Concept-Beheerplan WEERTER- EN BUDELERBERGEN & …€¦ · concept 6 1. KORTE KARAKTERISTIEK 1.1....

13-8-2009

Concept-Beheerplan

WEERTER- EN BUDELERBERGEN & RINGSELVEN 9 augustus 2009

concept

2

NHOUDSOPGAVE

1. KORTE KARAKTERISTIEK 6 1.1. Aanwijzing .................................................................................................................................6 1.2. Ligging.......................................................................................................................................6 1.3. Globale gebiedsbeschrijving .....................................................................................................7 1.4. Eigendom en beheer.................................................................................................................8 1.5. Ontstaanswijze en historie ......................................................................................................11 1.6. Abiotiek ...................................................................................................................................13 1.6.1. Geologie en geomorfologie.....................................................................................................13 1.6.2. Bodem.....................................................................................................................................14 1.6.3. Hydrologie ...............................................................................................................................15 1.7. Natuurwaarden en ecologische relaties..................................................................................18 1.7.1. Historische natuurwaarden .....................................................................................................18 1.7.2. Huidige natuurwaarden...........................................................................................................19 1.7.3. Ecologische relaties ................................................................................................................21 1.7.4. Instandhoudingsdoelstellingen................................................................................................22

2. HABITATTYPEN, -SOORTEN EN BROEDVOGELS 24 2.1. Zwakgebufferde vennen (H3130) ...........................................................................................24 2.2. Galigaanmoerassen* (H7210) ................................................................................................27 2.3. Veenbossen* (H91D0) ............................................................................................................30 2.4. Kleine modderkruiper (H1149)................................................................................................32 2.5. Kamsalamander (H1166)........................................................................................................34 2.6. Drijvende waterweegbree (H1831) .........................................................................................37 2.7. Nachtzwaluw (A224) ...............................................................................................................39 2.8. Boomleeuwerik (A246)............................................................................................................41 2.9. Roodborsttapuit (A276)...........................................................................................................43 2.10. Samenvatting staat van instandhouding.................................................................................45 2.11. Overzichtskaarten en tabellen ................................................................................................46

3. VISIE 47 3.1. Korte termijn visie ...................................................................................................................47 3.2. Lange termijn visie ..................................................................................................................48

4. BELEID EN WETTELIJK KADER 50 4.1. Beleid in Limburg ....................................................................................................................50 4.1.1. Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL)............................................................................50 4.1.2. Bosnota Limburg.....................................................................................................................52 4.1.3. Nota Natuur en Landschapsbeheer ........................................................................................52 4.1.4. Beleidsnota Uitvoering Flora- en faunawet.............................................................................52 4.1.5. Faunabeheerplan Midden-Limburg 2005-2009 ......................................................................52 4.1.6. Ontsnipperingsbeleid ..............................................................................................................55 4.1.7. Stimuleringsplan .....................................................................................................................55 4.1.8. Reconstructieplan ...................................................................................................................55 4.1.9. Provinciaal Waterplan Limburg 2010 - 2015 (ontwerp) ..........................................................56 4.1.10. Waterbeheerplan 2010 - 2015 ................................................................................................56 4.1.11. Bestemmingsplan ...................................................................................................................57 4.2. Beleid in Noord-Brabant..........................................................................................................57 4.2.1. Interim Structuurvisie (ISV) .....................................................................................................57 4.2.2. Bestemmingsplan ...................................................................................................................58 4.2.3. Natuurgebiedsplan Dommeldal Zuidoost................................................................................59

concept

3

4.2.4. Verdrogingsbeleid ...................................................................................................................59 4.2.5. Provinciaal Waterhuishoudingsplan........................................................................................59 4.2.6. Waterbeheersplan Krachtig water; Ontwerp beheersplan 2010-2015....................................60 4.2.7. Reconstructieplan ...................................................................................................................61 4.2.8. Beleidsnota Flora en Fauna....................................................................................................61 4.2.9. Faunabeheerplan 2006-2011..................................................................................................61 4.2.10. Beschermingsplannen ............................................................................................................62 4.2.11. Beleidsnota Hergebruik Stortplaatsen ....................................................................................62 4.3. Grensoverschrijdende plannen en beleid ...............................................................................63 4.3.1. Natura 2000 België .................................................................................................................63 4.3.2. Grenspark Kempen - Broek ....................................................................................................63 4.3.3. Grensoverschrijdend Ecologisch Basisplan (GEB) ................................................................64

5. BESTAAND GEBRUIK 65 5.1. Inleiding...................................................................................................................................65 5.2. Analyse bestemmingen en huidig gebruik ..............................................................................65 5.2.1. Natuurbeheer ..........................................................................................................................67 5.2.2. Jacht, beheer en schadebestrijding ........................................................................................72 5.2.3. Agrarisch gebruik ....................................................................................................................73 5.2.4. Waterbeheer ...........................................................................................................................74 5.2.5. Recreatie.................................................................................................................................77 5.2.6. Cultuurhistorie .........................................................................................................................83 5.2.7. Archeologie .............................................................................................................................83 5.2.8. Verkeer....................................................................................................................................84 5.2.9. Spoorweg................................................................................................................................84 5.2.10. Vliegveld..................................................................................................................................85 5.2.11. Woondoeleinden .....................................................................................................................86 5.2.12. Militaire doeleinden .................................................................................................................87 5.2.13. Nutsvoorzieningen ..................................................................................................................89 5.2.14. Stortplaatsen...........................................................................................................................91 5.2.15. Grondwateronttrekkingen........................................................................................................93 5.2.16. Ontgronding ............................................................................................................................96 5.2.17. Bedrijfsdoeleinden en industrie...............................................................................................98 5.2.18. Illegale activiteiten...................................................................................................................99 5.3. Toekomstige ontwikkelingen...................................................................................................99

6. TOETSING BESTAAND GEBRUIK 102 6.1. Natuurbeheer ........................................................................................................................104 6.2. Jacht, beheer en schadebestrijding ......................................................................................107 6.3. Agrarisch gebruik ..................................................................................................................108 6.3.1. Reguliere landbouwactiviteiten .............................................................................................108 6.3.2. Ammoniak .............................................................................................................................112 6.4. Waterbeheer .........................................................................................................................116 6.4.1. Limburg .................................................................................................................................116 6.4.2. Noord-Brabant ......................................................................................................................117 6.5. Recreatie...............................................................................................................................118 6.5.1. Wandelen ..............................................................................................................................118 6.5.2. Fietsen ..................................................................................................................................120 6.5.3. Paardrijden............................................................................................................................120 6.5.4. Scouting ................................................................................................................................120 6.5.5. Crossterrein...........................................................................................................................121 6.5.6. Vissen ...................................................................................................................................121 6.5.7. Recreatiegebied IJzeren Man...............................................................................................122 6.5.8. Bungalowpark Weerterbergen ..............................................................................................122

concept

4

6.5.9. Maneges ...............................................................................................................................122 6.5.10. Sportvelden ...........................................................................................................................123 6.5.11. Hondentrain-complex en hondenpension .............................................................................123 6.5.12. Modelbouwclub .....................................................................................................................123 6.5.13. Congrescentrum ...................................................................................................................123 6.5.14. Golfbaan................................................................................................................................124 6.5.15. Kampeerboerderij .................................................................................................................124 6.5.16. Horeca...................................................................................................................................124 6.5.17. Schietvereniging en schutterij ...............................................................................................124 6.5.18. Incidentele activiteiten...........................................................................................................125 6.6. Cultuurhistorie .......................................................................................................................125 6.7. Archeologie ...........................................................................................................................125 6.8. Verkeer..................................................................................................................................125 6.9. Spoorweg..............................................................................................................................127 6.10. Vliegveld................................................................................................................................129 6.11. Woondoeleinden ...................................................................................................................130 6.12. Militaire doeleinden ...............................................................................................................130 6.13. Nutsvoorzieningen ................................................................................................................131 6.14. Stortplaatsen.........................................................................................................................132 6.15. Grondwateronttrekkingen......................................................................................................133 6.16. Ontgronding ..........................................................................................................................134 6.17. Bedrijfsdoeleinden en industrie.............................................................................................135 6.18. Illegale activiteiten.................................................................................................................138 6.19. Samenvattende conclusie.....................................................................................................139

7. BEOORDELING VERGUNNINGVERLENING 142 7.1. Niet vergunningplichtige plannen en/of handelingen............................................................142 7.2. Beoordeling vergunningverlening plannen en/of handelingen..............................................143 7.3. Samenvatting ........................................................................................................................147

8. INSTANDHOUDINGSMAATREGELEN 149 8.1. Natuurbeheer ........................................................................................................................149 8.2. Agrarisch gebruik ..................................................................................................................152 8.3. Waterbeheer .........................................................................................................................152 8.4. Recreatie...............................................................................................................................157 8.5. Militaire doeleinden ...............................................................................................................158 8.6. Grondwateronttrekkingen......................................................................................................159 8.7. Handhaving ...........................................................................................................................159 8.8. Samenvattend.......................................................................................................................160

9. MONITORING EN ONDERZOEK 162 9.1. Verplichtingen monitoring .....................................................................................................162 9.2. Monitoring natuurwaarden ....................................................................................................162 9.3. Monitoring waterkwaliteit en -kwantiteit ................................................................................165 9.4. Evaluatie monitoring .............................................................................................................166 9.5. Onderzoek.............................................................................................................................166

10. TOEZICHT EN HANDHAVING 168

11. COMMUNICATIE 170 11.1. Huidige communicatie...........................................................................................................170 11.2. Communicatie Natura 2000 ..................................................................................................170

concept

5

12. FINANCIERING 172 12.1. Provinciale subsidies ............................................................................................................172 12.1.1. Provinciale subsidieverordening Inrichting Landelijk Gebied Limburg .................................172 12.1.2. Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) ..........................................................................172 12.1.3. Programma beheer ...............................................................................................................172 12.1.4. Natuurbeheer 2000 Noord-Brabant ......................................................................................173 12.1.5. Soortenbescherming, projectsubsidie Norod-Brabant ..........................................................173 12.1.6. Subsidie ecologische verbindingszones Noord-Brabant ......................................................173 12.2. Landelijke subsidieregelingen...............................................................................................173 12.3. Europese subsidieregelingen................................................................................................173 12.3.1. POP2.....................................................................................................................................173 12.3.2. LIFE+ ....................................................................................................................................174 12.3.3. INTERREG III........................................................................................................................175

BEGRIPPENLIJST 176

LITERATUURLIJST 182

concept

6

1. KORTE KARAKTERISTIEK 1.1. Aanwijzing Door middel van het ontwerp-aanwijzingsbesluit d.d. 15 december 2006 is Weerter- en Budelerbergen & Ringselven door de Minister van Landbouw, Natuurbeheer en Voedselkwaliteit (LNV) aangewezen als speciale beschermingszone onder de Habitatrichtlijn en Vogelrichtlijn. Het gebied is in maart 2000, gewijzigd in juni 2002, aangewezen volgens procedure zoals opgenomen in artikel 4 van de Vogelrichtlijn en in mei 2003 aangemeld volgens de procedure zoals opgenomen in artikel 4 van de Habitatrichtlijn. De drie beschermingszones, Weerterbos, Weerter- en Budelerbergen & Ringselven en Kruispeel, zijn vervolgens in december 2004 door de Europese Commissie onder de naam ‘Weerter- en Budelerbergen & Ringselven’ en onder nummers NL9801035, NL9802209 en NL2003065 geplaatst op de lijst van gebieden van communautair belang voor de Atlantische biogeografische regio. De deelgebieden Weerterbos, Ringselven en Kruispeel zijn aangewezen als Habitatrichtlijngebied en Hugterheide, Weerter- en Budelerbergen en Laurabossen als Vogelrichtlijngebied. Het definitieve aanwijzingsbesluit voor dit gebied wordt pas gepubliceerd nadat er een (concept-)beheerplan is. Dat betekent dat het definitieve besluit pas na 1 september 2009 gepubliceerd zal worden. 1.2. Ligging Het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven ligt in het westen van Midden-Limburg, in het zuidelijk puntje van Noord-Brabant. Het natuurgebied is globaal gelegen tussen de Brabantse plaatsen Budel(-Dorplein en -Schoot) en Maarheeze en de Limburgse plaatsen Weert en Nederweert. In het zuiden wordt het begrensd door de landgrens met België. De deelgebieden Weerterbos, Hugterheide, Weerter- en Budelerbergen, Ringselven, Kruispeel en Laurabossen liggen in de gemeenten Cranendonck, Nederweert en Weert. Het Weerterbos omvat het gebied ten noorden van rijksweg A2. Het wordt aan de westzijde deels begrensd door de provinciegrens met Noord-Brabant en aan de oostzijde door een (half) open landbouwgebied. Noordoostelijk wordt het begrensd door het dal van de Kievitsbeek. Een deel van de in Brabant gelegen Hugterheide valt ook onder het Weerterbos. Weerter- en Budelerbergen wordt aan de noordzijde begrensd door de A2 en in het zuiden door de Zuid-Willemsvaart. In het oosten ligt het spoortraject Eindhoven - Weert. Verder wordt het gebied doorkruist door een goederenspoor (onderdeel van traject IJzeren Rijn). Er zijn drie oefenterreinen van Defensie aanwezig waarvan de schietbaan (6,5 ha) geen onderdeel is van het Natura 2000-gebied (geëxclaveerd). De oefenterreinen die wel binnen Natura 2000 vallen zijn de Weerterheide, Boshoverheide en Kruispeel/Achterbroek Ringselven, Kruispeel en Laurabossen zijn gelegen aan weerszijden van de Zuid-Willemsvaart waarvan het Ringselven, inclusief De Hoort, grotendeels aan Brabantse zijde ligt en slechts voor een klein gedeelte in Limburg. De Kruispeel ligt eveneens zowel in Noord-Brabant als in Limburg. De Laurabossen liggen geheel in Limburg en worden in het noorden begrensd door het kanaal en in het zuiden door de het natuurgebied Kettingdijk.

concept

7

1.3. Globale gebiedsbeschrijving Weerter- en Budelerbergen & Ringselven heeft een totale oppervlakte van 3.179 hectare, waarvan 2.049 ha als Vogelrichtlijngebied, 956 ha als Habitatrichtlijngebied en 174 ha voor beide richtlijnen is aangewezen (het zijn bruto-oppervlakten omdat geen rekening is gehouden met niet op de kaart maar wel tekstueel uitgesloten delen). De verschillende deelgebieden worden hieronder apart beschreven. Weerterbos Het Weerterbos is een oud bosgebied (Gerats, 2002). Vochtige en droge loof- en naaldhoutopstanden op rabatten bepalen in sterke mate het beeld. Van oudsher was het een moerasgebied, omgeven door heide en moeras. Het wordt gekenmerkt door een gecompliceerde bodemopbouw met leemarm en lemig dekzand en lokale veenontwikkeling. Op natte delen, in slenken en geïsoleerde laagtes, komen relicten van Elzen- en Berkenbroekbos voor. In deze laagten liggen kleine vennen en poelen met plas-dras situaties. Recent zijn hier vennen hersteld. Er liggen pingo-ruïnes waarvan er enkele opgevuld zijn met veen en kalk-gyttja. Verspreid over het terrein komen (kleine) natte en droge heideterreinen en graslanden voor. Het gebied wordt doorsneden door gegraven waterlopen waarvan de Oude Graaf de belangrijkste is. Hugterheide ligt grotendeels in Noord-Brabant en is een bosgebied dat voornamelijk bestaat uit Grove dennen aangeplant op stuifzand en droge heideterreinen. De stuifzanden zijn nog duidelijk te herkennen in het heuvelachtige terrein. Het naastgelegen gebied Hugterbroek en In den Vloed aan de Limburgse zijde bestaat uit moeras en bos. Er zijn diverse afwateringsgreppels, rabatten en lossingen aanwezig. Tegen het Hugterbroek ligt een 60 ha groot open graslandgebied. Deze voormalige landbouw-enclave, de Grashut, is één van de weinige open plekken in dit bosgebied. Sinds 2005 zijn hier (vooralsnog binnen een raster) Edelherten geherïntroduceerd. Weerter- en Budelerbergen Het gebied Weerter- en Budelerbergen ligt op een zandrug en bestaat hoofdzakelijk uit naaldbos, in het noordoosten afwisselend loofbos en een centraal gelegen stuifzanden droge en natte heideterrein met enkele vennetjes. Hier komt schaarse begroeiing voor met verspreid liggende boomgroepen en solitaire bomen. Dit heide- en stuifzandterrein wordt grotendeels gebruikt als militair oefenterrein en behoudt hierdoor deels zijn openheid die voor de aangewezen broedvogels van belang is. Boshoverheide bestaat grotendeels uit een open heideterrein, omgeven door naaldbossen. Hier ligt het grootste urnenveld van Europa met ruim 100 grafheuvels. In het oosten liggend Bakewell dat deel uitmaakt van dit deelgebied bestaat uit naald- en loofbos, een plas (Bakewells Peelke) en graslanden. Ringselven, Kruispeel en Laurabossen Het Ringselven en Kruispeel zijn gelegen aan weerszijden van de Zuid-Willemsvaart. Het Ringselven, waartoe ook De Hoort behoort, is een complex van vennen, moerassen en vochtige en droge heide met een weids en open karakter. Deze ontgonnen vennen zijn omgeven door moerasvegetaties met brede riet- en galigaangordels. Deze worden enerzijds gevoed door kwel afkomstig vanuit het kanaal en de Hamonterbeek en anderzijds door stagnerend regenwater. Hier komt onder andere watervegetatie met fonteinkruiden voor. De Kruispeel bestaat uit een ven omgeven door vochtige heide, droog en nat Eiken-Berkenbos en Berken- en Elzenbroekbos. Er zijn twee vennen gelegen langs de Tungelroysche beek. Deze beek begint enkele honderden meters ten noorden van de Zuid-Willemsvaart. Kwel vanuit het kanaal zorgt voor gradiënten.

concept

8

De Laurabossen bestaan voor het merendeel uit aangeplant naaldbos, stuifduinen en open terrein met heide en open zand. Het naaldbos wordt langzaam omgevormd naar een gemengd bos met open plekken. Er is ook een ven aanwezig dat vroeger gegraven is voor de jacht. Het open heideterrein is een militair oefenterrein, ‘Kruispeel en Achterbroek’, dat van belang is voor broedvogels. De Laurabossen, inclusief het militair terrein, worden begraasd door Schotse Hooglanders.

Figuur 1.1 Topografische kaart

1.4. Eigendom en beheer Het gebied is in eigendom en beheer van verschillende partijen. Stichting het Limburgs Landschap is eigenaar en beheerder van het grootste deel van het Weerterbos. Een aantal percelen wordt beheerd door en zijn in eigendom van particulieren. Een aantal grotere lossingen is in eigendom en beheer van het Waterschap Peel en Maasvallei. Brabants Landschap is eigenaar en beheerder van de Hugterheide.

concept

9

Een zone langs de A2 en de Zuid-Willemsvaart is eigendom van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en wordt beheerd door Rijkswaterstaat. Weerter- en Budelerbergen is, op enkele percelen na, in eigendom en beheer van het Ministerie van Defensie. Een aantal percelen is eigendom van Natuurmonumenten. Boshoverheide kent eigenaren als gemeente Weert, Nyrstar Budel, Defensie en overige particulieren. Medio 2009 gaan enkele natuurgronden van Nyrstar over naar Natuurmonumenten waarvan een deel in erfpacht en een deel in beheer komt (figuur 1.2). De Laurabossen zijn grotendeels in eigendom van de gemeente Weert en in erfpacht en beheer bij Natuurmonumenten. Daarnaast is een deel in eigendom van Natuurmonumenten en het Ministerie van Defensie (militair oefenterrein). Een gedeelte van de Kruispeel is eigenaar van een particulier. Het Ringselven en De Hoort zijn momenteel nog eigendom van Nyrstar Budel en particulieren en deels in beheer bij Waterschap de Dommel. In 2009 zullen de natuurgronden van Nyrstar overgedragen worden naar Natuurmonumenten.

Oppervlakte (ha) Eigenaar en/of beheerder Eigendom Erfpacht / Beheer

WEERTERBOS totaal 1057

Gemeente Nederweert 28

Gemeente Cranendonck 160

Limburgs Landschap (peildatum 01-12-2008) 663 663

Brabants Landschap 28

Particulieren 234

WEERTER- EN BUDELERBERGEN totaal 1452 Ministerie van Defensie 1115 1115

Ministerie van Verkeer en Waterstaat 2

Gemeente Weert 26

Gemeente Cranendonck 4

Natuurmonumenten 64 64

Limburgs Landschap 3 3

Particulieren 273

RINGSELVEN

totaal 246

Nyrstar Budel 124

Natuurmonumenten 0*

Particulieren 122 Waterschap de Dommel 0 250

KRUISPEEL totaal 42

Waterschap Peel en Maasvallei <1 <1

Natuurmonumenten 30 30

Particulieren 12

LAURABOSSEN

concept

10

totaal 380

Gemeente Weert 170 0

Natuurmonumenten 218 379 Particulieren 0

Ministerie van Defensie 100 0

Ministerie van Verkeer en Waterstaat 1 1

Tabel 1.1 Eigendom en beheer (voor zover bekend)

* Stand van zaken op 1janari 2009. Het Rinsgelven komt op termijn deels in eigendom en beheer van

Natuurmonumenten.

Fig. 1.2 Eigendommen- en beheerkaart (peildatum juni 2006)

concept

11

1.5. Ontstaanswijze en historie Weerter- en Budelerbergen & Ringselven kenmerken zich door hoog gelegen droge dekzanden en lage natte gebieden. De dekzandruggen zijn al van oudsher bewoond. Nu liggen er het dichtbebouwde Weert en Nederweert en andere kleinere woonkernen. Rond 1840 werd de dekzandrug van Weert/Nederweert ingenomen door een cultuurlandschap bestaande uit Veld(essen)landschap met in de overgangen naar de laagten uit een Kampenlandschap (de Mars et al., 1998b; schrift. med. J. Timmermans, Gemeente Weert). Een brede bosrand scheidde de overgang tussen het hooggelegen kampenlandschap en het uit heide en vennen bestaande peelgebied dat later grotendeels ontgonnen is. Weerterbos Dit deelgebied is van oorsprong een uitgestrekt bos- en moerasgebied en vormde in de 18de eeuw nog één geheel met de Groote Peel en Deurnsche Peel en Mariapeel. Onder invloed van klimaatveranderingen in het Holoceen (11.000 jaar geleden tot nu) ontstond in de slecht afwaterende laagten veenvorming. Sinds de late Middeleeuwen (circa 1250-1500) heeft turfwinning ervoor gezorgd dat het veen vrijwel verdween. Er zijn nog enkele restanten in lage delen te vinden. Een Middeleeuwse watermolen wijst er samen met de ontwateringssloten op dat de laagten in het Weerterbos als buffer dienden en ’s winter onder water stonden (Hoogveld, 2002). Op de hogere delen groeide bos. In de Middeleeuwen werd het bosgebruik in de regio geïntensiveerd. Het Weerterbos werd grotendeels ontzien. Dit beeld is tevens terug te zien op de kaart van 1840-1850 (zie fig. 3). Hierop is te zien dat het Weerterbos grotendeels uit bos bestond, Maarheezerveld en Hugterheide uit heide en Hugterbroek en In den vloed uit moeras (Bosland adviesbureau, 2001). De bosdelen Achterste, Middelste en Voorste Hout van het Weerterbos leverden in de 16de eeuw eikenhout voor lokale adel. In de 19de en 20ste eeuw is het gebied ontgonnen (rond de Eerste Wereldoorlog) en ontwaterd (rabattenstructuur) ten behoeve van de bos- en landbouw. Verdere ontwatering heeft ervoor gezorgd dat het gebruik van graslanden werd geïntensiveerd. Hierdoor groeiden venrestanten dicht en de oorspronkelijke natuurwaarden namen af. Naaldhout- en populierenaanplant en intensief grasland bepaalden begin jaren ’90 het beeld. Nadien hebben grootschalige herstelprojecten plaatsgevonden waardoor dit gebied er weer meer natuurlijker oogt. Weerter- en Budelerbergen Dit deelgebied ligt aan de voet van het vroegere kampenlandschap met aan Brabantse zijde esdorpen omgeven door akkercomplexen. Het gebied bestond rond 1840-1850 uit een uitgestrekt zand- en veengebied met moeras en natte en droge heide. Als gevolg van de brandcultuur in de Bronstijd, 3000 tot 1500 jaar geleden, en door intensief gebruik van heidevelden in de Middeleeuwen ontstonden stuifzanden. Ook zijn hier oude wegenpatronen aanwezig. Zandverstuivingen zijn hier ontstaan door het intensief benutten van de wellicht duizenden jaren oude zandweg tussen Weert-Budel (Swart, 2006). Door zandverstuivingen zijn kommen ontstaan waar zich vennen hebben gevormd. Het natte gebied is ontgonnen en zowel droge als natte terreindelen zijn aangeplant met naaldhout om zandverstuiving tegen te gaan en ten behoeve van de mijnbouw in Zuid-Limburg. Hierdoor is het open karakter verdwenen. Eind jaren 50 is Weerter- en Boshoverheide door Defensie aangekocht als oefenterrein. Het gebied is in de jaren 60 tot begin 70 intensief gebruikt door mechanische oefeningen. Dit heeft een belangrijke rol gespeeld in het voorkomen van stuifzand (Ministerie van Defensie, 2009). Na de jaren 70 nam het militair gebruik af en werd bos aangeplant waardoor het gebied geleidelijk verboste.

concept

12

In het gebied Boshoverheide ligt een grafheuvelveld uit de late bronstijd en vroege ijzertijd (circa 1000 tot 600 v. Chr.) dat tot de grootste van Europa kan worden gerekend. Veel urnenvelden zijn in het verleden verdwenen als gevolg van de ontginning van heidevelden (www.kempenbroek.nl). Bakewell ligt in een laagte en is gezien de huidige vegetatie en de historische kaart (zie figuur 1.3) een oud bos dat vermoedelijk onderdeel uitmaakte van het vochtige Weerterbos. De plas Bakewells Peelke is waarschijnlijk een gegraven plas (Staatsbosbeheer, 2003). Ringselven, Kruispeel en Laurabossen Het Ringselven en Kruispeel zijn van oorsprong natuurlijke laagten in een dekzandgebied, behalve de meest noordelijk gelegen plas die ontstaan is door zandwinning. Het Ringselven en Kruispeel waren grote vennen in een heidelandschap waar veenvorming heeft plaatsgevonden. Dit zijn natuurlijke laagten die ontstaan zijn in ondiepe geulen, gevormd door rivieren. Deze veengebieden zijn later ontgonnen. Door uittredende kwel zijn in de Kruispeel Elzen- en Berkenbroekbossen ontstaan waarbij op de overgangen van natte plekken en vochtige heide- en oevervegetaties ontstonden. Hij maakte onderdeel uit van de peelvenen. De Tungelroysche beek had volgens de historische kaart uit 1850 oorspronkelijk geen bovenloop, maar verschillende stroompjes uit het natte moeras- en veengebied (doorstroommoeras) kwamen samen en zo ontstond nabij Stramproy-Tungelroy een meanderende beek. De Laurabossen zijn ontstaan rond 1900 waarbij het voormalige heide- en stuifzandgebied grotendeels werd ontgonnen (190 ha) en aangeplant ten behoeve van de mijnbouw in Zuid-Limburg (Lauramijn in Eygelshoven). Het gebied is hierdoor ook voorzien van rabatten en greppels. Door de komst van kunstmest werden delen van de heide in landbouwkundig gebruik genomen. In de jaren ’60 van de vorige eeuw sloten de mijnen en werden de bossen eigendom van de gemeente Weert. De Laurabossen worden vanaf de jaren ’90 omgevormd van productiebos naar een meer natuurlijk loofbos.

