de komende periode willen we het culturele leven inZeeland, Noord-Brabant en Limburg nog steviger op de kaartzetten. Door intensieve samenwerking met elkaar, maar ookdoor de uitwerking van een interessante partnerrelatie methet Rijk.

In deze notitie, Er van uitgaande, geven we alsCultuurconvenant Zuid-Nederland aan wat voor ons deprioriteiten zijn in het gezamenlijk met het Rijk te voerencultuurbeleid 2005 2008: uitgaande van de stad als bronvoor ontwikkelingen, waarbij cultuur een partner is voorterreinen als ruimtelijke ordening, toerisme en leefbaarheid,pleiten we voor een regionaal fonds voor startende cultureleondernemers, uitbreiding van het Actieplan Cultuurbereik enaandacht voor de Euregio.We kiezen er expliciet voor om het op dit moment nog nietover instellingen en organisaties te hebben, maar wijhanteren het functiedenken bij het bepalen van onzeprioriteiten.

De bundeling van krachten van rijk, provincies en stedenbiedt optimale mogelijkheden voor versterking van de rijkeinfrastructuur die in het Zuiden aanwezig is en daagt ook uittot het realiseren van kansen die er nu ontegenzeggelijkliggen. Van het Rijk vragen we dan ook niet alleen eenondersteuning in de exploitatie, maar ook financile steun bijinvesteringen in nieuwe ontwikkelingen.Wij doen in Er van uitgaande onder meer een voorstel vooreen verdergaande decentralisatie van financile middelen metaandacht voor een herverdeling ten gunste van delandsdelen.

Onze prioriteiten hebben ook consequenties voor hetrijksbeleid, voor de afspraken die we als zuidelijkconvenantsgebied maken met de Staatssecretaris voorCultuur. In de Uitgangspuntennotitie die de Staatssecretarisvoor de zomer naar de Tweede Kamer stuurt verwachten wedan ook reeds een eerste aanzet die het mogelijk zal makenEr van uitgaande te kunnen realiseren.

Actiepunten:1. verdergaande decentralisatie van rijkscultuurgelden2. herverdeling van middelen ten gunste van de landsdelen3. herkenbaar en werkbaar kader in de Uitgangspuntennotitie

2

Cultuurconvenant Zuid-Nederland heeft begin 2003 drieprofielen gepresenteerd met een heldere stand van zaken. DeBrabantse stedenruit Breda, Tilburg, Den Bosch, Eindhovenen Helmond presenteerde zich in een gezamenlijk profiel,evenals de drie Zuid-Limburgse steden Maastricht, Heerlenen Sittard-Geleen. De provincie Zeeland stelde een eigencultuurprofiel op waarbij de Zeeuwse gemeentenuitdrukkelijk werden betrokken.

Het Zuiden is het grootste convenantgebied in Nederland met3,8 miljoen inwoners en een cultureelexploitatiesubsidiebudget van ongeveer 250 miljoen Euro.

Steden

De steden in Limburg, Noord-Brabant en Zeeland bepalen inaanzienlijke mate de slagkracht van het culturele leven in deregio. Deze steden werken in toenemende mate samen,versterken elkaar, behouden daarbij hun eigen kleur, maarwillen allemaal ruim baan geven aan cultuur en creativiteit.Juist de stedelijke kwaliteit biedt een vruchtbare bodem voorontwikkelingen die verder gaan dan de stadsgrenzen. Deregio profiteert daarvan mee, door de uitstraling die de stedenin de regio hebben. Ook het publiek is langzamerhandgewend buiten de eigen woonplaats te kijken, naar het totaleaanbod dat de ketting van zuidelijke steden te bieden heeft.Door die combinatie van in verhouding veel grote steden meteen rijk cultureel leven en de karakteristieke regioonderscheidt het zuidelijk convenantgebied zich van de restvan Nederland.De provincies Limburg, Noord-Brabant en Zeelandondersteunen actief de intergemeentelijke afstemming ensamenwerking en participeren in dit proces. Tevens geven deprovincies aandacht aan de overige regios in het landsdeel.

