CORPORATIE BOUW bouw, renovatie en onderhoud voor alle ... · Korte presentatie van enkele...

CORPORATIEBOUW bouw, renovatie en onderhoud voor alle corporaties

Jaargang 5 • juni 2016

Thema: DakenPV op staal: een mooi én duurzaam dak

Nul op de MeterArthur Lippus over de hobbelige weg naar energieneutraal

Meer grip op dak en onderhoud Havensteder inventariseert al haar 1.900 daken

01 cover.indd 1 25-05-16 14:51

We inspire at www.duco.eu

DUCO at HOME

De totaaloplossing voor eengezond en comfortabel binnenklimaat

Een gezonde en comfortabele leefomgeving in combinatie met een

laag energieverbruik dankzij een evenwichtige combinatie van

basisventilatie, ventilatieve koeling en buitenzonwering. Dat is de

succesformule voor Duco’s slimme woonconcepten. De Vraaggestuurde

Natuurlijke Ventilatiesystemen (VNV) van Duco zetten de standaard

voor ventilatie in collectieve woningen: het Duco CO2 System, het Duco

Comfort (Plus) System en het DucoTronic (Plus) System.

Couperus, Den Haag

corporatie_bouw.indd 24 4/05/16 16:4700 advertentiepagina's.indd 1 25-05-16 14:12

Edith Bijl

Een dak boven je hoofd. Na eten en drinken is huisvesting een van de belangrijkste levensbe-hoeften. Interessante uitdrukking eigenlijk: een dak boven je hoofd. Als het gaat om noodzakelijke levensbehoeften, wil je niet zozeer ‘muren om je heen’, maar gaat het er vooral om een dak boven je hoofd te hebben. Blijkbaar hechten we daar veel waarde aan. En hoewel dit slechts een uitdrukking is, zit er een kern van waarheid in. Een goed on-derhouden dak is heel belangrijk. Iedereen die wel eens een lekkend dak heeft gehad, zal dat beamen.

Een goed dak is een voorwaarde voor goede huis-vesting. Bovendien draagt een geïsoleerd dak bij aan de verduurzaming van woningen, wat nog wordt versterkt als je het dak gebruikt voor zon-nepanelen. Niet gek dus dat daken en dakonder-houd een prominente plek innemen in de reno-vatie- en onderhoudsplannen van corporaties. Ondertussen staan de (technische) ontwikkelin-gen op dit gebied niet stil, waardoor corporaties steeds weer nieuwe oplossingen kunnen kiezen

voor het onderhoud of de verduurzaming van hun daken.

In deze editie van Corporatiebouw, die in het te-ken staat van ‘het dak’, geven wij u enkele voor-beelden. Op het vlak van onderhoud beschrijven wij de aanpak van Havensteder. Samen met drie ‘dakpartners’ inventariseerde de corporatie al haar daken. Daardoor hebben zij nu beter inzicht in de toestand van de daken, maar ook een beter over-zicht over de planning van het dakonderhoud. Daarnaast een artikel over een duurzaam reno-vatieproject van GroenWest in Abcoude. Zij koos voor pv-panelen ingepast in een stalen sandwich dak. Voor deze specifieke situatie was dit de duurzaamste, goedkoopste én mooiste oplos-sing. Overigens nemen wij u elders in het blad mee naar Sittard, waar ZOwonen pv-panelen niet op het dak plaatst, maar op een verticale gevel. Een nieuwe, innovatieve oplossing om nog meer pv-panelen te kunnen plaatsen en het woningbe-zit nog verder te verduurzamen.

Dak boven je hoofd

Corporatiebouw - juni 2016 - 3

HoofdredactieEdith Bijl

RedactieHans FuchsArie GreversLouis JongeleenGerard Zweers

FotografieBouwplaatVughtHollandse Hoogte (o.a. cover)Marcus PetersKees Stuip

VormgevingJules Bakker,Marieke KeurSpoor & Partners, Zandvoort

Close UpsAdvertorials

RedactieadresSpoor & Partners BVRedactie CorporatiebouwPostbus 202040 AA ZandvoortT: 023 571 47 45E: [email protected]: www.corporatiebouw.nl

Abonnementenlosse nummers € 9,75(ex 6% btw)jaarabonnement € 53(ex 6% btw)www.corporatiebouw.nl/abonneren

Abonnementsvoorwaarden [email protected]

Stopzetten abonnementOpzeggingen (schriftelijk)dienen 8 weken vóór afloop vande abonnementsperiode in onsbezit te zijn.

AdvertentiesBureau van VlietPostbus 202040 AA ZandvoortFrank OudmanT: 023 571 47 45E: [email protected]

Algemene voorwaardenAlle advertentieopdrachtenworden uitgevoerd volgens de

Algemene Leverings- en Betalings-voorwaarden van Bureau van Vliet B.V. zoals die gedeponeerdzijn bij de K.v.K. Haarlem ondernr. 34037301 alsmede de Regelenvoor het Advertentiewezen.

CopyrightsAlle rechten voorbehouden.Niets uit deze uitgave magworden verveelvoudigd op welkewijze dan ook, worden opge-slagen in een geautomatiseerd gegevens bestand, of openbaar gemaakt worden.

ISSN2214-465X

VOORWOORD

COLOFON

3 voorwoord.indd 3 25-05-16 14:45

AXA PREMIUM

Juist op plaatsen, waar mensen geregeld in en uit lopen, is het extra belangrijk dat deuren altijd soepel bediend én afgesloten kunnen worden. Hiervoor ontwikkelden wij AXA Premium. Waar veiligheid, duurzaamheid, functie, design en gebruiksvriendelijkheid samen komen.

DE 10 IJZERSTERKE VOORDELEN VAN AXA PREMIUM

• Ook geschikt voor intensief professioneel gebruik

• Uniek krachtig veersysteem in kruk• Gepatenteerde zelfstellende

kerntrekbeveiliging• Géén cilinders vervangen• Boorbelemmering ter bescherming

cruciale delen van het slot

• Gepatenteerde beschermende seal voorkomt beschadiging van de verflaag bij demontage en is tocht- en vochtwerend

• Verkropte kruk• In standaard en smalle schildmaat• Geschikt voor alle deuren met een

deurdikte tussen 38 en 67 mm• Eenvoudige en snelle montage

www.axahomesecurity.com/premiumBekijk meer over AXA Premium op:

VOLDOET AANNEN-EN 1906 Security Klasse 3

Een complete lijn verend vastdraaibaar veiligheidsbeslag

NIEUW

00 advertentiepagina's.indd 2 25-05-16 14:12


Bewoners-communicatie vaker uitBesteed

Steeds meer corporaties besteden bij renovaties hun bewoners-communicatie uit – aan gespeci-aliseerde communicatiebureaus of als integraal onderdeel van de aanbesteding of uitvraag. Aan het woord zijn Ageet Reith, bewonersbegeleidster bij bou-wer Hendriks Coppelmans, en Natascha Kleyn. Als onafhankelijk communicatieadviseur verzorgt zij regelmatig de bewonerscommu-nicatie voor corporaties.

INHOUDSOPGAVE

30

8 thema: Pv op staalpaneel GroenWest koos voor Zilverschoon in Abcoude voor de duurzaamste, goedkoop-ste, modernste én mooiste oplossing voor het plaatsen van pv-panelen op hun daken.

13 themaproductenKorte presentatie van enkele bijzondere en innovatieve producten gerelateerd aan het thema daken.

14 teamwork Stadgenoot werkt samen met Woning Ad-vies Nederland (WAN) aan exacte E-labe-ling.

16 nul op de meterInterview met Arthur Lippus (Stroomver-snelling en partner bij Kwartiermakers in de Bouw) over de (hobbelige) weg naar energieneutrale woningen.

20 Zigzaggend naar de zonZOwonen in Sittard koos bij de renovatie van de ‘Eisenhowerflats’ voor een innova-tief pv-gevelsysteem.

26 Zonne-energie voor huurdersHoe kun je zonnestroom oogsten op het dak van de woningcorporatie? Dat lukt steeds beter door samenwerking van huur-dercoöperaties en verhuurders.

28 Handen uit de mouwenDennis Brinkhuis is onderhoudsmedewer-ker bij woningcorporatie Vivare in Arn-hem. “Wij blijven altijd nodig.”

32 meer grip op dakenHavensteder inventariseert al haar 1.900 daken. Doel: meer inzicht in de toestand van die daken én meer grip op planning van het dakonderhoud.

40 Het vooruitzichtHuurder Rick Holtman vertelt over het uitzicht vanuit zijn woonkamerraam en hoe hij het liefst wil wonen.

32

In deze editie

tHema daken 8

BinnenHofjes

In de Zwolse wijk Dieze-Oost bouwt woningcorporatie SWZ in de Binnenhofjes tientallen eengezinswoningen met tuin. Hiermee voldoet de corporatie aan de groeiende vraag naar dit soort woningen. Met de oplevering komend najaar wordt het woningaanbod in Dieze-Oost een stuk gevarieerder.

22

5 inhoudsopgave.indd 5 25-05-16 14:08

6 - Corporatiebouw - juni 2016

Knallend uiteinde voor nieuwbouw Zelhem

Op 10 mei sloot ProWonen op feestelijke wijze de nieuwbouwpro-jecten aan de Prinses Irenestraat en Prinses Beatrixstraat/Prinses Margrietstraat in Zelhem af. Het knallend uiteinde werd gevierd door een metershoge champagnefles te ontkurken, waardoor bal-lonnen de lucht in vlogen. Aan de Prinses Irenestraat bouwde ProWonen zes levensloopge-schikte woningen en in de Prinses Beatrixstraat en Prinses Mar-

KORT NIEUWS

Pilot energieneutrale woningen

Woonbedrijf Westvoorne is gestart met een pilot voor de Nul op de Meter (NOM)-renovatie van circa tien woningen in Oostvoorne en Rockanje. Het woonbedrijf heeft een aantal straten geselecteerd om de pilot te starten en heeft de bewoners gevraagd om zich hier-voor aan te melden. Als er vier of vijf aaneengesloten woningen zijn gevonden, zal de pilot van start gaan. Naar verwachting zijn de eer-ste NOM-woningen in oktober klaar. Wanneer de pilot een succes is, worden tientallen woningen van het woonbedrijf gerenoveerd.

Wethouder Spekschoor en mevrouw Huberts, bewoner van de Prinses Beatrixstraat, ‘ontkurken’ de champagnefles

Om de woning komt een nieuwe ‘schil’. Deze bestaat uit een volle-dig nieuw geïsoleerde gevel en een dak met zonnepanelen en zorgt voor een kieren tochtvrije woning. Daarnaast is er aandacht voor ventilatie en goedgekeurd hang- en sluitwerk. Bewoners gaan door de renovatie niet meer betalen, maar krijgen wel een vernieuwde woning. Het bedrag dat voorheen werd betaald aan de energiere-kening wordt door het woonbedrijf gebruikt voor de renovatie (de zogeheten Energieprestatievergoeding).

grietstraat achttien levensloopgeschikte woningen. Bij dergelijke woningen zijn de (hoofd)slaapkamer, woonkamer, keuken en bad-kamer op de begane grond. De woning is dus geschikt voor jong en oud. De woningen werden ontworpen door BD Architecten uit Oosterbeek en gebouwd door Aannemersbedrijf Klomps uit Dinx-perlo. Tot en met 2020 investeert ProWonen nog voor in totaal 11,5 miljoen euro in andere projecten in Zelhem.

PKvw-CertifiCaat voor tiwos

Het landelijke project Stroomversnelling gaat de komende jaren duizenden wonin-gen duurzamer én veiliger maken. Met een grootschalige renovatie worden de huizen energieneutraal gemaakt en aangepast aan de eisen van het Politiekeurmerk Veilig Wo-nen. Achttien woningen van de Tilburgse corporatie Tiwos hadden de primeur voor Zuid-Nederland. Zij ontvingen eind april het PKVW-certificaat Bestaande Bouw.De renovatie in Tilburg is het eerste project van Stroomversnelling in Zuid-Nederland. De huizen kregen een duurzame schil, een innovatieve installatie op zolder en zonnepa-nelen op het dak. Voor het PKVW kregen zij nieuw hang- en sluitwerk, goede buiten-verlichting en rookmelders. Door de renovatie voldoen alle woningen nu aan het Politie-keurmerk Veilig Wonen voor bestaande bouw. Daarmee is, zoals uit politiecijfers blijkt, het risico op inbraak een stuk lager geworden dan bij een woning zonder het keurmerk. Daarnaast geven de meeste verzekeringsmaatschappijen een korting op de inboedelver-zekering als de woning PKVW-gecertificeerd is. Daar is geen enorme investering voor nodig; als deze maatregelen worden meegenomen bij een grootschalige renovatie, dan blijven de kosten voor corporaties relatief laag.

6 nieuws.indd 6 25-05-16 14:10

Brochure energiezuinige dakisolatie

De weg naar een duurzame en energiezuinige woning is niet standaard te omschrijven, elke woning heeft zijn eigen vertrekpunt. Met de brochure ‘De stap naar een duurzame woning’ geeft Kingspan Unidek een driestappen-aanpak om het dak duurzaam en energiezuinig te renoveren. Met uitgebreide informatie over wetgeving, achtergronden en oplossingen, compleet met uitvoerbare bouwdetails voor drie typen dakrenovatie. De gebundelde kennis is bruikbaar gereedschap voor architecten en bouwers die betrokken zijn bij energiezuinige renovatie. Corporaties hebben er een handig hulpmiddel aan om conform afspraak alle huurwoningen voor 2020 te verbeteren naar minimaal label B.