concept

13

Figuur 1.3 Historische kaart 1840-1850 1.6. Abiotiek 1.6.1. Geologie en geomorfologie Het Natura 2000-gebied ligt in de Centrale slenk, ook wel Roerdalslenk genoemd. Deze slenk wordt begrensd door de Feldbissbreuk en Peelrandbreuk. Deze laagte is ontstaan door tektoniek waarbij de breuken hebben geleidt tot verticale verschuivingen in de bodemopbouw. Het zuidwestelijk deel van dit Natura 2000-gebied ligt op circa 37 meter +NAP dat geleidelijk afloopt naar 30 meter; het noordelijk deel ligt op ongeveer 27 meter +NAP. De slenk is in de verschillend geologische perioden opgevuld. De ondergrond bestaat uit grof, grindhoudend zand (Formatie van Sterksel) waarna in de laatste ijstijd (zo’n 75.000 jaar geleden) lokaal grof en fijn zand, soms met leem (Formatie van Eindhoven) werd afgezet. In latere perioden van de ijstijd werden humeuze veen- en leemlagen afgezet (Formatie van Asten en

concept

14

Twente). In de perioden die erna volgden werd door krachtige stormen en smeltwater zand verplaatst en traden inspoelingen op. Ten noorden van Weert zijn hierdoor metersdikke lagen leem en leemhoudend zand afgezet (Bosland adviesbureau, 2001). Weerterbos De deklaag van het Weerterbos bestaat uit de Formatie van Nuenen. Hier is het dekzand deels verspoeld. Verder bestaat het gebied uit lemige dekzandruggen met enkele laagten. Een bijzonder geomorfologisch verschijnsel is dat er een aantal pingo-ruïnes gelegen zijn. Het zijn afvoerloze laagten, die tijdens en na de laatste ijstijd door groeiende ondergrondse ijskernen zijn ontstaan. Opmerkelijk is dat onder de met veen (0,5 - 2m) opgevulde depressies in een aantal gevallen een dikke laag kalk-gyttja te vinden is (Krikken et al., 2009). Bij het Klein en Groot ven en Berkenven bij de Grashut zijn kalklagen van circa één meter dik gevormd rond 11.000-13.000 jaar geleden (de Mars et al., 1998b). In deze pingo-ruïnes liggen nu belangrijke vennen. Weerter- en Budelerbergen Weerter- en Budelerbergen is geomorfologisch gezien te kenmerken als stuifduinen, met bijbehorende vlakten en uitgestoven laagten. Het is een gebied dat ligt op een zandrug met lage glooiingen, bestaande uit stuifzand. Het is een door wind gevormd landschap. De ondergrond bestaat uit grove grindhoudende zandige afzettingen (Formatie van Sterksel) waarop later grof en fijn zand en leem zijn afgezet (Formatie van Eindhoven). In de laatste ijstijd, circa 10.000 jaar geleden, zijn hierop weer diverse pakketten dekzand afgezet (Formatie van Twente) (Swart, 2006). Ringselven, Kruispeel en Laurabossen De Laurabossen liggen op een dekzandrug met een vrij vlak reliëf. Kenmerkend voor de omgeving van Weert zijn peelvennen. De Kruispeel is een dalvormige laagte met veen en te typeren als vlaklandreliëf met ondiepe dalen, minder dan 5 meter. Het Ringselven is een moerassige laagte zonder randwal dat een vrij vlak reliëf heeft. Het wordt omgeven door dekzandruggen, lage landduinen met glooiingen bestaande uit stuifzand. Het afdekkende pakket behoort tot de Formatie van Boxtel. Hieronder liggen fluvatiele en pleistocene zandige afzettingen van respectievelijk de Formaties Sterksel en Stramproy (van de Haterd & Wielakker, 2009). 1.6.2. Bodem De ondergrond van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven bestaat hoofdzakelijk uit fijn leemhoudende zandgronden met plaatselijk in de lager gelegen delen moerige veenbodems. Hieronder wordt de bodem per deelgebied nader beschreven. Weerterbos De bodem van het Weerterbos wordt gekenmerkt door een gecompliceerde opbouw met leemarm en lemig dekzand en lokale veengronden. Er komen in de ondiepe ondergrond en plaatselijk aan het maaiveld leemlagen voor die veel invloed uitoefenen op de hydrologie (Krikken et al., 2009). De ondergrond wordt in het algemeen getypeerd als poldervaaggronden met zandige leem (Voorste en Middelste Hout, Hugterbroek en In den Vloed), met langs de noordgrens enkele plekken met veldpodzol en made- en vliergronden op zand zonder humuspodzol en in het oosten beekeerdgronden. Ter hoogte van Maarheezerveld en Hugterheide komen lemige haarpodzolgronden en gooreerdgronden voor. In het

concept

15

Maarheezerveld komen, door stagnatie van regenwater op leem- en ijzeroerbanken, ook venige plekken voor. Door de Maas is op de zandgronden in de lager gelegen delen klei afgezet. Weerter- en Budelerbergen Weerter- en Budelerbergen is gelegen op een hogere gordel van zandgronden die bestaat uit leemarme tot zwak lemig fijn zand. Het is een complex van podzol- en vaaggronden (velden haarpodzolgronden en vlak- en duinvaaggronden) (Ministerie van Defensie, 2009). In het zuiden, grenzend aan het kanaal, komen veldpodzolgronden voor. In het oosten (Bakewell) komen pleksgewijs lemige gooreerdgronden voor. Ringselven, Kruispeel en Laurabossen Het Ringselven bevat grotendeels veengronden met moerige (veld)podzolgronden en humuspodzol. Daarnaast bestaat het westelijk deel uit vliervaaggronden (Ministerie van Defensie, 2009). De Kruispeel bestaat uit veengronden. Eind 19e eeuw is dit gebied ontveend en is restveen achtergebleven. Langs de Tungelroysche beek gaat de bodem over in moerige podzolgronden. De Laurabossen bestaan grotendeels uit leemarme tot zwak lemige veldpodzolgronden en duinvaaggronden. 1.6.3. Hydrologie Hydrologisch gezien ligt het Natura 2000-gebied grotendeels in het Weert-systeem en zuidelijk voor een klein deel in het Stramproy-Hunsel-systeem. Het Weert-systeem bestaat uit een grote dekzandrug. Het vormt een infiltratiegebied van het regionaal grondwatersysteem dat naar het zuidoosten ondiep water afvoert via de Tungelroysche beek (onder het systeem Stramproy-Hunsel), Wessem-Nederweert-kanaal naar de Maas. In het noordelijk gebied, het Weerterbos stroomt het grondwater in noordelijke richting naar het stroomgebied van de Aa. Ook in het Brabantse deel is de grondwaterstroming in de richting van de Aa. Het systeem Stramproy-Hunsel bestaat uit een complex van kleine ondiepe systemen die afstromen naar de Maas (de Mars et al., 1998a). Weerterbos De afwatering van het Weerterbos vindt plaats via de Oude Graaf en de Vloedlossing. De Oude Graaf voert het water in noordelijke richting af naar de Sterkselse Aa via gegraven wateren. De Oude Graaf vormt een bovenloop van het beeksysteem van Dommel, via de Sterkselse Aa. Het regionale grondwater stroomt vooral noordwaarts af richting het stroomgebied van de Aa (de Mars et al., 1998b). In het Weerterbos treedt in de lage delen kwel op. Deze is vooral afkomstig uit de hogere delen van het Weerterbos zelf (Krikken et al., 2009). Freatische grondwaterstanden in de deklaag zijn gelijk of hoger dan de stijghoogten in het onderliggende watervoerend pakket. Diepe kwel komt nauwelijks voor (Gerats, 2002). In de lagere delen (In den Vloed en Hugterbroek) komt kwel voor die uit regionaal en lokaal grondwater bestaat, waarvan de laatstgenoemde over een relatief korte afstand over leembanken afstroomt. Ondanks de ontwatering treedt nog ijzerrijke kwel uit, vooral in sloten. In de wintermaanden blijft het grondwaterpeil circa 40 cm onder maaiveld. De deelgebieden In den Vloed en gronden bij de Grashut kennen in deze maanden een constante kweldruk (Gerats, 2002). In de zomermaanden valt deze druk enigszins weg en zakt het grondwaterpeil naar 100-120 cm beneden maaiveld. De Oude Graaf wordt nabij Weert gevoed door kanaalwater uit de Zuid-Willemsvaart. Weerter- en Budelerbergen

concept

16

Weerter- en Budelerbergen is zoals hierboven reeds is aangehaald een infiltratiegebied voor regionaal grondwater en kwel voor aangrenzende laagten als Bakewell. De grondwaterstroming van het tweede en derde watervoerend pakket gaat in noordwestelijke richting. De grondwatertrap is over het algemeen VII tot VIII (laagste grondwaterpeil >120 cm beneden maaiveld en hoogte peil >80 cm beneden maaiveld), behalve in het lager gelegen deelgebieden Boshover-, Loozerheide en Bakewell die grondwatertrappen III en V (laagste grondwaterstand >80 cm en hoogste peil <40 cm beneden maaiveld) kennen. In de wintermaanden zijn hier hoge grondwaterstanden (Staatsbosbeheer, 2003). In Bakewell stroomt de Oude Graaf en watert in noordelijke richting af richting het Weerterbos. Verder vindt er geen afvoer van oppervlaktewater plaats en infiltreert dus al het water. Er komen dan ook verder geen sloten en watergangen voor. Ringselven, Kruispeel en Laurabossen De doorstoming naar en in het Ringselven staat in verdere hoofdstukken uitgebreid beschreven. Het Ringselven ligt in een laagte op de dekzandrug waardoor grondwater vanuit de hoger gelegen gebieden hiernaar toe stroomt (Ministerie van Defensie, 2009). Het gebied wordt gevoed door (kanaal)kwel en regenwater. De Hoort en het Ringselven staan onder invloed van de uit Vlaanderen (België) afkomstige voedingsstofrijke Hamonterbeek, die weer gevoed wordt door kalkrijk Maaswater. Via vloeiweiden komt het water in De Hoort, vervolgens in het Ringselven en daarna via overlaten en sloten in de Tungelroysche beek (uitgebreide beschrijving in paragraaf 5.2.4). Het is een nat gebied, grondwaterstanden van II en III (laagste grondwaterpeil 50-80 cm, hoogste peil aan of boven maaiveld), waarbij hoge grondwaterstanden afgewisseld worden met periodieke drogere perioden in de zomermaanden. In het beekdal van de Tungelroysche beek ligt de Kruispeel. Dit zijn natte gronden met grondwatertrappen I, II en III (laagste grondwaterstand variërend van tot aan het maaiveld tot 80-120cm beneden maaiveld). Doordat de Kruispeel relatief een lage ligging heeft ten opzichte van de omgeving en de ontwatering relatief beperkt is, kent het gebied van nature een hoge grondwaterstand. De aanwezige kwel, gevoed door lokale grondwatersystemen, komt in de winter- en voorjaarsmaanden tot maaiveldhoogte. De Tungelroysche beek heeft op zichzelf een drainerende werking (schrift. med. L. Oosterom, Waterschap Peel en Maasvallei). Langs de Zuid-Willemsvaart treedt ‘kanaalkwel’ uit waarvan de Kruispeel en een vegetatiezone met Galigaan ten noorden van het kanaal afhankelijk van zijn. Het grondwaterpeil is stabiel maar zakt in droge perioden weg, tot gemiddeld één meter onder maaiveld (Korsten, 2006). Kruispeel en Laurabossen behoren tot het stroomgebied van de Tungelroysche beek. Deze beek ontspringt in het Ringselven en stroomt via een duiker onder de Zuid-Willemsvaart door naar de Kruispeel. Vroeger ontsprong de Tungelroysche beek pas verder stroomafwaarts, ten zuiden van de Tungelerwallen, ten noorden van Stramproy. Ter ontwatering van het natte gebied stroomopwaarts tot in het Ringselven, is de Tungelroysebeek verlengd en zijn andere ontwateringssloten in het gebied gegraven (van der Ploeg & van Belle, 1994). De grondwaterstroming van het eerste watervoerend pakket gaat vanaf het kanaal richting de Maas en die van het tweede en derde watervoerend pakket gaan in noordwestelijke richting. De Laurabossen vormen ongeveer de waterscheiding tussen het Weert en Stramproy-Hunsel-systeem. Dit deelgebied ligt hoger en bestaat uit droge gronden met grondwatertrap VII (laagste grondwaterstand

concept

17

<120+ cm en hoogste peil >80 cm beneden maaiveld). Het militair oefenterrein Kruispeel-Achterbroek is voorzien van diepe greppels en rabatten waardoor dit gebied ontwaterd wordt ten behoeve van militair gebruik (Ministerie van Defensie, 2009).

Figuur 1.4 Watergangenkaart Waterschappen Peel en Maasvallei (WPM) en De Dommel (WdD)

concept

18

Chemische invloeden (naar: www.abdk.nl). In Nederland zijn de zware metalen, via de lucht, het water en de zinkassen, terecht gekomen in een gebied van zo’n 2600 km2 in oostelijk Noord-Brabant en midden Limburg. Doordat dit gebied voornamelijk uit zure grond bestaat, kunnen de metalen zich niet binden en blijven zij zich verspreiden. De chemische invloeden zijn dus ook aanwezig in dit Natura 2000-gebied. De oorsprong van de bodemverontreiniging in en rond dit Natura 2000-gebied ligt bij de lange aanwezigheid van de zinkindustrie. Tussen de deelgebieden Weerter- en Budelerbergen en het Ringselven is al sinds vorige eeuw een zinkfabriek aanwezig. Bij de productieprocessen kwamen afvalstoffen vrij welke cadmium, zink, arseen, lood en koper bevatten. De zinkfabrieken loosden vroeger verontreinigd afvalwater op watergangen zoals de Tungelroysche beek. De zware metalen die in het afvalwater zaten, hechtten zich aan het slib op de bodem. Door stroming werd en wordt het verontreinigd slib stroomafwaarts verspreid en door overstromingen kwam en komt het ook op oevers terecht. Maar ook door de toepassing van zinkassen, het restproduct van de verhitte erts, werden de metalen op grote schaal verspreid. Gemeenten en particulieren konden toentertijd namelijk de zinkassen gratis afhalen bij de fabrieken en gebruikten ze veelal als verhardings- en funderingsmateriaal in wegen en erven. Nadat de zinkindustrie in de jaren zeventig van de vorige eeuw overstapte op een ander, meer milieuvriendelijk productieproces, kwam er een einde aan de uitstoot van zware metalen. De vervuiling was toen echter al een feit. Nog steeds overschrijden de concentraties zware metalen in de bodem, het oppervlaktewater, het grondwater en de waterbodems op veel plaatsen in Noord-Brabant en Limburg de normen. Doordat de bodem in het gebied vooral uit zure zandgrond bestaat, treden hier vroegtijdig negatieve effecten op. Met name te hoge concentraties cadmium en zink zijn boosdoeners. In gebieden met erg hoge concentraties leiden zij tot ongewenste effecten zoals eenzijdige vegetatie, verminderde vitaliteit van bomen en het verdwijnen van bepaalde bodem- en micro-organismen; zo ook in het Ringselven, Tungelroysche beek en omgeving. In de huidige situatie heeft de zinkfabriek Nyrstar een grondwatersysteem dat bedoeld is om verdere verspreiding van zink in het grondwater te voorkomen. Dit houdt globaal in dat er grondwater wordt opgepompt, gezuiverd en indirect wordt geloosd op de Tungelroysche beek (Ministerie van Defensie, 2009). Naast de aanwezigheid van zware metalen in het oppervlaktewater en grondwater spelen ook vermestende stoffen een belangrijke rol. Via atmosfeer, maar zeker ook via waterlopen als de Hamonterbeek worden eutrofierende stoffen als nitraat, fosfaat en sulfaat aangevoerd. In deze beek wordt kanaalwater (Maaswater) ingelaten en staat in verbinding met landbouwgronden, (ongezuiverde) lozingen in België en visvijvers. Uitiendelijk komt het water van de Hamonterbeek in de Hoort en het Rngselven terecht. 1.7. Natuurwaarden en ecologische relaties 1.7.1. Historische natuurwaarden Het gebied biedt in natuurhistorisch opzicht een rijk gevarieerde flora en fauna. Dit gebied was onderdeel van het peelgebied. Het landschap bestond in de 19de eeuw uit hoger en lager gelegen gronden. Depressies bestonden uit vochtige heiden, vennen en broekbossen en de hogere delen uit stuifzand, droge heiden, eikenbossen en cultuurgronden. Het gebied was rijk aan vogels van open terreinen bestaande uit open zand, heide en schrale vegetatie. De vegetatie in moerassige gebieden bestond uit Spaanse ruiter, Moeraskartelblad, Klokjesgentiaan, Slank wollegras, IJle rus, Harlekijn en Moerassmele.

concept

19

In het dal van de Tungelroysche beek kwamen begin 20e eeuw Kranskarwij, Klein glidkruid, Teer guichelheil, Veenmoszegge en Zomerschroeforchis voor. De ontginning heeft voor veel verandering gezorgd. Het Weerterbos bestond vroeger uit vochtige bossen en moerassen. Het uitgestrekte heide- en moeraslandschap met natte en vochtige heiden en vennen was botanisch een bijzonder gebied. Dit was te danken aan de bijzondere bodemkundige en hydrologische omstandigheden. Weerter- en Budelerbergen bestond vroegen uit een uitgestrekt bos-, heide- en stuifzandgebied. Het gebied bestond uit soortenrijke heidevegetaties met Gewone dopheide, Struikheide, Eenarig wollegras, Veenpluis, Klokjesgentiaan en schrale vegetatie korstmossen en grassen. Daarnaast was het gebied rijk aan vogelsoorten die gebonden waren aan bos en heide. Zo kwamen de Nachtzwaluw, Boomleeuwerik, Duinpieper, Tapuit en Veldleeuwerik veelvuldig voor. Maar ook bosgebonden soorten als Havik, Buizerd, Zwarte specht Dit gebied heeft zijn karakter als bos, heide en stuifzandgebied weten te behouden. De Elzen- en Berkenbroekbossen in de Kruispeel bestonden uit galigaanvegetaties afgewisseld met zeggensoorten zoals Snavelzegge. Dit is nog steeds aanwezig. In De Hoort heeft tot begin jaren ’80 de Zomerschroeforchis stand weten te houden. Het Ringselven en Hamonterbeek vormden een grensoverschrijdend natuurgebied waar het beekdal de hoger gelegen dekzandlandschap doorsneed. Hier ontstonden open water, verlandingssituaties, vennen, rietkragen, wilgenstruwelen en moerasbos waar diverse watervogels voorkwamen. 1.7.2. Huidige natuurwaarden Weerterbos Dit is een van oorsprong nat bosgebied met vennen dat onder invloed staat van lokale kwel en wateraanvoer vanuit omliggende gronden. De loof- en naaldbossen hebben een aangeplant karakter en bestaan uit restanten Wintereiken-Beukenbos, Berken-Zomereikenbos en Berkenbroekbos. De ondergroei bestaat hoofdzakelijk uit Adelaarsvaren, Blauwe bosbes en Pijpenstrootje. De broekbossen bestaan uit Zwarte els, Zachte berk en wilgen. In de vele greppels en rabatten komen soorten voor die bij enige verdroging stand houden. Het gesloten karakter wordt deels opgeheven door verspreid liggende open graslanden. Natuurontwikkeling heeft het Weerterbos doen veranderen in een meer natuurlijk bos waar water een belangrijke rol speelt. De hoofdzakelijk vochtige bospaden bieden groeiplaatsen voor bijzondere soorten als Hazenzegge en Sterzegge. Venherstelprojecten hebben er voor gezorgd dat vennen en poelen zijn hersteld en vergroot. Deze voormalige heidevennen staan onder invloed van basenrijk grondwater. Zo komen er in en rondom de vennen Gagel, Melkeppe, Veldrus, Bosbies, Echte koekoeksbloem en Scherpe zegge voor. De Oude Graaf kent soorten als Duizendknoopfonteinkruid, Waterviolier en Grote waterranonkel maar is ook belangrijk voor Bosbeekjuffer, Kleine modderkruiper en Beekschaatsenrijder. Het gebied telt vanaf 1980 ruim 300 hogere plantensoorten waarvan enkele Rode Lijstsoorten. Daarnaast is het een leefgebied voor ruim 20 zoogdiersoorten (waarvan vier vleermuissoorten), 70 vogelsoorten van gesloten en open terrein zoals Wespendief, Havik, Zwarte specht, Kleine bonte specht, Boomvalk, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit, 25 libellensoorten (o.a.Grote roodoogjuffer, Plasrombout, Noordse witsnuitlibel en Koraaljuffer), ruim 30 vlindersoorten (Bont- en Spiegeldikkopje, Kleine ijsvogelvlinder, zes amfibieën en twee reptielen (Levendbarende hagedis en Hazelworm). Weerter- en Budelerbergen

concept

20

De Loozerheide, Boshoverheide, Weerter- en Budelerbergen vormen een uitgestrekt bos-, stuifzanden heidegebied, dat gelegen is in Noord-Brabant en Limburg. De natuurwaarden in dit deelgebied moet in het kader van Natura 2000 vooral gezocht worden in de diversiteit aan broedvogels en hun habitat. Het gebied bestaat voornamelijk uit naaldbossen met Grove den en open terrein met droge en natte heide, stuifzanden en enkele vennen. Open terreinvogels van heide zijn goed vertegenwoordigd. Zo komen Geelgors, Zwarte en Groene specht, Boompieper, Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit veelvuldig voor. Ook komen er de Kommavlinder, Levendbarende hagedis en diverse bedreigde Loopkeversoorten voor. Delen van de Boshoverheide die grenzen aan het kanaal en onder invloed staan van kwel bestaan uit broekbossen en galigaanvegetaties. Verder zijn droge en vochtige heideterreinen aanwezig. De droge delen bevatten open zand, Schapengras, Bochtige smele en Struikheide en de natte delen Pijpenstrootje, Gagel, snavelbiezen, Galigaan, Mattenbies, Gewone dophei, Beenbreek, Veenpluis en Zachte berk. Waterplanten zijn onder andere Loos blaasjeskruid, Puntkroos, Klein en Ongelijkbladig fonteinkruid. Reptielen en amfibieën die er voorkomen zijn Heikikker, Levendbarende en Zandhagedis. Daarnaast komen diverse libellen- (42 soorten) en vlindersoorten voor zoals Gevlekte glanslibel, Geelvlekheidelibel, Bruine winterjuffer, Vroege glazenmaker en vlinders als Heivlinder, Heideblauwtje en Kleine IJsvogelvlinder (Felix & Eichhorn, 2009). Ook komen er zeldzame en bedreigde loopkeversoorten, krekels en sprinkhanen zoals Veldkrekel en Moerassprinkhaan voor. De Agrarische gronden rondom Bakewell bestaan uit akkers en (natte) weilanden. Daarnaast liggen er (broek)bosjes en enkele poelen waar diverse amfibieën voorkomen waaronder de Kamsalamander en diverse libellensoorten. Ringselven, Kruispeel en Laurabossen Het Ringselven bestaat uit hydrologisch gevoelige vegetaties die goed ontwikkeld zijn. De oevers van de vennen zijn grotendeels dichtgegroeid met Riet- en Galigaanvegetaties en plaatselijk ook broekstruwelen en -bossen.Het voorkomen van de aan kalkgebonden natuurwaarden als Galigaanmoeras ligt in het verlengde van de inlaat van kalkrijk water dor lokale grondwatertoevoer vanuit de Weerter- en Budelerbergen en de Zuid-Willemsvaart en door de aanvoer van Maaswater via de Hamonterbeek. In en langs de vennen groeien bijzondere soorten zoals Kleinste egelskop, Kruipende moerasweegbree, Ongelijkbladig fonteinkruid, Vlottende bies, Draadzegge, Beenbreek, Loos en Klein blaasjeskruid. Ook tal van diersoorten vinden hier een geschikt leefgebied, zoals Geoorde fuut, Roerdomp, Woudaap, Bruine kiekendief, Porseleinhoen, Baardman, Snor, Alpenwatersalamander, Kamsalamander, Heikikker, Moerassprinkhaan en diverse libellensoorten waaronder de Gevlekte glanslibel, Bruine winterjuffer, Steenrode heidelibel en Bandheidelibel (Felix & Eichhorn, 2009). Ook komen er veel vissoorten voor in het Ringselven waaronder de Kleine modderkruiper. Langs het grote open water liggen enkele kleine (zwakgebufferde) vennen. De vegetatie in en rondom deze vennen bestaat de vegetatie uit Gagel, Snavelzegge, Eénarig wollegras, Veenpluis, Veelstengelige waterbies en Duizendknoopfonteinkruid.De hogere delen in het Ringselven bestaan voornamelijk uit met Pijpestrootje vergraste heide. Het grootste gedeelte van de Kruispeel bestaat uit Berkenbroekbos. De aanwezige kwelzone, waar de Veenbossen en Galigaan van afhankelijk is, zorgt voor een overgang van kalkrijk naar -arm. Langs de Tungelroysche beek liggen vennen. In en rondom de vennen komen onder andere Galigaan, blaasjeskruid, Moeraswolfsklauw, Kleine zonnedauw, Bruine snavelbies, Naaldwaterbies, Vlottende bies en Pilvaren voor (Eichhorn, 2006). De randen van het noordelijke ven worden gedomineerd door Zwarte els, Sporkehout en Zomereik. Overige open vochtige plekken worden gekenmerkt door Gagel, Galigaan, Veenpluis, Snavelzegge en Drijvend fonteinkruid (de Mars & Wortel, 2003). De Kruispeel is verder van belang voor amfibieën en vogels zoals Bosrietzanger en Kleine karekiet. Ook de Moerassprinkhaan komt

concept

21

hier voor. De Tungelroysche beek is van belang voor watervogels maar ook vissen zoals de Kleine modderkruiper. De Laurabossen bestaan nog grotendeels uit naaldhoutopstanden die langzaam zijn omgevormd naar een natuurlijk loofbos, bestaande uit Eiken-Berkenbos met open heideterreinen. Op het militair oefenterrein komen Struikheide, Pijpenstrootje, Gewone dophei en broedvogels van open terrein zoals Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit voor. De heide is grotendeels vergrast. Daarnaast komen ook vlindersoorten zoals Bont dikkopje en reptielen zoals Levendbarende hagedis voor. In het noordwestelijk deel, grenzend aan het kanaal, is het natter en komen soorten als Gagel, Veenpluis, Kleinste egelskop, Echt duizendguldenkruid, Duizendknoopfonteinkruid, Waterpostelein en Koningsvaren in greppels en kleine plassen/vennen voor (Eichhorn, 2006). 1.7.3. Ecologische relaties De ecologische relaties zijn voor het gehele Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven te relateren aan de complexe bodemstructuur en hydrologische situatie. Er komen diverse hydrologisch gevoelige vegetaties voor, direct naast droge schrale vegetaties. Relaties binnen het Natura 2000-gebied zijn als volgt: De oorspronkelijk laagten en pingo-ruïnes in het Weerterbos zijn opgevuld met veen en kalk-gyttja en staan onder invloed van regionale en lokale kwel en regenwater. Hier hebben zich zwakgebufferde vennen en broek- en veenbossen ontwikkeld. De vennen zijn het biotoop voor de Drijvende waterweegbree. Op drogere delen die met name te vinden zijn in Weerter- en Budelerbergen zijn loof- en naaldbossen te vinden. De ontgonnen delen bestaan uit droge en vochtige heiden, zandverstuivingen en aangeplant naaldhout. Deze biotopen zijn geschikt voor broedvogels zoals Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit, waarvan de laatst genoemde zich ook graag ophoudt in het aangrenzende agrarisch gebied. Droge heiden, stuifzanden en vennen zijn deels afhankelijk van windinvloeden die er voor zorgen dat de successie, welke een natuurlijke bedreiging kan zijn voor dit soort habitats, wordt teruggezet waardoor de karaktersitieke pioniervegetaties kunnen blijven voorkomen. Vennen en broekbossen in de Kruispeel en Ringselven staan onder invloed van regenwater en kwel dat deels afkomstig is van de Zuid-Willemsvaart (kanaalkwel). Langs het open water heeft zich galigaanvegetatie ontwikkeld. Binnen het Natura 2000-gebied worden de deelgebieden van elkaar gescheiden door de A2, spoorlijn Weert-Eindhoven, verbindingsweg Weert-Budel, goederenspoor IJzeren Rijn en het kanaal. Hierdoor zijn soorten en populaties in omliggende natuurgebieden gescheiden van elkaar. Dit Natura 2000-gebied heeft ecologische relaties met in het zuidoosten gelegen Wijffelterbroek als voormalig beekdalmoeras en momenteel moerasbos, Stramprooierheide en Areven. In deze gebieden komt andere de Kamsalamander voor. In het westen heeft Weerter- en Budelerbergen & Ringselven via diverse beekdalen een ecologische relatie met Brabantse Natura 2000-gebieden zoals Leenderbos en Strabrechtse Heide vanwege het voorkomen van nagenoeg dezelfde instandhoudingsdoelstellingen. Ook heeft het gebied een relatie met Belgische Natura 2000-gebieden zoals Warmbeekvallei en Beverbeekse Heide, Hageven en Dommelvallei en Stramprooierbroek, St. Maartensheide en Hamonterbeek vanwege het voorkomen van Galigaanmoerassen, vennen en broedvogels Boomleeuwerik en Nachtzwaluw.

concept

22

1.7.4. Instandhoudingsdoelstellingen Het gebied is aangemeld als belangrijkste gebied in Nederland voor het habitattype Zwakgebufferde vennen en Galigaanmoerassen. In totaal zijn Weerter- en Budelerbergen & Ringselven aangemeld voor negen instandhoudingsdoelstellingen, waarvan drie habitattypen, drie habitatsoorten en drie vogelsoorten (Ministerie van LNV, 2006a). Hiervan hebben twee typen de prioritaire status, aangegeven met een sterretje (*). Dit houdt in dat voor deze typen een bijzondere verantwoordelijkheid geldt omdat een belangrijk deel van hun natuurlijk verspreidingsgebied in het gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven ligt (artikel 1 Habitatrichtlijn). HABITATRICHTLIJN Habitattypen H3130 Uitbreiding van oppervlakte en verbetering van kwaliteit Oligotrofe tot mesotrofe

stilstaande wateren met vegetatie behorend tot het Littorelletalia uniflorae en/of Isoëto-Nanojuncetea (Zwakgebufferde vennen).