Culturele ondernemers in het Zuiden vestigen zich bijvoorkeur in een van de steden, omdat daar de infrastructuuren de netwerken aanwezig zijn. Dan hebben we het over eenpalet van kunstenaars: podiumkunsten, beeldende kunst,mode ontwerp, grafische vormgeving, keramiek, film,literatuur, muziek, nieuwe media, reclame, design enarchitectuur.

3

Cultuur als partner

Cultuur kan in de praktijk van de stad in het Zuiden nietlanger op zichzelf staand worden beschouwd. Cultuur wordtgezien als interessante en noodzakelijke partner bijontwikkelingen op gebied van ruimtelijke ordening, identiteit,werkgelegenheid, onderwijs, leefbaarheid en toerisme. Nieuwevormen van synergie ontstaan door samenwerking van dedrie beleidsterreinen cultuur, economische ontwikkeling enstedelijke ontwikkeling. Een gewijzigde, versterkte status vancultuur is het resultaat. Een status die mogelijkheden biedten als zodanig kansen om de eigenheid en kwaliteit vankunst te waarborgen.

Door de verhoging van de culturele dynamiek in het Zuidenontstaat een klimaat dat belangstelling voor klassieke- enerfgoed cultuur stimuleert.Aan de ene kant zijn er tal van voorbeelden waar industrilecomplexen, kloosters etc. een alternatieve culturele functiekrijgen waardoor de ruimten hun oorspronkelijkheid kunnenbehouden. Aan de andere kant is er een groeiende aandachtvoor de authenticiteit van erfgoed in de locale en provincialeomgeving.

4

1. Cultuurbeleid

Het Zuiden wil een cultuurbeleid vormgeven dat traditionele,hedendaagse en populaire cultuur kansen biedt en recht doetaan de rol van cultuur als motor in een wereld waarinformatie en kennis richting geven aan de locale economie.Dan hebben we het niet alleen over de professionele kunsten,maar ook over amateurkunst, cultuureducatie en cultureelerfgoed. In de praktijk vraagt dat om een professioneel beheervan bestaande infrastructuur, maar het vereist ook nieuweinitiatieven, bestuursvormen, netwerken en structuren. Metandere woorden: aandacht voor ondersteuning doorexploitatie is een vereiste, maar niet zonder voldoende ruimtevoor investeringen.

Er van uitgaande dat het Rijk onze visie op een dergelijkveelvormig cultuurbeleid - zowel qua inbedding als quainhoud deelt, willen we de komende jaren op een aantalgebieden een samenwerking met het Rijk aangaan op basisvan gelijkwaardigheid.De steden en de provincies hebben naar elkaar en naar deregio een duidelijke, aanvullende rol die in afspraken met hetRijk vraagt om heldere, eenduidige afspraken.Een voorbeeld is de gedachtevorming rond de heroverwegingvan bestuurlijke verantwoordelijkheden in hetmuseumbeleid, waarin we graag participeren.

Actiepunt: het CZN vraagt het Rijk de komende periode niet alleenaandacht te hebben voor de exploitatie van de bestaandeinfrastructuur, maar ook te investeren in nieuwe ontwikkelingen,gericht op de toekomst.

5

2. Regionaal fonds

Natuurlijk hebben veel culturele ondernemers de afgelopendecennia de weg gevonden naar het Zuiden. Soms kwam datomdat hun opleiding werd afgerond in een van de steden inhet Zuiden, soms waren de mogelijkheden aanwezig die zijzochten om hun artistieke product te realiseren. Maar er ismeer mogelijk en tegelijkertijd ook noodzakelijk om hetZuidelijk cultuurprofiel te verrijken.