‘De stap naar een duurzame woning’ kan gratis worden gedownload van www.kingspanunidek.nl/dakrenovatie.

corporatiebouw - juni 2016 - 7

KORT NIEUWS

samenwerking in energiecoaching

Woningcorporatie Leystromen en Energie Gilze Rijen gaan een intensieve samenwerking aan op het gebied van energiecoaching. Samen met de gemeente Gilze en Rijen en het Vrijwilligers Informatie Punt worden energiecoaches opgeleid en ingezet. Deze coaches gaan huurders van Leystromen ondersteunen bij het verlagen van de energierekening. Zo maken de energiecoaches bijvoorbeeld gebruik van een energiekoffer. Daarin zitten voorbeelden van middelen die daarvoor gebruikt kunnen worden. Bijvoorbeeld een waterbesparende douchekop of ledlampen. Ook zitten er tips in de ‘koffer’ over het goed omgaan met energie.

canon VolkshuisVesting

Op 11 mei ging de Canon volkshuisvesting officieel online. In 25 verhalen behandelt de Canon de bijzondere geschiedenis van de volkshuisvesting in Nederland. Van de eerste filantropische woningbouwvereni-ging uit 1852 (Vereeniging ten behoeve der Arbeidersklasse te Amsterdam; zie foto) tot de parlementaire enquête woningcor-poraties in 2015.

De Canon volkshuisvesting maakt de ont-wikkelingsgeschiedenis van de volkshuis-vesting voor het eerst uitgebreid digitaal beschikbaar. De Canon is ontwikkeld door de Vereniging Canon Sociaal Werk met steun van het ministerie van BZK, Aedes en zestien woningcorporaties.

Veel nieuwe woningen dankzij transformatie

Uit het rapport ‘Cijfers over Wonen en Bouwen 2016’ van het ministerie van Binnenlandse Zaken blijkt dat tussen 2012 en half 2015 ruim achttienduizend nieuwe woningen werden opgeleverd door het transformeren van kantoren en zorginstellingen. In Noord-Holland leverde transformatie de meeste woningen in die drieënhalf jaar op: 6.800 transformatiewoningen, gevolgd door Zuid-Holland (5.900) en Noord-Brabant (4.800). In Flevoland werd het minst aantal woningen door transformatie gerealiseerd: 250. Sinds 2011 zijn huurwoningen 14.000 euro goedkoper geworden. De bouwkosten voor een gemiddelde woning waren in 2014 86.000 euro.

6 nieuws.indd 7 25-05-16 14:10


“We wilden een stap verder gaan dan enkel planmatig onderhoud aan de woningen en verbetering van het energielabel.” Aan het woord is Egbert Kunst, manager vastgoedonderhoud bij de woningcorporatie GroenWest. Hij was betrokken bij de renovatie van 73 woningen aan de Zilverschoon in Abcoude. De opdracht was ambitieus. Naast een verhoging van het energielabel door isolatie en toepassing van zonnepanelen, was ook de bewonerstevredenheid een belangrijk punt van aandacht. Bovendien moest het

eindresultaat van de renovatie esthetisch verantwoord zijn, het liefst met onzichtbaar weggewerkte zonnepanelen. Kunst: “Ons idee was om in dit project te experimenteren met nieuwe oplossingen voor de toepassing van zonnepanelen. De dakpannen waren aan vervanging toe en dat bood mogelijkheden. We hebben onze ketenpartners Talen Vastgoedonderhoud en dakspecialist Weijerseikhout uitgedaagd om out of the box te denken en gezamenlijk met de industrie ideeën aan te dragen.”

Duurzaam, bewonersvriendelijk en esthetisch. Dat waren de kernwoorden bij de renovatie van 73 huurwoningen in de wijk Zilverschoon in Abcoude. Woningcorporatie GroenWest koos samen met de vaste ketenpartners voor een innovatief stalen sandwich dak met ingepaste pv-panelen. Met verschil-lende acties kregen ze alle bewoners achter hun plan.

Renovatieproject Zilverschoon in Abcoude, duurzaam én esthetisch

PV op staalpaneel

Tekst: Arie Grevers | Beeld: Woningcorporatie GroenWest

THEMA: DAKENTHEMA: DAKEN

8 thema.indd 8 25-05-16 14:11


GroenWest koos voor de derde variant


Van pannen naar staal In het voortraject kwamen er verschillende ontwerpen op tafel. Hierbij zaten bestaande oplossingen, zoals een indak-systeem en de traditionele zonnepanelen op de dakpannen. Ook nieuwe mogelijkheden passeerden de re-vue. Stuk voor stuk zijn verschillende onder-houdsscenario’s doorgerekend om te bepalen wat de beste keuze was voor 25 jaar door- exploitatie. Dat was uiteindelijk de combi pv-panelen en stalen sandwichpanelen van ketenpartner Weijerseikhout en fabrikant Kingspan Geïsoleerde Panelen. Kunst: “Een stalen sandwichplaat en daarop de zonnepane-len gemonteerd; dat was de gouden greep. Dit bleek van alle uitgewerkte varianten niet alleen het esthetisch mooiste geheel op te leveren, maar bovendien de duurzaamste, goedkoopste en modernste oplossing (zie tabel rechts). Na uitgebreid onderzoek van Weijerseikhout naar constructie, brandwerendheid en bouwfysica kon het licht op groen. De constructie is 100 procent waterdicht en er is tot veertig jaar ga-rantie. Ook niet onbelangrijk was de snelle re-alisatietijd; het dakwerk is in bijna drie maan-den opgeleverd. Bewoners konden tijdens de renovatie gewoon thuis blijven wonen.”

Van een pannendak naar een staaldak dus. Dit geeft de wijk een ander aanzicht. Was iedereen het daar direct mee eens? Kunst:

“Weijerseikhout heeft de plannen ingediend bij de welstandscommissie van gemeente De Ronde Venen. Het eerste oordeel luidde dat de uitstraling te industrieel was. Maar met staal dat iets donkerder gekleurd was dan de oorspronkelijke keuze, ging de welstandscommissie akkoord.”

ZonnepanelenHet renovatieproject in Abcoude was voor GroenWest uitermate geschikt om invulling te geven aan afspraken in het energieconve-nant met gemeente De Ronde Venen. Hierin is vastgelegd dat de corporatie een bepaald deel van de woningvoorraad zal voorzien van zon-nepanelen. Kunst: “In Zilverschoon zijn per woning twaalf zonnepanelen geplaatst aan de zonzijde van het dak. De andere zijde is tradi-tioneel gerenoveerd met dakpannen. Aan die zijde zijn ook de dakramen en dakdoorvoeren

“We hebben onze ketenpartners uitgedaagd om out of the box te denken

en gezamenlijk met de industrie ideeën aan te dragen”

Egbert Kunst: manager vastgoed-onderhoud GroenWest

8 thema.indd 9 25-05-16 14:11



toegepast, zodat er aan de kant van de zonne-panelen geen doorbrekingen zijn. De panelen zijn voor het oog zoveel mogelijk aansluitend neergelegd. Wel liggen ze per woning onder-broken, in verband met eventueel contactge-luid en de brandveiligheid. Daarnaast is het bij eventuele toekomstige verkoop van een van de huurwoningen niet praktisch dat de zonnepa-nelen doorlopen over de bouwmuur.”

KetensamenwerKingGroenWest heeft uitvoerders en fabrikanten nauw betrokken in het voortraject van het renovatieproject; een schoolvoorbeeld van duurzame ketensamenwerking. Kunst: “We gaan duurzame relaties aan met partijen die verder kunnen kijken dan hun eigen specialisme en geven de ruimte en verantwoordelijkheid om binnen die samenwerking met plannen te komen. Dat resulteert in innovatieve oplossingen en een hoogwaardig eindresultaat. Sterker nog, het is essentieel voor het slagen van een project als Zilverschoon. Ook nu de renovatie is opgeleverd blijft Weijerseikhout betrokken. Men denkt na over manieren

om de warmte die ontstaat op de donkere stalen sandwich daken, af te vangen en te gebruiken. Denk hierbij aan het voorverhogen van de temperatuur van het tapwater, zodat bij verbruik minder verwarming nodig is en energie wordt bespaard.”

Over de streepEen belangrijke uitdaging in het voortraject was om zoveel mogelijk bewoners achter het plan te krijgen. Als te veel woningen niet mee zouden doen, zou dat afbreuk doen aan het esthetische geheel van de daken. GroenWest schakelde Ladies@Work in om een communicatieplan te maken, in nauwe samenwerking met de woningcorporatie en de andere ketenpartners. Kunst: “Hieruit zijn verschillende initiatieven ontstaan, die de laatste twijfels van de bewoners hebben weggenomen. Een belangrijk onderdeel was de proefwoning. Bewoners konden materialen zien en aanraken en dat maakte het eindresultaat van de renovatie tastbaar. In de proefwoning hing een groot display waarop de dagelijkse opbrengst van de zonnepanelen

8 thema.indd 10 25-05-16 14:11


GroenWest & duurzaamheidHet woningbestand van Groen-West betreft bijna twaalfduizend huishoudens in het noordwestelijk deel van de provincie Utrecht, onderdeel van ‘het Groene Hart’. De corporatie spant zich niet al-leen in om de woningvoorraad te verduurzamen, maar steekt ook de nek uit als het gaat om innovaties waardoor het energieverbruik daalt. Het complex ‘De Poorters van Montfoort’ is het parade-paardje (zie ook Corporatiebouw 5, 2015, pagina 32). Tien sociale huurwoningen zijn gerenoveerd naar energielabel A++, volgens het Active House-principe. Energie-besparing en -opwekking zijn hierbij net zo belangrijk als een comfortabel binnenklimaat. Door dit project zijn ontwikkelingen op het gebied van duurzaamheid bij GroenWest in een stroomversnel-ling gekomen.


“In de proefwoning konden bewoners materialen zien en aanraken. Dat maakte

het eindresultaat van de renovatie tastbaar”

Per woning zijn twaalf zonnepanelen geplaatst aan de zonzijde van het dak. De andere zijde is traditioneel gerenoveerd met dakpannen

te zien was. Ook zijn we bij de mensen thuis geweest om de individuele situatie en het financiële plaatje toe te lichten. Deze acties wekten vertrouwen en enthousiasme. Daarom zijn de zonnepanelen op alle woningen aangebracht. Slechts twee bewoners wilden uiteindelijk niet aangesloten worden.”

Positief saldoGroenWest heeft voor de bewoners gezocht naar een goede balans tussen kosten en ba-ten. De huurverhoging zal 50 procent van de besparing in energiekosten of opbrengsten bedragen. Dit komt neer op een kleine huur-verhoging tegenover een gemiddelde jaarlijk-se energiebesparing van 500 euro. Om het energieverbruik per huishouden inzichtelijk te maken heeft ketenpartner Weijerseikhout aan de bewoners een mobiele app verstrekt, waar-mee inzichtelijk is wat de renovatie opbrengt. Kunst: “Dit is een mooi systeem voor bewust-wording van de consequenties van acties. Mensen worden op een natuurlijke manier kritischer op energieverbruik, doen lampen op tijd uit en halen stekkers uit het stopcontact.

Ook kan men energie terugleveren aan het net. Dat regelen bewoners zelf met hun energiele-verancier.”

VolGende staPHet Energieakkoord schrijft voor dat de corporatievoorraad in 2020 gemiddeld label B moet hebben. GroenWest is hiermee bezig, maar kijkt ook een stap verder. Kunst: “Elk jaar pakken we drie- à vierhonderd woningen aan. Bij elke renovatie evalueren we welk energielabel maximaal mogelijk is. Bij het ene complex is label C redelijkerwijs het hoogst haalbare op dit moment, bij het andere is dit label A of zelfs A+. We kijken altijd verder dan onze neus lang is. Als we kiezen voor renovatie naar een lager label treffen we voorbereidingen voor de volgende stap. Zo werken we op een verantwoorde manier aan de verduurzaming van onze woningvoorraad.” n

8 thema.indd 11 25-05-16 14:11

Maar ook iets moois wiltopbouwen.

Omdat u niet alleen asbest wilt saneren.

• Sloopwerken• Asbestsanering• Renovatie/herstel• Zonnepanelen

UW PROJECT OPDEZE SITE?

Wilt u aandachtvoor een project

van uw corporatie?Of een advertentie plaatsen?

Mail dan uw berichtmet foto naar

[email protected]

Vestigingen Noord: Alphen a.d. Rijn | Heerhugowaard | Assen | 0172 43 35 14

Vestigingen Zuid: Boxtel | Echt | Mechelen (B) | 0411 63 26 47

Van Lierop

Van Lierop

Van Lierop Conserveert & Herstelt Hout | Verdrijft Vocht

Van Lierop is thuis in uw woningbezit!

■ Bij mutatie, calamiteit of projectmatig onderzoek■ Uitgebreide rapportage met bouwkundige tekening ■ Offerte voor bestrijding, vloerherstel en isolatie■ Beschikking over de nieuwste inspectietechnieken■ Ruime ervaring met kruipruimterenovatie

Weet waar u aan toe bent en neem contact op met een van onze vestigingen voor een vrijblijvend gesprek!

Doe het nu voor het te laat is! www.vanlierop.nl

Heeft u vastgoed met vocht, zwam of houtrotproblemen?

Bij mutatie, calamiteit of projectmatig onderzoek

50JaarJaarERVARING

MEER DAN

Wist u dat onze technisch adviseurs geheel vrijblijvend eenlezing op het gebied van houtaantastende insecten/schimmelsen vochtproblemen bij u komt verzorgen?

Voor nieuws en achtergronden: Corporatiebouw.nl


UitzetdakraamIntura introduceert de Intura Vista, het slimme kleine kunststof uit-zetdakraam met een geïntegreerd gootstuk en een U= 1,5 W/m2K voor elk geïsoleerd dak. Deze noviteit met kunststof profiel biedt door zijn afmeting meer lichtopbrengst dan vergelijkbare produc-ten. Het voldoet aan zowel het bouwbesluit voor renovatie als voor nieuwbouw. Bovendien wordt het met de Intura Vista nu eindelijk mogelijk om het design van het grote dakraam en kleine dakraam in één strakke designlijn te combineren. De Intura Vista heeft een afmeting van 55 x 78cm.

Intura, Hoevelaken, 033 202 2082, www.intura.nl

PlusdakOnder de naam Plusdak introduceert Isobouw een totaaldak dat isoleert, bijdraagt aan een gezond binnenklimaat en energie levert. Voor het gezonde binnenklimaat zijn Velux dakramen toegepast die daglicht geven en de mogelijkheid bieden om de ruimte onder het hellende energiedak blijvend te benutten. Het zelfregulerende ventilatierooster voorziet in voldoende natuurlijke ventilatie.De isolatie komt voor rekening van de waterkerende en damp-open RenoTwin isolatieplaten die goed combineren met het Sta-fier plug&play zonnepaneelsysteem. Dit systeem is gegarandeerd wind- en waterdicht zonder condensvorming in het dak. In de alu-minium onderframes zijn ventilatiegaten aangebracht die voorzien in natuurlijke ventilatie onder de zonnecellen.