H7210 * Behoud van oppervlakte en verbetering van kwaliteit Kalkhoudende moerassen met

Cladium mariscus en soorten van het Caricion davallianae (Galigaanmoerassen). H91D0 * Uitbreiding van oppervlakte en verbetering van kwaliteit Hoogveenbossen (Veenbossen). Habitatsoorten H1149 Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied voor behoud populatie van de Kleine

modderkruiper. H1166 Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied voor behoud populatie van de

Kamsalamander. H1831 Uitbreiding van omvang en verbetering van kwaliteit van zijn biotoop voor uitbreiding van

de populatie Drijvende waterweegbree. VOGELRICHTLIJN Broedvogels A224 Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied met een draagkracht voor een

populatie van ten minste 20 paren van de Nachtzwaluw. A246 Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied met een draagkracht voor een

populatie van ten minste 65 paren van de Boomleeuwerik. A276 Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied met een draagkracht voor een

populatie van ten minste 20 paren van de Roodborsttapuit. KERNOPGAVE Met een kernopgave wordt aangegeven wat de belangrijkste bijdragen van een concreet gebied zijn aan het Natura 2000-netwerk. De kernopgaven vormen een belangrijk hulpmiddel bij de focus en eventueel noodzakelijke prioritering binnen de Natura 2000-beheerplannen. Met ‘sense of urgency’ wordt richting

concept

23

gegeven aan het tempo van realisering van de doelen. Er is sprake van een sense of urgency, wanneer binnen 10 jaar mogelijk een onherstelbare situatie ontstaat (Ministerie van LNV, 2006b). Er zijn geen prioritaire doelen aangewezen voor dit gebied. Een wateropgave (W) is toebedeeld als de watercondities in meer of mindere mate niet op orde zijn. Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven gelden de hieronder genoemde kernopgaven. Gezien de habitattypen, -soorten en broedvogels waarvoor dit gebied is aangewezen/aangemeld, zijn enkele onderdelen (vet) binnen de kernopgaven relevant. 6.02 Zwak gebufferde vennen (W) Kwaliteitsverbetering (ook latere successiestadia) van Zwakgebufferde vennen (H3130) mede als habitat voor Gevlekte witsnuitlibel (H1042) en Geoorde fuut (A008). 6.08 Structuurrijke Droge heide Vergroting areaal Stuifzandheiden met struikhei (H2310), Binnenlandse kraaiheibegroeiingen (H2320), Droge heide (H4030) en Zandverstuiving (H2330) en verbeteren van de kwaliteit door vergroting van de variatie in structuur en ontwikkeling van geleidelijke overgangen met bos, mede ten behoeve van vogelsoorten als Duinpieper (A255), Korhoen (A107), Nachtzwaluw (A224), Draaihals (A233) en Tapuit (A277).

concept

24

2. HABITATTYPEN, -SOORTEN EN BROEDVOGELS De beschrijvingen van de habitattypen, -soorten en broedvogels zijn in eerste instantie gebaseerd op wat het Ministerie van LNV verstaat onder het type of soort (profielendocumenten, versie 1 september 2008 inclusief errata) (www.minlnv.nl). De landelijke beschrijving is nader uitgewerkt op basis van voorkomen in Limburg en gespecificeerd voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. 2.1. Zwakgebufferde vennen (H3130) Algemene beschrijving Dit habitattype betreft ondiepe voedselarme tot matig voedselrijke vennen, poelen en soms in sloten met voornamelijk pioniergemeenschappen van voedselarme zandige en enigszins leemhoudende bodems met een wisselende waterstand. Buffering vindt plaats door de invloed van kwel van licht aangerijkt grondwater op voedselarm oppervlaktewater. De zuurgraad varieert tussen de 4,5 en 7,5 (Heutz & Paelinckx, 2005). Nitraat- en ammoniumconcentraties zijn lager dan 0,14 mg N/l en de fosfaatgehalte lager dan 2 ug P/l (schrift. med. G. Matte, Waterschap De Dommel). Kenmerkend voor deze vennen is een groot aantal soorten, waaronder veel pioniersoorten van kale oevers en open water. Het habitattype heeft veel kenmerken van het habitattype Zeer zwakgebufferde vennen (H3110). De verschillen zitten in de waterkwaliteit, -kwantiteit, beschikbaarheid koolstof en de nutriënten (Decleer, 2007). Dit type heeft namelijk een iets sterkere basenverzadiging (betere buffering tegen verzuring), een grotere nutriëntenbeschikbaarheid waardoor het zich in meer mesotrofe milieus kan ontwikkelen en het water is minder diep waarbij de oeverzone voor een langere tijd droog kan vallen. Daarnaast zijn de planten van H3110 beter aangepast aan koolzuurarme omstandigheden. Het habitattype is in Nederland vertegenwoordigd door vier verschillende verbonden, namelijk die van Ongelijkbladig fonteinkruid, Waternavel en Stijve moerasweegbree, Naaldwaterbies en het Verbond van Dwergbiezen (Dwergbiezen-klasse). Ook vegetatieloos open water wordt gerekend tot dit type. Tot het verbond van Ongelijkbladig fonteinkruid behoren gemeenschappen van relatief dieper water. Hierin spelen planten met drijvende bladeren een belangrijke rol. Het verbond van Waternavel en Stijve moerasweegbree is juist gebonden aan ondieper water. Het Naaldwaterbies-verbond komt voor in vennen, waar de zandige bodem bedekt is met een laagje organisch materiaal. De open pionierbegroeiingen van het Dwergbiezen-verbond, die rijk zijn aan eenjarige plantjes, vormen vaak een inslag in begroeiingen van overblijvende soorten. De ingenomen oppervlakten zijn doorgaans erg klein, soms niet meer dan een smal lint van enkele decimeters breed. Weerter- en Budelerbergen & Ringselven De vennen bij het Ringselven en Weerterbos liggen op dekzand en zijn ontstaan door stagnerende leemlagen en aanwezige kalkrijke kwel. Bij het Ringselven zijn de kleine geïsoleerde vennen aan de rand van het grote open water gelegen. De vennen, al dan niet in contact met het grote open water, staan onder invloed van kwel. In het Weerterbos en Kruispeel zijn het ondiepe, (matig) voedselarme vennen zoals beschreven in de algemene beschrijving. Plantengemeenschappen (naar: Peeters, 2002; Weeda et al., 2000; 2003) 4Aa1 Associatie van Doorschijnend glanswier 6Ab1 Associatie van Ongelijkbladig fonteinkruid 6Ac1 Pilvaren-associatie

concept

25

6Ac2 Associatie van Vlottende bies 6Ac3 Associatie van Veelstengelige waterbies 6Ad1 Associatie van Naaldwaterbies 6RG1 Rompgemeenschap van het Oeverkruid-verbond 6RG3 Rompgemeenschap met Veelstengelige waterbies en Veenmos In mozaïek met vegetaties van Zwakgebufferde vennen: 6Ab2 Associatie van Kleinste egelskop 6RG2 Rompgemeenschap met Duizendknoopfonteinkruid 6RG4 Rompgemeenschap met Knolrus en Veenmos 9Aa3a Associatie van Moerasstruisgras en Zompzegge 10RG2 Rompgemeenschap met Snavelzegge 28Aa1 Associatie van Draadgentiaan 28Aa2 Associatie van Borstelbies en Moerasmuur Kenmerkende soorten Dit habitattype wordt in het algemeen gekenmerkt door Oeverkruid, Ongelijkbladig fonteinkruid, Kleinste egelskop, Kruipende en Stijve moerasweegbree, Duizendknoopfonteinkruid, Ondergedoken moerasscherm, Witte waterranonkel, Pilvaren, Vlottende bies, Naaldwaterbies, Gesteeld en Klein glaskroos, Drijvende waterweegbree, Draadgentiaan, Dwergrus, Wijdbloeiende rus, Koprus, Moerashertshooi en Dwergbloem. Dit type kan begeleid worden door Veelstengelige waterbies, Waterpostelein, Draadzegge, Knolrus en Waternavel. Naast vaatplanten spelen blad- en levermossen een belangrijke rol. De oevers van dit habitattype kennen typische ongewervelde faunasoorten zoals diverse loopkevers, oeverwantsen en de Gerande oeverspin. Opvallend zijn de grote soortenrijkdom en aantallen van libellen. Typische amfibieën zijn Heikikker en Poelkikker. Bedreigingen Deze vegetaties zijn gevoelig voor eutrofiëring, verzuring en verdroging. Verzuring en vermesting door atmosferische depositie is één van de grootste knelpunten (van Dam & Mertens, 2008) en leidt tot soortenarme vegetaties. Bij eutrofiëring worden de voedselarme vegetaties verdrongen door Pitrus-, Lisdodde- of Rietvegetaties, met soorten als Moerasstruisgras, Waternavel of Grote wederik (Decleer, 2007). Ook te beperkte aanvoer van gebufferd (grond)water, verlanding door successie, overbegrazing, betreding en kolonisatie door exoten behoren tot de mogelijke bedreigingen. Overstromingsfrequentie van de Tungelroysche beek vormt eveneens een knelpunt voor de vennen in de Kruispeel. Locatie De verschillende vormen van het habitattype komen het best ontwikkeld voor op de pleistocene zandgronden. De belangrijkste vindplaatsen liggen in Noord-Brabant en aangrenzend deel van Limburg. Dit habitattype komt op verschillende locaties in het Weerterbos voor en ontwikkelen zich bij herstelde vennen zoals Rietven, De Slenk, Koolespeelke, Groot en Klein Ven. Daarnaast behoren kleine geïsoleerde vennen rondom het Ringselven, beiden vennen grenzen aan de Tungelroysche beek in de Kruispeel en een laagte aan de rand van de Laurabossen, grenzend aan de Zuid-Willemsvaart tot dit habitattype (Kiwa Water Research & EGG, 2007). Locaties worden weergegeven in figuur 2.1.

concept

26

Figuur 2.1 Toponiemen van Zwakgebufferde vennen Weerterbos Huidig beheer Het Limburgs Landschap en Natuurmonumenten streven naar het zoveel mogelijk vasthouden van gebiedseigen kwel- en regenwater binnen een regime van natuurlijke waterstandschommelingen. Zij hebben in het laatste decennium succesvol vennen hersteld. Wanneer er verrijking van de venoevers wordt geconstateerd, is plaggen noodzakelijk om een goede uitgangssituatie te scheppen voor soorten van het Oeverkruid-verbond. Staat van instandhouding De sinds 1999 herstelde vennen (onder andere Rietven, De Slenk en Koolespeelke) in het Weerterbos hebben zich reeds ontwikkeld tot Zwakgebufferde vennen. De kenmerkende soorten komen er voor. Deze vennen (onder andere Groot en Klein Ven) zullen zich in de toekomst nog verder ontwikkelen. De staat van instandhouding is hierdoor gunstig. Uit provinciale vegetatiegegevens van Noord-Brabant blijkt dat het gebied rondom het Ringselven in 1991 kenmerkende soorten van dit habitattype herbergde die talrijk aanwezig waren. Het is niet bekend wat de huidige (na 1991) situatie is. Ondanks het ingelaten voedselrijke Maaswater, herbergen de grotendeels geïsoleerd liggende vennen matig voedselrijk tot voedselarm water door het deels vasthouden van regen- en kwelwater. De waterkwaliteit wordt enigszins beïnvloed door toestroom van nutriëntenrijk water. Hierdoor voldoet de huidige waterkwaliteit niet aan de normen van dit type. De staat van instandhouding is hiermee (zeer) ongunstig.

concept

27

De vennen in de Kruispeel, grenzend aan de Tungelroysche beek, en recent gegraven plassen in de westpunt van de Laurabossen hebben veel potentie omdat er in 2006 restpopulaties zijn waargenomen van kenmerkende soorten van dit habitattype (Eichhorn, 2006). Venherstelprojecten hebben ook hier ervoor gezorgd dat soortenrijke verlandingsvegetaties zich hebben ontwikkeld die kenmerken zijn voor Zwakgebufferde vennen. De staat van instandhouding is (matig) gunstig vanwege het voorkomen van kenmerkende soorten. De landelijke staat van instandhouding is matig ongunstig (Ministerie van LNV, 2006c).

Ontwikkelingen en trends Landelijk gezien, is de oppervlakte aan Zwakgebufferde vennen in het verleden sterk afgenomen zodat de huidige landelijke oppervlakte nog steeds als onvoldoende wordt beschouwd. De afname is deels aan ontginningen en veranderde bodemgebruik te wijten. De oppervlakten in Natura 2000-gebieden is in de afgelopen vijftien jaar echter toegenomen, mede door venherstelprojecten. Dit is ook het geval in dit Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven door venherstel in het Weerterbos en Kruispeel. Op een aantal plaatsen in dit Natura 2000-gebied zijn de meeste typische soorten, al dan niet in restpopulaties, nog steeds of wederom aanwezig. Behoud en beheer van de hier bedoelde gemeenschappen van Zwakgebufferde vennen vergen een subtiele aanpak, waarbij de omstandigheden voortdurend gevolgd dienen te worden. Al met al lijkt onder de huidige condities in het geheel aan vennen aan de belangrijkste randvoorwaarden te kunnen worden voldaan. Het behoud van deze vensystemen is nu echter nog gekoppeld aan regelmatig menselijk ingrijpen, terwijl een meer duurzaam functioneren wenselijk is (door maatregelen op landschapsschaal). Het blijft van belang bij de toepassing van herstelmaatregelen te streven naar duurzaam herstel van de hydrologische condities. Historisch gezien is het Ringselven veelal een gebufferd ven met matig voedselrijk water door aanvoer van beekwater. Doordat het aangevoerde water voedselrijker werd nam de potentie langzaam af. Nu zijn alleen nog kleine geïsoleerde vennen aan de rand van het grote open water kansrijk. Doelstelling Het doel is uitbreiding van oppervlakte en verbetering van kwaliteit. Mogelijkheden voor behoud, herstel en uitbreiding Herstelmogelijkheden zijn periodiek opschonen en uitbaggeren van ondiepe wateren (vennen), kleinschalig en gefaseerd plaggen en/of ontgronden van oeverzones, afhankelijk van de plaatselijke zaadbank. Reeds herstelde vennen, onder andere in het Weerterbos, kunnen zich ontwikkelen tot dit habitattype. Ook het aanpassen van de waterhuishouding is wenselijk. Hiervoor is onderzoek nodig om de gewenste situatie te krijgen. Het kappen van bos kan helpen tegen verdroging en eutrofiëring. Dit alles is pas duurzaam wanneer de (stikstof)depositie blijft dalen (van Dam & Mertens, 2008) en aanvoer van voedselrijker water afneemt. Maatregelen ter verbetering van de waterhuishoudng in zowel kwantiteit als ook kwaliteit vloeien voort uit de NLP/GGOR rapportages van de waterschappen. Geïsoleerde delen van het Ringselven hebben potentie om zich te ontwikkelen tot dit habitattype. 2.2. Galigaanmoerassen* (H7210) Algemene beschrijving Het habitattype betreft begroeiingen gedomineerd door Galigaan. Galigaan groeit in water van uiteenlopende kwaliteit, van matig voedselrijk tot voedselrijk. Basenrijke omstandigheden zijn van belang

concept

28

voor de soortenrijkdom van de vegetatie. Het water dient sulfaatarm, zuurstofrijk te zijn met een zuurgraad van >5,5 en een calciumgehalte van tussen de 40 en 150 mg/l (Heutz & Paelinckx, 2005). Het vormt verlandingsvegetaties aan de oevers van ondiepe stilstaande wateren, laagveenplassen en heidevennen, onder basenrijke en niet al te zuurstofarme omstandigheden. Op een deel van de groeiplaatsen garandeert opwellend grondwater een constante temperatuur hetgeen in de winter een zekere opwarming betekent die van betekenis kan zijn voor de als warmteminnend bekend staande Galigaan. Langs grote plassen vervangt Galigaan soms de rietzoom, vooral als de waterstand aan grote schommelingen onderhevig is. Galigaan is een zeldzame soort maar kan, na geslaagde vestiging, in de vegetatie overheersen. In kalkmoerassen zorgen galigaanmoerasvegetaties voor variatie in de vegetatiestructuur en dragen op die manier bij aan een hogere faunistische waarde van het gebied. Strooiselrijke galigaanruigten zorgen voor een uniforme galigaanvegetatie waarin weinig ander planten kunnen groeien. Bij verdroging vindt opslag van houtachtigen plaats, die de successie naar moerasstruweel en broekbos inluidt. Bij langdurige ontwatering verliest Galigaan haar dominante positie, al kan zij zich nog vele decennia handhaven door smalbladige, niet bloeiende scheuten. Weerter- en Budelerbergen & Ringselven Langs grote plassen vervangt Galigaan soms de rietzoom, vooral als de waterstand aan grote schommelingen onderhevig is, zoals in het Ringselven en omgeving. Het Ringselven herbergt zo’n aaneengesloten soortenarme galigaanvegetatie. Hier is Galigaan ook afhankelijk van kalkinvloeden door kanaalkwel. In de Kruispeel worden de vennen omgeven door een ijle galigaanvegetatie die eveneens onder invloed van (kanaal)kwel staat. Plantengemeenschappen (naar: Weeda et al., 2000) 8Bd1 Galigaan-verbond Kenmerkende soorten De vegetatie bestaat uit Galigaan, Moerasvaren, Watermunt, Melkeppe, Paddenrus en begeleid door Riet, lisdodden, Gagel en boomsoorten van broekbossen. Het Ringselven bestaat uit een soortenarm Galigaanmoeras, gedomineerd door Galigaan. Hierin komen wel verschillende vogelsoorten voor zoals Roerdomp, Woudaapje en Snor. Volgens het profielendocument is de Blauwborst een typische soort (Ministerie van LNV, 2008a). Bedreigingen Galigaanvegetaties is voor beperkte schommelingen in nutriënten niet gevoelig. Langdurige verdroging leidt tot spontane successie naar moerasstruweel en broekbos. Verminderde toevoer van kalkrijk of gebufferd grondwater en eutrofiëring van oppervlakte- en grondwater leiden tot geleidelijke degradatie van het habitattype (Decleer, 2007). Het achterwege laten van (maai)beheer kan zorgen voor een soortenarme vegetatie. Dit type is zeer gevoelig voor stikstofdepositie dat voor verzuring kan zorgen (van Dobben & van Hinsberg, 2008). Locatie Galigaan komt vooral aan de landzijde, ten noorden van de Kempenweg (N564) voor, tussen Weert en de Belgische grens. Het Ringselven, zowel de noord- als zuidplas, wordt omgeven door een oevervegetatie die nagenoeg volledig uit Galigaan bestaat met los daarvan nog enkele plukken verspreid

concept

29

over het gebied. Ook in De Hoort komt Galigaan voor. Daarnaast komt Galigaan in een ijlere vorm voor als oevervegetatie van beide vennen grenzend aan de Tungelroysche beek in de Kruispeel. Locaties worden weergegeven in bijlage 1. Huidig beheer Natuurmonumenten, in samenwerking met het Waterschap Peel en Maasvallei hebben aanpassingen gedaan die (indirect) de galigaanvegetatie beïnvloeden. Natuurmonumenten heeft dunningen uitgevoerd in de broekbossen waar plukken Galigaan voorkomen, waardoor Galigaan meer is gaan bloeien. Ook zijn de vennen aan beide zijden van de Tungelroysche beek herstelt. In het Ringselven vindt (nog) geen beheer plaats. Staat van instandhouding Landelijk gezien heeft dit habitattype in dit gebied een bijzondere goede kwaliteit (Ministerie van LNV, 2006c) ondanks de matige waterkwaliteit. Het vormt ook het grootste aaneengesloten galigaanveld van Nederland. Galigaan lijkt op de meeste plaatsen vitaal voor te komen en vormt bij het Ringselven een nagenoeg dekkende maar soortenarme oevervegetatie. Er is ook sprake van enige drijftilvorming. Dit type verkeerd in het Ringselven in een matig gunstige staat. Beperkte schommelingen in de nutriëntenhuishouding niet gevoelig maar de huidige waterkwaliteit is mogelijk wel beperkend voor de ontwikkeling van dit type. Galigaan kan zich bij ongeschikte standplaatscondities lang handhaven maar de soort kan hierdoor geleidelijk afnemen. In de Hoort, waar het water nog voedselrijker is, is de moeraszone smaller en komt Galigaan beperkter voor. Het is niet duidelijk of Galigaan zich nog vermeerderd. Langs het kanaal, aan de voet van de dijk (landzijde), komt Galigaan iets ijler voor doordat de bosopslag langzaam het licht wegneemt. Zijn voorkomen dankt het aan het uittredende kanaalkwel. Galigaan komt in de Kruispeel in de oevervegetatie van beide vennen in een ijle vorm voor. Daarnaast komt het verspreid in het omliggende Berkenbroekbos voor. In het broekbos komt het Galigaan enigszins verdroogd voor en is niet als het type aangewezen. De structuur en soortensamenstelling van deze locaties zijn te classificeren als een vitale, soms ijle galigaanvegetatie en de staat van instandhouding kan gekwalificeerd worden als matig gunstig. In het Weerterbos komt geen Galigaan voor. Ontwikkelingen en trends Het Ringselven heeft zijn galigaanvegetatie, ondanks de waterkwaliteit en verontreiniging, weten te behouden. Dit door de sterke eigenschappen van Galigaan. De aanvoer van kalkrijk water, waaronder (kanaal)kwelwater, zorgt ervoor dat Galigaan stand weet te houden. In de Hoort neemt de moeraszone langzaam af en neemt de voedselrijkdom toe waardoor het Galigaan steeds beperkter voorkomt. Langs het kanaal treedt langzaam bosopslag door successie op waardoor galigaanvegetaties ijler worden. In de Kruispeel is relatief veel Galigaan te vinden, hoewel aan de noordzijde van de Tungelroysche beek in verdroogde vorm. Door ontwatering kwijnt Galigaan weg en treedt bosvorming op zoals in de Kruispeel. Doordat het Berkenbroekbos deels open is gekapt, bloeit Galigaan weer hetgeen duidt op het vitaler worden van de planten. Het voorkomen van Galigaan in dit bostype bevorderd het voorkomen als oevervegetatie in de vennen. Venherstel en herinrichting van de Tungelroysche beek in de Kruispeel zorgen ervoor dat het Galigaan zich verder kan ontwikkelen in kwantiteit en kwaliteit. Doelstelling Het doel is behoud van oppervlakte en verbetering van kwaliteit.

concept

30

Mogelijkheden tot behoud en herstel Om ervoor te zorgen dat dit vegetatietype zich handhaaft, geen verdrogingsverschijnselen vertoont en de kwaliteit verbeterd wordt, dient de waterhuishouding verbeterd te worden. Naast de waterkwantiteit dient er ook gekeken te worden naar de waterkwaliteit. Hier zijn Natuurmonumenten en de waterschappen al mee aan de slag. Mogelijkheden zijn er in het Ringselven, inclusief De Hoort. Daarnaast is de kwaliteitsverbetering te bereiken door verjonging en verhogen van de soortenrijkdom. 2.3. Veenbossen* (H91D0) Algemene beschrijving Dit habitattype betreft relatief laag blijvende Berkenbroekbossen met veenmos op venige ondergrond en een constante hoge grondwaterstand, al dan niet door kwel. Dit bostype ontwikkelt zich op vochtige tot natte, zure, neerslaggevoede veenbodems. Op zandgronden komt dit type voor in kwelzones aan randen van hoogvenen en in beekdalen. Veenbossen zijn soortenarm maar rijk aan (veen)mossen die een groot deel van het bodemoppervlak innemen. Naarmate de standplaats minder voedselarm en zuur wordt, treedt Zwarte els meer op de voorgrond en ontwikkelt het bos zich langzaam naar Elzenbroekbos. Het onderscheid wordt bepaald door de verhouding tussen berk en els. Dit bostype kan buiten hoogveengebieden in mozaïek voorkomen met Elzenbroekbossen (H91E0). Dan wordt het in zijn geheel gerekend tot het habitattype Veenbossen. Veenbos is geen climax maar een successiestadium van broekbos. Weerter- en Budelerbergen & Ringselven In het Weerterbos en Kruispeel domineert de Zachte berk, waarbij greppels begroeid zijn met veenmossen. Dit bostype ligt grotendeels op veengronden en zandige leemgronden. Plantengemeenschappen (naar: Weeda et al., 2005) 39Aa2 Elzenzegge-Elzenbroek 40Aa1 Dophei-Berkenbroek 40Aa2 Zompzegge-Berkenbroek 40RG2 Rompgemeenschap met Pijpenstrootje 40RG3 Rompgemeenschap met Gewone braam In mozaïek met vegetaties van Veenbossen: 36Aa2 Associatie van Grauwe wilg 39RG3 Rompgemeenschap met Moeraszegge Kenmerkende soorten Dit habitattype wordt in het algemeen gekenmerkt door Zachte berk en verscheidene veenmossoorten. Daarnaast zijn Zwarte els, Grauwe- en Geoorde wilg, Zomereik, Sporkehout, Pijpenstrootje, Gewone dophei, Zompzegge, Snavelzegge, Moerasstruisgras en Veldrus begeleidend. In het Weerterbos wordt dit bostype begeleid door soorten van vochtige Wintereiken-Beukenbos en Zomereiken-Berkenbos (Blauwe bosbes, Pijpenstrootje en Brede stekelvaren). In de Kruispeel zijn dit de soorten als Riet, Galigaan en Moeraszegge. Typische soorten voor Veenbossen zijn o.a. Smalbladig veenmos, Houtsnip en Matkop.

concept

31

Dit habitattype kent weinig typische faunasoorten. Met name ongewervelden van veenmosvegetaties en Vochtige heide (H4010) kunnen in een open bostype voorkomen. Bedreigingen Een bedreiging voor dit habitattype is verdroging door ontwateringssloten die veenmineralisatie in de hand werkt. Daarnaast leidt eutrofiëring door stikstofdepositie en/of toevoer van aangerijkt grondwater tot een geleidelijke overgang naar Elzenbroekbossen (H91E0) en verruiging (Decleer, 2007). Locatie Het habitattype komt voor in de deelgebieden Weerterbos en Kruispeel. In het Weerterbos komt het in kleine oppervlakten op diverse locaties voor. In de Kruispeel komt het aan beide zijden van de Tungelroysche beek voor, maar voornamelijk in het zuidelijke deel. Locaties worden weergegeven in bijlage 1 en 3. Huidig beheer Door het nemen van maatregelen om de waterhuishouding te herstellen voeren het Limburgs Landschap en Natuurmonumenten een specifiek beheer uit ten behoeve van dit bostype. Dit gebeurt in samenspraak met het Waterschap Peel en Maasvallei. Zo wordt geleidelijk het grondwaterpeil opgezet en afwateringssloten gedempt of niet meer onderhouden zodat ze op een natuurlijke wijze dicht gaan. Dit vindt voornamelijk in het Weerterbos plaats. Staat van instandhouding De Veenbossen in het Weerterbos zijn restanten die overwegend verdroogd zijn maar hebben een ondergroei bestaande uit zeggen en veenmossen. Er komen ook redelijk goed ontwikkelde restanten voor (Provincie Limburg, 2008). Ook resteren er nog een aantal relicten met Berkenbroekbossen en veenmostypen in de lage delen van het Weerterbos (Koop, 2005). In de Kruispeel zijn eveneens delen verdroogd maar het merendeel heeft voldoende ontwikkelde vegetatielagen (structuur) met een aanzienlijk aandeel dood hout. Kiwa geeft aan dat deze bossen overwegend verdroogd en dus matig ontwikkeld zijn (Kiwa Water Research & EGG, 2007). Het Waterschap Peel en Maasvallei geeft aan dat de verdroging van Kruispeel in de huidige situatie niet verder zal toenemen. De staat van instandhouding van dit bostype is in het Weerterbos matig gunstig, evenals in de Kruispeel. De landelijke staat van instandhouding van Veenbossen is volgens het Ministerie van LNV matig ongunstig. Ontwikkelingen en trends De landelijke afname van hoogveengebieden in de afgelopen eeuwen heeft geleid tot het eveneens verdwijnen van natuurlijke Veenbossen die aan de randen van het hoogveen voorkwamen. Deze tendens was ook van toepassing op het Weerterbos en Kruispeel. Deze gebieden zijn destijds ontgonnen waardoor het areaal is afgenomen. Er resteren nog een aantal relicten met Berkenbroekbossen en veenmostypen in de lage delen van het Weerterbos (Koop, 2005). Verder werd, en deels nog, het gebied ontwaterd waardoor kwel- en regenwater te snel worden afgevoerd. Limburgs Landschap neemt de laatste decennia maatregelen waardoor ontwatering wordt teruggedrongen. Het idee bestaat bij het Limburgs Landschap om de Oude Graaf af te koppelen van overige watergangen om de waterafvoerende functie te verminderen (project Klimaatbuffer) met als doel vernatting van het Weerterbos. Limburgs Landschap en Waterschap Peel en Maasvallei zijn hierover in overleg en zal worden meegenomen in het

concept

32

Nieuw Limburgs Peil (NLP). Door dit herstel van de waterhuishouding neemt het oppervlak en kwaliteit van dit bostype langzaam toe. Door deze ontwikkelingen zullen het areaal en kwaliteit verder toenemen. In het Weerterbos is vooralsnog een groot potentiegebied aanwezig waar op lange termijn en na het nemen van maatregelen in het kader van het NLP de instandhoudingsdoelstelling wordt gehaald. Doelstelling De doelstelling voor het habitattype in dit gebied is uitbreiding van oppervlakte en verbetering van de kwaliteit. Mogelijkheden tot behoud, herstel en uitbreiding Het uitbreiden en verbeteren van de kwaliteit is mogelijk middels het langer vasthouden van regen- en kwelwater en het verder tegengaan van verdroging. Daarnaast moeten standplaatsen geïsoleerd blijven van voedselrijk water en overige chemische componenten. Het voedselarme karakter wordt bedreigd door atmosferische depositie van stikstof (Decleer, 2007). De mogelijkheden voor herstel en uitbreiding liggen in het Weerterbos en de bossen langs het Ringselven, inclusief De Hoort. 2.4. Kleine modderkruiper (H1149) Algemene beschrijving In Nederland komen drie inheemse soorten modderkruipers voor waarvan de Kleine modderkruiper de kleinste is met een gemiddelde lengte van circa 10 centimeter. Vrouwtjes zijn doorgaans enkele centimeters langer dan het mannetje. Het is een zeer bewegelijke, slanke zijdelings afgeplatte ‘wormachtige’ vis. Deze overwegend schemer- en nachtactieve soort heeft drie paar korte tastdraden aan de bek om ’s nachts op de bodem voedsel te zoeken. Door de grootte en lichaamstekening verschilt de soort van de nauw verwante Grote modderkruiper en Bermpje (Decleer, 2007). Kleine modderkruipers worden aangetroffen in met name stilstaande en langzaam stromende wateren (suboptimaal 10-20 cm/s en maximum <50 cm/s) als sloten, beken, rivierarmen en meren (Janssen & Schaminée, 2008; Vriese, et al., 1998). In zandige tot modderige bodems vindt de modderkruiper zijn voedsel dat bestaat uit klein (<1 mm) plantaardig en dierlijk voedsel zoals insectenlarven, kreeftachtigen en organische resten (Seeuws et al., 1999; Crombaghs et al., 2000). Ook het afzetten van zijn eieren gebeurt bij voorkeur op kale zandige bodems of planten (Janssen & Schaminée, 2008; Crombaghs et al., 2000). Een diepte van 4-150 cm is geschikt als habitat voor deze soort (Vriese et al., 1998). De voortplanting vindt plaats in de maanden april tot juni. In de maanden november tot februari, wanneer de temperatuur onder de 6 0C zakt, is de soort weinig actief en wordt er geen voedsel opgenomen (Crombaghs et al., 2000). Bedreigingen Het verlanden van sloten, kanalisering en te intiensief opschoonbeheer als ook een verandering van de chemische samenstelling van het water door verontreinigingen, het inspoelen van meststoffen vormen een bedreiging voor het voortbestaan van een gezonde populatie Kleine modderkruipers (Decleer, 2007; Seeuws et al., 1999)..Ook de aanwezigheid van roofvissen zoals Snoek en Baars (Janssen & Schaminée, 2008) in het Ringselven en moerassig, veenachtig waterbodemsubstraat (Seeuws et al., 1999) en slibvorming vormen een bedreiging.. Locatie