Het Zuiden heeft op dit moment ruimte voor initiatieven. Er iskort door de bocht geformuleerd: behoefte aan meer vanhoge kwaliteit. Dat geldt zowel voor de professionele kunst alsvoor de amateurkunst.Er gebeurt al heel veel in een interessante diversiteit aandisciplines en vormen, maar helaas vertrekken veel mensenuit de regio (soms na hun kunstvakopleiding) omdat zij niethet benodigde steuntje in de rug krijgen bij de start van hunloopbaan. Daar willen we samen met het Rijk iets aan doen.De steden in Limburg, Noord-Brabant en Zeeland gaan dekomende periode in samenwerking met de provincies meerstartende culturele ondernemers faciliteren door plekken tebieden waar mensen hun ideen kunnen uitwerken enpresenteren. Dat betekent niets meer of minder dan eeninvestering in toekomstig kapitaal met een directemeerwaarde voor maker en publiek. Dat betekent ook eennadere invulling van de positie van de stad als broedplaatsvoor culturele initiatieven. Door ervaringen met het ActieplanCultuurbereik blijkt dat keuzes die dicht bij de regionalepraktijk worden gemaakt beter aansluiten bij de behoeftesvan makers en publiek.Door het creren van een regionaal fonds kangemeenschapsgeld optimaal renderen. Dit fonds verkrijgt zijnmiddelen door matching van provincies en gemeenten methet rijk. Voor het Rijk betekent dit een decentralisatie vaneen deel van de middelen voor culturele initiatieven.Dit regionale fonds kan aanvullend functioneren opbestaande fondsen zoals het Fonds voor Amateurkunst enPodiumkunsten en het Mondriaanfonds.Overigens wil Cultuurconvenant Zuid-Nederlandbenadrukken dat een goede vertegenwoordiging vanzuidelijke adviseurs en bestuurders aandachtspunt moetblijven bij de landelijke fondsen en bij de Raad voor Cultuur.Actiepunt: CZN wil door financile matching met het Rijk eenregionaal fonds voor startende culturele ondernemers/makerscreren.

6

3. Festivals

Festivals staan ook de komende jaren hoog op de agenda inhet Zuiden.Het blijkt dat we in Zeeland, Noord-Brabant en Limburg instaat zijn aansprekende festivals te organiseren waarmee weop de kaart van Nederland staan. Die expertise willen we methulp van het rijk uitbouwen.

Festivals zijn ook een goede manier om (jonge) makers uit deeigen regio een podium te bieden. Tegelijkertijd is deinternationale component vaak aanwezig op festivals enwordt een breed en vaak jong publiek aangesproken. Zo ishet mogelijk interessante prikkels te geven aan het cultureleleven. De regio profileert zich, de stad laat zijn gezicht zien ende provincie bouwt aan haar culturele imago.

Actiepunt: CZN vraagt het rijk de komende periode extra teinvesteren in festivals in het Zuiden.

4. Actieplan Cultuurbereik

Het Actieplan Cultuurbereik heeft de afgelopen jaren eenimpuls gegeven, die de komende periode nadere uitwerkingverdient. Het is duidelijk dat geldstromen dicht bij de plekwaar het gebeurt meer effect sorteren. Dat geldt voorCultuur en School, voor de activiteiten rond Cultuurbereik envoor de geldstroom Beeldende Kunst en Vormgeving. Wewillen in de nieuwe periode afspraken maken voor vier jaar,waardoor procedures tot het minimale beperkt worden en deenergie van provincies en gemeenten kan uitgaan naar deinitiatieven.

Een van de onderdelen van het Actieplan Cultuurbereik isversterking van de programmering. Dit onderdeel is voor onsonlosmakelijk verbonden met de overige componenten vanhet ACB en kan naar onze mening slechts optimaal renderenwanneer er regionale invulling aan wordt gegeven. Datbetekent een continuering van het voor dit doelgedecentraliseerde budget. Daarmee distantiren we ons vann van de conclusies van de evaluatie van het ActieplanCultuurbereik.

7

Een aandachtspunt zijn de kleinere gemeenten die nu geendeel uitmaken van de systematiek, maar die wel initiatievenontwikkelen op genoemde terreinen. De provincies willen opdit vlak de komende jaren een belangrijke verbindende rolvervullen.