IsoBouw Systems bv, Someren, 0493 498 111, www.isobouw.nl


THEMAPRODUCTEN

Dakventilator De DVC-P-dakventilatoren van Systemair zijn 100 pro-cent regelbaar en voorzien van een geïntegreerde druksensor. De elektronica is geprogram-meerd voor het houden van een constante druk in het sys-teem. Twee potentiometers zorgen voor twee instelpunten

(dag/nacht), een extra contact voor een externe instelling. De motoren zijn geschikt voor 50Hz en 60Hz en zijn vanaf bouw-grootte 355 tot en met 500 trillingvrij opgehangen. De maximale capaciteit van deze ventilatoren is 6.599 m3/h. De motorbeveiliging is geïntegreerd in de elektronica van de motor, dus er is geen extra motorbeveiliging nodig.Alle ventilatoren uit de DVC-serie worden aangedreven door een EC-buitenpoolmotor.

Systemair B.V., Harderwijk, 0341 439 100, www.systemair.nl

BetondakpanDe Innoslate betondakpan van Monier kenmerkt zich door de goede eigenschappen op het vlak van esthetica, ecologie, ergono-mie en economie. Zo is de vlakke betondakpan een duurzame en

milieuvriendelijke keuze, door zijn energiezuinige productieproces en mogelijkheden voor hergebruik.De opvolger van de Astratto heeft een verbeterde waterafvoer en een fijnere ‘neus’, die mos- en algengroei afremt. Verder is de dakpan beschikbaar in antraciet en granietgrijs en afgewerkt met een speciale toplaag die bijdraagt aan de levensduur en esthetische betrouwbaarheid.. Omdat hij verpakt is met de voorkant tegen de achterkant, legt de dakpan bovendien makkelijk en snel. Geschikt voor dakhellingen vanaf 15 graden.

Monier B.V., Montfoort, 0348 476 500, www.monier.nl

13 themaproducten.indd 13 25-05-16 14:16

E-label-deskundigen Robert Bleker (l) van Stadgenoot en John Buis van WAN


Robert Bleker (57), beleidsmedewerker voor vastgoed en innovatie bij Stadgenoot, is al bijna tien jaar bezig met het bepalen van energetische kwaliteit van huurwoningen. Al vanaf 2007 - twee jaar voordat het energielabel op grond van Europese regels verplicht werd voor alle woningen - zijn Nederlandse corporaties ijverig bezig met ‘labelen’. Stadgenoot stond destijds voor de taak om van 30.000 huurwoningen de bouwkundige toestand vast te leggen. Bleker: “Voor de bepaling van de energielabels hadden we toen al een bedrijf ingeschakeld. John Buis

was daar een van de medewerkers. Stadgenoot contracteerde hem voor de ‘energielabeling’ toen hij met Woning Advies Nederland voor zichzelf was begonnen.” Het is bijna tien jaar later als Bleker en directeur-eigenaar John Buis (38) van bureau Woning Advies Nederland in de bedrijfsrestauratie van Stadgenoot een indruk geven van hun samenwerking.

VERPLICHTVoordat Buis zich ging bezighouden met energielabels was hij actief in de makelaardij

De wettelijke verplichting voor woningeigenaren om energielabels vast te stellen voor hun woningen, betekende vooral voor woningcorporaties veel werk. Meten, berekenen en inspecteren van de energetische kwaliteit van alle huurwoningen is een complexe en tijdrovende exercitie. Stadgenoot klaart die klus in samenwerking met de specialisten van bouwkundig advies- en keuringsbureau Woning Advies Nederland (WAN) uit Leerdam.

Stadgenoot en WAN klaren complexe gigaklus

Exacte E-labeling is specialistenwerk

Tekst: Louis Jongeleen | Beeld: BouwplaatVught

TEAMWORKTEAMWORK

14 teamwork.indd 14 25-05-16 14:17

en met veiligheidskeuringen van gas-, water- en elektriciteitsinstallaties. Met WAN ontwikkelde hij een breed dienstenpakket voor woningeigenaren, van conditiemeting tot en met het uitvoeren van een woning-APK of trendanalyses van woninggebreken. Buis: “Steeds probeerde ik een klantspecifiek advies te geven van een aantal afgesproken items. En om een bruikbaar overzicht te kunnen geven van de kwaliteit van grote woningbestanden bouwde ik mijn eigen software. In de praktijk leerde ik dat je de beste diagnose van een woning maakt als je deze digitaal opneemt met software die je daarbij ondersteunt.”In 2009, bij de invoering van het eerste wettelijk verplichte energielabel, had Stadgenoot in samenwerking met WAN voor alle woningen de energie-index (EI) berekend en daarmee de basis van het energielabel. Bleker: “Maar dit werk is natuurlijk nooit af. En daar kwam nog bij dat in 2015 de hele berekeningswijze van de EI op z’n kop ging” (zie kader).

150 puntenMet het vooruitzicht van een nieuwe berekening van de energie-index in 2015, moest Stadgenoot een nieuw werkplan maken. Bleker: “Eerst dachten we nog dat we de nieuwe labeling wel zelf zouden kunnen maken, zoals we dat van 2012 tot en met 2014 deden, maar dat bleek al snel ondoenlijk. Wij hadden geen gecertificeerde medewerkers genoeg om bij elke mutatie een woning te gaan controleren. Bovendien was de nieuwe rekensystematiek enorm bewerkelijk.” Om geen tijd te verliezen liet Stadgenoot het nieuwe inspectie- en rekenwerk over aan WAN. Buis: “De oude rekenwijze was veel globaler. Volgens de nieuwe methode, ofwel het ‘Nader Voorschrift’, moet een woning op 150 punten worden beoordeeld, tot en met de invloed van schaduw van de overstekken.” WAN heeft daarvoor deskundige medewerkers in dienst genomen. Buis: “In 2014 had ik mijn opnametool aangepast aan het Nader Voorschrift en voorzien van een

uitgebreid controlesysteem. Zo konden wij Stadgenoot snel en efficiënt ondersteunen.” Als vaste co-maker van het energielabel zorgt WAN nu bij elke woningmutatie van Stadgenoot voor het opstellen van de nieuwe energie-index en voor de berekening van de woningkwaliteit volgens het Woonwaarderingsstelsel (WWS). Verder neemt WAN de nulmetingen op van een deel van de te renoveren woningen. Ook hebben Bleker en Buis begin dit jaar een analyse gemaakt om het verschil in oude en nieuwe rekenkern van alle labels van Stadgenoot in kaart te brengen.

BetROuWBAARDe energie-index en het energielabel zijn tegenwoordig cruciale data. Ze tellen mee bij bepaling van de hoogte van de maximale huur en zijn uitgangspunt voor renovatie- en nieuwbouwplannen van corporaties. Daarom tot slot nog deze twee vragen daarover aan de E-label-deskundigen: wat valt er te zeggen over de betrouwbaarheid van de bepaling van het E-label? En helpt het E-label als middel om tot een lager energieverbruik te komen? Buis: “Om de betrouwbaarheid en kwaliteit te waarborgen nemen wij de woningen tot in het kleinste detail op, volledig gedocumenteerd plus foto’s. Het spreekt voor ons vanzelf dat we bij het verstrekken van verzamelde data aan onze opdrachtgevers alle openheid betrachten. Of wij met ons werk het wonen energiezuiniger maken, valt te bezien, want gebruikersgedrag speelt daarbij ook een rol.”Bleker: “De betrouwbaarheid en onafhankelijkheid van de energie-adviseur en het energie-advies zijn voor ons erg belangrijk. Die zijn formeel geregeld met bouwvoorschriften zoals de BRL 9500, de ISSO 82.1 en de regels voor auditing. Openheid en eerlijkheid zijn hierbij essentieel. Over doelmatigheid van het energielabel kan ik zeggen dat het systeem niet precies voorsorteert op de werkelijke energiekosten die de huurder gaat betalen.” n


eneRgie-index (ei) en e-lABel

Sinds 1 januari 2015 is de energie-index (en niet meer het energielabel) bepalend voor het aantal punten dat een huurwo-ning krijgt volgens het Woonwaar-deringsstelsel (WWS). Ook zijn er nu nieuwe rekenregels voor de bepaling van de energie-index. Bij de bepaling van de energie-index worden nu veel meer woning-kenmerken meegenomen dan voorheen. De EI-berekening wordt verzonden naar de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) die het energielabel afgeeft. Dat is gebaseerd op een tienpuntensys-teem zoals dat ook voor koopwo-ningen geldt (met dank aan Robert Bleker, red.).

TEAMWORKTEAMWORK

14 teamwork.indd 15 25-05-16 14:17

DUURZAAMHEID


16 interview - bobo.indd 16 25-05-16 14:17

Woningcorporaties gaan op hun eigen wijze om met de uitdaging van een energieneutrale gebouwde omgeving, zoals opgetekend in het Energieakkoord. De ene corporatie springt in het diepe en initieert vooruitstrevende renovatieprojecten. De ander wacht af. Er zijn verschillende wegen die naar Rome leiden, zegt Arthur Lippus. Welke kansen en uitdagingen ziet hij voor woningcorporaties?

De hobbelige weg naar energieneutraal

Nul op de Meter: vandaag of morgen?


DUURZAAMHEID

Tekst: Arie Grevers | Beeld: Kees Stuip

‘Gebouwde omgeving energieneutraal in 2050’. Het staat zwart op wit in het Energieakkoord 2013. Sindsdien is een aantal woningcorpora-ties enthousiast aan de slag gegaan. Bijvoor-beeld onder de vlag van de Stroomversnelling, een initiatief van zes corporaties en vier gro-te bouwondernemingen, dat gericht is op de renovatie van naoorlogse woningen. Andere corporaties kiezen voor een gefaseerde aan-pak, of kijken de kat uit de boom. Wat is het juiste moment om op de trein te stappen die Nul op de Meter heet? We vragen het Arthur Lippus, lid van het landelijke kernteam van de Stroomversnelling en partner bij Kwartierma-kers in de Bouw (zie kader). Hij staat sinds 2012 in de frontlinie van de Nul op de Meter-bewe-ging, eerst als Programma Manager Innovatie bij woningcorporatie Portaal en sinds anderhalf jaar als zelfstandig ondernemer. Lippus: “Elke woningcorporatie moet nadenken over een passende manier om mee te schakelen met de beweging naar een energieneutrale gebouw-de omgeving. Helemaal niets doen is in elk geval geen optie meer. Nu de Tweede Kamer het wetsvoorstel Energieprestatievergoeding (EPV) heeft aangenomen is een belangrijk heet hangijzer weggehaald.”

Niet alles eeN beetjeSommige woningcorporaties kiezen ervoor hun woningen te upgraden naar een hoger energielabel, maar nog niet naar energieneu-

Arthur Lippus

traal. Verstandig? Lippus: “Denk bewust na over je aanpak. Het heeft geen zin om van alles een beetje te doen, zodat je nu energielabel B bereikt, maar over een paar jaar weer opnieuw kunt beginnen om energieneutraal te halen, de uiteindelijke ambitie in het Energieakkoord. Als je nu voor een lager ambitieniveau kiest, kies je dus voor een gefaseerde aanpak. Nood-zaak is dan om woningen tijdens die eerste re-novatie alvast voor te bereiden op een latere renovatie naar Nul op de Meter. Doe dus niet overal een beetje isolatie, want in een tweede stap overal nog een pakket isolatie toevoegen is erg lastig. Kies bewust bouwdelen uit die je nu al volledig aanpakt. Renoveer bijvoorbeeld eerst het complete dak, inclusief zonnepanelen, en voltooi de renovatie naar Nul op de Meter bij woningmutatie. Bij de eerste stap kun je de opbrengsten uit de zonnepanelen laten terug-vloeien naar de bewoners, vaak senioren, die daarmee sparen voor hun verhuizing. De twee-de stap financier je uit de EPV-vergoeding die je kunt gaan innen. Zo vang je twee vliegen in één klap.”

bouwers NemeN voortouwNul op de Meter vergt een andere manier van samenwerken tussen corporaties onderling en tussen corporaties en bouwpartijen. Lippus: “Woningcorporaties zijn gewend dat ze een plan maken, deze laten uitwerken door advi-seurs en vervolgens aanbesteden, veelal tegen



KwartiermaKers in de Bouw

Samen met partners Peter Linders en Brigitte Berends richtte Arthur Lippus de onafhankelijke stichting Kwartiermakers in de Bouw op. De missie is een verbinding te maken tussen bouwers, opdrachtgevers en innovatie- en ontwikkelings-doelstellingen. De Kwartiermakers begeleiden het gehele proces, van het verkennen van ambities, marktcondities en de doelgroep, tot het bij elkaar brengen van partijen, creëren van draagvlak en concretiseren van kansen. Een handige tool hierbij is de speciaal ontwikkelde kansenkaart, waarmee op basis van data per gemeente en corporatie interes-sante woningen voor Nul op de Meter-renovaties geïdentificeerd kunnen worden. Meer info: www.kmidb.nl.