concept

33

Volgens de vissenatlas van Crombaghs et al (2000) en gegevens van het Natuurhistorisch Genootschap Limburg (www.ecolog.natuurbank.nl) is de soort in de Oude Graaf (Weerterbos) en in de bovenloop van de Tungelroysche beek (Kruispeel) in 1997 aangetroffen. In de Oude Graaf is destijds één exemplaar waargenomen. In de Tungelroysche beek 20 exemplaren. Ook verder stroomafwaarts, ten noorden van Stramproy is de soort waargenomen. In 2004 is de bovenloop van Tungelroysche beek, ter hoogte van de Kruispeel, geïnventariseerd. Hierbij zijn 34 exemplaren waargenomen (schrift. med. J. Hoogveld, Waterschap Peel en Maasvallei). In 2008 zijn 41 exemplaren waargenomen (Felix & Eichhorn, 2009) in het Ringselven (Vispeel en Zwempeel). Locaties worden weergegeven in de bijlagen 1,2 en 3. Huidig beheer Waterschap Peel en Maasvallei is, in samenwerking met terreinbeheerders, verantwoordelijk voor respectievelijk de Oude Graaf en Tungelroysche beek. Ook zinkfabriek Nyrstar neemt maatregelen. Zij hebben onlangs in samenwerking met provincie en waterschap een traject van de Tungelroysche beek gesaneerd. Het waterschap heeft de Tungelroysche beek recentelijk heringericht en gesaneerd waardoor de beek natuurlijker en schoner is. Limburgs Landschap is voornemens de Oude Graaf af te koppelen van overige watergangen. Water vanuit agrarisch gebied stroomt dan niet meer via de Oude Graaf door het Weerterbos. Hiermee neemt de waterkwlaiteit sterk toe. Limburgs Landschap en Waterschap Peel en Maasvallei zijn hierover in overleg. Staat van instandhouding De soort is van twee beken en het Ringselven bekend. De gegevens uit de beken dateren uit 1997 en 2004 en die van het Ringselven uit 2008. Van de overige jaren is niets bekend wat komt doordat er geen onderzoek naar de verspreiding in deze beken heeft plaatsgevonden. Dit geldt eveneens voor het Ringselven. Het is aannemenlijk dat deze soort in meerdere watergangen in rondom het Natura 2000-gebied voorkomt. In Limburg ligt het zwaartepunt van de verspreiding in de regio noordelijk Peelgebied en in mindere mate het zuidelijk Peelgebied (omgeving Weert). Crombaghs et al (2000) geven aan dat de soort zich heeft gevestigd in de bovenloop van de Tungelroysche beek. Dit duidt op uitbreiding van zijn leefgebied. Omdat recente gegevens (na 2004) uit de beken ontbreken maar de soort geen zeldzaamheid is in Midden-Limburg is de staat van instandhouding gunstig. Daarbij is deze soort in Noord- en Midden Limburg en algemeen voorkomend (schrift. med. J. Hoogveld, Waterschap Peel en Maasvallei). De landelijk staat van instandhouding is eveneens gunstig. Ontwikkelingen en trends In het kader van het vissenatlas project (Crombaghs et al., 2000) is door de Vissenwerkgroep van het Natuurhistorisch Genootschap Limburg (NHGL) onderzoek gedaan. Hieruit is gebleken dat in 18 beken in Noord- en Midden-Limburg op 82 locaties in 75 km-hokken de Kleine modderkruiper voorkomt. Dit onderzoek heeft in 1997 plaatsgevonden. Verdere historische en recente (na 2004) gegevens ontbreken en er is weinig bekend over aantallen en verspreiding. Hierdoor is het moeilijk aan te geven wat de ontwikkeling en trend van deze soort is in en rondom Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. De waarnemingen in 2004 doen vermoeden dat het goed gaat met deze soort. Crombaghs et al (2000) stellen dat het voorkomen van de Kleine modderkruiper in Noord- en Midden-Limburg niet bedreigd wordt en dat er geen aanwijzingen zijn voor achteruitgang. Ook het waterschap geeft aan dat het in deze omgeving een algemeen voorkomende soort is. De aantallen (41 exemplaren in 2008) in het Brabantse

concept

34

Ringselven geven hetzelfde beeld. RAVON geeft aan dat aan de hand van verbeterde inventarisatietechnieken zal blijken dat de soort op meer plaatsen (in Nederland) voorkomt dan nu bekend is. Doelstelling Het doel voor deze soort in dit gebied is behoud van omvang en kwaliteit van zijn leefomgeving. Mogelijkheden tot behoud Om deze soort te behouden in het wenselijk om de waterkwaliteit in beide beken en het Ringselven te verbeteren.Voor een goede uitwisseling van de genenpool moet migratie vanuit en naar de Sterkselse Aa mogelijk worden gemaakt. Ook het behoud van natuurlijke meanderende beken waar opschoningsbeheer minimaal tot niet plaatsvindt en kwelstromen herstellen behoren tot de mogelijkheden. Gezien de algemene doelstelling van Limburgs Landschap, namelijk geleidelijke vernatting mede door het plan ‘Klimaatbuffer’ en ingrepen aan de Oude Graaf in het kader van NLP, ligt de focus in het Weerterbos voornamelijk op het type Veenbossen en richten we ons in de Tungelroysche beek op de Kleine modderkruiper. 2.5. Kamsalamander (H1166) Algemene beschrijving De Kamsalamander is de grootste inheemse watersalamander en kan een lengte van circa 18 centimeter bereiken. In de voortplantingsperiode zijn mannetjes te herkennen aan de fors getande rugkam. Deze soort is een predator, zelfs voor zijn eigen soort en is in staat andere amfibieën weg te concurreren. Hij bewoont vooral kleinschalige landschappen met een hoge diversiteit aan poelen, vijvers, grasland, bossen, struwelen en houtwallen. De voortplantingsbiotopen bestaan uit relatief schaduwarme en diepe voedselrijkere poelen, vijvers, vennen of andere stilstaande wateren die nagenoeg jaarrond water bevatten. Ook de aanwezigheid van een goed ontwikkelde oever- en watervegetatie is vereist, afgewisseld met open water. In de voortplantingsperiode, ongeveer van april tot juni, verblijven de volwassen dieren in het water. Na deze periode, vanaf juli tot september, verlaten zowel volwassen als jonge exemplaren het water en vertrekken naar het land. Een deel van de populatie verblijft zelfs het gehele jaar in het water. In de periode november - maart overwintert deze salamander in bossen, struwelen, houtwallen of heideterreinen. Geschikt landbiotoop moet bij voorkeur binnen 80 meter van het water liggen. Voor migratie heeft de Kamsalamander lijnvormige elementen zoals heggen, rietkragen en perceelranden met ruigtekruiden nodig (Janssen & Schaminée, 2008; Decleer, 2007). Karakteristieken van het waterbiotoop van de Kamsalamander (Spikmans et al., 2007): - Geïsoleerd en stilstaand water - (Semi)permanent waterhoudend (droogval eens per tien jaar niet ongunstig) - Matig voedselrijk tot voedselrijk - Niet te zuur (pH >5,5) - Ondiepe oeverzones aanwezig (0-0,5 meter diep) - Diepe delen aanwezig (1-2 meter diep) - Voldoende onderwater- en oevervegetatie (tot 80% van het wateroppervlak) - Voldoende groot: 400-750 m2 - Deels onbeschaduwd (maximaal 60% van het wateroppervlak)

concept

35

- Geen vis aanwezig - Geschikte andere waterbiotopen op minder dan 500 meter afstand - Cluster van 4-6 poelen aanwezig (minimaal 0,7, optimaal 4 wateren per km2) Bedreigingen Bedreigingen voor deze soort zijn het verdwijnen, aantasten en/of (permanent) droogvallen van de poelen en vennen (Decleer, 2007). Verzuring en verdroging spelen hierbij een rol. Incidenteel droogvallen kan echter gunstig zijn voor de Kamsalamander omdat daarmee vissen uit het water verdwijnen. In Limburg liggen de meeste populaties geïsoleerd van elkaar en is versnippering een groot knelpunt (Dienst Landelijk Gebied, 2007). Dit geldt eveneens voor Noord-Brabant waar (relict)populaties zich vooral concentreren rondom Eindhoven en Tilburg en hogere gronden van de Peelhorst en Kempenhorst mijden (van Delft & Schuitema, 2005). Verzuring speelt hierbij een negatieve rol. Locatie De Kamsalamander komt vermoedelijk in het Ringselven, inclusief De Hoort, onbekend is in welke aantallen. In 2005 zijn nog een onbekend aantal volwassen en juveniele exemplaren waargenomen (pers. med. H. Meeuwissen, Gemeente Cranendonck). Literatuuronderzoek door RAVON in opdracht van het Ministerie van LNV heeft uitgewezen dat op 1 locatie na 1991 nog exemplaren zijn waargenomen. Voor 1991 bleek de soort een grotere verspreiding te hebben voor (Ministerie van LNV, 2006a; Zollinger & van Diepenbeek, 2005; van Delft & Schuitema, 2005). Daarnaast is de soort in 2007 en 2008 in drie poelen ten westen van het Bakewells Peelke waargenomen (schrift. med. P. Haex, IVN Weert en H. van Buggenum, Waterschap Roer en Overmaas). Hier zijn 11 exemplaren geteld. Ook voorheen (begin jaren 2000) was deze soort hier bekend. In het Weerterbos is deze soort vooralsnog niet waargenomen. Wel in het oostelijker liggend ‘t Vlasven dat slecht circa één kilometer van het Weerterbos gelegen is (Dienst Landelijk Gebied, 2007; Staatsbosbeheer, 2003). In de regio liggen twee geïsoleerde populaties, namelijk in De Krang/Laagbroek en Areven/Grensweg (schrift. med. H. van Buggenum, Waterschap Roer en Overmaas; van der Ploeg & van Belle, 1994). Ook aan Belgische zijde, Stramprooierbroek-Stramproysche Heide komt deze soort voor. Locaties worden weergegeven in bijlage 1 en 2. Huidig beheer Natuurmonumenten voert in haar terreindelen een specifiek beheer uit ten behoeve van deze soort. Zij hebben in het verleden verschillende poelen aangelegd waardoor er een goed netwerk is ontstaan zowel binnen als buiten de Natura 2000-begrenzing. Herinrichting van de Tungelroysche beek door het waterschap zal een positief effect hebben op deze soort. Eigenaar van het Ringselven, Nyrstar, voert voor zover bekend geen specifiek beheer ten behoeve van de salamander uit wat ook niet nodig lijkt te zijn. Natuurmonumenten, eigenaar van Bakewell, voert eveneens een specifiek beheer voor deze salamander. Middels het poelenplan schonen zij de poelen op en zetten de bosrand rondom het water terug. Het poelenbeheer is uitbesteed en wordt verzorgd door IVN Weert. Ook ’t Vlasven wordt beheerd ten gunste van de Kamsalamander. Staat van instandhouding In Limburg is de soort ernstig bedreigd (Dienst Landelijk Gebied, 2007; Anema et al., 2005). In de jaren ’80 was de Kamsalamander in de omgeving van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven alleen bekend langs de Tungelroysche beek ten oosten van Stramproy. Momenteel komt hij op meerdere locaties voor

concept

36

waaronder het Ringselven en aan de oostzijde van Weerter- en Budelerbergen binnen de Vogelrichtlijnbegrenzing (Bakewells Peelke). De populatie in het Ringselven is geïsoleerd en het lijkt dat zijn areaal is afgenomen waardoor ze kwetsbaar is (Ministerie van LNV, 2006a; Zollinger & van Diepenbeek, 2005). De populatiegrootte in het Ringselven is echter onbekend. De waarnemingen uit 2005 laten zien dat het wel voortplanting plaatsvindt. Ook de populatie in het gebied Bakewells Peelke is klein en geïsoleerd. In 2008 zijn er 11 exemplaren in drie poelen gevonden. De laatste decennia is het aantal poelen toegenomen. Samen met het beekherstelproject Tungelroysche beek heeft dit een positieve uitwerking op deze salamander. Een poelennetwerk is erg belangrijk voor de verspreiding. De Kamsalamander is in Noord-Brabant sterk achteruit gegaan (Zollinger & van Diepenbeek, 2005). Onduidelijk is wat de kwaliteit van restpopulaties is. De staat van instandhouding kan beschouwd worden als matig ongunstig. De landelijke staat van instandhouding (2004) wordt beoordeeld als matig ongunstig. Ontwikkelingen en trends De eerste waarneming van de Kamsalamander in Limburg is bekend uit 1913 in Bingelrade, ten noordwesten van Brunssum (van der Coelen, 1992). Het verspreidingskaartje van 1980-1990 laat zien dat de Kamsalamander niet is waargenomen in dit Natura 2000-gebied of de directe omgeving. Het dichtstbijzijnde gebied waar hij voorkwam was tussen Stramproy en Ell, langs de Tungelroysche beek. Beken worden gebruikt als migratieroute en er is een binding met beekdalen. In Limburg is het voorkomen van de Kamsalamander dan ook duidelijk gekoppeld aan (zwak stromende) lijnvormige wateren (van der Coelen, 1992). De beekherstelprojecten, bestaande uit herinrichting en sanering, van het Waterschap Peel en Maasvallei, dragen bij aan deze migratie. Daarnaast bestaat er een verband tussen de poelendichtheid en het voorkomen van de soort. Het aantal poelen is de laatste decennia toegenomen wat bijgedragen heeft aan het voorkomen van deze soort. In het Areven/Grensweg (Stramproyer Heide) ten westen van Stramproy is een geïsoleerde kernpopulatie aanwezig en de indruk bestaat dat deze zich geleidelijk uitbreidt in westelijke richting (pers. med. T. van den Eijnden, Natuurmonumenten). Ook in De Krang/Laagbroek is een geïsoleerde populatie aanwezig. Deze populatie is al sinds de jaren ’80 bekend. Het is niet mogelijk om een duidelijke trend aan te geven voor dit gebied omdat (langdurige) gegevens ontbreken. Doelstelling De doelstelling zoals die is geformuleerd in het aanwijzingsbesluit is behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied. Mogelijkheden tot behoud Gezien de doelstelling is het van belang dat de poelen goed beheerd blijven zodat ze optimaal voldoen aan de eisen die de Kamsalamander stelt. Eventueel zou het poelennetwerk verder vergroot kunnen worden, naar gelang daar behoefte aan is. Dit is wenselijk met het oog op het behoud waarbij het verbinden van bestaande populaties wordt nagestreefd. Ook beekherstelprojecten, afgestemd op de instandhoudingsdoelstellingen, zullen een positieve bijdrage leveren. Uit literatuur blijkt dat deze soort een minimum areaal aan leefgebied van één tot vijf ha nodig heeft voor een levensvatbare populatie.

concept

37

2.6. Drijvende waterweegbree (H1831) Note: Het volgende is besloten door de provincie en in de adviesgroep: “momenteel zijn er geen waarnemingen bekend na 1980 van de Drijvende waterweegbree in dit Natura 2000-gebied. Wanneer deze soort dit voorjaar niet wordt waargenomen is het advies vaan Ministerie van LNV om dit doel te verwijderen uit het aanwijzingsbesluit. Wel dient opgemerkt te worden dat de Drijvende waterweegbree tevens een kenmerkende soort is van het habitattype Zwakgebufferde vennen (H3130)”. Algemene beschrijving Drijvende waterweegbree groeit in uiteenlopende stilstaande of zwak stromende wateren, zoals heide- en veenplassen, duinplassen, meren, afgesloten rivierarmen, laaglandbeken, vennen en sloten. Het best gedijt ze in water dat helder, fosfaatarm, kalkarm, voedselarm of matig voedselrijk is; plaatselijk bevat het water veel ijzer. In voedselrijkere omgeving staat de soort het meest op plaatsen waar regenwater mengt met kwelwater. De soort kan ondergedoken groeien, maar ook op droogvallende oevers staan. Een belangrijk kenmerk van Drijvende waterweegbree is haar geringe concurrentiekracht. Pas gegraven of regelmatig geschoonde poelen, vennen en sloten bieden een geschikt vestigingsmilieu, maar voor langdurig verblijf zijn omstandigheden nodig die dichtgroeien tegengaan. Zo kan de soort lang standhouden op sterk uitdrogende oevers, in stromend water en in grote wateren waar golfwerking optreedt, onder voedselarme omstandigheden en in diep water waar licht een beperkende factor is. Tegenover het lage concurrentievermogen staat een groot verspreidingsvermogen. Ondergedoken populaties verspreiden zich meestal vegetatief, terwijl de soort zich op oevers als een eenjarige plant gedraagt die rijkelijk bloeit en zaad vormt; het zaad kan onder gunstige omstandigheden 80 jaar kiemkrachtig blijven. Vegetatieve voortplanting vindt plaats via uitlopers aan de wortelrozet die afbreken en elders wortelen. Dispersie van zaad vindt plaats via watervogels, waardoor grotere afstanden kunnen worden overbrugd. De voorkeur voor pionierbegroeiingen en voedselarm water weerspiegelt zich in de plantensociologische positie van de soort. Drijvende waterweegbree is een kensoort van de Oeverkruid-klasse met begeleiders als Oeverkruid, Vlottende bies, Naaldwaterbies en Pilvaren (Janssen & Schaminée, 2008). Bedreigingen De achteruitgang van de soort is vooral te wijten aan eutrofiëring of verzuring van het water, habitatvernietiging en verlies van habitatdynamiek. Ook invasieve soorten kunnen lokaal een rol spelen (Decleer, 2007). Daarnaast speelt ijzerrijk kwel een belangrijke rol om fosfaat vast te leggen. Afname van kwel kan voor meer concurrentie zorgen. Locatie Uit de databank van FLORON is gebleken dat deze soort in het verleden in twee kilometerhokken, 169-360 en 173-361 voorkwamen (schrift. med. I. Bouwma, Alterra). Dit zijn echter waarnemingen uit respectievelijk 1980 en 1981. De waarneming uit 1981 is discutabel omdat het een droog terrein van Defensie betreft ten zuiden van bungalowpark Weerterbergen. De waarneming uit 1980 betreft een locatie in het Ringselven, noordelijke plas. Recente waarnemingen ontbreken. Huidig beheer

concept

38

Er wordt door het Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en Nyrstar geen specifiek beheer gevoerd ten behoeve van de Drijvende waterweegbree. De venherstelprojecten van de terreinbeheerders en beekherstelprojecten van het waterschap zullen bijdragen aan vestigingsmogelijkheden. Staat van instandhouding Het areaal is gedurende de afgelopen eeuw min of meer stabiel gebleven, maar wel sterk uitgedund. De soort is verdwenen uit Zeeland en Zuid-Limburg. FLORON geeft aan dat de Drijvende waterweegbree sinds 1980 vermoedelijk verdwenen is uit de omgeving van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Dit wordt eveneens bevestigd door gegevens van provincie Limburg, provincie Brabant, Staatsbosbeheer, Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en Natuurhistorisch Genootschap Limburg. Volgens de provinciale karteringen in 1995 en 2006 (www.limburg.nl) is hij niet vastgesteld in dit gebied. Ook in de omgeving in Noord-Brabant komt deze soort alleen ten noorden en westen van Maarheeze voor en in de nagenoeg aangrenzende Vlaamse zandstreek/Kempen komt deze soort niet of slechts geïsoleerd voor. De venherstelprojecten in het Weerterbos kunnen een positief bijdrage leveren ten aanzien van vestigingsmogelijkheden. Ondanks deze herstelprojecten en ontbrekende recente gegevens verkeert de populatie voor zover aanwezig in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven in een zeer ongunstige staat van instandhouding. De landelijke staat van instandhouding wordt gesteld op matig ongunstig. Ontwikkelingen en trends Het verspreidingsgebied van de Drijvende waterweegbree is klein. De soort is zeldzaam en bedreigd. De soort is echter lokaal wel algemeen voorkomend in Noord- en Midden-Limburg (pers. med. J. Hoogveld, Waterschap Peel en Maasvallei). In Nederland is hij in de loop van de 20e eeuw sterk achteruitgegaan, van 299 uurhokken voor 1950 naar ongeveer 150 uurhokken tussen 1975 en 2000, bij een intensievere bemonstering. Deze (op zijn minst) halvering van de verspreiding in Nederland is voor een belangrijk deel toe te schrijven aan bemesting van het oppervlaktewater met fosfaat vanuit nabije landbouwgronden. De perspectieven zijn betrekkelijk ongunstig, vanwege de hoge bemestingsdruk in de oppervlaktewateren vanuit omringende landbouwgebieden. Ook ontwatering en luchtverontreiniging hebben een negatieve invloed op de populatie. Over trends in populatiegrootte zijn alleen gegevens op lokale schaal beschikbaar. Het beoordelen van trends in verspreiding en populatiegrootte wordt daarnaast bemoeilijkt doordat we te maken hebben met een ‘onbestendige’ soort waarbij de groeiplaatsen in omvang en precieze plek van jaar tot jaar kunnen wisselen. Het schonen van vennen heeft een positief effect op het voorkomen van Drijvende waterweegbree in Nederland. Door het herstellen van vennen in combinatie met het grote verspreidingsvermogen (door zaad) lijkt areaaluitbreiding kansrijk. Doelstelling Het doel is uitbreiding van omvang en verbetering van de kwaliteit van de biotoop voor het behoud van de populatie. Mogelijkheden tot behoud, herstel en uitbreiding Voor behoud van de populatie Drijvende waterweegbree liggen de mogelijkheden met name in poelen, vennen en herstel van beken. Hiervoor is het belangrijk dat de wateren niet verlanden en voldoende dynamiek aanwezig is. Het open houden van oeverzones is hierbij noodzakelijk voor herstel leefgebied van deze soort. Ook is het van belang dat de atmosferische stikstofdepositie omlaag gaat om eutrofiëring tegen te gaan.

concept

39

2.7. Nachtzwaluw (A224) Algemene beschrijving De Nachtzwaluw is een zeldzame soort van structuurrijke heidegebieden met geleidelijke overgangen naar open tot halfopen bossen op zandgrond met brede zandvlakten of paden. De hoogste dichtheden (20 paar per 100 ha) worden gevonden in deels dichtgegroeide zandverstuivingen met niet-vergraste bodems. Daarnaast in half-open terreinen op schrale, zandige bodems, heidevelden met boomgroepen of vliegdennen en kapvlaktes (>1,5 ha) (van Kleunen et al., 2005b). Het is een bruingrijze vogel met een gecamoufleerde lichaamstekening. Mannetjes hebben witte handpennen en staarthoeken die bij vrouwelijke en onvolwassen exemplaren ontbreken. Ze hebben een verborgen levensstijl. De Nachtzwaluw is een nachtactieve vogel die slechts enkele uren van de dag actief is. Mannelijke exemplaren zijn op broeierige en warme avonden in de maanden mei-augustus goed waar te nemen vanwege hun ratelende zang die relatief ver draagt. Deze soort nestelt altijd op de grond (Decleer, 2007; van Kleunen et al., 2005b). De Nachtzwaluw komt van eind april tot september voor in Nederland en overwintert in Afrika, ten zuiden van de Sahara (van Asseldonk & Boeren, 2007; van Kleunen et al., 2005a). Bedreigingen Een bedreiging voor de Nachtzwaluw is de afname van de oppervlakte geschikt biotoop door het verbossen van heidevelden en verdwijnen van voormalige kapvlaktes (van Kleunen et al., 2005a). Ook het creëren van grote open heide en weghalen van alle opslag is niet wenselijk. Enkele bomen of boomgroepen in de open heide is juist positief. Een toenemende isolatie van de heideterreinen, te hoge begrazingsdruk en een toename van recreatie vanwege zijn verstoringsgevoeligheid zijn andere bedreigingen voor deze soort (van Kleunen et al., 2005a). Ook wegverkeer, afhankelijk van verkeersintensiteit, kan een bedreiging zijn (van Kleunen et al., 2005b). Naast locale bedreigingen kunnen schommelingen ook het gevolg zijn van veranderingen in het overwinteringsgebied. Locatie Nachtzwaluwen worden vooral op de militaire oefenterreinen in de Laurabossen en Weerter- en Budelerbergen op heidevelden, open terrein en op zandpaden aangetroffen. Ook daarbuiten komt de soort in lage aantallen voor. Locaties worden weergegeven in bijlage 1 en 2. Huidig beheer Defensie voert functioneel beheer uit ten behoeve van het militaire gebruik. Hierbij worden geïsoleerde heidevelden opengehouden en hersteld en wordt open zand behouden. Daarnaast wordt bosrandenbeheer uitgevoerd en wordt gesloten bos open gekapt. De Nachtzwaluw heeft profijt van het hiervoor genoemde beheer. Natuurmonumenten heeft in de Laurabossen open vlaktes gekapt ten behoeve van de Nachtzwaluw (Korsten, 2006). Verder voert Natuurmonumenten maatregelen uit om de heidevelden deels open te houden middels begrazing en het verwijderen van bosopslag. Door het gebruik van grazers (runderen en schapen) in het beheer worden op een meer natuurlijke manier overgangssituaties gecreëerd, wordt er meer structuur in de vegetatie aangebracht en neemt de insectenrijkdom toe. Hierbij speelt de dichtheid van het vee een rol. Daarnaast probeert Natuurmonumenten in de Laurabossen groepenkap zoveel mogelijk aan te laten sluiten aan paden zodat er bredere bospaden ontstaan. Hiermee wordt het broedbiotoop van de Nachtzwaluw vergroot.

concept

40

Het beheer van Brabants en Limburgs Landschap zijn beide indirect gericht op deze soort omdat paden worden verbreed, heiderelicten behouden blijven en open plekken worden gemaakt. Hiermee wordt een geschikt biotoop gecreëerd. Overigens komt de soort op dit moment niet voor in het Weerterbos en de Hugterheide. Staat van instandhouding De staat van instandhouding in de Europese Unie is volgens ‘BirdLife’ ongunstig. De Europese populatie (190.000-400.000 paren in landen van de Europese Unie) is gedurende 1970-1990 sterk in aantal afgenomen. Het Nederlandse areaal binnen de EU is klein (<1%) (Ministerie van LNV, 2006c). De Limburgse populatie omvat 156-180 territoria (van Kleunen et al., 2007). De populatie in het gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven bestaat momenteel (2006-2007) uit 25-30 broedparen of territoria (www.limburg.nl; Gilissen & de Ronde 2008 en 2006). SOVON concludeert naar aanleiding van ‘Het jaar van de Nachtzwaluw 2007’ dat de populatie van de Weerter- en Budelerbergen en omgeving 27 territoria telt (van Kleunen et al., 2007). De aantallen kunnen jaarlijks fluctueren. Er is voldoende geschikt habitat aanwezig in de deelgebieden Laurabossen en Weerter- en Budelerbergen waardoor ze draagkracht hebben voor tenminste 20 broedparen. Uit verschillende inventarisaties blijkt dat de populatie de afgelopen jaren constant tot licht toegenomen is. Op basis van deze gegevens blijkt dat de Nachtzwaluw in dit gebied zich in een gunstige staat van instandhouding bevindt. Ontwikkelingen en trends Het oppervlakte aan geschikt broedbiotoop is de laatste jaren alleen maar toegenomen. De oppervlakte open terrein is en wordt nog steeds vergroot. Op basis van gecorrigeerde schattingen en de veronderstelling dat er al vanaf 1940 of 1950 sprake was van een duidelijke afname, worden de aantallen van de Nachtzwaluw rond 1960 landelijk geschat op 1.500-2.000 paren. De huidige aantallen liggen daar 40% onder. Het verspreidingsgebied en aantallen zijn vanaf 1970 tot ongeveer 1990 afgenomen (van Kleunen et al., 2005a). Een gedeeltelijk populatieherstel vond plaats in 1990-2000. Dit gebeurde echter voornamelijk binnen de kerngebieden, waardoor het areaal ten opzichte van 1975 aanzienlijk kleiner bleef (Ministerie van LNV, 2006c). Sinds 1981 (periode 1981-2006) laat de Nederlandse populatie van de Nachtzwaluw een matige toename zien (Ministerie van LNV, 2006c). De Nederlandse populatie wordt anno 2007 geschat op 1600-1850 territoria, terwijl er in 1998-2000 naar schatting rond de 1000 voorkwamen (van Kleunen et al., 2007; Loven & Pahlplatz, 2003). Limburg telt momenteel 135 broedparen (www.limburg.nl) met een maximum van 180 (van Kleunen et al., 2007). In 1998-2000 waren dit er circa 100 (Loven & Pahlplatz, 2003) en in 2000-2004 100 tot 130 (Hustings et al., 2006). Een aantalsontwikkeling en trend voor de Nachtzwaluw in het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is eigenlijk niet weer te geven. Dit komt doordat er door diverse instanties, met uiteenlopende methoden en intensiteit, in verschillende deelgebieden is gekarteerd. Het geschatte aantal van 25-30 paren is gebaseerd op gegevens uit 2001 (Provincie Noord-Brabant) en 2006 (Provincie Limburg en Defensie). Deze zijn met elkaar vergeleken en afgestemd zodat dubbeltellingen zoveel mogelijk is voorkomen. Voor de benoeming van de territoria zijn de criteria uit de handleiding voor de provinciale broedvogelkartering Limburg gebruikt. Het geschatte aantal voor Weerter- en Budelerbergen in de perioden 1979-1983 en 1998-2002 was respectievelijk 25-30 en 10-21 broedparen (Hustings et al., 2006).