Actiepunten:1. voortzetting Actieplan Cultuurbereik2. voortzetting gedecentraliseerd budget voor programmering3. afspraken voor een periode van 4 jaar, met minimaleprocedurele afspraken

5. Vierde geldstroom voor impuls aancultureel erfgoed

Het Actieplan Cultuurbereik bleek de afgelopen jaren,ondanks de zoektocht naar een optimale invulling, een goedeparaplu voor tal van stimuleringsmaatregelen en initiatieven.Wij willen daar met ingang van 2005 een vierde geldstroomaan toevoegen voor het Cultureel Erfgoed.Cultureel Erfgoed heeft op dit moment vanzelfsprekenderelaties met architectuur, ruimtelijke ordening enmonumentenzorg, maar het speelt ook een belangrijke rol inhet kader van de profilering van de steden en delen van hetZuiden met een meer landelijk karakter. Zo ontstaat eendirecte lijn met de ontwikkeling van het toerisme, belevingvan natuur, landschap en de bebouwde omgeving. Zowel voorde steden als voor de provincie is Cultureel Erfgoed eenbelangrijk aspect binnen het culturele beleid dat wordtgevoerd.

Middelen voor Cultureel Erfgoed binnen het ActieplanCultuurbereik moeten voor ons betrekking hebben op eenbreed spectrum: educatie, ontsluiting, behoud enontwikkeling met betrekking tot toekomstige functies.Een vierde geldstroom voor Cultureel Erfgoed binnen hetActieplan Cultuurbereik werkt als impuls, geeft optimaalrendement aan financile middelen, concentreert deaandacht en maakt een duidelijke afstemming met landelijkeorganisaties mogelijk.

Actiepunt: uitbreiding van het Actieplan Cultuurbereik metRijksmiddelen voor Cultureel Erfgoed.

8

6. Internationaal

Een belangrijk kenmerk van de zuidelijke regio is nog nietgenoemd: de nabijheid van de landsgrenzen. In dezogenaamde Euregio zijn in de afgelopen jaren reeds een flinkaantal initiatieven ontplooid waar sprake was vaninternationale samenwerking. Het rijk kan via denoodzakelijke financile ondersteuning van concreteprojecten bijdragen aan het versterken van het Europeseprofiel van Zuid-Nederland. Een van de mogelijkheden is deinternationale component binnen de festivals in het Zuiden.

Actiepunt: financile ondersteuning door het Rijk van initiatievenin de Euregio.

7. Functiedenken

In de afzonderlijke cultuurprofielen die in januari zijngemaakt van elk van de provincies Zeeland, Noord-Brabanten Limburg, hebben we het functiedenken gentroduceerd.Het bleek een interessante invalshoek om per gebied na tegaan welke culturele functies aanwezig zijn, om vervolgens tekijken hoe deze precies zijn ingevuld.Er van uitgaande dat ook bij het Rijk draagvlak is voor debeschouwing in functies, verwachten wij deze invalshoekterug te zien bij de beoordeling van alle initiatieven uit hetZuiden die een beroep doen op rijksmiddelen. Immers, deevenwichtige spreiding van functies over het land is vanbelang. We vinden dan ook niet alleen reizend aanbodinteressant, maar juist de vestiging van makers in het Zuidenis van gewicht. De ambities van de steden in Zuid-Nederlandom bepaalde functies in huis te hebben, plaatsen wenadrukkelijk op de agenda.

Actiepunt: bij de advisering door de Raad voor Cultuur en debesluitvorming door het Ministerie van OCenW dient hetfunctiedenken als uitgangspunt te worden genomen.

Tot slot

Welke kunstenaars en initiatieven zich precies aanmelden bijde poort van de Cultuurnota is niet aan ons om te bepalen.Wel is het onze zorg en inzet om Zuid Nederland samen methet rijk, ook in de periode 2005 2008 stevig op de culturelekaart van Nederland te zetten!