“Van alles een beetje is een slechte keuze bij renovatie”

DUURZAAMHEID

de laagste prijs. Dat daagt de makers nou niet echt uit hun uiterste best te doen en leidt nogal eens tot goedkoop is duurkoop. Bij de Stroom-versnelling nemen de bouwpartijen juist het voortouw; ze zijn proactief en bieden een pro-duct aan. Partijen maken gezamenlijk afspra-ken over prestatiegaranties op een langere ter-mijn. Dit is een hele andere tak van sport dan het traditioneel aanbesteden. Om een bepaalde kwaliteit te garanderen en houvast te bieden voor de eindgebruiker, ontwikkelt de Stroom-versnelling een Nul op de Meter-keurmerk, het ‘NOM-keur’. De eerste versie daarvan is in april op Building Holland gepresenteerd.”

organisChe transitieHet streefcijfer van de Stroomversnelling – de renovatie van 111.000 naoorlogse huurwonin-gen naar energieneutraal binnen zes jaar – is ambitieus. Onrealistisch, nu in de eerste drie jaar slechts een fractie daarvan is gerealiseerd? Lippus: “Nee, zeker niet. De bouwsector is van oudsher gewend om alles eerst zeker te weten en dan in één keer te doen, maar dat is in dit geval niet de succesformule. Het is beter om ongeforceerd een organische transitie te laten ontstaan. We richten ons daarom eerst op de early adapters, mensen die de boel in beweging zetten. Dit worden ambassadeurs, die buurtge-

noten enthousiast maken. Dat worden de vol-gers, de grootste en belangrijkste groep. Groen-West, een woningcorporatie in Woerden, past deze tactiek nu toe bij een project. Het streven is om uiteindelijk een hele wijk energieneutraal te krijgen. De helft van de wijk is corporatiebe-zit, de andere helft particulier.”

Keuze op gevoelWat is Lippus’ belangrijkste advies voor wo-ningcorporaties die worstelen met de nieuwe ontwikkelingen? “Kies eerst de rol die je het beste past, koploper of volger, en houd het daarna simpel. Corporaties zijn geneigd ieder voor zich hele circussen op te tuigen voor soms kleine aantallen woningen. Men vraagt in de selecties grote inspanningen van marktpartij-en. Zeker de laatste jaren is de tendens door-geslagen naar het verantwoorden en onderbou-wen van keuzes met data en selectiecriteria. In de praktijk is het vooral belangrijk dat er een goede klik is. De Kwartiermakers in de Bouw brengen daarom woningcorporaties en bou-wers bij elkaar volgens een eenvoudiger prin-cipe: dating en match making. Liefst ook met meerdere partijen samen zodat grotere bundels en betere kruisbestuiving ontstaat. Durf daarbij meer op gevoel te kiezen en geef dat ruimte in je organisatie.” n


Fraaie plafondafwerking Bij het (na-)isoleren van plafonds in parkeergarages en kelderboxen spelen, naast de isolatiewaarde, ook de dikte en visuele afwerking van het materiaal een grote rol. De nieuwe Kingspan Kooltherm® K10 Plus Plafondplaat combineert deze eigenschappen in een compacte en lichtgewicht isolatieplaat, die snel en eenvoudig is te

verwerken en te bevestigen. De plafondplaat is een hoogwaardige resol hardschuim isolatieplaat met vezelvrije kern, met aan beide zijden een glasvlies cachering. Aan één zijde is een 20 mm naturel crèmekleurige houtwolcementplaat bevestigd, waarmee de plaat ook voor een esthetisch fraaie plafondafwerking zorgt. Isoleren en verfraaien in één handeling en met één product dus. De plaat levert ook akoestische voordelen op, zoals bijvoorbeeld het absorberen van nagalm.

Kingspan Insulation, Winterswijk, 0543 543 210, www.kingspaninsulation.nl

Flexibele ventilatiestrip Veel sleuven, zowel horizontaal als ver-ticaal, zijn bedoeld voor ventilatie van de constructie en moe-ten dus open blijven. Ook dilatatievoegen worden tegenwoordig

vaak gewoon open gelaten. Om deze openingen vrij te houden van binnendringend vuil en kleine dieren biedt Tilmar met Flexigrille een effectieve, eenvoudige en esthetisch verantwoorde oplossing. FlexiGrille is multifunctioneel inzetbaar en geschikt voor vele situ-aties; zowel in nieuwbouw mee te nemen in het ontwerp, als crea-tief toe te passen bij renovaties.

Het rooster is eenvoudig te plaatsen door klemming van het sterke RVS verenstaal profiel in allerlei openingen van 5 tot maar liefst 35 mm hoogte. Montage kan zowel horizontaal, verticaal als schuin en in alle lengtesleuven. Het flexibele raster past zich prima aan. Het eindresultaat is een fraai, naadloos aanzicht.

Tilmar BV, Meppen, 0591 371 668, www.tilmar.nl

tekst: ??????

PRODUCTNIEUWS

Naadloos afdichten Den Braven introduceert Zwaluw Hybriseal® 306 Coa-ting. Deze hybride verspuitbare en kwastbare coating is ontwikkeld om naden en kieren tussen bouwmate-rialen snel en naadloos af te sluiten, zelfs als de onder-grond licht vochtig is. De coating is tevens geschikt om luchtlekken te dichten en helpt gebouwen luchtdicht te isoleren. De coating kan eenvoudig verwerkt worden met een kwast. Het product kan overschilderd worden met wa-tergedragen verven en met de meeste tweecomponen-tenverven. Het is snel en schoon te verwerken en niet corrosief ten opzichte van metalen. De coating hardt snel uit, is krimp- en blaasvrij, zonder isocyanaten en siliconen en blijft duurzaam elastisch. Het product is verkrijgbaar in koker, worst en emmer, in de kleur grijs. Den Braven Nederland, Oosterhout, 0162 491 000, www.denbraven.nl

Uitbuik-badkamerKloeckner Metals ODS Nederland, Holland Staal BV en Slim-Renoveren introduceren een nieuw product voor badkamerreno-vatie: de BadkamerUitbuikModule (BUM). De BUM stelt corpo-raties in staat om rijwoningen binnen twee dagen te voorzien van een nieuwe, tweemaal grotere badkamer. Daarin is naast de douche en wastafel plaats voor een toilet en een wasmachine. De modu-le wordt geheel geprefabriceerd aangeleverd en kan bijna letterlijk als een lade in de woning geschoven worden. Aansluitingen voor water, elektra en riolering zijn geheel voorbereid en zo veel mo-

gelijk stekkerklaar uitgevoerd. De badkamer is standaard voorzien van Mosa tegelwerk, sanitair, ventilatie, lichtpunten, een spiegel en zelfs een toiletrolhouder. De buitenzijde kan naar wens voorzien worden van een esthetische gevelbekleding. De BUM is een totaal-concept dat optimaal past bij doorzonwoningen uit de naoorlogse bouwperiode.

BUM, Barendrecht, 0180 640 180, www.kloecknermetals.nl of www.badkameruitbuikmodule.nl


19 productnieuws.indd 19 25-05-16 14:20

‘Eisenhowerflats’ in Sittard


ZOwonen is een woningcorporatie in de westelijke mijnstreek, regio Sittard-Geleen, met veertienduizend wooneenheden. 90 procent van het sociale woningaanbod in Sittard valt onder ZOwonen. Naast renovatie en transformatie heeft men met grote herstructureringsopgaven te maken. Vier jaar geleden dacht men nog tweeduizend woningen te kunnen afstoten in verband met de bevolkingskrimp in Limburg. Dit pakte anders uit. Diederick Barendsz, projectontwikkelaar ZOwonen: “De doelgroep van ZOwonen, de lagere inkomens, is niet afgenomen. Behalve de economische tegenwind speelt ook de verdunning van huishoudens hierin mee.” VerduurzamingEen aantal jaren geleden zijn de gemeente Sittard, een plaatselijke biomassacentrale, de chemische fabriek Chemelot en ZOwonen in gesprek gegaan met het doel een modern warmtenetwerk te creëren. Dit heeft onlangs geleid tot de oprichting van het bedrijf ‘Het Groene Net’, een grote stap in de verduurzaming van woningen.

Chemelot gebruikt namelijk zoveel energie dat met de hoeveelheid ongebruikte restwarmte straks vijfduizend huishoudens en zeventig bedrijven van duurzame warmte kunnen worden voorzien. Het is daarmee het grootste duurzame warmtenetwerk van Nederland. Het beleid van ZOwonen is dat de huurders 50 procent van de energiebesparing na renovatie betalen. Dit leidt niet altijd tot het hoogste rendement maar het past binnen de sociale doelstelling van de corporatie. Barendsz: “Met verduurzamen alleen ben je er niet, bewoners gaan na het renoveren slordiger om met energie waardoor de besparing verloren gaat (rebound effect). We proberen met onze ketenpartners programma’s te ontwikkelen om bewoners bewust te maken van hun energieverbruik. Volgens het Parijs-akkoord moeten we naar één ton CO2 per persoon. We zitten nu op elf ton; met de kaasschaaf gaat dit niet lukken.”

eisenhowerflatsOp dit moment worden de ‘Eisenhowerflats’ in Sittard gerenoveerd. Het complex bestaat

Met label A al in de zak doet ZOwonen in Sittard, met de renovatie van de ‘Eisenhowerflats’, er nog een schepje bovenop. Men heeft een primeur met de toepassing van een innovatief pv-gevelsysteem dat een hoger rendement belooft ten opzichte van conventionele oplossingen.

Tekst: Gerard Zweers | Beeld: Humble Martens Architecten, Maastricht

DUURZAAMHEIDDUURZAAMHEID

Nieuw pv-gevelsysteem kan zonne-energie efficiënt opvangen

Zigzaggend naar de zon

20 duurzaamheid.indd 20 25-05-16 14:20

uit drie flats waarvan de eerste, met veel overlast en asbestproblemen, is gerenoveerd. Bij de flat die nu wordt gerenoveerd heeft men hoog ingezet op bewonersparticipatie en de doelstelling dat een woning binnen vier dagen gerenoveerd moet worden. Met de voorgaande ervaringen en een betere planning loopt het nu gesmeerd. Ook de Eisenhowerflats zullen na de renovatie warmte gaan afnemen van Het Groene Net. De aansluiting op dit net betekent dat de woningen al label A hebben bereikt. Barendsz: “We waren dus energetisch klaar, maar we hadden nog een kale kopgevel van 36 meter hoog die op de zonzijde ligt. Omdat we deelnemen aan het samenwerkingsverband Zonnig Limburg, hadden we de ambitie iets extra met pv te doen. Zo kwamen we uit bij een nieuw pv-gevelsysteem, Zigzagsolar, dat zou kunnen passen bij onze kopgevel.” De pilotgevel, die bij succes zeker een vervolg krijgt, zal rond de bouwvak gerealiseerd zijn.

ZigZagsolarZonnepanelen gemonteerd op een verticale gevel verliezen al meteen een derde van de energie door de verkeerde hellingshoek ten opzichte van de zon. In 2012 kwam Wim van de Wall, eigenaar van Zigzagsolar, op


Hoe werkt ZigZagsolar?

Zigzagsolar is een gevelsysteem met een, van opzij gezien, zaagtand of zigzagvorm. Het liggende paneel, onder een hoek van circa 25 graden, is het daadwerkelijke pv-paneel. De ontwerper bepaalt het decoratieve materiaal dat in het zicht blijft, als je op de grond staat

(afb. 1). Het minder esthetische pv-paneel zie je dan niet. Verder is de opbrengst vergeleken met verticale panelen hoger door de stand ten op-zichte van de zon. En als het decoratieve paneel goede reflecterende kwaliteiten bezit, dan stijgt de opbrengst van het pv-paneel navenant (afb. 2). Bij een lage zonnestand in de winter

of ’s ochtends en ’s avonds kun je meer energie ‘vangen’ dan met pv-panelen op het dak. Zigzagsolar verkleint zo het verschil in productie tussen zomer en winter (peak shaving). Niet onbelangrijk, want bij een landelijke groei van energie uit pv-cellen dreigt een overproductie in de zomer te ontstaan.

DUURZAAMHEIDDUURZAAMHEID

het idee een systeem specifiek voor de gevel te ontwikkelen (zie kader). Hij nam deel aan een innovatiewedstrijd van het Dutch Green Building Council en mocht zijn idee aansluitend op de Provada presenteren. Van de Wall zag dat er een markt voor zijn idee was en startte met de uitwerking van het systeem. Van de Wall: “In 2012 liep ik nog een beetje op de muziek vooruit, maar ik ervaar nu dat Zigzagsolar een antwoord is op de Nul op de Meter-vraag en de BENG-systematiek (Bijna Energie Neutrale Gebouwen), die voor 2020 is aangekondigd. In de nabije toekomst moeten woningen duurzame energie opwekken, en dan ligt pv voor de hand.” Maar bij gestapelde woningbouw is het dakoppervlak voor pv per woning vrij klein. Het benutten van geveloppervlak en met name kopgevels is in dit verband de volgende uitdaging. Wetende dat het niet genoeg is om de hele energiebehoefte te dekken is Van de Wall ook bezig Zigzagsolar-elementen te integreren in balkonsystemen. Op die wijze kan men ook de gevels van flats benutten. Van de Wall: “Wij richten ons met het systeem voornamelijk op de gestapelde woningen utiliteitsbouw. Onze doelgroepen zijn de gebouweigenaren, corporaties en BREEAM-architecten.” n

“Als we CO2

gaan beprijzen dan is Zigzagsolar niet een metho-de, maar dé methode”

Afb. 1 Afb. 2

20 duurzaamheid.indd 21 25-05-16 14:21


Binnenhofjes In de Zwolse wijk Dieze-Oost is woningcorporatie SWZ sinds 2009 bezig met een grootschalige wijkontwikkeling. De woningen, veelal portieketagewonin-gen, in de wijk voldoen voor een deel niet meer aan de groeiende vraag naar eengezinswoningen met tuin. SWZ bouwt deze nu in de Binnenhofjes. De eer-ste 46 woningen, met een eigen parkeerplaats op een binnenterrein en veel groen, zijn in het najaar van 2015 opgeleverd. Deze woningen worden via een belegger verhuurd in de vrije sector. Met de oplevering komend najaar van nog eens 48 sociale huurwoningen, is het woningaanbod in Dieze-Oost een stuk gevarieerder geworden. Met nieu-we ruime eengezinswoningen, zowel in de sociale huur als in de vrije sector.