Doelstelling

concept

41

Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 25 paren. Mogelijkheden tot behoud De doelstelling wordt momenteel al gehaald. Voor de Nachtzwaluw is het belangrijk dat zijn broedbiotoop, structuurrijke heide met overgangen naar open bossen, brede paden en open zand, behouden blijft. Het is dus belangrijk dat complete verbossing en vergrassing op de heidevelden wordt tegen gegaan. Het huidige beheer bestaat al uit dergelijk ingrepen. Afstemming van de begrazingsdruk is van belang voor het voortbestaan van de Nachtzwaluw. Ook hier zijn reeds afspraken gemaakt tussen Defensie en Natuurmonumenten.Het zoneren van recreanten in de broedgebieden kan een andere maatregel zijn. Ook in gesloten bos bestaan mogelijkheden middels aanpassing van het bosbeheer: perceelgewijze kap (coulissen- en schermenkap), dunningen waardoor open bos met clusters met open plekken ontstaat en het aanleggen van brandgangen en verbreden van wegen. 2.8. Boomleeuwerik (A246) Algemene beschrijving De Boomleeuwerik is een soort van zandige gebieden met verspreid staande bomen en struiken zoals halfopen heidevelden en randen van zandverstuivingen. Het is een vrij kleine vogel ter grootte van een forse Huismus. De soort valt op vanwege haar veelal in de lucht voorgebrachte zang op een hoogte tot 100-150 meter. De meeste tijd wordt doorgebracht op de grond waar het op een vrij kale bodem naar voedsel zoekt. Het voedsel bestaat voornamelijk uit ongewervelden, maar in het voorjaar ook uit mals groen en zaden van de Grove den (Decleer, 2007). Zijn voedselbiotoop kan tot 200 meter van zijn nestplaats gelegen zijn (van Kleunen et al., 2005b). De Boomleeuwerik broedt op droge, zandige bodems met een schaarse begroeiing en verspreide opslag van bomen of struiken. Zulke broedplekken vindt deze soort vooral op heidevelden, zandverstuivingen en brandvlaktes (Ministerie van LNV, 2006c). Het habitat is veelal overeenkomstig met die van de Nachtzwaluw (A224). In Noord- en Midden-Limburg komt de soort ook plaatselijk in kleinschalig akkergebied bij bossen voor. De Nederlandse populatie trekt in het najaar weg naar het zuiden en overwintert tot in het zuidwesten van Europa (Ministerie van LNV, 2006c). Na milde winters worden de eerste Boomleeuweriken meestal vanaf februari waargenomen, maar de trek vindt vooral tussen eind februari en eind maart plaats, soms tot begin mei (Hustings et al., 2006). De najaarstrek begint doorgaans niet voor half september en loopt door tot eind november (Hustings et al., 2006). Bedreigingen Een bedreiging voor Boomleeuweriken is het verdwijnen van geschikte biotopen door verbossing en vergrassing van heidevelden (Decleer, 2007; Ministerie van LNV, 2006c). Ook is de soort gevoelig voor verstoring door een hoge recreatiedruk in haar leefgebied (Decleer, 2007; van Kleunen et al., 2005b). Vooral landrecreatie. Te intensieve begrazing kan leiden tot tamelijke structuurarme vlaktes, die weinig geschikt zijn voor de Boomleeuwerik (Hustings et al., 2006), al is de Boomleeuwerik toleranter ten opzichte van seizoensbegrazing dan de Nachtzwaluw (A224). Ook wegverkeer, afhankelijk van verkeersintensiteit, kan een bedreiging zijn (van Kleunen et al., 2005b). Naast locale bedreigingen kunnen schommelingen ook het gevolg zijn van veranderingen in het overwinteringsgebied. Locatie

concept

42

Deze soort komt voor in de deelgebieden Weerterbos, Weerter- en Budelerbergen en Laurabossen. De hoogste dichtheden worden gevonden op het militair oefenterrein in de Weerter- en Budelerbergen, ten zuiden van de Geuzendijk. In de overige gebieden met geschikt biotoop zijn broedparen talrijk aanwezig. Locaties worden weergegeven in bijlage 1 en 2. Huidig beheer Evenals voor de Nachtzwaluw (A224) voert Defensie geen specifiek beheer voor deze soort. Zij voeren maatregelen uit ten behoeve van open heidevelden en overgangssituaties. Het habitattype is nagenoeg gelijk aan dat van de Nachtzwaluw. Het beheer van Defensie en Natuurmonumenten is reeds besproken bij de Nachtzwaluw. Limburgs Landschap werkt op het droge deel van het Maarheezerveld aan het geleidelijk creëren van open bos en heide-landschap zodat er een geschikt biotoop ontstaat. Staat van instandhouding Het aandeel van de Nederlandse populatie is <1% van de Europese populatie (Ministerie van LNV, 2006c). Landelijk verkeert de soort in een gunstige staat van instandhouding vanwege zijn sterke toename vanaf 1980 (www.sovon.nl). Het aantal in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven lag in 2006 op 60-65 territoria (www.limburg.nl; Gilissen & de Ronde, 2008 en 2006). SOVON schatte de populatie in 1999-2003 op 65 paar (SOVON & CBR, 2005) waar ook de doelstelling op is gebaseerd. Dit zijn aantallen voor zowel het Brabantse als het Limburgse deel. Aangezien er voldoende habitat aanwezig is dat door gunstig heidebeheer en omvormingsbeheer van bos nog wordt vergroot, en de huidige aantallen op het gewenste niveau liggen zoals in de doelstelling is verwoord, is de staat van instandhouding in dit gebied gunstig te noemen. Ontwikkelingen en trends De landelijke broedvogelaantallen van de Boomleeuwerik zijn in de periode 1950-1970 in onbekende mate afgenomen en na 1977 toegenomen (Ministerie van LNV, 2006c). Twee strenge winters hebben ervoor gezorgd dat er een tijdelijke afname rond 1985 was. Daarna nam het aantal weer toe. De Nederlandse populatie laat sinds 1980 een sterke toename zien. Over de periode na 1994 is de landelijke trend stabiel gebleven. De Vogelbescherming Nederland geeft aan dat er een landelijke toename is in de afgelopen 25 jaar ten opzichte van de jaren ’50-’60 (www.vogelbescherming.nl). Het aantal broedparen was eind jaren negentig vervijfvoudigd ten opzichte van de jaren ’70. In Limburg was de soort begin jaren zestig zeldzaam door achtergebleven heidebeheer en door de invloed van enkele zeer strenge winters. In de tweede helft van de jaren zeventig en in de jaren tachtig nam de soort lokaal sterk toe door goed terreinbeheer. In de jaren negentig zijn de aantallen in de grotere heide- en bosgebieden gestabiliseerd (Hustings et al., 2006). Noord- en Midden-Limburg telde in 1998-2000 een groot deel van de landelijke populatie (5.000-6.000) namelijk 735-830 paren (Loven & Pahlplatz, 2003). De aantalsontwikkeling en trend van de Boomleeuwerik in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is vooralsnog moeilijk weer te geven. Dit komt doordat er door diverse instanties, met uiteenlopende methoden en intensiteit, in verschillende deelgebieden is gekarteerd. Het geschatte aantal van 60-65 paren is gebaseerd op gegevens uit 2001 (Provincie Noord-Brabant) en 2006 (Provincie Limburg en Ministerie van Defensie). Deze zijn met elkaar vergeleken en afgestemd zodat dubbeltellingen zoveel mogelijk is voorkomen. Hiervoor zijn de criteria van de Provincie Limburg gebruikt. Het geschatte aantal voor Weerter- en Budelerbergen in begin jaren ’90 was circa 40 (Hustings et al., 2006).

concept

43

Doelstelling Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied met een draagkracht voor een populatie van tenminste 65 paren. Mogelijkheden tot behoud De doelstelling wordt momenteel al gehaald. Evenals voor de Nachtzwaluw (A224) is het ook voor deze broedvogel van belang dat de heide open blijft waarbij enkele boomgroepen en solitaire bomen wenselijk zijn. Ook het kappen van bos kan wenselijk zijn. Hierin wordt reeds voorzien in het regulier beheer. Verstoring door onder andere recreanten moet worden voorkomen door zonering. 2.9. Roodborsttapuit (A276) Algemene beschrijving Deze soort is een broedvogel van open gebieden met een ruige vegetatie en verspreide opslag van struiken en bomen of hoog opschietende kruiden zoals heidegebieden en structuurrijk (overhoekjes, greppels, etc) agrarisch gebied. Roodborsttapuiten zijn gemakkelijk te inventariseren door hun frequente ‘roepjes’ en hebben de gewoonte om verhoogde zang- en uitkijkposten te kiezen (Hustings et al., 2006). Vanaf deze uitkijkpost in zijn territorium wordt het grootste deel van het uit insecten bestaande voedsel opgespoord. Het goed verborgen nest wordt laag bij de grond gebouwd. De meeste Nederlandse broedvogels zijn trekvogels en overwinteren in Noord-Afrika (Ministerie van LNV, 2006c) en Zuidwest-Europa. De meeste Roodborsttapuiten arriveren vanaf eind februari en vooral in maart in het broedgebied. Afhankelijk van de weersomstandigheden kan de aankomst in een korte tijd plaatsvinden (bij aanhoudend warm voorjaarsweer) of enkele weken in beslag nemen (gure tot normale voorjaren) en tot in april doorgaan (Hustings et al., 2006). Nederland ligt aan de noordrand van het verspreidingsgebied in West-Europa. Ondanks de geringe aantallen vormt het voorkomen in ons land een belangrijke uitloper van het Europese areaal (Ministerie van LNV, 2006c). Bedreigingen De Roodborsttapuit kan in heideterreinen worden bedreigd door achteruitgang van de kwaliteit van het biotoop door verbossing van deze terreinen. In het agrarisch gebied, waarmee het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven wordt omgeven, is verarming van het landelijk gebied een bedreiging. Onder verarming wordt verstaan het verdwijnen van overhoekjes, greppels, ruige sloot- en akkerranden en toename van maïsakkers. Ook het gebruik van gewasbeschermingsmiddelen draagt bij aan het verdwijnen van overhoekjes en een verminderd voedselaanbod. Er zijn aanwijzingen dat recreatie nabij de nestplaats resulteert in het eerder verlaten van het nest en verstoring van broedgevallen (van Kleunen et al., 2005b). Ook wegverkeer, afhankelijk van verkeersintensiteit, kan een bedreiging vormen. Naast locale bedreigingen kunnen schommelingen ook het gevolg zijn van veranderingen in het overwinteringsgebied. Locatie De Roodborsttapuit komt in en aan de randen van deelgebieden Weerterbos en Laurabossen voor. In Weerter- en Budelerbergen ligt het zwaartepunt, met tientallen territoria. Locaties worden weergegeven in de bijlagen 1,2 en 3.

concept

44

Huidig beheer De drie terreinbeheerders, Limburgs Landschap, Defensie en Natuurmonumenten voeren op dit moment geen specifiek beheer uit voor deze soort. Zij voeren maatregelen uit ten behoeve van open heidevelden en overgangssituaties waar, naast de Roodborsttapuit, ook de andere twee doelsoorten van de Vogelrichtlijn van profiteren. Staat van instandhouding Zowel het natuurlijke verspreidingsgebied, de omvang van de populatie, de omvang van het leefgebied als het toekomstperspectief verkeren landelijk gezien in een gunstige staat van instandhouding (Ministerie van LNV, 2006c). De aantal territoria zijn de laatste decennia landelijk toegenomen met regionale verschillen. Limburg telde in 2002 - 2004 1000 tot 1100 paren. Het aantal territoria in de afgelopen 10 jaar is bijna vervijfvoudigd ten opzichte van begin jaren ’90 (Hustings et al., 2006). De situatie in 2006, 50-55 territoria, (www.limburg.nl; Gilissen & de Ronde, 2008 en 2006) laat zien dat de populatie in een gunstige staat van instandhouding verkeert. Het aantal territoria is groter dan de instandhoudingsdoelstelling weergeeft. Daarnaast biedt het open agrarisch gebied dat direct grenst aan het Natura 2000-gebied voldoende habitat. Dit blijkt ook uit het aantal territoria van circa 25 in dit gebied. Ontwikkelingen en trends In de eerste helft van de vorige eeuw broedden er waarschijnlijk enkele duizenden Roodborsttapuiten in ons land. Na 1960 was er in grote delen van Nederland een afname te zien, vooral op de zandgronden. Afname was het grootst in onder andere Oost-Brabant en Limburg. Vervolgens heeft de soort vooral tussen 1975 en 2000 een verrassende comeback gemaakt. De Nederlandse populatie bestond in 1987 uit 1.600-2.300 territoria. Sinds 1981 (1981-2003) is er een toename te zien. Vanaf 1990 is er sprake van een significante toename van >5% per jaar (minimaal verdubbeling in 15 jaar) (www.sovon.nl). De huidige populatie wordt geschat op 6.500-7.000 broedparen. Het verspreidingsgebied is momenteel sterk in beweging (Hustings et al., 2006). Binnen de provincie Limburg was de Roodborsttapuit algemeen, zowel in het hoge zuiden als in het Maasdal en de vlaktes van Midden-Limburg. Eind jaren ’90 was in delen van oostelijk Noord-Brabant een aanzienlijke toename te zien (Hustings & van Noorden, 1999). De soort kwam in Limburg zowel voor in cultuurlandschap als op de heiden. Eind jaren ’70 en begin jaren ’80 zette een flinke afname in die tweederde van de populatie om zeep hielp. In de tweede helft van de jaren tachtig vlakte deze vrije val af. Het dieptepunt viel begin jaren negentig met uitzondering van de omgeving van Nederweert die in deze periode nog 50 territoria telde (Hustings et al., 2006; Hustings & van Noorden, 1999). Het herstel vond plaats binnen gebieden die steeds door Roodborsttapuiten bewoond zijn gebleven. Waar de soort over grote oppervlakten uitstierf verloopt de herkolonisatie heel wat moeizamer. De afname in agrarisch gebied viel samen met grootschalige landschappelijke veranderingen waarbij nestplaatsen verloren gingen en het voedselaanbod verslechterde. De overwegend positieve ontwikkeling in heide- en hoogveengebieden is deels te danken aan veranderend terreinbeheer. Veel van deze gebieden waren in de jaren zestig en zeventig verwaarloosd. De Limburgse populatie ontwikkelde zich van 400-450 territoria in 1990-1997, 500-550 in 1998, in 2000 waren dat er 600-750, in 2002-2004 1.000 tot 1.100 (Hustings et al., 2006). De aantalsontwikkelingen en trend in Weerter- en Budelerbergen, inclusief Laurabossen en het Weerterbos en omgeving is evenals de andere twee soorten moeilijk weer te geven. Dit komt doordat er door diverse instanties, met uiteenlopende methoden en intensiteit, in verschillende deelgebieden is

concept

45

gekarteerd. Stand in de nabijgelegen gemeente Nederweert, die altijd op identieke wijze is gekarteerd, nam toe van 53 paar in 1994 naar 125 paar in 2003 (Loven & Pahlplatz, 2003) Het geschatte aantal van 50-55 paren is gebaseerd op gegevens uit 2001 (Provincie Noord-Brabant) en 2006 (Provincie Limburg en Defensie). Deze zijn met elkaar vergeleken en afgestemd zodat dubbeltellingen zoveel mogelijk is voorkomen. Hiervoor zijn de criteria van de Provincie Limburg gebruikt. Het Natura 2000-gebied vervult een refugiumfunctie voor deze soort. Bij afname of verdwijning in het agrarisch gebied kan vanuit het Natura 2000-gebied herkolonisatie in het agrarisch gebied plaatsvinden en omgekeerd. Momenteel is de soort ook talrijk aanwezig in het agrarisch gebied. Doelstelling Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren. Mogelijkheden tot behoud Limburg ligt ingeklemd tussen gebieden waar Roodborsttapuiten lokaal behoorlijk talrijk, maar tevens aan de nodige dynamiek onderhevig zijn (Hustings et al., 2006). Dit, in combinatie met een goed heidebeheer is gunstig voor de Roodborsttapuit. Daarnaast bieden natuurontwikkelingsprojecten en agrarisch natuurbeheer diverse mogelijkheden. Herstel van kleinschalig landschapsonderhoud kan daarnaast een nuttige rol spelen met het oog op ruige perceelsranden die de soort ten goede komen. Ook het bewust laten staan van randen in agrarisch gebied die niet bewerkt worden draagt bij aan potentieel habitat. 2.10. Samenvatting staat van instandhouding

Doelstelling Habitattypen, -soorten en broedvogels Oppervlakte Kwaliteit

Huidige staat van Instandhouding

Zwakgebufferde vennen (H3130)

> > Ongunstig

*Galigaanmoerassen (H7210)

= > Matig gunstig

*Veenbossen (H91D0) > > Matig gunstig

Kleine modderkruiper (H1149)

= = Gunstig

Kamsalamander (H1166) = = Matig ongunstig

Drijvende waterweegbree (H1831)

> > Zeer ongunstig

Nachtzwaluw (A224) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 25 paren

Gunstig

Boomleeuwerik (A246) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten

Gunstig

concept

46

minste 65 paren

Roodborsttapuit (A276) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren

Gunstig

Tabel 2.1 Samenvatting 2.11. Overzichtskaarten en tabellen Onderstaande kaarten zijn de locaties van de drie habitattypen, -soorten en vogels weergegeven. Daarnaast geeft tabel 2.2 aan wat de aantal hectares, exemplaren en broedparen zijn.

Instandhoudingsdoelstelling Oppervlakten en aantallen Habitattypen

H3130 Zwakgebufferde vennen 11,6 ha

H7210 Galigaanmoerassen 44,1 ha

H91D0 Veenbossen 34,6 ha

Habitatsoorten

H1831 Drijvende waterweegbree 0 exemplaren

H1149 Kleine modderkruiper 76 exemplaren (34 Tungelroysche beek, 1 Oude Graaf en 41 Ringselven); circa 45 ha

H1166 Kamsalamander 11 volwassen exemplaren in 3 poelen (Bakewell) en nader te onderzoeken aantallen in het Ringselven

Broedvogels

A224 Nachtzwaluw 25-30 broedparen

A246 Boomleeuwerik 60-65 broedparen A276 Roodborsttapuit 50-55 broedparen

Tabel 2.2 Oppervlakten en aantallen instandhoudingsdoelstelling In de bijlagen 1 tot en met 5 staan de kaarten met de huidige situatie en de potenties waar uitbreiding, mits doelstelling, mogelijk is.

concept

47

3. VISIE In voorgaande hoofdstukken is uitgebreid aandacht besteed aan de karakteristieken van het gebied en de instandhoudingsdoelstelling. Ook in de visie zijn de instandhoudingsdoelstelling leidend. In de visie wordt de ambitie beschreven die op korte en lange termijn wordt nagestreefd in de verschillende deelgebieden. Onder de korte termijn wordt de eerste zes jaar verstaan. Dit beheerplan geldt ook alleen voor deze periode. Voor de lange termijn is op dit moment nog geen einddatum bepaalt. 3.1. Korte termijn visie Weerterbos/Hugterheide In het Weerterbos komen verschillende Zwakgebufferde vennen voor die omgeven zijn door moerassen, vochtige en droge heiden.. De omvorming van de bossen in het Weerterbos is ingezet en gaat zich verder ontwikkelen naar natuurlijke bossen waarbij het aandeel natte (veen)bossen toe is genomen . Het gebied is in staat om het gebiedseigen water vast te houden wat ten goede komt aan de kwaliteit van het. De zwakgebufferde vennen in staan onder invloed van kwel en de bijbehorende vegetatie is in ontwikkeling. Neerslag en wind zorgen voor voldoende dynamiek in de vennen waardoor de karakteristieke piobiervegetaties van deze vennen goed tot ontwikkeling komt met kenmerkende soorten als de drijvende waterweegbree welke plaatselijk algemeen voor komt.De afgekoppelde Oude Graaf is strek in kwlaiteit toegenomen en soorten als de Kleine Modderkruiper gedijen goed. Ook andere bijzondere beekfauna als de Bosbeekjuffer en de Beekschaatsenrijder hebben gerpofiteerd van de kwaliteitsverbetering. De droge open bossen en heiderelicten in het Maarheezerveld en Hugterheide vormen plaatselijk broedbiotoop voor Nachtzwaluw en Boomleeuwerik. Door de komst van een ecoduct over de Rijksweg A2 en de spoorlijn Eindhoven-Weert, welke overigens niet wordt gerealiseerd in het kader van het Natura 2000-beheerplan, krijgt het Weerterbos een fysieke ecologische verbinding met Weerter- en Budelerbergen. Weerter- en Budelerbergen Het militair oefenterrein bestaat uit naald- en loofbossen met een gevarieerde open structuur (met verjongingsplekken) waar tevens zoom- en mantelvegetaties aanwezig zijn. Daarnaast zijn er geleidelijke en structuurrijke overgangen van gesloten naar open terrein zoals heiden en open zand. De structuurrijke overgangen en structuurrijke heide wordt bewoond door vogelsoorten als Roodborsttapuit. De zandverstuiving bestaan uit ‘levend’ zand dat onder invloed van de wind, maar ook kunstmatig door het militair gebruik, een bijzonder dynamisch landschap vormt. Hierdoor worden open stuifzanden afgewisseld met kortsmos- en mosvegetaties. Er is voldoende kwalitatief goed habitat voor de Nachtzwaluw en de Boomleeuwerik. De populatie Kamsalamanders in Bakewell heeft zich kunnen handhaven en breidt zich gestaag uit naar de omliggende gebieden doordat er voldoende geschikte poelen aanwezig zijn die de uitbreding mogelijk maken. Ringselven Het Ringselven bestaat uit een groot open water, omgeven door kraggen van Galigaan en Riet. Met name aan de zuidzijde bevinden zich enkele Zwakgebufferde vennen omgeven door vochtige heiden.

concept

48

Hier komt onder andere de Kempense Heidelibel voor. Het Ringselven biedt ruimte voor tal van wateren moerasvogels als de Roerdomp, Snor en de Blauwborst. De waterkwaliteit is nog onvoldoende voor een goede ontwikkeling van Galigaanmoerassen. De Kamsalamander wordt plaatselijk waargenomen. Dit houdt wel in dat het Ringselven leefgebied is voor de soort. De Zwakgebufferde vennen worden gevoed door onder andere kwelwater uit de Zuid-Willemsvaart. Om een goed beeld te krijgen van de kwantiteit en de kwaliteit van het complexe watersysteem wordt er onderzoek uitgevoerd. Dit onderzoek geeft duidelijkheid in de werking van het watersysteem en maakt het mogelijk om keuzes te maken in de te nemen maatregelen die nodig zijn voor de instandhouding van vooral Galigaanmoeras en in mindere mate Zwakgebufferde vennen. Kruispeel In de Kruispeel liggen vegetaties die behoren tot goed Zwakgebufferde vennen. met soorten als Gagel, Drijvende waterweegbree, Veenpluis en Pilvaren. Plaatselijk komt Galigaanmoeras voor. De kwaliteit van de Veenbossen is toegenomen omdat er vernatting heeft plaatsgevonden met gebiedsiegenwater. Het deel van de Tungelroysche beek dat door de Kruispeel stroomt is hydrologisch gescheiden van de Kruispeel. De Tungelroyse beek vormt als beek een eenhied waardoor soorten als de Kleine Modderkruiper zich vrij kunnen verplaatsen over de gehele beeklengte en hierdoor kunnen uitbreiden. Laurabossen De Laurabossen bestaat uit een gemengd bos afgewisseld met structuurrijke heideterreinen. Langs het kanaal liggen Zwakgebufferde vennen die onder invloed van kanaalkwel zich steeds verder ontwikkelen en er groeien al soorten als Gagel, Veenpluis en Drijvende Waterweegbree. Er bevindt zich voldoende geschikt biotoop voor de Boomleeuwerik en de Nachtzwaluw. De structuurrijke heide is geschikt voor soorten als de Levendbarende hagedis. Militaire activiteiten en de extensieve recratie vormen geen bedreiging voor de natuurkwaliteit. 3.2. Lange termijn visie Voor het hele gebied geldt dat de huidige barrières dat de versnippering is opgeheven door de aanleg van faunapassages . De huidige versnipperde beheersituatie is in belangrijke mate teruggebracht door middel van gebiedsgerichte beheerafspraken. Het aantal beheerders is teruggebracht. Weerterbos Het Weerterbos bestaat in zijn geheel uit een natuurlijk nat loofbos met verspreid in de lage terreindelen goed ontwikkelde Zwakgebufferde vennen met soorten als Oeverkruid, Ongelijkbladig fontijnkruid en Veelstengellige waterbies. Het bosareaal is enigszins afgenomen ten behoeve van de vennen. Geleidelijke vernatting met gebiedseigen water heeft geleidt tot een toename van Veenbossen. De Veenbossen zijn goed ontwikkeld en herbergen de diversiteit tussen Veenbossen onder invloed van kwel als ook de Veenbossen die boven de invloed van kwel zijn uitgegroeid. Tussen de Zachte Berken groeien kussens van veenmossen waaronder ook karakteristieke soorten als Smalbladig Veenmos. De bossen worden bewoond door Houtsnippen en Matkoppen.

concept

49

In de watergangen buiten het Weerterbos komt de Kleine modderkruiper voor. De agrarische gronden binnen de begrenzing hebben de functie natuur en vormen een natuurlijk geheel met het natuurgebied. Er is geen sprake meer van versnipperde eigendomssituatie. Op de droge delen van de Hugterheide en Maarheezerveld komen Nachtzwaluw en Boomleeuwerik plaatselijk algemeen voor. Weerter- en Budelerbergen Dit gebied is een robuust, grootschalig en dynamisch stuifzandgebied op basis van een halfnatuurlijk landschap met behoud van de aanwezige cultuurhistorische waarden gebaseerd op het voormalige open landschap. De bossen bestaan naast restanten naaldbos uit een gevarieerd structuurrijk loofbos. Op de overgangen naar het open terrein zijn alle successiestadia die behoren tot een dynamisch stuifzandlandschap aanwezig. Hierdoor is er een mozaiek van kaal zand, kortmos- en mosvegetaties met verspreide grassen en struikheide. In dit gebied is ruimte voor duurzaam militair gebruik en extensieve recreatie. Vogelsoorten als de Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit hebben hier een bolwerk in hun landelijke verspreiding. Daarnaast komen tal van andere soorten voor die gebonden zijn aan het dynamische systeem van de stuifzanden en droge heideterreinen zoals de Heivlinder, Heideblauwtje, Levendbarende hagedis en de Blauwvleugelsprinkhaan. Ringselven Het Ringselven bestaat uit een groot aaneengesloten moerasgebied bestaande uit open water, omgeven door een Galigaanmoeras waarin een grote diversiteit aan planten, vogels en amfibieën voorkomt. Aan de rand van het Ringselven en De Hoort komen Veenbossen voor, alsmede goed ontwikkelde Zwakgebufferde vennen. De kraggen met Galigaan zijn vitaal en er is sprake van verjonging. Het gebied houdt zijn gebiedseigen water langer vast waarna het geleidelijk wordt afgevoerd via de Tungelroysche beek. Ook de waterkwaliteit van het toestromend water vanuit België is aanzienlijk verbeterd waardoor het water minder voedselrijk is en voldoende kalkrijk dat ten goed komt aan de vegetatie. Er is sprake van een gradiënt in vochtgehalte en in voedselrijkdom waarbij het merendeel van het water voedselarm is. De Zwakgebufferde vennen floreren dankzij het vastgehouden regen- en kwelwater. Het Ringselven bevat een duurzame gezonde populatie van de Kamsalamander en er zijn voldoende migratiemogelijkheden zodat er een optimale uitwisseling plaatsvindt met andere kernleefgebieden in de directe omgeving en met het landbiotoop. Kruispeel De waterkwaliteit in het Ringselven heeft zijn doorwerking op de Zwakgebufferde vennen langs de Tungelroysche beek en in de beek zelf waar de Kleine modderkruiper talrijk voorkomt. De Veenbossen zijn kwalitatief goed ontwikkeld mede doordat omliggende gronden die direct grenzen aan de Kruispeel de functie natuur hebben gekregen en nu een eenheid vormen met de overige natuur. De vegetatie in de zwakgebufferde vennen is van goede kwaliteit en de plantenassociatie is vrijwel volledig. Het straalbedrijf is verplaatst. Laurabossen De Laurabossen vormen een kerngebied voor Nachtzwaluw en Boomleeuwerik Er is een structuurrijke heide aanwezig en een gevarieerd loof- en naaldbos met open plekken en brede bospaden. Aan heidegebonden soorten als Levendbarende hagedis en heivlinder komen er voor,

concept

50

4. BELEID EN WETTELIJK KADER In dit hoofdstuk wordt alleen op de plannen ingegaan die direct betrekking hebben op het gebied. Voor achtergronden wordt verwezen naar deel I van het beheerplan. Allereerst wordt het Limburgs beleid beschreven en daarna het Brabants beleid. Als laatste komt grensoverschrijdend beleid aan bod. 4.1. Beleid in Limburg 4.1.1. Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL) Het natuur- en landschapsbeleid van de provincie Limburg is verwoord in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL), door Provinciale Staten vastgesteld op 22 september 2006. Het beschermingsregime van het natuurbeleid is vertaald in de POL-herziening EHS, inclusief POL actualisatie 2008. De POL-herziening EHS leidt tot een helder onderscheid in de natuurbeleidscategorieën van rijk en provincie namelijk de rijks Ecologische Hoofdstructuur (EHS) en de Provinciale Ontwikkelingszone Groen (POG). De uitvoering van het natuurbeleid in de vorm van subsidiepakketten is geregeld in Subsidieregeling Natuur en Landschap (SNL), voorheen Programma Beheer. Voor de natuur- en milieukwaliteit noemt het POL biodiversiteit en regeneratievermogen van de natuur, groene en open ruimte, landschap en cultureel erfgoed als cruciale aspecten. Concreet houdt dit in dat natuurgebieden aan elkaar worden gekoppeld en dat er een natuurnetwerk wordt gevormd dat bijdraagt aan de verbetering van ecosystemen. Het gaat hierbij zowel om behoud van bestaande bos- en natuurgebieden als om het creëren van voorwaarden voor nieuwe natuur. Ook moeten natuurgebieden grensoverschrijdend kunnen zijn.

concept

51

Figuur 4.1 Pol-kaart

Weerter- en Budelerbergen & Ringselven valt in de perspectievenkaart volledig in perspectief 1 (P1): Ecologische Hoofdstructuur (www.limburg.nl). Dit perspectief heeft betrekking op de bestaande bos- en natuurgebieden en nieuwe natuur. Bestaande bos- en natuurgebieden dienen te worden beschermd en waar nieuwe natuur is begrensd wordt gestreefd naar vergroting en onderlinge verbinding van bestaande gebieden tot robuuste eenheden. De Oude Graaf en Tungelroysche beek zijn aangewezen als beken met een specifiek ecologische functie (SEF-beken). Bij deze beken staan behoud en herstel van de natuurlijke waterkwaliteit en systeemeigen processen voorop.

concept

52

4.1.2. Bosnota Limburg Kortweg gaat de Bosnota (Provincie Limburg, 1998) over beleidsdoelen voor zowel bestaand als nieuw bos. Zo stimuleert de provincie om de natuurwaarden te verhogen. Ook heeft de provincie Limburgs bossen aangewezen als ‘bos met accent natuur’ ,opgenomen in de stimuleringsplannen (zie 4.1.6). Dit heeft ook plaatsgevonden voor delen van de Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Daarnaast geeft de provincie A-locatie bossen aan. Voor dit Natura 2000-gebied zijn delen (55 ha) van het Weerterbos aangewezen als A-locatiewaardig bos. Het gebied bestaat grotendeels uit naaldbossen, maar heeft een aanzienlijk aantal percelen met waardevolle, goed ontwikkelde Berkenbroekbos en loofbossen van voedselarme standplaatsen met goed ontwikkelde oorspronkelijke ondergroei. Aan Brabantse zijde ontbreken deze waardevolle percelen (Kapsenberg, 1999). A-locatie waardige bossen zijn op grond van hun kwaliteiten vergelijkbaar met de officieel erkende A-locaties. Aanwijzing als A-locatie betekent dat het beheer in eerste instantie gericht moet zijn op de instandhouding of het herstel van oude en/of bijzondere (relicten van) bosgemeenschappen. Houtproductie en recreatie mogen niet leiden tot aantasting van de aanwezige natuurwaarden. Een bufferzone is hierbij van belang. Bosuitbreiding is vaak gewenst. Voor de habitattypen Veenbossen geldt een uitbreidingsdoelstelling in het kader van Natura 2000. 4.1.3. Nota Natuur en Landschapsbeheer Deze nota voor de periode 2000-2010 vormt het provinciaal beleid ten aanzien van natuur en landschapsbeheer (Provincie Limburg, 1999). Eén van de doelstellingen is het, uiterlijk per 2020, binnen de EHS realiseren van ten minste vier natuurlijk beheerde natuurgebieden van tenminste 500 ha. Bij aaneengesloten oppervlakten van circa 500 ha of meer, ontwikkelt zich natuur die qua soortensamenstelling en ecologische processen dicht bij de van oorsprong hier voorkomende natuur staat. Hier moeten grote delen natuurlijk beheerd worden met een vorm van ongecompartimenteerde extensieve begrazing en een zo laag mogelijk niveau van ingrijpen van de terreinbeheerder. Daarnaast dient voor het gebied een grote eenheid te worden nagestreefd om een zo hoog niveau van natuurlijkheid te bereiken. Een studie heeft bepaald of in het Weerterbos, en op lange termijn ook in andere (deel)gebieden zoals Weerter- en Budelerbergen, gestreefd moet worden naar natuurlijke eenheden van 500 ha en meer. Deze nota wordt herzien voor de periode 2010-2020 en dan wordt extensieve begrazing overwogen. Hiermee wordt aangegeven dat er wel mogelijkheden zijn voor begrazing maar nog zeker is of dit gerealiseerd wordt in dit Natura 2000-gebied. 4.1.4. Beleidsnota Uitvoering Flora- en faunawet Deze nota omschrijft het beleid voor beheer van dierpopulaties, bestrijding en voorkoming van schade door diersoorten en bescherming van de leefomgeving van planten- en diersoorten volgens de regels van de Flora- en faunawet (Provincie Limburg, 2002b). In natuurgebieden vindt, in beginsel, geen bestrijding van beschermde inheemse soorten plaats (artikel 46, lid 3 Flora- en faunawet). Wat betreft Weerter- en Budelerbergen & Ringselven geeft de nota aan dat het gebied Eindhoven-Weert-Kempenbroek een kansrijk leefgebied vormt voor het Edelhert en Wild zwijn. Dit moet blijken uit nader onderzoek in zowel Nederland als België. Dit onderzoek bestaat deels uit het pilotproject in 2005-2008 waar tijdelijk Edelherten ingerasterd zijn in een 150 ha groot gebied in het Weerterbos. 4.1.5. Faunabeheerplan Midden-Limburg 2005-2009 Het provinciale beleid omtrent jacht enerzijds en beheer en schadebestrijding anderzijds is te vinden in de Beleidsnota uitvoering Flora- en faunawet (Provincie Limburg, 2002). Deze nota omschrijft het beleid voor

concept

53

beheer van dierpopulaties, bestrijding en voorkoming van schade door diersoorten en bescherming van de leefomgeving van planten- en diersoorten volgens de regels van de Flora- en faunawet. Jacht Onder jacht wordt verstaan: het opsporen, bemachtigen en doden van wild. Met wild worden hier Haas, Fazant, Houtduif, Konijn, Wilde eend en Patrijs bedoeld. Er mag alleen op Haas, Fazant, Houtduif, Konijn en Wilde eend gejaagd worden in bepaalde perioden tussen zonsopgang en zonsondergang. Op de Patrijs mag niet gejaagd worden, omdat de jacht daarop niet geopend is (www.limburg.nl; Provincie Limburg, 2002). In de volgende categorieën natuurgebieden is in Limburg de jacht niet geopend ingevolge artikel 46, lid 3 van de Flora- en faunawet:

1. Gebieden die krachtens de Natuurbeschermingswet 1998 zijn aangewezen als beschermd natuurmonument (dan wel gebieden waarvan de aanwijzing als beschermd natuurmonument in overweging is genomen), ook wanneer die thans zijn opgenomen in een Natura 2000-gebied;

2. Vogelrichtlijngebieden. Tevens vindt in deze gebieden ingevolge het provinciaal beleid in beginsel geen bestrijding van beschermde inheemse soorten plaats. Uitzondering hierop is mogelijk op grond van artikel 68 van de Flora- en faunawet (zie verderop onder Beheer en schadebestrijding). De beoordeling van de noodzaak tot schadebestrijding wordt gedaan aan de hand van de volgende criteria:

1. buiten de natuurgebieden dienen redelijke inspanningen te worden geleverd om het betreffende belang te beschermen;

2. gebleken moet zijn dat betreffende belangen onvoldoende kunnen worden beschermd indien ingrijpen in dierpopulaties uitsluitend buiten het natuurgebied plaatsvindt;

3. ingrijpen in dierpopulaties in het natuurgebied moet een redelijke bijdrage kunnen leveren aan de bescherming van de betreffende belangen.

Beheer en schadebestrijding Als uitzondering op de bescherming van dieren kan op grond van artikel 68 van de Flora- en faunawet en het Besluit beheer en schadebestrijding een aantal verboden handelingen worden toegestaan. De Flora- en faunawet en het Besluit beheer en schadebestrijding sommen limitatief de belangen op, op grond waarvan ontheffing verleend kan worden. Het betreft de volgende belangen.

• de volksgezondheid en de openbare veiligheid; • de veiligheid van het luchtverkeer; • belangrijke schade aan gewassen, vee, bossen, bedrijfsmatige visserij en wateren; • schade aan flora en fauna; • schade of belangrijke overlast veroorzaakt door Steenmarters aan gebouwen of zich daarin

bevindende goederen; • schade door Vossen aan niet bedrijfsmatig gehouden vee; • het voorkomen en bestrijden van onnodig lijden van zieke of gebrekkige dieren van de soorten:

Edelhert, Ree, Damhert en Wild zwijn. • het voorkomen en bestrijden van schade veroorzaakt door Konijnen of Vossen op sportvelden of

industrieterreinen;

concept

54

• het reguleren van de populatieomvang van dieren, behorende tot de diersoorten Edelhert, Ree, Damhert of Wild zwijn, met dien verstande dat vanwege dit belang slechts ontheffing kan worden verleend indien de aanleiding is gelegen in de schadehistorie ter plaatse en van het omringende gebied of de maximale populatieomvang in relatie tot de draagkracht van het gebied waarin de dieren zich bevinden.

Wanneer er geen andere bevredigende oplossing bestaat en er geen afbreuk gedaan wordt aan de instandhouding van de soort is ontheffing of vrijstelling van de bescherming van een soort aan de orde. Naast het instrument ontheffing wordt er gebruik gemaakt van de vrijstelling ex artikel 65 van de Flora- en faunawet. Dit kan op landelijk of provinciaal niveau. Op landelijk niveau gelden anno 2009 vrijstellingen voor het doden van Houtduiven, Konijnen, Zwarte kraaien en Kauwen om belangrijke schade aan gewassen te voorkomen. Voor het doden van Vossen geldt een vrijstelling om schade aan de fauna te voorkomen. Op provinciaal niveau geldt een vrijstelling voor het met klemmen doden van Woelratten en een vrijstelling voor het verontrusten van een aantal soorten om belangrijke schade aan gewassen te voorkomen (Verordening beheer en schadebestrijding dieren Limburg, 2007). Voor het doden van Mollen, Veldmuizen en Bosmuizen geldt een generieke vrijstelling op grond van artikel 75 van de Flora- en faunawet. De Huisspitsmuis mag op grond van dit artikel worden bestreden in of op gebouwen of daarbij behorende erven of roerende zaken. Zwarte rat, Bruine rat en Huismuis worden op grond van de Flora- en faunawet niet beschermd. Tot slot biedt de aanwijzing ex artikel 67 van de Flora- en faunawet de mogelijkheid personen of categorieën van personen aan te wijzen voor het doden van beschermde of onbeschermde soorten. Hierbij kan worden bepaald dat de toestemming van de grondgebruiker niet nodig is. Voor het doden van onbeschermde soorten (zoals de Nijlgans) is een aanwijzing nodig om van het geweer gebruik te mogen maken. In Limburg geldt een aanwijzing voor het doden van Muskusratten en Beverratten door waterschapspersoneel. Voor bovengenoemde categorieën natuurgebieden is het Waterschap verplicht een in overleg met de beheerder op te stellen plan te overleggen. Faunabeheerplan Midden-Limburg Ontheffingen ex artikel 68 van de Flora- en faunawet worden in beginsel verleend op grond van een faunabeheerplan. De faunabeheerplannen zijn door de Limburgse faunabeheereenheden (thans Faunabeheereenheid Limburg) opgesteld voor de gehele provincie en in 2005 goedgekeurd door Gedeputeerde Staten. Het plan geeft aan welk beheer met betrekking tot in het wild levende dieren voor de provincie Limburg van kracht zal zijn. Het biedt inzicht in risico’s op schade in het werkgebied Midden-Limburg (Faunabeheereenheid Midden-Limburg, 2005). Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven heeft dit vooral betrekking op het Ree, Wild zwijn en in de toekomst mogelijk ook het Edelhert. De Wildbeheereenheden (WBE) die betrekking hebben op Weerter- en Budelerbergen & Ringselven zijn de Limburgse WBE’s Grenskant en De Oude Graaf en de Brabantse WBE’s Diana Someren en De Baronie van Cranendonck. Zij voeren de faunabeheer en jacht uit voor het Limburgse deel. Daarnaast geldt voor terreinen onder beheer van het Ministerie van Defensie dat de afdeling Dienst Vastgoed Defensie (DVD) in overleg met krijgsmachtsdelen, verantwoordelijk is voor de wijze waarop invulling wordt gegeven aan jacht, beheer en schadebestrijding.

concept

55

4.1.6. Ontsnipperingsbeleid Ecoduct A2 In het kader van het Rijks Meerjarenprogramma Ontsnippering (MJPO) onder regie van Provincie Limburg wordt medio 2010 gestart met de realisatie van een ecoduct over de A2 en spoorlijn Weert-Eindhoven. De realisatie komt voort uit het rijksbeleid Nota Ruimte dat vertaald is in het MJPO. Vervolgens is het geland in de provinciale programmering voor ontsnippering van rijkswegen in Limburg. Het ecoduct zorgt ervoor dat de momenteel gescheiden gebieden Weerterbos en Weerter- en Budelerbergen ecologisch verbonden worden. Zuid-Willemsvaart De stalen en betonnen oevers van het kanaal vormen een aanzienlijke barrière voor migratie van dieren. Waterschap Peel en Maasvallei en Rijkswaterstaat willen in dit kader de onderdoorgang van de Tungelroysche beek onder de Zuid-Willemsvaart verbeteren zodat de duiker geschikt wordt als faunapassage. Hierdoor wordt er iets gedaan aan ontsnippering voor kleine dieren. Ook wordt er aandacht besteed aan faunapassages (uittredeplaatsen) in het kanaal waarbij ook gedacht wordt aan het Edelhert. Deze maatregelen zijn voorgesteld in het INTERREG III-project ‘Ontsnippering Kempen-Broek’ (Arts et al., 2007). 4.1.7. Stimuleringsplan De Stimuleringsplannen Natuur, Bos en Landschap dienen als documenten voor het vertalen van natuurdoelen naar pakketten van de provinciale subsidieregelingen voor (agrarisch) natuurbeheer. In de Stimuleringsplannen zijn de doelen voor natuur- en landschapsbeheer gebiedsgericht geformuleerd. Uitzondering is de Oude Graaf. Deze beek met specifiek ecologische functie stroomt door meerdere deelgebieden. Maatregelen om het Weerterbos-complex te herstellen hebben betrekking op deze beek en directe omgeving. Zo wordt het leefgebied voor zeldzame soorten behouden en zal het landbouwwater om het Weerterbos geleid worden. Het Natura 2000-gebied beslaat in het Stimuleringsplan Midden-Limburg-West (Provincie Limburg, 2001) tien regio’s waarvan er twee, ‘het Weerterbos en omgeving’ en ‘Bovenloop Tungelroysche beek en omgeving’ onderdeel zijn van het Natura 2000-gebied. In deze gebieden zijn pakketten opengesteld met subsidiemogelijkheden voor het realiseren van doelen als Berken-Zomereikenbos, Berken- en Elzenbroekbos, Zandschraalgrasland, Droge, Vochtige en Natte heide, Gagelstruweel, Kleine en Grote zeggenmoeras, Voedselarme plassen en Laaglandbeek. 4.1.8. Reconstructieplan De Reconstructiewet is opgesteld om problemen in het landelijk gebied op een samenhangende manier aan te pakken en het reconstructieplan vormt de basis voor de uitvoering daarvan. Het nastreven van doelen en het nemen van bijbehorende maatregelen loopt van 2004 tot 2015. In Limburg is de uitwerking vastgelegd in het Provinciaal Meerjarenprogramma 2007-2013 dat voorziet in toepassing van de Wet Inrichting Landelijk Gebied (WILG). Aandachtsthema’s zijn onder andere het versterken van natuur en landschap en een veerkrachtig watersysteem (Provincie Limburg, 2004). Het Limburgse deel van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is gelegen in het reconstructiedistrict ‘Nederweert’ en grenst aan ‘De Peel’. De doelen voor dit gebied zijn geformuleerd in de documenten Formulering operationele

concept

56

doelen Reconstructieplan Noord- en Midden-Limburg en Provinciaal Meerjarenprogramma 2007-2013 van de provincie (www.limburg.nl). Agrarische gronden liggen veelal in de Agrarische Hoofdstructuur (AHS). De gronden zijn bestemd als extensiveringsgebied en in mindere mate als verwevingsgebied (onder andere in Noord-Brabant) in het kader van de reconstructie. In extensiveringsgebieden wordt voorrang geven aan natuur en landschap en verdwijnen geleidelijk intensieve veehouderijen. Verwevingsgebieden zijn er voor verweving van functies (agrarische bedrijvigheid, wonen en natuur) en hervestiging of uitbreiding van de intensieve veehouderij. De reconstructiedoelen voor Nederweert bestaan onder andere uit realisatie nieuwe natuur, realisatie natuurdoelen EHS, realiseren ecologische verbindingen in POG, soortenbescherming, herstel SEF-beken en bereiken van GGOR. 4.1.9. Provinciaal Waterplan Limburg 2010 - 2015 (ontwerp) In de Programmaovereenkomst ILG (Inrichting Landelijk Gebied) heeft de Provincie met het Rijk afspraken gemaakt over het herstel van de natte natuur in 48 Limburgse TOP-gebieden in 2015. Daartoe zullen de waterschappen uitvoeringsplannen opstellen om te komen tot een zogeheten Gewenst Grond- en Oppervlaktewater Regiem (GGOR) (in Noord- en Midden-Limburg Nieuw Limburgs Peil (NLP)). Onze inspanning in het kader van de ILG voor het herstel van de natte natuur richt zich op het bereiken van zowel kwantitatieve als kwalitatieve waterhuishoudkundige randvoorwaarden, zoals vastgelegd in het GGOR. Conform het provinciaal Kader GGOR (2006) dient het GGOR in de grondwaterafhankelijke natuurgebieden samen te vallen met het voor de natuur Optimale Grond en Oppervlaktewater Regiem (OGOR), teneinde de gewenste natuurdoelen te kunnen behalen. Op basis van dit kader hebben de waterschappen voor de TOP-gebieden, waaronder grondwaterafhankelijke Natura 2000-gebieden, in 2008 een breed maatschappelijk gedragen GGOR opgesteld. In 2010 zullen wij beslissen omtrent de goedkeuring van het GGOR voor geheel Limburg. De waterschappen vertalen het GGOR in maatregelenpakketten in hun Waterbeheerplannen. De maatregelen, die voor 2015 uitgevoerd moeten zijn, kunnen zowel technisch van aard zijn (stuwbeheer, peilgestuurd draineren, herinrichten van watergangen, maaiveldophoging, e.d.) als financieel (schadevergoedingen, natschaderegeling). Ook verandering van grondgebruik (extensivering of overgang van landbouw naar natuur) of reallocatie van EHS kan aan de orde zijn. Vanuit kwaliteitsoogpunt kan het nodig zijn (diffuse) bronnen van verontreiniging van het grondwater aan te pakken. In de deelgebieden Weerterbos, Weerter- en Budelerbergen en Kruispeel is een hydrologisch meetnet (Optimale Grond- en Oppervlaktewater Regime; OGOR) aanwezig en er zijn streefdoelen opgesteld. De peilbuizen zijn geplaatst en de eerste gegevens in het Weerterbos en Kruispeel worden eind 2008 verwacht. Voor Weerter- en Budelerbergen zijn nog geen streefdoelen opgesteld omdat het momenteel nog een ontwerp-meetnet is. 4.1.10. Waterbeheerplan 2010 - 2015 Het waterbeheerplan (Waterschap Peel en Maasvallei, 2008) van het Waterschap Peel en Maasvallei geeft nader invulling aan het waterbeleid zoals dat omschreven is in het POL. Dit beheerplan is tevens onderdeel van het Stroomgebiedsbeheerplan dan in het kader van de Europese Kaderrichtlijn Water (KRW) de doelen en maatregelen beschrijft voor het stroomgebied van de Maas. Het waterbeheerplan beschrijft wat het waterschap in de toekomst gaat doen en schept een kader voor de te nemen maatregelen. Het plan geldt voor de periode 2010-2015. Hier is, naast landelijk en provinciaal beleid, ook rekening gehouden met Europese richtlijnen zoals de Habitat- en Vogelrichtlijn (Natura 2000) en KRW. Het Nieuw Limburgs Peil (NLP) geeft nader invulling aan dit plan en toetst de

concept

57

maatregelen op de instandhoudingsdoelstelling (habitattoets). Deze maatregelen worden na het uitvoeren van de habitattoets één op één overgenomen in het Natura 2000-beheerplan. Voor het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is het herstel van het watersysteem belangrijk, waarbij aspecten als (grond)waterpeil, (grond)waterstroming, water(bodem)kwaliteit en vismigratie meegenomen worden. Ook de afstemming met landbouw en stedelijke omgeving is van belang. 4.1.11. Bestemmingsplan Een gemeentelijk bestemmingsplan is niet direct provinciaal beleid maar een vertaling van het POL en van belang om hier te vermelden. Het plan beschrijft de aanwezige gebiedswaarden en functies in het plangebied en wat er met de ruimte in een bepaalde gemeente mag gebeuren. Er staat ook in waar onder andere gebieden met landschappelijke waarden, natuur en bedrijventerreinen zijn of mogen komen. Bestemmingsplannen bevatten niet alleen regels over het grondgebruik, maar bijvoorbeeld ook over maximale hoogte en breedte van bouwwerken. Het geldt zowel voor burgers, bedrijven als voor de gemeente zelf. In principe moet een bestemmingsplan elke tien jaar opnieuw worden geactualiseerd. Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven zijn de Bestemmingsplannen Buitengebied van de Limburgse gemeenten Weert (Pouderoyen Compagnons, 1999b), inclusief bestemmingsplan NRP-gebied (Pouderoyen Compagnons, 1999a) en Nederweert (Arcadis, 2008; Pouderoyen Compagnons, 1999c) van belang.

• Gemeente Weert: Bestemmingsplan buitengebied 1998. Het plan is vastgesteld op 29 april 1999 en goedgekeurd op 14 december 1999.

• Gemeente Weert: Bestemmingsplan NRP-gebied. Het plan is vastgesteld op 28 oktober 1999 en goedgekeurd op 6 juni 2000.

• Gemeente Nederweert: Bestemmingsplan buitengebied 1998. Het plan is vastgesteld op 13 april 1999 en goedgekeurd op 2 november 1999.

• Gemeente Nederweert. Voorontwerp Bestemmingsplan buitengebied Nederweert. De Inspraaknota is vastgesteld op 20 januari 2009.

Voor meer informatie wordt verwezen naar de bovengenoemde plannen. 4.2. Beleid in Noord-Brabant 4.2.1. Interim Structuurvisie (ISV) Deze visie, voorheen Streekplan, is vertaald naar uitwerkingsplannen. Voor dit Natura 2000-gebied is dat het Regionaal Structuurplan Regio Eindhoven. Hierin staat een ruimtelijk toekomstbeeld voor diverse functies in de regio zoals woningbouw, bedrijventerrein, natuur, landschap en landbouw. In de omgeving van het Natura 2000-gebied zijn functies aanwezig die de basis vormen voor het landschap in de regio. Het structuurplan is van belang voor eventuele vraag naar ruimte voor woningen en/of bedrijven. Zo is er in de directe omgeving ruimte voor vliegveld, spoorlijn en goederenspoor, intensieve regionale recreatie, regionale wegverbinding en dorpsverbindingen, twee te ontwikkelen bedrijventerreinen voor de periode 2005-2015 met een oppervlakte meer dan 5 ha, een te reserveren bedrijventerrein eveneens voor meer dan 5 ha, stedelijk gebied en zoekgebied waarbij omvorming afweegbaar is onder voorwaarden en landschapsbeheer (www.brabant.nl). Door de vernieuwde Wet op de Ruimtelijke Ordening (WRO) is een Interim structuurvisie 2008 opgesteld. Dit plan bevat in hoofdzaak bestaand ruimtelijk beleid, zoals

concept

58

opgenomen in Brabant in Balans (Streekplan Noord-Brabant 2002). In deze vernieuwde visie ligt de focus met name op natuur (GHS; Groene Hoofdstructuur) en landbouw (GHS en AHS; Agrarische Hoofdstructuur). De povincie Noord-Brabant maakt gebuik van het instrument Natuurgebiedplan welke de bouwsteen vormt voor de realisereing van de ecologische hoofdstructuur.

Figuur 4.2 Ecologische hoofdstructuur uit natuurgebiedplan Noord-Brabant 4.2.2. Bestemmingsplan Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven zijn de Bestemmingsplannen Buitengebied van de Brabantse gemeenten Cranendonck (Pouderoyen Compagnons, 2007; Sab adviseurs, 1991; Margry, 1986) en Someren (Croonen, 1998) van belang. Gemeente Cranendonck bestond voor de gemeentelijke herindeling op 1 januari 1997 nog uit de gemeenten Budel en Maarheeze zodat deze

concept

59

bestemmingsplannen vigerend zijn tot er een vernieuwd plan ligt. Gemeente Someren start medio 2008 met een integraal bestemmingsplan dat in 2011 gereed moet zijn (pers. med. J. Peeters, Gemeente Someren). Hierin zijn tevens de reconstructiedoelen opgenomen.