PROJECT IN BEELD

22 project in beeld.indd 22 25-05-16 14:08


PROJECT IN BEELD

22 project in beeld.indd 23 25-05-16 14:09

Viegers werkt sinds 2011 bij WonenBre-burg. De woningcorporatie beheert en ex-ploiteert zo’n 30.000 huurwoningen in en rondom de steden Breda en Tilburg. Haar ervaring bij een andere corporatie had haar geleerd dat je er verstandig aan doet om de kennis van onderhoudsbedrijven aan te spreken. “En onderhoudsbedrijven zijn daartoe meer bereid als je met hen een strategische relatie aangaat”, aldus Vie-gers. “Met groot onderhoud deden we in de vorm van ketensamenwerking de eerste goede ervaringen op. Daarna verplaatste de focus zich naar het planmatig onderhoud, waarbij het schilderwerk goed is voor een

derde van de onderhoudsbegroting van WonenBreburg. Ik was ervan overtuigd dat we met resultaatgericht samenwerken de juiste slag zouden slaan. Samen met colle-ga’s Cees Eshuis, Eddie van Hest en Melwin Goedemans zijn we zo’n plan verder gaan uitwerken.”

Selectie partnerSVoorafgaand aan deze ontwikkeling besloot de corporatie de vastgoedaanpak te centra-liseren en het toezicht om te buigen naar monitoring per wijk. “In 2014 hebben we ook intern voorgesteld de inkoop anders aan te pakken”, vervolgt ze. “Zo kregen we

Sinds begin 2016 wordt al het schilderwerk voor het planmatig onderhoud van alle huurwoningen van corporatie WonenBreburg uitgevoerd volgens de werkwijze van resultaatgericht samenwerken (RGS). “Nadat wij aangeven wat we voor ogen hebben qua strategisch voorraadbeheer, adviseren zeven schilders- en onderhoudsbedrijven ons over de beste onderhoudsaanpak”, zegt Nina Viegers, manager Bestaand Vastgoed van WonenBreburg. “Zo weten we zeker dat het juiste onderhoud wordt uitgevoerd per type woning.”

“RGS is de juiste onderhoudsaanpak voor al onze huurwoningen”

CLOSE-UP CLOSE-UP

24 - corporatiebouw - juni 2016

Nina Viegers, manager Bestaand Vastgoed van WonenBreburg

24 closeup.indd 24 25-05-16 14:21

Verzekerd Van resultaat met een VGO-bedrijf

Met resultaatgericht samenwerken (RGS) kunt u tot wel 20 procent besparen op directe kosten en tot wel 50 procent op indirecte kosten. Deze werkwijze leidt ook nog eens tot een betere kwaliteit, een snellere doorlooptijd en een hogere bewonerstevredenheid. Voor vastgoedonderhoudsbedrijven, die de kunst van het resultaatgericht samenwerken verstaan, bestaat een erkend keurmerk. Dat is het VGO-keur. Op www.vgokeur.nl vindt u alle details én vastgoedonderhoudsbedrijven met het VGO-keur bij u in de buurt.

groen licht voor resultaatgerichte samen-werking voor schilderwerk. Nadat we onze eigen aanpak hadden geformuleerd, zoch-ten we naar geschikte partners binnen de vijftien schilders- en onderhoudsbedrijven die al voor ons werkten. Eerst vroegen we schriftelijk een offerte op. Daarmee wilden we vooral te weten komen hoe resultaatge-richt samenwerken per bedrijf is opgepakt en hoe de uitvoerende vaklui daarin zijn meegenomen. Om te weten te komen of de bedrijven goed pasten bij ons DNA, gingen we zowel bij hun kantoor als bij hun pro-jecten langs.”

beste aanpakZo rolden er zeven schilders- en onder-houdsbedrijven uit. Met deze partijen sloot WonenBreburg in januari 2016 een raamovereenkomst voor resultaatgericht samenwerken voor de komende vijftien jaar. Een van de belangrijkste eisen is dat het VGO-keur, het keurmerk voor resul-taatgericht samenwerken, binnen twee jaar wordt gehaald. Het resultaatgericht samen-werken wordt gefaseerd ingevoerd. Jaarlijks stelt de corporatie de onderhoudsbegroting vast. “Het geplande schilderwerk verdelen we onder de zeven partners”, legt Viegers uit. “Wij geven aan wat we voor ogen heb-ben qua strategisch voorraadbeheer, de schildersbedrijven adviseren ons dan over de beste onderhoudsaanpak met scena-rio’s voor een periode van vijftien jaar. Zo weten we zeker dat het juiste onderhoud wordt uitgevoerd per type woning, over een langere periode. Jaarlijks bespreken we of zowel de nog te bepalen samenwerkings-doelen als de prestatie-eisen per project worden gehaald. Zo niet, dan eindigt de samenwerking.”

CLOSE-UP CLOSE-UP


“Nadat wij aangeven wat we voor ogen hebben qua strategisch voorraadbeheer,

adviseren zeven schildersbedrijven ons over de beste onderhoudsaanpak”

Sinds 2016 wordt het schilderwerk aan de cir-ca 30.000 huurwoningen van WonenBreburg uitgevoerd via resultaatgericht samenwerken met zeven onderhoudsbedrijven

24 closeup.indd 25 25-05-16 14:21

Eric de Lange: “Zonne-energie opwekken is op korte termijn te realiseren”


Hij doet de afgelopen vijf jaar niet veel anders dan begeleiden van ‘gewone burgers’ die zelf hun duurzame stroom willen oogsten. Eric de Lange is medeoprichter en bestuurslid van ‘Zon op Nederland’ (www.zonopnederland.nl) en is bestuurder bij RESCoopNL, de coöpera-tie die de belangrijkste burgercoöperaties voor duurzame energieopwekking verenigt (www.rescoop.nl).

Hoeveel zonne-energie kunnen we in Nederland oogsten op daken van huurwoningen?Eric de Lange: “Daar bestaat geen exacte bere-kening van. In Nederland hebben we 7,6 mil-joen woningen, waarvan 43,5 procent huur-woningen (CBS, 2015). Ten minste 20 procent van de daken van huurwoningen is volgens onze voorzichtige schatting geschikt voor

Steeds meer huurders willen zelf de hand hebben in hun eigen duurzame energieopwekking. Met zon-nepanelen lukt dat het beste. Maar hoe kun je zonnestroom oogsten op het dak van de woningcorpo-ratie? Dat lukt steeds beter door samenwerking van huurdercoöperaties en verhuurders. Eric de Lange, spin in het web van bewonersinitiatieven en huurderscoöperaties, vertelt hoe ze dat voor elkaar krijgen.

Zonne-energie wordt steeds hotter

Huurdercoöperaties organiseren eigen energiewinning

Tekst: Louis Jongeleen | Beeld: BouwplaatVught

ACTUEELACTUEEL

26 actueel.indd 26 25-05-16 14:22

zonnepanelen. Bij zes panelen per dak heb je een opbrengst van circa 1.000 gigawattuur per jaar, ofwel 1 terrawattuur. Een gemiddeld huishouden gebruikt 3.500 kWh per jaar, dus heb je het al over bijna driehonderdduizend huishoudens. Let wel: er zijn vele tienduizen-den zonnepanelen nodig om net zoveel energie op te wekken als één windmolen. Als je zwaar inzet op zonne-energie - voor opwekking van 3.500 kWh heb je veertien tot zestien zonne-panelen nodig – zal je merken dat niet op elk dak zestien zonnepanelen passen. Dat aantal haal je sowieso niet bij een gemiddelde flat. We hebben dus óók windenergie nodig. Maar een groot voordeel van zonne-energie is dat je die mogelijkheid binnen één tot anderhalf jaar kunt realiseren. Realisatie van windmolenprojecten duurt zeven à negen jaar.”

Als we in het huidige tempo door-gaan met installatie van pv-pane-len op woningen, halen we dan de gestelde klimaatdoeleinden voor 2020?“Om te voldoen aan de eisen van het Energie-akkoord, de rechterlijke uitspraak in de zaak van Urgenda tegen de Staat (25 procent ver-mindering van uitstoot van CO₂) en aan de afspraken van de klimaattop in Parijs, moeten we alle duurzame energiebronnen inzetten, dus zon, wind, energiebesparing en warmteopslag in de bodem. Energieopwekking door de zon is het eenvoudigst te realiseren en heeft de laagste investeringsbehoefte. Een paneel kost nu 300 à 350 euro, een windmolen vraagt enkele miljoe-nen. Zonne-energie spreekt de meeste mensen ook meer aan.”

‘Zon op Nederland’ stimuleert huur-ders een coöperatie op te richten en in hun postcodegebied zonnepane-len te gaan exploiteren. Daarbij stel-len woningcorporaties daken gratis beschikbaar. Wat is het voordeel van die aanpak?“In ons concept hoeft de woningcorporatie zelf niet te investeren in pv-panelen en heeft zij ook geen omkijken naar beheer en onderhoud van de installatie. Het huurderscollectief ope-reert als een klein energiemaatschappijtje. De coöperaties investeren in hun eigen duurzame energievoorziening, zorgen voor installatie, on-


ACTUEELACTUEEL

derhoud en beheer daarvan en verlagen daar-mee de energierekening van hun leden. Door-slaggevend voordeel van deze aanpak is het enthousiasme waarmee deelnemers zich inzet-ten. In tegenstelling tot isolatiematregelen zijn pv-panelen zichtbaar en ze hebben ook niet de nadelen van windmolens. De ervaring leert dat bewoners die zelf hun energie opwekken, zich beter bewust zijn van hun energiegebruik.”

Uit de gegevens van Aedes blijkt dat woningcorporaties liever zelf investeren in zonnestroomprojecten. Waarom zouden ze dat doen?“Ik merk dat vastgoedafdelingen van woning-corporaties vaak beducht zijn voor schade aan hun daken als ‘derden’ van hun daken ge-bruikmaken. Die vrees is ongegrond, want de coöperaties die zich verenigen in ‘Zon op Ne-derland’ gaan alleen in zee met professionele zonnestroom-installatiebedrijven. Die werken volgens de gecertificeerde richtlijnen van de beroepsorganisatie Uneto VNI en met de kwa-liteitseisen van Zonnekeur van Holland Solar, de branchevereniging van Nederlandse experts in zonne-energie. Er zijn geen schadegevallen bekend die veroorzaakt zouden zijn door deze gecertificeerde bedrijven.”

In totaal zijn er nu in Nederland on-geveer vijfhonderd lokale groepen die in coöperatief verband werken aan duurzame energieopwekking. Hoe is dat succes te verklaren?“Bewoners worden wakker. Ze willen niet meer wachten. Ze willen zelf iets doen aan duurza-me energiewinning. Verder weten ze dat hun verhuurder hun energiewens kan faciliteren. En meedoen aan een collectieve investering maakt co-financiering mogelijk met een lage rente. Op dit moment heeft ‘Zon op Nederland’ een flink aantal nieuwe projecten in het vooruitzicht, onder meer in Apeldoorn (met medewerking van De Woonmensen), in Loon op Zand, Don-gen en Waalwijk (in samenwerking met Casa-de) en in Amsterdam (met De Key).” n

“Het huurderscollectief opereert als een klein energiemaatschappijtje”

26 actueel.indd 27 25-05-16 14:22


HANDEN UIT DE MOUWEN

28 handen uit de mouwen.indd 28 25-05-16 14:23

Dennis Brinkhuis, onderhoudsmedewerker

“Ik wilde loodgieter worden, daarom koos ik destijds voor de vakopleiding installatietech-niek”, vertelt Dennis Brinkhuis (41) terwijl hij, schijnbaar zonder na te hoeven denken, een nieuwe stortbak in een wc monteert van een huurwoning in Velp. “Ruim tien jaar was ik monteur voor gas en water bij een klein in-stallatiebedrijf ”, vervolgt hij even later, als de nieuwe bak al het gewenste geluid produceert. Een kwartiertje later zit hij aan de koffie in de lunchruimte van het hoofdkantoor van Vivare in Arnhem en neemt rustig de tijd om zijn ver-haal te vervolgen. “Elektra heb ik bij mijn eer-ste werkgever van een elektricien geleerd. Ook toen deed ik al graag het klachtenonderhoud van huurwoningen. Acht jaar geleden kreeg ik een tip van een dorpsgenoot dat ze bij woning-corporatie Vivare een allround vakman zoch-ten. Ik ging eropaf en werd aangenomen.”

BlijVivare verhuurt meer dan 23.000 wooneenhe-den in Arnhem en omgeving. De corporatie heeft een eigen onderhoudsdienst van vijftien vaklieden. Elke ochtend halen zij eerst hun werkbonnen uit hun postbus en rijden van daar naar hun eerste klus. De onderhoudsploeg voert alleen de kleine reparaties uit. Dennis: “We zijn ervoor, de zogenaamde ‘hit-and-run’-klussen. Per dag zijn dat er tussen de zes en de twaalf.” Grotere opdrachten en specialistisch werk zoals graafwerk, schilderwerk en werk op hoogte worden uitbesteed aan externe bedrij-ven. Dennis Brinkhuis haalt zijn werkplezier

vooral uit zijn contacten met de huurders. “De bewoners zijn blij als ik iets kom maken. En als ik ga, zijn ze tevreden over wat ik gedaan heb. Minder prettige ontmoetingen zijn er ook, bijvoorbeeld met mensen die in een vervuilde woning leven of personen die agressief wor-den. Ik laat ze in hun waarde en probeer over te brengen dat ik voor hen ben gekomen. Als een situatie ernstig is of onbeheersbaar wordt, meld ik dat bij onze klantconsulent.”

Prachtig sPulTerwijl hij zijn dagelijkse werk vakkundig uit-voert, merkt Dennis Brinkhuis dat er vooral de laatste jaren veel verandert in de aard en om-vang van zijn werk en in de organisatie. “Ons werk gaat veranderen. In welke richting weet ik niet precies. Waarschijnlijk zullen we in het klachtenonderhoud al gauw een digitaliserings-slag gaan maken zodat er geen werkbonnen meer nodig zijn. Verder valt het mij op dat het onderhoud aan woninginstallaties steeds meer buiten het klachtenonderhoud gaat vallen. Dan zie ik bijvoorbeeld hoe een cv-monteur van een installatiebedrijf werkt aan de allernieuwste cv-ketel. Prachtig spul is dat. Ik houd de nieuw-ste ontwikkelingen in de installatietechniek bij in de vakbladen en ik bezoek vakbeurzen. Die technologie gaat straks steeds verder als wo-ningen worden voorzien van allerlei domotica. Ik denk dan: ‘Als er dan iets kapot gaat aan een complexe installatie, moeten er ook weer men-sen zijn die zoiets kunnen repareren.’ Wij blij-ven altijd nodig.” n

“Wij blijven altijd nodig”

Tekst: Louis Jongeleen | Beeld: Marcus Peters


Vaklieden werkzaam in het dagelijks onderhoud van huurwoningen hebben één eigenschap gemeen: hun veelzijdigheid. Ook Dennis Brinkhuis uit Beek, onderhoudsmedewerker bij woningcorporatie Vivare in Arnhem, is zo’n allrounder. Toch is hij bij al die veelzijdigheid zijn specifieke belangstelling voor innovatie in de installatietechniek niet kwijtgeraakt.