• Gemeente Cranendonck: Ontwerp Bestemmingsplan buitengebied 2009. • Gemeente Budel: Bestemmingsplan Buitengebied 1986. Het plan is vastgesteld op 8 oktober

1987 en goedgekeurd op 20 mei 1988. • Gemeente Maarheeze: Bestemmingsplan buitengebied Oost, herziening 1989-1. Het plan is

vastgesteld op 9 juli 1991 en goedgekeurd op 11 maart 1992. • Gemeente Someren: Bestemmingsplan buitengebied 1998. Het plan is vastgesteld op 25 maart

1999 en goedgekeurd op 9 november 1999. Voor meer informatie wordt verwezen naar de bovengenoemde plannen. 4.2.3. Natuurgebiedsplan Dommeldal Zuidoost De begrenzing van de EHS in Brabant is vastgelegd in 11 natuurgebiedsplannen en één beheersgebiedsplan. Ze beschrijven voor de percelen die tot de EHS behoren de gewenste natuurdoelen en de mogelijkheden voor aankoop of particulier natuurbeheer. Ook geven de plannen inzicht in de beheers- en landschapspakketten en inrichtingspakketten van de provinciale subsidieregelingen natuurbeheer (PSN) en agrarisch natuurbeheer (PSAN). Natuurgebiedplan ‘Dommeldal Zuidoost’ is van toepassing op het Natura 2000-gebied. De natuurdoelen waar de provincie naar streeft zijn ondermeer zandverstuiving, droge en natte heide, droog/heischraal grasland, moeras, grote zeggenmoeras, (on)gebufferd ven, essen-iepenbos en elzenbroekbos, berken-eikenbos, bos met verhoogde natuurwaarden en multifunctioneel bos (www.brabant.nl). 4.2.4. Verdrogingsbeleid Op verzoek van het Rijk heeft de provincie een zogeheten ‘TOP-lijst’ opgesteld. Op die lijst staan natuurgebieden waar de provincie tussen nu en 2015 met voorrang inzet op het bereiken van natuurherstel. Het Rijk draagt via de ILG financieel 50 procent bij aan uitvoeringsmaatregelen in deze gebieden. Op de Noord-Brabantse lijst staan een aantal Natte Natuurparels (NNP) waaronder het Ringselven. De hersteldoelstelling voor deze gebieden is niet nieuw, maar volgt uit al bestaand beleid op het gebied van verdroging en Gewenst gronden oppervlaktewaterregime (GGOR). Voor de Natura 2000-gebieden in Limburg worden de GGOR-plannen uiterlijk in 2009 opgesteld en in 2010 vastgesteld. In Noord-Brabant zijn er nog geen plannen opgesteld. Hiermee zal in 2010 worden gestart, waarbij prioriteit wordt gegeven aan de Natte Natuurparels (waaronder Ringselven). Wel zijn er quickscans uitgevoerd voor de Natte Natuurparels waarvoor een GGOR komt. Het OGOR voor Natura 2000-gebieden, Beschermde natuurmonumenten, specifieke ecologische functiebeken en -beekdalen, prioritaire en kansrijke verdroogde gebieden, dient in 2015 bereikt te zijn. Met het opstellen van de GGOR studies wordt in 2010 gestart. Het provinciale Noord-Brabantse bestuur heeft in haar Verordening waterhuishouding Noord-Brabant 2005 opgenomen dat de waterbeheerders uiterlijk in 2010 het GGOR opstelen. 4.2.5. Provinciaal Waterhuishoudingsplan De Provincie Noord-Brabant is voornemens om een vernieuwd provinciaal Waterhuishoudingsplan (WHP) op te stellen. Het huidige is geldig tot 2009. De Brabantse waterschappen zullen daarnaast ook

concept

60

hun Waterbeheersplannen (WBP’s) actualiseren. Op hoofdlijnen worden doelen beschreven en aangegeven hoe deze bereikt kunnen worden. De waterschappen en gemeenten houden bij de uitvoering van het waterbeleid voor hun gebied rekening met deze provinciale hoofdlijnen. Belangrijke doelstellingen zijn onder andere dat het water voldoende schoon moet zijn en dat de juiste hoeveelheden beschikbaar moeten zijn op de juiste plekken. Dat zorgt er bijvoorbeeld voor dat waterrijke gebieden niet verdrogen en dat water beschikbaar is voor de landbouw. De plannen zijn er dus op gericht om het watersysteem qua wateroverlast en watertekorten op orde te houden (www.brabant.nl). Om invloeden op Natura 2000-gebieden te toetsen, is middels een milieueffectrapportage (plan-MER) procedure hier rekening mee gehouden. 4.2.6. Waterbeheersplan Krachtig water; Ontwerp beheersplan 2010-2015 Dit waterbeheerplan beschrijft de doelen en inspanningen van Waterschap De Dommel voor de periode 2010-2015. Het plan kent zes them’s, te weten Droge voeten, Voldoende water, Natuurlijk water, Schoon water, Schone waterbodem en Mooi water. Deze worden hierna verder uitgelegd. Voor het thema Droge voeten worden gestuurde waterbergingsgebieden aangelegd, zodat de kans op regionale wateroverlast in 2015 in bebouwd gebied en een deel van de kwetsbare natuurgebieden acceptabel is. In beekdalen die in zeer natte perioden van oudsher overstromen, passen we geen overstromingsnorm toe. Voor Voldoende water worden de plannen voor het gewenste gronden oppervlakteregime (GGOR) in zowel landbouw- als natuurgebieden uiterlijk in 2015 vastgesteld. De realisatie van maatregelen in de belangrijkste verdroogde natuurgebieden (Topgebieden) wordt met voorrang uitgevoerd. Voor het thema Natuurlijk water wordt de inrichting en het beheer van de watergangen op het halen van de ecologische doelen uit de Europese Kaderrichtlijn Water en de functies ‘waternatuur’ en ‘verweven’ uit het Provinciaal Waterplan. Om deze doelen te halen worden beekherstelprojecten gecontinueerd, ecologische verbindingszones aangelegd en het barrières voor vismigratie opgeheven. Dit is relevant voor de instandhoudingsdoelstelling Kleine modderkruiper en Kamsalamander. Deze maatregelen worden uitgevoerd per gebied, in één samenhangend maatregelenpakket met herstel van Topgebieden en verbetering van de water(bodem)kwaliteit. Voor Schoon water wordt het proces van samenwerking met gemeenten in de waterketen doorgezet. Er worden gezamenlijke optimalisatiestudies uitgevoerd en afspraken vastgelegd in afvalwaterakkoorden. Verder wordt een deel van onze rioolwaterzuiveringen vergaand verbeterd om te voldoen aan de Kaderrichtlijn Water. Bron- en effectgerichte maatregelen worden genomen om kwetsbare gebieden te beschermen. In het thema Schone waterbodems worden de vervuilde waterbodems aangepakt in samenhang met beekherstel. Afhankelijk van de soort verontreiniging wordt gesaneerd, beheerd of geaccepteerd. Dit heeft betrekking op het Ringselven. Voor Mooi water wordt bij de inrichtingsprojecten de waarde van water voor de mens vergroot. Dit gebeurt door ruimte te bieden aan recreatiemogelijkheden, landschap en cultuurhistorie. Binnen de kerntaken die er zijn, wordt gekozen om twee onderwerpen met hoge prioriteit aan te pakken. dat zijn het herstellen van het watersysteem van Natura 2000-gebieden en het voorkómen van wateroverlast. De inspanningen worden gericht op het realiseren van de waterbergingsgebieden voor 2015, waarbij de gebieden ten behoeve van het bebouwd gebied de allerhoogste prioriteit hebben. Het herstel en de

concept

61

bescherming van de leefgebieden voor zeldzame planten- en diersoorten in Natura 2000-gebieden zijn urgent. Daarom wordt voorrang gegeven aan maatregelen in het watersysteem die hieraan bijdragen. 4.2.7. Reconstructieplan Het Brabantse deel van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven ligt in het reconstructiegebied ‘Boven-Dommel’ en ‘De Peel’. Boven-Dommel Dit reconstructieplan dateert van 2005. Het plan geeft in een integrale visie aan hoe het landelijk gebied zich de komende 12 jaar moet gaan ontwikkelen. De reconstructiedoelen voor de omgevingskwaliteit in Boven-Dommel betreffen opgaven op het terrein van water en bodem, milieu, natuur en landschap. De wateropgave behelst het herstel van de veerkracht van het watersysteem. Gezien de vele beken en het grote aantal natte natuurgebieden is dat een omvangrijke opgave. Met betrekking tot natuur is de belangrijkste opgave in Boven-Dommel de versnelde aanleg en inrichting van de ecologische hoofdstructuur (in 2011). De kenmerkende kwaliteiten en diversiteit van het landschap in Boven-Dommel (bijvoorbeeld de afwisseling tussen open en besloten, droge en natte gebieden) moeten behouden, versterkt en verder ontwikkeld worden. Het bieden van ontwikkelingsmogelijkheden voor een duurzame landbouw is eveneens een belangrijk doel. Ook in biologische landbouw, verbreding, functiecombinaties en groenblauwe diensten worden kansen gecreëerd voor de landbouw. Daarnaast moeten er nieuwe economische mogelijkheden voor het platteland (www.brabant.nl). De Peel Doelen van het reconstructiegebied de Peel zijn: (1) om het wateren bodemsysteem te herstellen. Hiervoor wordt het water bovenstrooms vast gehouden en het grondgebruik afgestemd op het natuurlijke watersysteem, (2) de natuurwaarden in De Peel worden versterkt door een versnelde realisatie van de ecologische hoofdstructuur en door de bescherming hiervan tegen ongewenste invloeden (bijvoorbeeld verdroging en vermesting) en (3) de kenmerkende kwaliteiten van het landschap in De Peel worden behouden, versterkt en verder ontwikkeld. Hierbij wordt aandacht besteed aan de cultuurhistorische, archeologische, architectonische en aardkundige waarden. Dit is onder andere aan de orde bij het aanwijzen van gebieden waar nieuwe functies kunnen komen en bij de uitwerking van reconstructieprojecten. Hierbij wordt de diversiteit van het landschap behouden en versterkt.

4.2.8. Beleidsnota Flora en Fauna Deze nota beschrijft het beleid voor wat betreft de provinciale verantwoordelijkheden genoemd in de Flora- en faunawet. Het omschrijft het beleid voor beheer van populaties, bestrijding en voorkomen van schade door diersoorten en bescherming van de leefomgeving van planten- en diersoorten volgens de regels van deze wet. De huidige beleidsnota geldt van maart 2006 tot maart 2011. Voor de uitvoer van beheer- en schadebestrijding is het van belang dat er geen Natuurbeschermingswet vergunning nodig is. Er dient bij deze ingrepen wel getoetst te worden aan de instandhoudingsdoelstellingen. 4.2.9. Faunabeheerplan 2006-2011 Dit plan is opgesteld door de Faunabeheereenheid als basis voor een samenhangend, structureel beheer van soorten wanneer dat nodig is voor het voorkomen en bestrijden van schade. De

concept

62

Faunabeheereenheid richt zich op beheer en schadebestrijding in relatie tot de in het wild levende inheemse vogels en zoogdieren, en is inmiddels een belangrijk uitvoeringsorgaan geworden voor schadebestrijding en beheer in de provincie Noord-Brabant. 4.2.10. Beschermingsplannen Stuifzanden Het uitvoeringsplan Stuifzanden (Arens et al., 2006) is bedoeld om voor de 26 door de provincie geselecteerde stuifzandgebieden van Noord-Brabant, aan te geven wat de mogelijkheden zijn om het karakteristieke verstuivingslandschap dan wel fragmenten daaruit, te herstellen en te behouden en wat daarvoor het noodzakelijke beheer dient te zijn. In dit rapport worden de Weerter- en Budelerbergen aangewezen als kansrijk stuifzandgebied. Voor de uitvoering van het plan is subsidie beschikbaar bij de Provincie Noord-Brabant. Nachtzwaluw Dit soortbeschermingsplan (van Kleunen et al., 2005a) schept een kader voor de problematiek rondom de Nachtzwaluw in met name Noord-Brabant waaronder Weerter- en Budelerbergen. Het doel van dit plan is het inzichtelijk maken van de problematiek rondom de achteruitgang van de Nachtzwaluw, het opstellen van maatregelen die nodig zijn zodat ze over voldoende geschikt leefgebied beschikken en deze soort in de toekomst duurzaam voor Noord-Brabant en deels Limburg te behouden. Er worden in het plan voorstellen gedaan voor acties om deelpopulaties te behouden en het populatienetwerk te verbeteren en voorstellen voor samenwerking, voorlichting en monitoring. Voor de Weerter- en Budelerbergen betekent dit dat voor de plannen van stuifzanduitbreiding er een compensatieplan wordt opgesteld. Kamsalamander Dit soortbeschermingsplan van Bureau Waardenburg (2007) heeft tot doel vorm te geven aan het provinciaal beleid ten aanzien van deze prioritaire soort. In dit plan zijn de bedreigingen voor de Kamsalamander beschreven en zijn maatregelen opgenomen om het duurzaam voortbestaan van deze soort binnen de provincie Noord-Brabant te waarborgen. Uit het rapport blijkt dat er geen goede gegevens zijn over het voorkomen van de Kamsalamander in het Ringselven en er zijn geen maatregelen hiervoor in opgenomen. Oude vindplaatsen worden onderzocht in het kader van de landelijke ‘Inhaalslag verspreidingsonderzoek’ (Ravon). Dit onderzoek wordt de komende jaren afgerond. 4.2.11. Beleidsnota Hergebruik Stortplaatsen Deze nota vloeit voort uit het Provinciaal Milieubeleidsplan en het Streekplan Noord-Brabant 2002. Uit het streekplan volgt in hoofdlijn dat hergebruik van voormalige stortplaatsen voor de functies wonen, werken en recreatie met name in de stedelijke regio’s kansrijk is. Voor de landelijke regio’s geldt dat hergebruik van stortplaatsen in de agrarische hoofdstructuur in beginsel primair gericht kan worden op de functies landbouw of recreatie. Binnen de groene hoofdstructuur is hergebruik van stortplaatsen voor andere functies dan natuur en recreatie in beginsel niet toegestaan. Voor de stortplaatsen waar op of na 1 september 1996 nog afval is gestort, is op 1 april 1998 een wettelijke Nazorgregeling ingevoerd. Deze regeling is van toepassing op negen Brabantse stortplaatsen waaronder Budelco (Nyrstar). Doel van deze wettelijke regeling is te voorkomen dat deze stortplaatsen na sluiting het milieu alsnog zouden kunnen verontreinigen. Er wordt voorzien in een zodanig beheer van

concept

63

deze stortplaatsen. Nadat ze gesloten zijn wordt bescherming geboden tegen nadelige gevolgen voor het milieu (www.brabant.nl). 4.3. Grensoverschrijdende plannen en beleid Om te zorgen voor een goede samenwerking tussen Belgische en Nederlandse overheden zijn er verschillende grensoverschrijdende plannen opgesteld voor het verkrijgen van een goede ecologische structuur en het gebied op de kaart te zetten wat betreft recreatie. Verder zijn er Vlaamse Gewestplannen en provinciale structuurplannen maar deze worden in dit plan niet behandeld. 4.3.1. Natura 2000 België In Belgie, nagenoeg grenzend aan Weerter- en Budelerbergen & Ringselven, is een Natura 2000-gebied gelegen namelijk ‘Hamonterheide, Hageven, Buitenheide, Stramprooierbroek en Mariahof (code BE2221314).. Dit gebied is aangewezen als Vogelrichtlijngebied voor ondermeer de broedvogels Nachtzwaluw (A224) en Boomleeuwerik (A246). In dit gebied liggen een aantal Habitatrichtlijngebieden zoals ‘Abeek met aangrenzende moerasgebieden’ (code BE2200033) en ‘Hageven met Dommelvallei, Beverbeekse heide, Warmbeek en Wateringen (code BE2200032). Deze gebieden zijn eveneens aangemeld voor onder andere de habitattypen Zwakgebuffende vennen (H3130) en Galigaanmoerassen (H7210) en de broedvogels Nachtzwaluw (A224) en Boomleeuwerik (A246). Deze bovenstaande gebieden staan gezamenlijk op de kaart onder 3.14.

Figuur 4.3 Vogelrichtlijngebieden in Vlaanderen 4.3.2. Grenspark Kempen - Broek Dit grenspark ligt in drie provincies namelijk Noord-Brabant, Limburg en Belgisch Limburg. De streek Kempen-Broek is een landschap met een mozaïek van natuur en landschap waarbij recreatie een belangrijke rol speelt. Het park omvat 26.600 ha groot waar ook het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven onderdeel van is. Ook enkele Vlaamse Vogel- en Habitatrichtlijngebieden maken onderdeel uit van Kempen-Broek (zie par. 4.3.1). In deze regio is uitvoering gegeven aan Europees, Nederlands en Vlaams beleid. Dit grensoverschrijdend landschap is als zodanig opgepakt in een project waarbij de doelstelling zich richt op het vormen van een waardevol en recreatief aantrekkelijk landschap met aaneengesloten natuurgebieden. Om dit te

concept

64

realiseren worden diverse projecten uitgevoerd binnen het INTERREG Grensregio Vlaanderen-Nederland. 4.3.3. Grensoverschrijdend Ecologisch Basisplan (GEB) Dit GEB-plan is een project dat als doel heeft om voor grensoverschrijdende gebieden, die op de grens met Nederland en Vlaanderen (België) liggen, een samenwerkingsverband ten aanzien van een natuurvisie te ontwikkelen (Jeurink et al., 2004). Eén van die gebieden is het Hamonterbroek/Ringselven (nr. 23). Dit gebied is in Nederland begrensd door het Vogel- en Habitatrichtlijngebied en in België door het Vogelrichtlijngebied. De instandhoudingsdoelstelling van de Natura 2000-gebieden zijn richtinggevend voor de natuurstreefbeelden van de GEB-gebieden. Het streefbeeld is een groot grensoverschrijdend gebied met afwisselde natuur zoals heide, vennen, natuurlijke lofbossen en extensief beheerde, kleinschalige (agrarisch) landschap. Voor het GEB-gebied Hamonterbeek/Ringselven zijn een aantal onderzoeken nodig voor het nemen van maatregelen. Het gaat om onderzoeken naar vertraging van waterafvoer, behoefte aan wandelen fietspaden en parkeerplaatsen, mogelijkheden voor herstel oude vloeisystemen en nut en noodzaak van grondwateronttrekkingen. Enkele voorgenomen maatregelen om knelpunten op te lossen zijn het verwerven van grond en/of het afsluiten van beheersovereenkomst rondom het Ringselven, afsluiten van openbare wegen en bemestingsdruk verminderen door beheersovereenkomsten af te sluiten.

concept

65

5. BESTAAND GEBRUIK 5.1. Inleiding Dit hoofdstuk beschrijft het huidig gebruik van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven en directe omgeving. Om inzicht te krijgen in de gebruiksmogelijkheden, zijn de vigerende bestemmingsplannen geraadpleegd. Daarnaast is gekeken naar vergunningen in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998, het ontwerp aanwijzingsbesluit en zienswijzen, aangevuld met interviews en terreinbezoeken. Dit heeft als doel inzicht te krijgen in de activiteiten die reeds plaatsvinden in en rondom het gebied, al dan niet onder voorwaarden. Definitie bestaand en huidig gebruik volgens de Natuurbeschermingswet 1998 Voor het beheerplan is het van belang om die activiteiten te beschrijven waarvan redelijkerwijs (bijvoorbeeld op basis van onderzoeksgegevens of expert-judgement) aangenomen kan worden dat ze van invloed zijn op de wettelijk beschermde waarden van een Natura 2000-gebied. Het bereiken van de instandhoudingsdoelstelling wordt immers beschreven mede in samenhang met het bestaande gebruik. Onder ‘bestaand gebruik’ wordt in de Natuurbeschermingswet 1998 het volgende verstaan: De Natuurbeschermingswet 1998 verplicht dus om gebruik dat op 1 oktober 2005 in of, voor zover relevant, buiten een Natura 2000-gebied plaatsvond in het beheerplan te beschrijven. Deze datum geldt ook voor beschermde natuurmonumenten. Daarnaast kan het beheerplan beschrijven welke andere activiteiten en ontwikkelingen het bereiken van de instandhoudingsdoelstellingen niet in gevaar brengen. Daarmee kunnen ook activiteiten die na 1 oktober 2005 zijn aangevangen, maar nog niet eerder in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 zijn getoetst, in dit beheerplan worden beschreven. In dit beheerplan worden daarom activiteiten beschreven, die bij het vaststellen van dit beheerplan bekend zijn en in redelijke mate toetsbaar zijn binnen het kader van het beheerplan. Deze beoordeling strekt zich dus uit tot ‘bestaand gebruik’ zoals dat is gedefinieerd in de Natuurbeschermingswet 1998 en huidig gebruik zoals dat op het moment van vaststelling van het beheerplan plaatsvindt. Op deze manier wordt ook voor gebruik dat ná 1 oktober 2005 is aangevangen duidelijk of dit schade toebrengt aan de natuurwaarden van een Natura 2000-gebied en of daarvoor misschien een vergunning nodig is. 5.2. Analyse bestemmingen en huidig gebruik De gebruiksmogelijkheden zijn hieronder in beeld gebracht middels de bestemmingsplannen buitengebied van de gemeenten Weert (Pouderoyen Compagnons, 1999b), inclusief bestemmingsplan NRP-gebied (Pouderoyen Compagnons, 1999a), Nederweert (Arcadis, 2008; Pouderoyen Compagnons, 1999c), Cranendonck (Pouderoyen Compagnons, 2009; Sab adviseurs, 1991; Margry, 1986) en Someren (Croonen, 1998) (zie hoofdstuk 4).

Kader Definitie Bestaand gebruik ’iedere handeling die op 1 oktober 2005 werd verricht en sindsdien niet of niet in betekenende mate is gewijzigd, en iedere handeling die na oktober 2005 is gestart en werd verricht op het moment van aanwijzing als Beschermd natuurmonument, Vogel- en/of Habitatrichtlijngebied en die sindsdien niet of niet in betekenende mate is gewijzigd (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis; Ministerie van LNV, 2007).

concept

66

De bestemmingen buiten de Natura 2000-begrenzing zijn beschreven tot aan de te verwachten invloedsfeer van het specifieke gebruik op de habitattypen en -soorten.

Bestemmingen paragraaf Bestemmingen paragraaf Natuurbeheer 5.2.1 Vliegveld 5.2.10

Faunabeheer 5.2.2 Woondoeleinden 5.2.11 Agrarisch gebruik 5.2.3 Militaire doeleinden 5.2.12

Waterbeheer 5.2.4 Nutsvoorzieningen 5.2.13

Recreatie 5.2.5 Grondwateronttrekkingen 5.2.14

Cultuurhistorie 5.2.6 Ontgronding 5.2.15

Archeologie 5.2.7 Bedrijfsdoeleinden en industrie 5.2.16

Verkeer 5.2.8

Spoorweg 5.2.9

Tabel 5.1 Overzicht bestemmingen

Figuur 5.1 Toponiemen van de Bestemmingenkaart

concept

67

5.2.1. Natuurbeheer Bestemming Natuur, bos- en/of natuurgebied Het Natura 2000-gebied is grotendeels bestemd als ‘natuur(parel) of bos- en/of natuurgebied’ waarbij het deelgebied Weerter- en Budelerbergen en een gedeelte van de Laurabossen een militair medegebruik kent. Buiten de begrenzing liggen de natuurgebieden Kettingdijk, Wijffelterbroek, Altweerterheide, Hugterheide en Boksenberg. De gronden zijn bestemd voor behoud, herstel en ontwikkeling van de aanwezige natuurlijke, landschappelijke, archeologische en cultuurhistorische waarden. Het recreatief medegebruik is beperkt tot een aantal plaatsen. De bestemming ‘bosgebied’ is tevens bestemd voor uitoefening van bosbouw en/of houtteelt (delen van Hugterheide en Weerter- en Budelerbergen). Gemeente Cranendonck heeft in haar voorontwerp bestemmingsplan (Pouderoyen Compagnons, 2007) aangegeven dat er geen verslechtering en verstoring van natuurlijke habitats mag optreden en dat landschaps- en natuurwaarden behouden moeten blijven op gronden aangeduid met Natura 2000. Dit geldt ook voor agrarische bestemmingen (par. 5.2.3). Verder zijn er gronden binnen deze bestemming plaatselijk bestemd voor doeleinden van openbare nut, verkeersvoorzieningen, vakantiewoningen. Daar waar militaire doeleinden zijn aangegeven, zijn de gronden tevens bestemd voor militair gebruik in de vorm van schiet-, instructie- en oefendoeleinden. Daarbij kent het Weerterbos nog nadere gebiedsaanduidingen als stiltegebied en bufferzone hydrologisch gevoelig gebied. De stiltegebieden zijn van nature rustige gebieden met geringe geluidbelasting. Het uitoefenen van normale werkzaamheden zoals in de landbouw, bosonderhoud en technische onderhoudswerkzaamheden is volgens het bestemmingsplan mogelijk. Het Ringselven en omgeving heeft als natuurparel en natuurgebied nog dubbelbestemmingen als functie tijdelijke waterberging als concreet overstromingsgebied en grondwaterbeschermingsgebied. Natuurbeheer door terreinbeheerders Limburgs Landschap Het beheer van Limburgs Landschap in het Weerterbos is gericht op het verder ontwikkelen van natuurlijke natte loofbossen in combinatie met moerassen, vennen, droge, natte en schrale heideterreinen. Dit beheer geschiedt door middel van het omvormen van naald- naar gemengd loofbos, herstel van vennen en geleidelijke overgangen van heide naar loofbos. Maatregelen zijn kleinschalige herstelmaatregelen zoals lokaal plaggen, verbreden en openkappen van paden, dunnen en verder vernatten door geleidelijk het waterpeil op te zetten. Bosbeheer Het bosbeheer bestaat hoofdzakelijk uit het geleidelijk omvormen van productiebos naar natuurbos. Hierbij wordt gestreefd naar een inheems en natuurlijk loofbos en vindt omvorming van naald- naar loofbos plaats. Voor de huidige loofbossen wordt nagenoeg geen beheer uitgevoerd. In gemengde bossen wordt het naaldhout geringd dan wel geoogst. Naast het omvormen en ‘niets-doen’ beheer wordt een deel van het bos omgevormd naar moerasachtige terreinen. Met name in de omgeving ‘In den Vloed’. In de natste plekken wordt de vegetatie verwijderd inclusief de strooisellaag. Afhankelijk van hydrologische aanpassingen waarna delen worden ontbost.

concept

68

Graslandbeheer De (agrarische) cultuurgronden zullen geleidelijk worden omgezet naar natuurterreinen. Tijdelijk zullen de gronden extensief begraasd worden, gecombineerd met maaibeheer ten behoeve van verschraling. Momenteel worden deze gronden verpacht en als agrarische gronden in gebruik genomen. De natuurlijke graslanden zoals bij Koolespeelke worden voorlopig niet begraasd en worden daarom gemaaid. Overig Maatregelen in het kader van het Nieuw Limburgs Peil (NLP) en het project Klimaatbuffer zorgen voor de ontwikkeling van natuurlijke natte loofbossen met moerassen en vennen. In het Weerterbos zijn in 2005 op Limburgs grondgebied 15 Edelherten ingerasterd in een 150 ha groot gebied. De groep Edelherten heeft zich inmiddels voortgeplant en de roedel bestaat in 2008/2009 uit circa 25 stuks. Natuurmonumenten Het beheer van Natuurmonumenten in de Laurabossen, Kruispeel en Bakewell is gericht op het creëren van een natuurlijke situatie. Bosbeheer Zo vindt er in de Laurabossen een omvormingsbeheer plaats naar een meer natuurlijk en structuurrijk bos. Hiervoor worden dunningen en groepenkap uitgevoerd. In zijn algemeenheid worden exoten zoals Amerikaanse vogelkers en Amerikaanse eiken verwijderd. Ook is er een integrale begrazing met Schotse Hooglanders op circa 300 ha in de Laurabossen, inclusief het militair oefenterrein ‘Kruispeel/Achterbroek’. De begrazingsdichtheid is variabel en afhankelijk van voedselaanbod. In de Kruispeel wordt naast het af en toe openkappen van Berkenbroekbos weinig beheer gevoerd ten behoeve van dit bostype. In het verleden zijn er wilgen en populieren verwijderd (van der Ploeg & van Belle, 1994). Heidebeheer Het heidebeheer wordt in overleg met Defensie uitgevoerd. Zij streven naar ontwikkeling van vitaal open en structuurrijke heide. Hiervoor wordt er geplagd, gemaaid en vinden verschralingsmaatregelen plaats (Korsten, 2006). Ook wordt er begraasd met schapen waarbij Defensie een proef uitvoert met drukbegrazing om vergrassing van de heide te voorkomen. Graslandbeheer In de graslanden binnen en buiten de Natura 2000-begrenzing vindt hooilandbeheer plaats en er zijn in het verleden diverse poelen gegraven. Ook is er een poelenplan waarin het beheer van de poelen geregeld is. In Bakewells vindt beheer plaats in de vorm van hooilandbeheer, het onderhouden van poelen en opslag verwijderen (Korsten, 2006). De plas Bakewells Peelke wordt regelmatig opgeschoond en oevers geplagd en gemaaid. De graslanden wordt verschraalt door te maaien met nabeweiding. Enkele percelen in deelgebied Bakewell zijn overgedragen aan Natuurmonumenten. Voorheen waren enkele percelen in eigendom van Staatsbosbeheer.

concept

69

Overig Langs het kanaal zijn in 2002-2003 laagten gegraven die zich nu als Zwakgebufferde vennen ontwikkelen. In 2000 heeft er een herinrichting en sanering van de Tungelroysche beek plaatsgevonden. Ook de oevers van de aangrenzende vennen zijn in 2000 vergroot en het huidig beheer bestaat bij deze vennen uit plaggen, maaien en opslag verwijderen. Brabants Landschap Het bosbeheer van Brabants Landschap in de Hugterheide bestaat voornamelijk uit een omvormingsbeheer van het grotendeels Grove dennenbos naar het PNV-type Zomereiken-Berkenbos (Brabants Landschap, 1998). Hierbij wordt gedund in combinatie met het sparen van zaadbomen. Vlaktegewijze omvorming zal worden vermeden (Boswinst, 2005). Houtteelt speelt hierbij een nevengeschikte rol. Ook worden oude heiderelicten open gemaakt en bestaande delen uitgebreid door (handmatig) plagwerkzaamheden. Daarnaast wordt er een exotenbeleid gevoerd voor met name Amerikaanse vogelkers, Amerikaanse eik, Douglasspar en Weymouthden. Defensie Het beheer van Defensie (Weerter- en Budelerbergen en Kruispeel/Achterbroek) bestaat over het algemeen uit het open maken en accentueren van kleine, al dan niet geïsoleerde, heideterreinen en stuifzanden. Het beheer kent een cyclus van vijf jaar waarbinnen het beheer wordt uitgevoerd. Daarnaast worden onregelmatige beheerwerkzaamheden uitgevoerd (Ministerie van Defensie, 2009). Bosbeheer Tot 1990 was het beheer gericht op houtproductie. Hierna is het beheer gericht op het verhogen van de natuurwaarden. In de gesloten bosdelen vindt omvormingsbeheer en geïntegreerd bosbeheer plaats waarbij gestreefd wordt naar meer open, structuurrijk gemengd inheems bos. Hiervoor worden, vooral in het deel ten noorden van de Geuzendijk, dunningen en groepenkap uitgevoerd, bomen geringd, open plekken gemaakt en bosrandbeheer uitgevoerd. Exoten die de ontwikkeling van inheems loofhout verhinderen worden geleidelijk verwijderd. In het verleden is geëxperimenteerd met het kleinschalig plaggen in bossen ten behoeve van verticale structuurvariatie. Op deze plekken treedt verjonging op van met name Grove den. Ook wordt er bosrandbeheer uitgevoerd langs bospaden maar vooral langs het open (stuif)zand om geleidelijke structuurrijke overgangen te ontwikkelen. Heidebeheer Het heidebeheer bestaat uit periodiek pleksgewijs kleinschalig plaggen, maaien, begrazen en het verwijderen van opslag. Met name de meest vergraste delen worden geplagd om verjonging te bevorderen. Ook wordt heideplagsel aangebracht langs de centrale tankbaan. In de Kruispeel is in 2004 op grote schaal geplagd. Sinds 2006 gebruikt Defensie, naast Schotse Hooglanders, schapen in het oefenterrein Kruispeel/Achterbroek. In het deelgebied Weerter- en Boshoverheide wordt niet begraasd. Stuifzandbeheer Tot in de jaren ’70 werd geprobeerd zandverstuiving op militaire oefenterreinen vast te leggen. Ondanks dit voormalig beheer is er momenteel nog stuifzand aanwezig (Swart, 2006). Het huidige beheer is gericht op het actief houden van stuifzand en de uitbreiding van het oppervlak. In het plan van Swart (2006) zijn maatregelen uitgewerkt om het stuifzand actief te houden dan wel te reactiveren. Hiervan zijn de

concept

70

belangrijkste maatregelen het kappen van bos, verwijderen van opslag en plaggen. Bij het kappen wordt rekening gehouden met de windrichting dat essentieel is voor herstel actief stuifzand. Overig Binnen het oefenterrein Kruispeel/Achterbroek is in 2003 een stuw geplaatst om het waterpeil in dit voormalig vochtige heideterrein te regelen. Het gebiedseigen water wordt met dit beheer langer vastgehouden voor het herstel van vochtige vegetaties en bijbehorende fauna (Ministerie van Defensie, 2009). Voorheen werd dit gebied ontwaterd door sloten en greppels. Deze ontwateringsstelsel wordt voorlopig gehandhaafd door Defensie, afhankelijk van de ervaring met het peilbeheer. Waterschap Peel en Maasvallei en De Dommel Het beheer van de Waterschappen bestaat uit het onderhouden met name de primaire waterlopen en open water en de bijbehorende infrastructuur zoals stuwen. De waterlopen worden machinaal geschoond en oevers gemaaid. Zij voeren volgens de goedgekeurde gedragscode voor waterschappen (Unie van Waterschappen) in het kader van de Flora- en faunawet haar werkzaamheden uit. Hierdoor is gegarandeerd dat zorgvuldig met planten en dieren wordt omgegaan. Verder houden zij toezicht en zijn verantwoordelijk voor het peilbeheer in de watergangen en open wateren zoals het Ringselven. Daarnaast monitoren zij de beken en open wateren. Nyrstar Het Ringselven en omliggende gronden zijn in eigendom en in beheer van de zinkfabriek Nyrstar. Het beheer wat Nyrstar doet bestaat uit het regelen (beperken) van de toegang en recreatie, jaarlijks vegen van verbindingssloten, dagelijks peilbeheer van het Ringselven en maandelijkse kwaliteitscontrole van het water op een aantal componenten. Nyrstar is in het kader van de ontwikkeling van het Duurzaam Industrieterrein Cranendonck (DIC) voornemens om het Ringselven onder beheer te brengen bij Natuurmonumenten. Het visbeheer is ondergebracht bij de Visclub ’t Ringselven, zie aldaar. In De Hoort wordt geen specifiek beheer gevoerd. Onderzoek Binnen het Natura 2000-gebied vinden diverse onderzoeken, monitoring en inventarisaties plaats. In alle deelgebieden voeren terreinbeheerders, al dan niet met behulp van vrijwilligers of andere partijen zoals het RAVON, Vlinderstichting, etc. natuuronderzoek uit. Meer informatie hierover is terug te vinden in hoofdstuk 9. Natuurontwikkeling Limburgs Landschap voert diverse natuurontwikkelingsprojecten uit in het Weerterbos. Deze projecten bestaan uit het herstellen van vennen, afgraven en ontwikkelen van voormalige landbouwgronden en het aanplanten van bos. Verder heeft het Waterschap Peel en Maasvallei in een natuurontwikkelingsgebied het maaiveld verlaagd ten oosten en direct grenzend aan de Tungelroysche beek. Meer hierover in paragraaf 5.2.4. Het bestemmingsplan NRP-gebied (Pouderoyen Compagnons, 1999a) van de gemeente Weert heeft op een inmiddels gesloten stortplaats (Altweerterheide) ten oosten van de Laurabossen de bestemming Bos- en Natuurgebied met tijdelijke afvalverwerking gelegd. Vervolgens heeft natuurontwikkeling plaatsgevonden waarbij beperkt extensief recreatief medegebruik mogelijk is. Dit dient wel samen te gaan

concept

71

met de nazorg van deze vuilstort. Nazorg houdt in dat verontreinigingen van de bodem, gronden oppervlaktewater voorkomen worden door het aanbrengen van een schone deklaag en het grondwater rondom deze locatie wordt niet gebruikt. Landgoederen Binnen het Natura 2000-deelgebied Weerterbos is het particuliere landgoed Maarheezerveld gelegen. Het grenst nagenoeg aan de A2. Sinds 2000 is het als landgoed aangemerkt in het kader van de Natuurschoonwet 1928. Een ander landgoed dat voor het merendeel buiten en voor een klein deel binnen de begrenzing ligt is landgoed Kettingdijk. Vanaf 2003 is dit als landgoed aangemerkt en is eigendom van Natuurmonumenten. Het beheer op Maarheezerveld bestaat voor zover bekend uit het vellen van naaldhout en er vindt jacht plaats. Kettingdijk kende een particulier beheer dat gericht was op teelt van populieren. Momenteel kent het een geleidelijk en kleinschalig omvormingsbeheer naar een meer natuurlijk (loof)bos waarbij enkele (populieren) opstanden geveld worden. Het beheer wordt uitgevoerd door Natuurmonumenten.