HANDEN UIT DE MOUWEN

28 handen uit de mouwen.indd 29 25-05-16 14:23


Bewonerscommunicatie wint aan gewicht, zo lijkt het. Neem de recente verduurzaming van de Saturnus- en Jupiterflat van corpora-tie Woonvisie in Ridderkerk. De in rap tempo uitgevoerde lean renovatie werd ter hand ge-nomen door Consortium Slimonderhoud, dat geleid wordt door aannemer Willems Vast-goedonderhoud uit Rotterdam én het Haagse communicatiebureau Twinstone. Een com-municatiebureau als tweede pijler binnen een consortium; dat lijkt opmerkelijk, maar eigen-lijk ligt het erg voor de hand. De enorm hoge doorloopsnelheid van hedendaagse renovaties (in Ridderkerk werden de laatste 162 wonin-gen in negen weken opgeleverd, in bewoonde toestand), maakt bewonerscommunicatie tot vliegwiel voor de voortgang van de bouw.

OverlastDaarnaast is een goede bewonerscommunica-tie ook van belang omdat bouwers tijdens een renovatie flink ingrijpen in de woon- en leef-omgeving van huurders, meent Ageet Reith: “Je komt op de plek waar bewoners zich vei-lig en geborgen voelen: hun thuis. Als bouwer zorg je voor allerlei soorten overlast.”Daarom moet goed uitgelegd worden wat huurders tijdens de renovatie te wachten staat. Zeker vandaag de dag, meent Reith: “We heb-

ben tegenwoordig te maken met huurders die vanwege allerlei maatschappelijke ontwikkelin-gen veel meer aandacht vragen. De zorg neemt af, ouderen blijven langer zelfstandig wonen, patiënten worden sneller uit het ziekenhuis ontslagen. Huurders hebben andere behoeften en er is een andere wijksamenstelling.”

MOndiger bewOnersVolgens communicatieadviseur Natascha Kleyn dragen ook de wijzigingen in de Wo-ningwet bij aan het belang van bewonerscom-municatie. Kleyn voert voor diverse corpora-ties de bewonerscommunicatie uit: “Waar de huurdersbelangenorganisaties voorheen het doorgeefluik van de corporaties waren, zit-ten zij nu als volwaardig gesprekspartner aan tafel bij prestatieafspraken tussen corporatie, gemeenten en huurders, in tripartite over-leg. De stem van de huurdersbelangenvereni-ging weegt hierdoor veel zwaarder. Zij zijn de spreekbuis van de huurders en kunnen veel meer invloed uitoefenen op het gemeentelijk volkshuisvestingsbeleid. Het informeren van huurders door corporaties maakt meer en meer plaats voor dialoog. Men gaat samen op zoek naar oplossingen voor bijvoorbeeld soci-ale problematiek.”

Flexibele sChilTegelijkertijd moeten de corporaties zich van de overheid op hun kerntaak concentreren – het aanbieden van sociale huurwoningen. Dan ligt het voor de hand de bewonerscommunica-tie uit te besteden, aan aannemers, consortia of aan communicatiespecialisten. Kleyn: “Nu cor-poraties terug moeten naar hun kern, is vaak minder tijd en mankracht beschikbaar voor bewonerscommunicatie.” Uitbesteden kan dan een oplossing bieden. “Uitbesteden kan op pro-jectbasis, als onderdeel van de flexibele schil.”

Steeds meer corporaties besteden bij renovaties hun bewonerscommunicatie uit – aan gespecialiseer-de communicatiebureaus of als integraal onderdeel van de aanbesteding of uitvraag. Aan het woord zijn Ageet Reith, bewonersbegeleidster bij bouwer Hendriks Coppelmans, en Natascha Kleyn. Als on-afhankelijk communicatieadviseur verzorgt zij regelmatig de bewonerscommunicatie voor corporaties.

Balans tussen draagvlak en klus klaren

Bewonerscommunicatie vaker uitbesteed

Tekst: Hans Fuchs | Beeld: Hendriks Coppelmans Bouwgroep BV

buurtkeet

In 2015 voerde corporatie Huis & Erf groot onderhoud uit aan 41 woningen in Schijndel. Gevolg voor de bewoners: geluidsover-last en inbreuk op de privacy. Onderdeel van de bewonerscom-municatie was een als huiskamer ingerichte buurtkeet. Daar konden bewoners alle overlast even ont-lopen en ‘lotgenoten’ treffen. Op vaste tijden waren huismeesters, klantadviseurs en sociaal adviseurs van de corporatie aanwezig, met een willig oor voor de ervaringen van bewoners en voor antwoor-den op technische vragen. De buurtkeet werd daarnaast ingezet voor extra ‘ontmoetmomenten’, zoals de opening van de keet, extra koffiemiddagen en - bij extreem warm weer - een middag met ijstraktatie. Bij de evaluatie bleek dat zowel buurtbewoners, aannemers als corporatiemedewer-kers zeer tevreden waren over het functioneren van de bouwkeet.

ACTUEELACTUEEL

30 actueel.indd 30 25-05-16 14:24

Ageet Reith: “De corporaties moeten terug naar de kern en huurders stellen meer eisen. Dat maakt bewonerscommunicatie steeds belangrijker”

Natascha Kleyn: “Het informeren van huurders maakt meer en meer plaats voor de dialoog”

Drie opDrachtgeversKnelpunten zijn er ook bij uitbesteden, stelt Kleyn: “Je moet als corporatie wel een externe communicatiespecialist hebben die draagvlak weet te creëren voor de klus die moet worden uitgevoerd. Tegelijkertijd moet die als externe partij de taal van alle betrokkenen spreken; niet alleen van de corporatie, maar ook die van de aannemer en van de bewoners. Die communi-catiespecialist heeft in feite dus drie opdracht-gevers, ieder met een eigen agenda en deadline.” Zoeken naar een goede balans dus: draagvlak scheppen, bewoners helpen en tegelijkertijd de klus klaren. Volgens Reith los je dat op met maatwerk. Zij noemt het de crux van goede be-wonerscommunicatie: “Als externe partij haal ik bij de corporatie de benodigde kennis op; zij kennen de bewoners. Maar ik ga ook zelf op pad in de wijk en praat met bewoners en betrokken instanties. Daaruit rolt een bewonersplan, dat ik opstel met de communicatiemedewerker van Hendriks Coppelmans, een algemeen plan en een plan op adresniveau. Dat laatste is maat-werk en gaat in op specifieke wensen en behoef-ten. Hebben we hier te maken met psychische problematiek, een taalbarrière, mensen met een autistisch kind, alleenstaande ouderen? In een persoonlijk gesprek vragen we deze mensen ook: ‘waar maakt u zich zorgen over, moeten we


ACTUEELACTUEEL

u iets uit handen nemen, een maaltijd regelen, douchegelegenheid arrangeren?’ Dat bewoners-plan delen we met de corporatie en de uitvoer-der. Zodat ook de loodgieter weet hoe hij een specifieke bewoner moet benaderen en waar-mee hij rekening moet houden.”

Niet pampereNDat benaderen van de huurder kan tegenwoor-dig ook digitaal. Natascha Kleyn: “Er zijn apps om de communicatie met bewoners tijdens een renovatieproject te vergemakkelijken.” Maar denk niet dat je alles digitaal kunt afhandelen, onderstreept zij: “De persoonlijke communica-tie is het fundament van de bewonerscommu-nicatie.” Ageet Reith kan dat alleen maar onderschrijven: “Het gaat om de mens achter de bewoner. Een renovatie is niet altijd leuk. Persoonlijke aan-dacht werkt dan enorm positief. Maar het is niet nodig om te pamperen. Dan sla je door. Het moet leefbaar blijven, maar uiteindelijk moet de klus ook gewoon geklaard worden.” n

30 actueel.indd 31 25-05-16 14:24


Volop lastige daken, bij Havensteder. Veel van het woningbezit van de Rotterdamse corpora-tie staat in oude wijken en buurten, waar de – vaak met pannen gedekte – daken niet altijd even goed toegankelijk zijn. Havensteder voert momenteel een complete inventarisatie uit van alle 1.900 daken op de 45.000 woningen die de corporatie verhuurt. Die inventarisatie wordt uitgevoerd door drie dakspecialisten: Consoli-dated Nederland, Rosmalen Dakbedekkingen en Voormolen Dakbedekkingen. Gestart op 1 oktober 2015, moet de operatie aan het eind van dit jaar zijn afgerond.

De drie dakbedrijven leggen momenteel met isometrisch onderzoek de exacte maten van de individuele daken van Havensteder vast en no-teren van elk dak of het voorzien is van ventila-tie-installaties of bijvoorbeeld daklichten. Van Wingerden: “Dan is de volgende vraag: hoe staat het dak er technisch bij? Om dat te ach-terhalen, doen we een conditiemeting volgens NEN 27-67. Daaruit rolt een conditiescore.”

DatabaseDe inventarisatie van de daken is in zeker op-zicht een inhaalslag, meent Van Wingerden,

Woningcorporatie Havensteder inventariseert sinds oktober 2015 alle 1.900 daken van het eigen wo-ningbezit. Doel: meer inzicht in de toestand van de daken én de opbouw van een centraal georganiseer-de database met de feiten over die daken helder op een rij. Dat leidt tot meer grip en een beter overzicht op de planning van het dakonderhoud en op de status van de daken van Havensteder, aldus inkoper Remco van Wingerden van de Rotterdamse corporatie.

Onderhoudsvisie Havensteder:

Meer grip op de daken

Tekst: Hans Fuchs | Beeld: Woningcorporatie Havensteder

CORPORATIEPROJECT CORPORATIEPROJECT

Dakinventarisatie door dakspecialist

32 corporatieproject.indd 32 25-05-16 16:20


CORPORATIEPROJECT CORPORATIEPROJECT

die binnen Havensteder de inventarisatie bege-leidt: “Het overzicht over de corporatiedaken was hier en daar een beetje weg. Niet alleen door die lastige toegang tot sommige van onze daken, maar vooral ook door de organisatie van de data. De gegevens over onze daken wa-ren altijd wel voorhanden, maar erg versnip-perd. En dat is bewerkelijk, bij 1.900 daken in-clusief alle bijbehorende technische contracten die ontstaan bij storingen en onderhoud.”

Een goed inzicht en bruikbare analyses van je dakenbestand vraagt niet alleen om adequate data over je daken; je moet die gegevens ver-volgens ook goed digitaal archiveren en be-schikbaar maken, stelt Van Wingerden – ge-koppeld aan alle gegevens over storingen en planmatig onderhoud aan de daken. “We wil-len niet alleen precies weten wat de technische staat van onze daken is, we willen die informa-tie ook gebruiken voor het uittekenen van onze onderhoudsplannen.” Tot nu toe waren de mogelijkheden niet voor-handen om zo’n digitaal overzicht te realise-ren, aldus Van Wingerden: “Maar nu kan dat wel, met het dakmanagementsysteem Dakota van Consolidated Nederland.”

DakteamDe drie nieuwe ‘dakpartners’ van Havenste-der werken bij de inventarisatie nauw samen en zijn sinds 1 januari ook als uitvoerende

Remco van Wingerden, inkoper Havensteder

onderhoudspartijen verantwoordelijk voor alle werkzaamheden op het dak, van lekkage tot renovatie. De dakbedrijven krijgen volgens Van Wingerden te maken met een corporatie die als regie-organisatie opereert en de dak-specialisten ziet als partners: “Samen vormen we het dakteam. Er is geen klassieke aanbe-steding, maar een partnership waarbinnen we steeds samen een plan maken. Transparantie is daarbij de basis, en de prestaties van de dak-partners meten we elk jaar aan de hand van KPI’s. We werken op basis van eenheidsprijzen die de basis vormen van alle calculaties. De dakdekker heeft de expertise; die komt met een plan en samen optimaliseren we dat. Ook de werkvoorbereiding leggen we bij onze partners neer. Als bijvoorbeeld een complex na twintig jaar toe is aan een nieuwe dakbedekking, vra-gen we aan onze partner om één of twee scena-rio’s voor te leggen. Zo houden we als corpora-tie de werkvoorbereiding buiten de deur.”

SpeCialiStenDe dakeninventarisatie illustreert een omslag die momenteel binnen Havensteder gaande is als het gaat om het benaderen van onderhoud. Van Wingerden: “We maken op dit moment de slag van één partij op één complex naar ver-schillende specialisten voor de verschillende onderdelen van onze complexen; dak, gevel, installaties en binnenpakket. In het vastgoed zie je een golfbeweging wat betreft het uit-

“Samen vormen we het dakteam. Een partnership waarbinnen we steeds samen een plan maken. Transparantie is daarbij de basis”



CORPORATIEPROJECT

DakotaHavensteder maakt bij zijn dakeninventari-satie gebruik van het dakmanagementsys-teem Dakota. Hierin worden gegevens over dagelijks onderhoud en planmatig onderhoud gekoppeld. De dakwachters van Consolidated Nederland, Rosmalen Dakbe-dekkingen en Voormolen Dakbedekkingen voeren via een iPad en met een speciale dak-app al hun dakwerkzaamheden in het sys-teem in. Zo ontstaat een digitaal dakdossier waarin de hele onderhoudshistorie centraal

is vastgelegd, inclusief inspectierapporten, onderhouds- en lekkageverslagen. In het systeem kunnen ook rapportages, jaarplan-nen en een meerjarenonderhoudsbegroting worden opgeslagen. Het programma biedt zoeken differentieerfunctionaliteiten en analyse- en exportmogelijkheden.Havensteder is overigens niet de enige corporatie die gebruik maakt van Dakota; ook Domijn en Poort6 wisten de weg naar Consolidated Nederland te vinden.

besteden van onderhoud aan specialisten of allrounders. Wij gaan momenteel van de all-rounders naar de specialisten. Die bieden bete-re kansen, vinden we nu. Allround aannemers gaan als hoofdaannemer opereren en kopen die specialismen in – waarbij een percentage van de kosten naar die hoofdaannemer gaat.”

Die transitie ging op 1 oktober 2015 van start met de dakeninventarisatie. Van Wingerden: “Ook zijn we bezig met het inkopen van een onderhoudscontract voor de gevels van onze complexen – een iets complexere aangele-genheid, omdat aan de gevel meerdere onder-houdspartijen actief zijn.” Kostenbesparingen realiseert Havensteder vol-gens Van Wingerden vooral door deze andere manier van werken: “Vroeger werd bijvoor-beeld bij een daklekkage de klachtenaannemer benaderd, die deed naast alle andere lekkages ook de daklekkage. Groot onderhoud gebeurde via aanbesteding. Dan heb je als corporatie en aannemer altijd twee partijen die op een an-dere manier over een klus praten. Nu hebben we in één rayon één partij die voor dat rayon verantwoordelijk is en een andere verhouding tussen onderhoudspartij en corporatie.”

Na zeven maanden is de dakeninventarisatie voor zo’n 80 procent rond. Dat is best snel, mede dankzij de repetitie in sommige van de bijna tweeduizend daken van Havensteder. Van Wingerden: “We kunnen data deels dupli-ceren. In sommige gevallen is dan alleen nog maar een conditiemeting nodig.” En ondertussen komt de volgende fase in beeld: het opmaken van de begroting voor het onderhoud dat Havensteder in 2017 gaat starten. Een begroting die regie-organisatie Havensteder kan uitvoeren met input van de dakpartners en aan de hand van de data uit de da-keninventarisatie. n

“Voor het uitbesteden van onderhoud gaan wij momenteel van de allrounders naar de specialisten. Die bieden betere

kansen, vinden we nu”



Ontwikkeltafel“We kunnen stellen dat de taxateurs en makelaars Nul op de Meter serieus nemen in hun waardebepalingen”, meent Roland van der Klauw van ontwikkeltafel NOM-taxatie van Stroomversnelling. Wat is de meerwaarde van een huis na een renovatie naar Nul op de Meter? Hoe kunnen we dit berekenen en wat heeft men daadwerkelijk over voor een NOM-huis? Dat waren de vragen die de ontwikkeltafel NOM-taxatie zichzelf stelde. Taxateurs, validatie-instituten en banken gingen onder voorzitterschap van Roland van der Klauw, directeur NRG031, deze uitdaging aan. Van der Klauw: “We zochten een manier om een objectieve netto contante waarde te berekenen voor een NOM-woning. Dat kan redelijk eenduidig door de kostenbesparing uit te rekenen die voortkomt uit energiebesparende maatregelen. Bij een standaard slecht geïsoleerde rijtjeswoning uit de jaren zestig komt dit uit op een kostenbesparing met een netto contante waarde van 45.000 euro.” Dit is niet per definitie de waarde die een koper ervoor wil betalen. “Dat was de tweede vraag: wat heeft een gemiddelde koper nu over voor een Nul op de Meter-woning?”

Op safari Die vraag werd voor een deel beantwoord tijdens de taxatiesafari die plaatsvindt bij woningcorporaties. Taxateurs en makelaars worden uitgenodigd voor een bezoek aan een Nul op de Meter-huis of -wijk. Tijdens zo’n velddag wordt uitgelegd wat Nul op de Meter nu precies is, wat de netto contante

waarde aan kostenbesparing is én de huizen worden bekeken. Aan het eind van de dag vragen we de taxateurs een inschatting te geven op de waardestijging vanuit het perspectief van een willekeurige koper. Wat is het NOM-huis meer waard dan een niet-gerenoveerd huis in dezelfde wijk?

en de meerwaarde is…Meestal werden de NOM-huizen door de taxateurs ongeveer 22.000 euro hoger geschat dan de niet-NOM-woningen. Hierbij is tien jaar als uitgangspunt genomen. “Die eerder genoemde 45.000 euro geldt voor een langere periode, maar mensen kijken niet graag verder dan tien jaar”, legt Van der Klauw uit. Ook opvallend was dat taxateurs de buitenkant van het huis meenemen. “Een huis waaraan niet aan buitenkant zichtbaar is dat het NOM is en er dus nog steeds oud uitziet, levert Nul op de Meter nu nog weinig extra waarde op.”

De taxateurs, validatie-instituten en banken schatten in dat de NOM-woningen met de tijd meer waard worden. “NOM is nog redelijk onbekend. Als het straks de norm is zullen deze huizen naar alle waarschijnlijkheid meer waard worden terwijl energetisch slechte huizen juist in waarde zullen dalen.”

nOm in de verkOOpOp 18 april ging een gerenoveerde Nul op de Meter-woning van woningcorporatie Kleine Meijerij in Rosmalen de markt op. En op 5 juni zet de Wageningse corporatie De Woningstichting haar eerste gerenoveerde NOM-woning te koop. “Toevallig zijn dit die woningen waaraan aan de buitenant niet echt te zien is dat het NOM-woningen zijn, maar toch kunnen we daarna aan de hand van de praktijk zien wat nu echt de meerwaarde in de markt is voor zo’n soort woning.”

nul Op de meter wOrdt steeds serieuzer genOmenAl met al ziet Van der Klauw dat Nul op de Meter steeds serieuzer wordt genomen door taxateurs. “In het begin hadden we moeite om de taxatiesafari’s vol te krijgen en nu stromen de aanmeldingen binnen. Dat is een goed teken. En de beroepsopleiding makelaars gaat een NOM-taxatiecursus aanbieden. Op die manier is Nul op de Meter straks echt ingebed in het vak. Goed nieuws dus!”

Blijf op de hoogte via nom-taxatie.nl en stroomversnelling.nl.

De inhoud van deze branche-pagina is tot stand gekomen buiten de verantwoordelijkheid van de redactie.

Postbus 90608 2509 LP Den Haag www.stroomversnelling.nl

Al meer dan 150 taxateurs/makelaars gingen op taxatiesafari naar Nul op de Meter-woningen. Het nieuwe rekenmodel voor taxateurs rekent vanaf 1 oktober de objectieve besparing op energiekosten uit bij een NOM-woning én de beroepsopleiding makelaars gaat een NOM-taxatiecursus aanbieden.

Op taxatiesafari om warm te lopen voor Nul op de Meter

BRANCHEPAGINA

35 stroomversnelling.indd 35 25-05-16 14:25


Woningcorporatie SOR transformeert het voormalig verzorgingshuis Schutse tot een nieuw woonconcept. Het gebouw aan de Cordell Hullplaats in Rotterdam- Ommoord wordt volledig omgebouwd tot een eigentijds woongebouw waar mensen

zelfstandig kunnen wonen met zorg binnen handbereik. De kleine zorgkamers maken plaats voor ruim 120 betaalbare huurwo-ningen voor senioren en 15 woningen voor mensen met een licht verstandelijke beper-king. De herontwikkeling van de Schutse is

het eerste voorbeeld van de transformatie-opgave van woningcorporatie SOR om haar verzorgingshuizen een nieuwe bestemming te geven.Op de eerste tot en met de negende verdie-ping worden 123 appartementen gereali-seerd voor de nieuwe woonformulie ‘Zorg-Butler’. Hier kunnen senioren zelfstandig wonen in een veilige omgeving met de zorg 24/7 binnen handbereik. De opzet is klein-schalig. De zorg wordt georganiseerd door drie zorgondernemers die elk verantwoor-delijk zijn voor hun eigen drie verdiepin-gen. Op de begane grond komen de vijftien appartementen voor de eveneens nieuwe formule ‘Thomas op Kamers’, bedoeld voor mensen met een licht verstandelijke beper-king. Ze wonen zelfstandig en gaan naar hun werk, maar krijgen begeleiding en on-dersteuning van een zorgondernemer.

Met de plaatsing van een van de voorgevels gaven de samenwer-kende partijen HEEMwonen, Bouwontwikkeling Jongen (on-derdeel van VolkerWessels) en de gemeente Landgraaf begin mei samen het officiële startsein voor de bouw van 24 gezinswoningen in Achter den Winkel. Jaren gele-den sloopte HEEMwonen, destijds nog HESTIA groep, vier hoog-bouwflats op de locatie Achter den Winkel in Schaesberg. Er kwamen drie woontorens voor in de plaats, met appartementen voor senioren. De Dr. Calshof is gerealiseerd, een prachtig zorgcentrum dat woon-

ruimte biedt aan de ouderen uit de regio én er kwamen prachtige koopwoningen. De 24 sociale huurwoningen vormen de volgende uitbreiding in de buurt. De gezinswoningen hebben een ruime achtertuin. De woningen hebben een modern uiterlijk waardoor ook aan deze zijde van Achter den Winkel een fraaie afwerking van de wijk tot stand komt.Bouwontwikkeling Jongen bouwt de wonin-gen volgens hun geheel eigen bouwconcept PlusWonen; een slim en duurzaam bouw-concept met een hoge bouwsnelheid. Door deze snelle, efficiënte manier van bouwen hebben de omwonenden van het plan- gebied minder overlast. Ook kan HEEM-wonen de woningen betaalbaar houden voor de huurders.

WERK IN UITVOERINGWERK IN UITVOERING

Van verzorgingshuis naar seniorenappartementen

Startsein bouw Achter den Winkel

Ook in 2016 wordt er nog volop gebouwd, gerenoveerd en onderhoud gepleegd. Corporatiebouw belicht hier vier lopende corporatieprojecten, verspreid over het land.

Lopende corporatieprojecten

36 werk in uitvoering.indd 36 25-05-16 14:26

In april startte Stadlander met de sloop van de 68 woningen aan de Plantaanstraat in Gageldonk-West in Bergen op Zoom. Na het bouwrijp maken van de grond start Stadlander na de bouwvak met de bouw van 67 nieuwe sociale huurwoningen aan de Lorkstraat en de Plantaanstraat.Met het oog op de demografische ontwikkeling in haar werkgebied, bouwt Stadlander alleen levensloopbestendige (nultreden)woningen die tevens energiezuinig, comfortabel en Nul op de Meter zijn. Lithos bouwt 39 woningen aan de Lorkstraat en een deel van de Plataanstraat rondom het Piusplein. VolkerWessels Vastgoed gaat 28 woningen realiseren aan de zuidzijde van de Plataanstraat. Zij bouwen een unieke levensloopbestendige Stadlander-variant van hun bouwconcept MorgenWonen. Deze Stadlander MorgenWonen-woningen bestaan uit één woonlaag met

kap. De fabrieksmatige productie van deze woningen zorgt voor een spectaculaire verkorting van de bouwtijd: bouwen wordt assembleren. Voor Gageldonk-West betekent dit een zeer korte tijd tussen

sloop en oplevering en minder overlast voor de omgeving. Naar verwachting worden de MorgenWonen-woningen aan de Plataanstraat nog dit jaar opgeleverd.

ProWonen heeft het startsein gegeven voor de bouw van drie ruime eengezinswoningen aan de Raadhuisstraat in Hengelo. Op de plek van het voor-malige politiebureau begon Enzerink afgelopen week met het uitgraven van de bouwput. De eengezinswoningen worden energiezuinig door hoogwaar-dige isolatie voor de vloeren, gevels en het dak. De huizen worden verwarmd met een laag temperatuursysteem. Zo’n systeem verwarmt gelijkmatiger, con-stanter en milieuvriendelijker dan een gewone cv-installatie. De bewoners be-sparen energie en genieten straks in hun huis van meer comfort. Op het dak komen vijf zonnepanelen, waarmee bewoners een groot deel van de stroom zelf opwekken. De woningen hebben straks een energielabel A+. Bouwbedrijf Klomps uit Dinxperlo bouwt de huizen. De woningen zijn inmiddels verhuurd aan woningzoekenden met een hoger inkomen. De huurprijs van de huizen ligt namelijk boven de grens om huur-toeslag aan te vragen. ProWonen verwacht eind dit jaar de sleutels aan de bewoners te geven. n


WERK IN UITVOERINGWERK IN UITVOERING

Stadlander MorgenWonen-woning

Gezinswoningen Raadhuisstraat Hengelo

36 werk in uitvoering.indd 37 25-05-16 14:27

Situatie 1: een oneffen, door-gezakt dak en/of toepaSSing van pv-panelenMet SlimFix RenoTwin wordt er direct op een bestaande dakconstructie na-geïso-leerd zonder dat het dak eerst uitgevlakt hoeft te worden. SlimFix RenoTwin kan vrijdragend worden gemonteerd op vrij-wel elk onderdak dankzij het gebruik van stelschroeven. Ideaal dus bij toepassing op doorgezakte daken of op reeds aanwezige oude dakelementen. De directe toepas-baarheid betekent een sterke reductie van de werkzaamheden, en daarmee van de kosten. Bovendien kan een reeds aanwezi-

ge isolatielaag worden geïntegreerd in het nieuwe isolatiepakket. Hierdoor zijn er ex-tra besparingen mogelijk op de kosten van de nieuwe isolatielaag. Deze kan dan name-lijk dunner - dus voordeliger - zijn. Bij toepassing van zonnepanelen is SlimFix RenoTwin de ideale geïsoleerde ondercon-structie. De solide en sterke isolatieplaten zorgen voor de noodzakelijke strakke en vlakke ondergrond voor het monteren van de pv-panelen. SlimFix RenoTwin vormt de ba-sis voor het Plusdak, een nieuw renovatiecon-cept van Stafier Solar, VELUX en IsoBouw voor het integraal renoveren van daken.

Situatie 2: een nog effen dak met dragend dakbeSchot (de pannen vervangen) Is het bestaande dak niet doorgezakt en nog redelijk recht, dan adviseert IsoBouw de toepassing van SlimFix Reno+. Na het verwijderen van de tengels en panlatten kunnen SlimFix Reno+-dakelementen di-rect op het dragend dakbeschot worden geplaatst. Vooraf worden eerst alle pannen verwijderd. Veelal kiest men deze optie dan ook als er nieuwe pannen op het dak ko-men. De oude pannen hergebruiken blijft natuurlijk ook altijd een optie. Net zoals bij SlimFix RenoTwin zijn de SlimFix Reno+-ele-

Veel warmte gaat verloren via het dak. Hier is dan ook de meeste winst te behalen bij het energetisch verbeteren van een woning, het maken van labelsprongen en het besparen van energie. Maar wat pas je het beste toe? IsoBouw zet enkele oplossingen op een rij. Deze isolatiefabrikant heeft diverse isolatie-systemen die afhankelijk van de bestaande situatie, uw wensen en/of budget toegepast kunnen worden.

Na-isoleren hellend dak

Bespaar geld door de juiste keuze te maken

CLOSE-UP CLOSE-UP

38 - corporatiebouw - juni 2016

RecaPan

38 closeup.indd 38 25-05-16 14:27

Plusdak: Nieuw reNovatiecoNcePt voor iNtegraal reNovereN dakeN

Plusdak is een nieuw renovatieconcept voor

het integraal renoveren van hellende daken.

Plusdak is een samenwerkingsverband

tussen Stafier Solar, VELUX en IsoBouw,

gebouwd rond de pijlers: ontzorging (ge-

mak), financiële haalbaarheid, technische

optimalisatie en een uitstekende esthetische

uitstraling. De op elkaar afgestemde en

geteste detaillering van isolatie, pv-panelen

en dakvensters vereenvoudigt de verwer-

king van dit plug & play-systeem. Het

garandeert bovendien ook de toepassing

van een optimaal functionerend, zorgeloos

en duurzaam totaalconcept.

Plusdak is geen duur geprefabriceerd dak

met bijbehorende logistieke uitdagingen en

een lange, complexe werkvoorbereiding.

Plusdak bestaat uit standaard verkrijgbare

materialen waarbij de samenwerkende

partners de werkvoorbereiding en onderlin-

ge detailleringsoplossingen al hebben uitge-

werkt. Werken met Plusdak gaat sneller, is

voordeliger en biedt maximale flexibiliteit

op de bouwplaats.

CLOSE-UP CLOSE-UP


menten gecacheerd met een waterdich-te, dampopen en thermisch reflecterende alu-folie. Drie ingelijmde tengels zorgen voor extra constructieve sterkte. Door de overlappende randafwerking ontstaat er een aaneengesloten isolatielaag. Voor de naden zijn speciale waterdichte kunststof-profielen leverbaar.

situatie 3: eeN Nog effeN dak met drageNd dakbeschot (haNdhaviNg vaN de PaNNeN)Wilt u veel kosten besparen en de huidige pannen handhaven, dan is RecaPan een ideale oplossing. De RecaPan-elementen kunnen direct op de oude panlatten worden bevestigd zonder dat de bestaande pannen van het dak af hoeven. Na het leggen van de eerste rij RecaPan-elementen kunnen de pannen direct herplaatst worden op de isolatie. Werken met RecaPan gaat dus snel, voordelig en zonder veel overlast voor de bewoners. Uniek is de toepassing van BioFoam. BioFoam is ’s werelds eerste ‘biobased’ schuimisolatie. Het C-2-C-gecertificeerd materiaal wordt geproduceerd van plant-aardig afval en gedeeltelijk toegevoegd in de RecaPan-elementen. Hierdoor wordt de CO2 footprint van RecaPan nog verder verlaagd. RecaPan is leverbaar in meerdere varianten, afhankelijk van de gewenste pan-latafstand.

situatie 4: het comPlete dak vervaNgeNIs de staat van het dak zodanig dat met uit-zondering van de gordingen alles vervan-

gen moet worden, dan ligt de toepassing van SlimFix-dakelementen voor de hand. Deze isolerende sandwichelementen ken-nen we ook van de toepassing bij nieuw-bouw. De elementen zijn reeds voorzien van een esthetische witte zichtzijde en kun-nen afhankelijk van de wensen fabrieksma-tig voorzien worden met diverse extra’s, zoals bijvoorbeeld dakvenstersparingen of gootverjongingen.

situatie 5: Na-isolereN aaN de biNNeNzijde vaN het dakEen financieel aantrekkelijke optie is het isoleren van het dak aan de binnenzijde. Normaliter een klus die voor meer overlast voor de bewoners kan zorgen en technisch lastiger is om kwalitatief goed uit te voeren. Om deze beperkingen te omzeilen kunt u SlimFix Deco toepassen. Het systeem be-staat uit isolatieplaten met een harde esthe-tische witte binnenzijde die bevestigd wor-den met gepatenteerde profielen. In slechts drie verwerkingstappen zorgt SlimFix Deco voor een luchtdicht geïsoleerde zolder die tegelijkertijd fraai is afgewerkt. Het systeem is snel verwerkbaar zonder veel rommel, en dus overlast, voor de bewoners.

RenoTwin

SlimFix Deco

Reno+

38 closeup.indd 39 25-05-16 14:27


Tegen de avond zit hij graag in de zon op het stoepje voor zijn benedenwoning, die uitkijkt op de treinsporen bij station Den Bosch. En ook later, bij het reizende licht van de treincoupés, laat hij de ritmes van de stad op zich inwerken.

Rick Holtman: “Dit huis is fantastisch. De stijl, de schuifdeuren, het glas in lood, heel klassiek. Op de buitengevel staat ‘Militaire Woningen’, in steen gebeiteld en het bouwjaar 1910. Drie jaar geleden kon ik deze benedenwoning huren van woningcorporatie Zayaz. De zes gegadigden die mij vóór waren, namen de woning niet, omdat ze het geluid van het treinverkeer te storend

vonden. Van de treinen heb ik nog geen last gehad. Het kan zelfs romantisch zijn ’s avonds. Het licht in de coupés, het ritmisch getik van wielen op de rails.”

”Als ik in deze stoel naar buiten zit te kijken heb ik mijn gedachten op nul en verder niks. Meestal kom ik dan terug van een repetitie met de band of van mijn werk bij het computerbedrijf.” [buiten lopen kinderen langs. Er klinkt een kinderstem: …had ze gezegd: ‘je bent nou op die leeftijd, je hebt veel vrienden…’] “Geweldig. Je hoort alleen hele korte fragmenten, maar je weet niet wat eraan voorafging en ook niet wat erna komt. Je kan zo een eigen

Het VooruitzicHt

‘Het Vooruitzicht’ is een serie van zes gesprekken met huurders die vertellen wat hen invalt als ze naar buiten kijken door het grote raam van hun woonkamer en hoe ze het liefst willen wonen.

Hier zijn

Tekst: Louis Jongeleen | Beeld: Marcus Peters

40 het vooruitzicht.indd 40 25-05-16 14:28

interpretatie maken van wat voorbijgangers zeggen. Bij het raam kan ik ook uren zitten turen naar de wereldkaart aan de wand. Dan teken ik in gedachten mijn reisroutes. Als backpacker heb ik rond gecrosst in Europa, Amerika en Azië en in Iran. Toch mis ik het reizen niet. Ik kan me hier net zo happy voelen als tijdens een nachtelijke rit op een scooter in Bangkok. Toen kon ik helemaal daar zijn. Nu zit ik hier en ik zou niks anders willen dan hier zijn. Dat komt ook door dit huis.”

“De band heet ’Royal Madness’. Ik ben de groep begonnen. Vorig jaar hebben we hier in mijn huis een gedeelte van

de videoclip opgenomen. Er was een stylist bij die zocht naar een beetje klassieke, paleisachtige ruimte. En dan zit ik ineens aan mijn eigen huis te denken. De scène werd perfect. Met dat duistere licht, de schuifdeuren met een oude bank ervoor en wat omgevallen wijnflessen.”

“Hoe ik in de toekomst zou wonen? Daar denk ik eigenlijk nooit aan. Mijn moeder suggereerde onlangs dat ik misschien, als het succes met de band doorzet, wel iets groters zou kunnen huren of kopen. Ik heb haar gezegd dat ik niet zou weten waarom ik hier in godsnaam weg zou willen. Totaal niet.”

Het VooruitzicHt


40 het vooruitzicht.indd 41 25-05-16 14:28

AGENDA

Op 14, 16, 21 en 23 juni 2016 organiseert Duurzaam Gebouwd opnieuw een seminar-reeks Zorgvastgoed. Tijdens deze seminar-reeks krijgen directieleden, facilitair managers en technisch beheerders van zorginstellingen, corporaties en gemeenten inzicht in het ver-duurzamen van zorgvastgoed. Nu het aantal zorginstellingen dat met verduurzaming aan de slag gaat snel stijgt en de beheer- en on-derhoudsfase steeds belangrijker wordt, is een

De KNX netwerkdag is bedoeld voor alle KNX Professionals die hun kennis over woningen gebouwautomatisering, specifiek over KNX en de koppeling met Internet of Things (IoT), up-to-date willen brengen. De koppeling tussen KNX en het internet neemt een grote vlucht en verschillende innovaties verschijnen al op de markt. Tijdens de bijeenkomst demonstreren marktpartijen hoe je KNX en internet kunt combineren, zoals het bedienen van een KNX-installatie met de iWatch, of het uitvoeren van commando’s via je stem of zelfs via augmented reality. Ook zijn er koppelingen

gepaste invulling wenselijk. U krijgt diverse praktijkvoorbeelden van renovatie en nieuw-bouw voorgeschoteld, waarbij cliëntcomfort en beleving centraal staat. Wat zijn de successen en lessons learned, en hoe kunt u deze in uw werk toepassen? Laat u inspireren door diverse sprekers.

De seminarreeks is bedoeld voor zorginstellin-gen, corporaties en gemeenten.

naar innovatieve, op internet gebaseerde systemen als Sonos of Hue-lampen. Tijdens de netwerkbijeenkomst zullen verschillende deskundigen presentaties geven maar ook korte demonstraties van enkele van deze spannende innovaties. De KNX-bijeenkomst wordt afgesloten met een gezellige ‘netwerkbarbecue’ met uitzicht over de Maarsseveense Plassen.

Na het succes van de 2015-editie rond (bijna) energieneutraal bouwen, koos Duco Ventilati-on & Sun Control, gespecialiseerd in natuur-lijke ventilatie- en zonweringsystemen, voor deze editie het thema luchtdicht (ver)bouwen. Luchtdicht bouwen of verbouwen is een essen-

Data en locaties: 8 juni (Veen-

endaal), 9 juni (Eindhoven), 15 juni

(Zwolle) en 16 juni (Ridderkerk)

Prijs: kosteloos

Info en aanmelding:

www.duco.eu/seminars

Data en locaties: 14 juni

(Bunnik), 16 juni (Zwolle), 21 juni

(Heemstede) en 23 juni (Mierlo),

van 9.00 tot 13.00 uur

Prijs: Kosteloos voor de doelgroep

Info en aanmelding:

www.duurzaamgebouwd.nl/

dgzorgvastgoed

Datum: Donderdag 21 juni 2016, vanaf 13.30 uur

Locatie: Inn Style, Herenweg 55, Maarssen

Info en aanmelding:

www.knx-professionals.nl


SemInarreekS LuChtDICht (ver)bouwen

SemInarreekS ZorgvaStgoeD

knX netwerkbIjeenkomSt

tiële pijler in energiezuinig (ver)bouwen. Maar een luchtdicht en energiezuinig gebouw dat slecht geventileerd wordt, schaadt de gezond-heid van de woning én van de bewoners. Goed ventileren is dan ook een kwestie van techniek. De oplossingen zijn voorhanden en worden tij-

dens deze gratis seminars getoond. De aanwezigen kunnen zelf ont-dekken hoe ze verademing bren-gen in luchtdichte gebouwen.

42 agenda.indd 42 25-05-16 14:29

DIVISION INSULATION

Kijk voor meer informatie op:

www.unilininsulation.com/nl/renoclick

UNILIN Insulation bv - Beneluxstraat 1 - 5061 KD Oisterwijk - T +31(0)13 523 13 13 - [email protected] - www.unilininsulation.com

RENOCLICK UNIVISION DECORATIEVE ISOLERENDE & LUCHTDICHTE ELEMENTEN


Revolutie op het dak!

Ubbink, voor uw gemak! www.ubbink.nl/kompakt2.0serie

Kompakt 2.0 WTW/WPluchtwarmtepomp

Kompakt 2.0 MV Boxvoorzien van mechanische ventilatie

Kompakt 2.0 WTW-Rioolin 2 varianten

Kompakt Schoorsteen 2.0in 8 varianten

NIEUWNIEUWNIEUW

Met de Kompakt 2.0-serie van Ubbink!We willen niet uit de hoogte doen, maar voor de Ubbink Kompakt 2.0-serie maken we graag een uitzondering!Angelique Wevers, al 23 jaar bewoner van de Kweekweg, stoort zich aan de schots en scheef staande pijpjes op het dak. ‘Dat geeft onze wijk een rommelige uitstraling’. Met de Ubbink Kompakt 2.0-serie verandert dat voorgoed. Deze verzamelkap is een heuse blikvanger die bijdraagt aan de uitstraling van individuele woningen en de totale woonwijk. Wie wil ‘m niet in de buurt! • Fraaie uitstraling van uw wijk• Minimale dakdoorbreking door haakse montage• Gegarandeerd luchtdicht met luchtdicht manchet• Scheve montage onmogelijk• Voldoet aan alle regelgeving

1950

1980

2014

2016

Kompakt Schoorsteen 2.0

Kompakt 2.0-serie

UBB Adv Kompakt 2.0 serie voorschrijvers 210x297.indd 1 28-04-16 17:2400 advertentiepagina's.indd 5 25-05-16 14:13

CORPORATIE BOUW bouw, renovatie en onderhoud voor alle ... · Korte presentatie van enkele...

Documents

Transcript of CORPORATIE BOUW bouw, renovatie en onderhoud voor alle ... · Korte presentatie van enkele...