Figuur 5.2 Landgoederen

concept

72

5.2.2. Jacht, beheer en schadebestrijding Er vinden tellingen plaats om de (ree)populaties te kunnen inschatten. Op aangrenzende gronden vindt afschot plaats van het Ree. Buiten het Natura 2000-gebied vindt jacht plaats door de eerder genoemde Wildbeheereenheden (WBE’s). Op eigendomsgronden van Brabants Landschap is het jachtrecht niet verhuurd aan een WBE maar (onder allerlei voorwaarden) direct aan een jager (natuurlijk persoon). Op het landgoed Maarheezerveld vindt jacht plaats in een ven. Verder wordt op het terreinen van Nyrstar gejaagd en wildschade bestreden. De jacht is verhuurd aan twee jagers die ook lid zijn van de WBE Cranendonck (schrift. med. S. Pustjens, Nyrstar) als bedoeld in art. lid 1 van de Flora en faunawet als mede de toestemming als bedoeld in art. 6, Besluit beheer en schadebestrijding etc. Delen van het terrein liggen zowel in Brabant als in Limburg. Beheer en schadebestrijding zijn in beide provincies verschillend geregeld. Op de terreinen waarop gejaagd kan worden (de gebieden die niet onder de Vogelrichtlijn vallen) wordt gejaagd op de toegestane soorten. Reewildbeheer wordt uitgevoerd in het gehele gebied. Dat geldt ook voor schadebestrijding: afhankelijk van de provincie en Faunabeheereenheid (FBE). Op de militaire oefenterreinen van Defensie vindt geen faunabeheer plaats. Dat wil zeggen dat de stand van het Ree niet actief gereguleerd wordt. Wilde zwijnen In Limburg zijn in de faunabeheerplannen leefgebieden vastgelegd voor Wilde zwijnen (de Meinweg, Meerlerbroek en Blankwater). Buiten deze aangewezen gebieden geldt een nulstandbeheer. Dit houdt in dat Wilde zwijnen in Limburg en Noord-Brabant, buiten de bovengenoemde leefgebieden, niet worden getolereerd en dus schadebestrijding plaatsvindt. Redenen hiervoor zijn met name de schade aan de landbouw en de risico’s voor het verkeer. Wilde zwijnen komen tegenwoordig op verschillende plaatsen in Limburg voor en zijn de laatste jaren in aantal toegenomen. In Stramprooierbroek, België, worden ze af en toe waargenomen, weliswaar in kleine aantallen. Het afschot in het Natura 2000-gebied en aangrenzende landbouwgronden is in handen van de WBE’s. Volgens de provinciale databank is er in 2006 één zwijn geschoten ten oosten van Stramproy. Muskusratten Sinds 1995 heeft het Waterschap Peel en Maasvallei de taak om Muskusratten te bestrijden. Vanaf 2002 wordt ook de Beverrat bestreden maar deze komt momenteel nog niet voor in de omgeving van het Limburgse deel van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Aan de Brabantse zijde komt hij wel voor. Het doel is om de populatie Muskusratten terug te brengen naar een aanvaardbaar niveau en de Beverrat uit te roeien. De Muskusrat wordt bestreden met mechanische middelen zoals klemmen en fuiken/vangkooien en de Beverrat in ‘life traps’ om het doden van de Bever te voorkomen. Weerter- en Budelerbergen & Ringselven ligt in drie vangdistricten. De bestrijding vindt in twee perioden van 15 juli tot 15 oktober en 1 december tot 15 maart plaats door deze wateren lopend af te speuren en er worden fuiken (oeverkantbuis) geplaatst (schrift. med. M. Daemen, Waterschap Roer en Overmaas). De uitvoering vindt conform de in 2008 opgestelde landelijke gedragscode voor bestrijding van Muskus- en Beverratten plaats. In 2006 zijn in Limburg in totaal 57 Muskusratten gevangen in de zes uurhokken waarin het gebied valt. Deze aantallen hebben dus ook betrekking op het agrarisch gebied buiten de begrenzing. Vanaf 2003 is in Limburg een daling in het aantal vangsten van zowel de Muskus- als de Beverrat opgetreden (Daemen, 2007). Op basis van een voorlopige landelijke uurhok rapportage blijkt dat in de eerste 32 weken van 2008 15 Muskusratten gevangen zijn in vijf uurhokken (schrift. med. M. Gosma, provincie Noord-Brabant). Enkele uurhokken zijn overlappend met Limburg.

concept

73

5.2.3. Agrarisch gebruik Gemeentelijke agrarische bestemmingen Het Natura 2000-gebied wordt grotendeels omgeven door agrarisch gebied, veelal met landschaps- en natuurwaarden (ALN). Soms kennen deze gebieden een meerwaarde voor kwetsbare soorten en leefgebied voor struweelvogels. Daarnaast is het merendeel van de agrarische gronden bestemd als extensiveringsgebied en in mindere mate als verwevingsgebied (onder andere in Someren) in het kader van de reconstructiewet. In een extensiveringsgebied wordt intensieve veehouderij afgebouwd en zijn ontwikkelingsmogelijkheden beperkt en wordt voorrang geven aan natuur en landschap. Ook nieuwvestiging is niet mogelijk. Deze gebieden liggen met name rondom bos- en natuurgebieden. Het reconstructiebeleid is erop gericht om enerzijds het agrarisch functioneren te behouden en anderzijds het in stand houden en versterken van de aanwezige landschappelijke en natuurkwaliteiten. De agrarische gronden zijn ten eerste bestemd voor agrarisch gebruik (ontwikkeling van de landbouw) met daarnaast behoud en ontwikkeling van aanwezige landschappelijke (openheid), ecologische, cultuurhistorische en archeologische waarden, recreatieve (mede)gebruiksmogelijkheden inclusief semi-verharde parkeervoorzieningen, landschapelementen, waterstaatkundige doeleinden en verkeersvoorzieningen. Met name het buitengebied van Nederweert en Someren biedt een waardevolle openheid met grenzend aan het bosgebied een kleinschalig landschap. Hier wordt enerzijds gestreefd naar openheid met een grootschalig karakter en anderzijds naar kleinschaligheid met landschapselementen. Voor beiden geldt het behoud en versterking van onbebouwd karakter. Binnen het agrarisch gebied liggen enkele tientallen agrarische bouwblokken waarvan het merendeel veehouderijen zijn waaronder rundvee- en pluimveebedrijven, varkenshouderijen en paardenhouderijen. Ook zijn er tuinbouwbedrijven. Deze gronden zijn tevens bestemd voor recreatief medegebruik met bijhorende voorzieningen behalve het bouwen van gebouwen ten behoeve van recreatief gebruik. Rondom het Weerterbos zijn en aantal agrarische bouwblokken (aangeduid met ‘specifieke vorm van agrarisch’) gelegen. Hiertoe horen grondgebonden bedrijven en enkele glastuinbouwbedrijven. In het Weerterbos zijn nog enkele percelen die gebruikt worden door particuliere (bos)eigenaren. Verder heeft Limburgs Landschap een pachter, die grasland in het Weerterbos agrarisch gebruikt (hooibeheer). Op circa 2,5 km afstand van het Weerterbos, ten noorden van het bosgebied Boksenberg in de gemeente Someren, komt een Landbouw Ontwikkelingsgebied (LOG) in het kader van reconstructie. Door de komst van deze ontwikkelingsgebied worden bedrijven verplaatst zodat ze geconcentreerd en verder van het Weerterbos gelegen zijn. Agrarische activiteiten Met agrarisch gebruik wordt agrarisch gebruik zoals dat in de sectornotitie (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008) omschreven is bedoeld. Niet alles wat in deze notitie genoemd is voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven van belang. In onderstaande tabel 5.2 is een overzicht te zien van agrarische activiteiten die in en rondom dit Natura 2000-gebied plaatsvinden. Het gaat hier uitsluitend om agrarische activiteiten op gronden met een agrarische bestemming. Agrarische activiteiten (zoals beweiden en maaien) op gronden met een natuurbestemming worden tot natuurbeheer gerekend.

concept

74

Activiteit Toelichting Binnen/buiten begrenzing Grondbewerking Zowel ondiepe als diepe

grondbewerking (ploegen, frezen, spitten, egaliseren, etc)

Vindt binnen en buiten de begrenzing plaats.

Gewasbewerking en -verzorging

Bespuiten, bemesten, bewerken grasland (maaien, schudden, etc), oogsten akkerbouwgewassen (incl. maïs)

Binnen en buiten de begrenzing worden gewasbeschermingsmiddelen en bemestingsnormen toegepast conform Europese weten regelgeving.

Beweiding alle grazers Begrazing met rundvee, vleesvee, schapen, geiten, overig

Gronden met agrarische bestemming binnen en buiten de begrenzing wordt met vee begraasd.

Beregening Onttrekken van gronden oppervlaktewater

Buiten de begrenzing wordt zijn beregeningsonttrekkingen (onttrekken van grondwater) conform afspraken met waterschappen en provincies.

Lozingen Vrijkomen van proceswater, afspoelwater van verhard opp. en gietwater

Buiten de begrenzing wordt water geloosd.

Drainage en watergangen Drainage op percelen en detailontwatering (aanleggen, vervangen, onderhoud)

Buiten de begrenzing wordt er gedraineerd en is detailontwatering aanwezig en onderhouden.

Afrasteren percelen Afrasteren met gaas, prikkeldraad, schrikdraad, etc

Binnen en buiten de begrenzing zijn percelen uitgerasterd.

Overige activiteiten Assimilatieverlichting, teeltondersteunde voorzieningen (plastic folie, glas, etc), teeltrotatie, vrije gewaskeuze, opslag brandstoffen, chemische stoffen, caravans, etc en reguliere aan- en afvoer van mest, melk, dieren, etc.

Binnen en buiten de begrenzing worden deze activiteiten uitgevoerd, enkele hiervan ook binnen het gebied zoals aanvoer dieren beweiding, teeltrotatie, bemesting.

Tabel 5.2 Agrarische activiteiten aan de hand van sectornotitie (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008) in en

rondom Weerter- en Budelerbergen & Ringselven

Afhankelijk van de uitkomst van de ‘Community of Practice’ (COP) Ammoniak Peelvenen, waarin samen met LNV, provincies en belangenorganisaties gewerkt wordt aan een oplossing van de Ammoniakproblematiek, zal dit hoofdstuk indien noodzakelijk meer gedetailleerd worden uitgewerkt. 5.2.4. Waterbeheer Rondom maar ook binnen het Natura 2000-gebied liggen diverse wateren zoals vennen, poelen en vijvers. Niet alle open wateren zijn aangegeven in de bestemmingsplannen. Plekken die op de kaart zijn aangeduid als ‘watergang’ zijn bestemd voor berging en afvoer van water, recreatief medegebruik (extensieve dagrecreatie) en ontwikkeling van natuurlijke oevers. Voor het beheer en regulier onderhoud

concept

75

wordt gewerkt volgens de gedragscodes Natuurbeheer, Zorgvuldig Bosbeheer en Unie van Waterschappen in het kader van vrijstellingen voor de Flora- en faunawet. Limburg Het beleid ten aanzien van het beheer wordt verwoord in het Integraal Waterbeheersplan Peel en Maasvallei. Globaal houdt het in dat er gestreefd wordt naar een stand-still situatie van negatieve effecten en herstel van het waterhuishoudkundig systeem binnen natte delen van de ecologische hoofdstructuur (bos- en natuurgebieden) te realiseren. Specifiek voor de Tungelroysche beek (Kruispeel) is het beleid gericht op beekherstel waarbij het waterbeheer gericht is op het herstellen en verhogen van de natuurwaarden (Pahlplatz & Droesen, 2004). Tussen 2000-2006 heeft hermeandering, herinrichting (Visman & van Veen, 2004) en sanering plaatsgevonden in het beektraject Kruispeel (850 m). Hierdoor zal de stroomdynamiek en snelheid in de beek toenemen tot 0,13 m/s. Ook zijn vistrappen buiten de Natura 2000-begrenzing aangelegd. Algemene (reguliere) beheersmaatregelen van deze beek bestaan uit een in- en extensief maaibeheer (2 à 6 keer per jaar maaien), afhankelijk van locatie en omstandigheden. Het waterschap heeft in het voorjaar van 2008 ook de bovenloop van de Tungelroysche beek gesaneerd door vervuild slib te laten verwijderen uit het deel ten noorden van de Zuid-Willemsvaart. Hierdoor wordt voorkomen dat het slib met de waterstroom wordt meegevoerd en stroomafwaarts bezinkt en benedenstrooms de beekbodem gaat vervuilen. Dit is uitgevoerd door Nyrstar in overleg met het Waterschap Peel en Maasvallei en andere betrokkenen als Provincie Noord-Brabant, Provincie Limburg, Waterschap De Dommel en Actief Bodembeheer De Kempen (AbdK). In het Weerterbos liggen diverse watergangen zoals de Oude Graaf, Vloedlossing en de Bossche Vaart (zie figuur 1.4). Deze watergangen met zijlopen worden onderhouden door de het Waterschap Peel en Maasvallei. De landbouwpercelen wateren af op de Oude Graaf en Vloedlossing. De in het Weerterbos liggende rabatten en greppels zorgen voor detailontwatering, ze worden niet dicht gemaakt door Limburgs Landschap maar ze zullen geleidelijk en op een natuurlijke wijze dichtgroeien. Het beheer van de Oude Graaf is, naast de afwateringsfunctie, gericht op zeldzame soorten van stromend water. Onderhoud bestaat uit het extensief opschonen en maaien van de beek. In de gemeente Weert ligt de Zuid-Willemsvaart. Bij het Belgische Lozen komt het kanaal Nederland binnen. Het kanaal is momenteel toegankelijk voor schepen met een afmeting van 63 bij 7,25 meter en een diepgang van 2,1 meter. Er ligt een kleine (insteek)haven ter hoogte van de Laurabossen met toegang tot het terrein van Nyrstar. De oevers bestaan uit stalen en betonnen damwanden. Tussen de Belgische grens (km 48.0) en de IJzeren Man (km 52.0) zijn 14 fauna-uittredeplaatsen (fup’s) aanwezig. Bij km 51.2 kruist de Tungelroysche beek het kanaal middels een duiker onder het kanaal. Deze zal op korte termijn vervangen moeten worden. Het kanaal wordt verder aan beide zijden begrensd door een smalle kade waarop wegen zijn gelegen. Onderhoud wordt sinds 1 mei 2008 gepleegd door Rijkswaterstaat, Waterdistrict Noord-Brabant. Voorheen werden de oevers aan beiden zijden één tot drie keer gemaaid en maaisel afgevoerd. Vanaf 1 mei 2008 worden de oevers jaarlijks gemaaid en afgevoerd ten behoeve van damwandinspecties (schrift. med. F. van Gestel, Rijkswaterstaat). Ook de kunstwerken (sluizen, duikers, damwanden, etc) worden onderhouden. Noord-Brabant Net buiten het Natura 2000-gebied liggen enkele waterlopen zoals de Sterkselse Aa, Kamers-, Raker- en Boschloop. Tot een aantal jaren geleden was het beheer (maaionderhoud) vooral gericht op het tegengaan van wateroverlast. Met het huidige (maai)beheer wordt er rekening gehouden met andere

concept

76

belangen en functies langs watergangen zoals de natuur, recreatie en waterberging. Er wordt gefaseerd en machinaal gemaaid en afgevoerd (www.dommel.nl). Het beheer en onderhoud van het Waterschap De Dommel bestaat uit machinaal onderhoud, toezicht, monitoring en is verantwoordelijk voor het peilbeheer. Voor het Ringselven is Nyrstar verantwoordelijk voor het dagelijks peilbeheer. Waterbodems in de iets grote beken zijn vervuild met onder andere zware metalen uit het heden en verleden, afkomstig vanuit België en de zinkfabriek. Als het voor de waterbeheersing nodig is wordt de bodem verwijderd en afgevoerd (uitdiepen). Zo is een gedeelte van het Ringselven, ten oosten van de Havenweg, in 2007 gesaneerd. Het waterbeheer in het Ringselven en De Hoort gebeurt als volgt (schrift. med. S. Pustjens, Nyrstar): De nummers corresponderen met de nummers op de kaart in figuur 5.3. Er komt water vanuit België (1) ons land in dat van oorsprong, via de Belgische kanalen en inlaatwerk, uit de Maas komt. Het water wordt ingezet in zogenaamde vloeiweiden dat bijdraagt aan het verbeteren van de waterkwaliteit. Via de Hamonterbeek komt het water Nederland binnen. In deze beek wordt kanaalwater ingelaten en staat in verbinding met landbouwgronden, (ongezuiverde) lozingen in België en visvijvers. De toevoerregeling wordt gedaan door terreineigenaren en -beheerders. Via een slotenstelsel komt het water eerst in De Hoort (2). Noordelijk van De Hoort (3) heeft Nyrstar eind jaren ‘90 een zandwinning gehad. De plas wordt enkel gevoed met gronden regenwater en staat niet in verbinding met het Ringselven. Het water uit De Hoort stroomt verder naar het Ringselven (4). De noordelijke plas, hier ook wel bekend als de Zwempeel was vroeger natuurzwembad. Noordelijk van de Zwempeel heeft Nyrstar in 1972-1980 zand gewonnen, de Visvijver (5) en staat in verbinding met de Zwempeel. Er is ook een koelwatervijver (6). De koelwatervijver wordt gevoed met water uit de Zwempeel. Het water wordt gebruikt als koeling voor de Centrale en als koelwater voor NedZink. Het water uit de koelwatervijver loopt over in een sloot. Uit deze sloot onttrekken we het koelwater. Via een sloot (7) langs de Havenweg staat de Zwempeel in verbinding met het zuidelijke deel van het Ringselven, dit is de Vispeel (8). Die sloot is tegelijkertijd aangelegd met de Havenweg. Het peil in de Vispeel wordt door Nyrstar middels twee stuwen geregeld op circa 33.75 m + NAP. Een stuw regelt de toevoer naar Ringselven Oost (10). De tweede stuw regelt de afvoer naar de Verlegde Tungelroysche beek (9). Een groot deel van de Verlegde Tungelroysche beek gaat via een riool, parallel aan de Havenweg. Het deel van de Verlegde Tungelroysche beek langs de Kempenweg is vervolgens een open sloot met een debiet van 100-500 m3/uur. Ringselven-Oost (10) is in de eerste helft van de vorige eeuw gebruikt voor de bezinking van het afvalwater van het bedrijf, vandaar de benaming Klaarvijver. De Klaarvijver is in 2005 opgeschoond en krijgt weer een natuurinvulling. Het peil in Ringselven-Oost wordt geregeld op circa 33.50 m + NAP via een vaste overstort. Het Ringselven-Oost wordt gevoed met water uit de Vispeel. Net achter Ringselven-Oost (11) loost Nyrstar gezuiverd afvalwater met een debiet van circa 350 m3 per uur. De sloot (12) die het water van Ringselven-Oost afvoert naar de Tungelroysche beek is de Oude Tungelroysche beek. Die vormt de verbinding tussen Ringselven-Oost en de duiker onder de Zuid- Willemsvaart. Een andere voedingssloot (13) naar de Tungelroysche beek is de Boshoverheide lossing. Deze sloot voert het regenwateroverschot van de Boshover- en Loozerheide af naar de Tungelroysche beek. De afvoer is beperkt en sterk weersafhankelijk. De Tungelroysche beek (14) gaat via een duiker van 68 meter en een diameter van 0,7 meter onder de Zuid Willemsvaart door.

concept

77

Figuur 5.3 Watersysteem de Hoort en Ringselven

Op het moment van dit schrijven is waterschap De Dommel een quickscan gestart in het kader van GGOR Natte Natuurparels. In deze quickscan wordt een beschrijving van het watersysteem gemaakt. Bovenstaande systeembeschrijving moet worden getoetst aan de beschrijving in de quickscan. Vervolgens zal naar aanleiding van de quickscan een pakket van maatregelen worden geformuleerd ten behoeve van het systeemherstel van de Natte Naturparel. Naast maatregelen ontstaat ook inzicht in kennislancunes waar vervolgens invulling aan wordt gegeven. In Noord-Brabant liggen in de directe omgeving van het Natura 2000-gebied twee waterwingebieden met een grondwaterbeschermingsgebied (buffer) er omheen. Het betreft waterwingebied Someren en Budel. Wingebied Someren ligt ten noorden van het Weerterbos en kent een boringsvrije zone (diepe winning). In Budel ligt ten westen van Weerter- en Budelerbergen en kent een grotendeels 25-jaarszone (ondiepe winning). Brabant Water is voornemens om de middeldiepe winning op te heffen en een diepe winning te gaan uitvoeren waarbij het grondwaterbeschermingsgebied komt te vervallen en evenals Someren een boringsvrije zone komt (www.brabantwater.nl). Voor deze renovatie is een MER opgesteld. De werkelijke uitvoering van de diepe winning heeft echter nog niet plaatsgevonden. 5.2.5. Recreatie Wandelen

concept

78

Weerterbos In het Weerterbos zijn twee gemarkeerde wandelroutes aanwezig. Het startpunt, waar tevens het informatiepaneel en banken staan, is op de kruising van Hoogbosweg-Weerterbosdijk. Bij De Grashut staat een wildobservatietoren aan de rand van het omheinde leefgebied. Binnen het raster worden geen recreanten toegestaan. Daarnaast zijn alle wegen en paden toegankelijk voor wandelaars. Ook gaat er een lage afstandwandelroute door het gebied, de OLAT-route die eveneens door het deelgebied Weerter- en Budelerbergen loopt. Aan Brabantse zijde ligt Hugterheide, die één geheel met het Weerterbos vormt. De wegen en paden zijn vrij toegankelijk en bij de ir. Koenraadweg is het startpunt van één route. Verder zijn er twee parkeerplaatsen gelegen. Door Hugterheide loopt tevens een knooppuntenwandelroute. Nachtelijke wandelingen door recreanten zijn niet toegestaan zonder vergunning van de terreineigenaar. Dit geldt eveneens voor onderstaande deelgebieden. Weerter- en Budelerbergen Dit deelgebied is in zijn geheel opengesteld voor recreatief gebruik. Het gaat voornamelijk om routegebonden recreatie. Wandelen is alleen toegestaan op wegen en paden, al dan niet met aangelijnde honden. Zo ligt er een circa negen km lange wandelroute. Zo ligt er de TRAP-route op de Boshoverheide, natuurwandelroutes op de Weerterheide, de GR-route en de OLAT-route. Op de militaire oefenterreinen van Defensie vinden incidentele activiteiten plaats zoals wandeltochten en oriëntatielopen (GPS) (Ministerie van Defensie, 2009). Laurabossen, Kruispeel en Ringselven In de Laurabossen liggen twee wandelroutes met één startpunt aan de Lozerweg. In 2000 zijn recreatieve voorzieningen getroffen zoals picknickplaatsen, parkeerplaatsen en informatiepanelen. De Kruispeel is niet toegankelijk voor wandelaars maar heeft een uitkijkpunt. Bij het Ringselven loopt een knooppuntenwandelroute maar gaat buiten het gebied om. In het Ringselven zelf zijn geen voorzieningen om te wandelen aangebracht. Het gebied is daarmee ontoegankelijk. In alle deelgebieden is recreatief meubilair zoals banken, vuilnisbakken en informatiepanelen aanwezig, al dan niet met parkeergelegenheden. Deze voorzieningen worden druk bezocht en gebruikt om te picknicken. Fietsen In het Weerterbos ligt een druk bezocht fietspad langs de Heugterweg/Maarheezergrensweg. Dit maakt deel uit van het knooppunten-netwerk. Er is geen specifieke fietsroute aangelegd. De reguliere wegen en paden mogen ook door fietsers gebruikt worden. Voor de mountainbikers is er ook een route van 25 km aanwezig. Weerter- en Budelerbergen wordt doorsneden door de doorgaande Geuzendijk waarlangs een fietspad loopt. Ook langs de Maarheezerhuttendijk ligt een fietspad. In het gebied ligt ook een fietsroute die onderdeel uitmaakt van een regionaal knooppunten-netwerk. Deze is gelegen aan de oostzijde van het gebied en ligt deels gelijk aan de wandelroute. Daarnaast is er een mountainbikeroute in de regio aangelegd die deels door de drie militaire oefenterreinen gaat. Er worden ook tochten in wedstrijdverband georganiseerd (Ministerie van Defensie, 2009). Het is dus alleen toegestaan op de daarvoor aangewezen

concept

79

paden te fietsen maar Defensie geeft aan dat met name mountainbikers zich ook buiten deze routes begeven. De Laurabossen kennen één verhard fietspad en een mountainbikeroute die beiden onderdeel uitmaken van een regionaal netwerk (fietsroutenetwerk). Het fietspad wordt beheerd door de gemeente Weert. In de Kruispeel is geen fietspad gelegen. Paardrijden Het Weerterbos heeft een ruiterroute en een menroute dat onderdeel is van een regionaal netwerk. Aangespannen rijden vindt vooral plaats op bestaande paden welke niet bewegwijzerd zijn en daarom niet als zijde route moet worden genoemd. Voor de menners is dit wel een ‘bestaande route’ in hun beeldvorming. Bij wildrasters van Edelherten zijn speciale poorten geplaatst voor menwagens. Weerter- en Budelerbergen kent een aantal ruiterpaden, een ruiterroute van 20 km en een menroute van 5 km. De regionale ruiterroute loopt langs Bakewell en wordt beheerd door de gemeente Weert (Staatsbosbeheer, 2003). Sinds 2001 is ruiterrecreatie alleen toegestaan op de routes. Vanuit manege Van Horne Hoeve, nabij bungalowpark Weerterbergen, vertrekken groepen met ruiters en huifwagens en koetsen. Hier start ook de menroute en deze omgeving wordt het meest intensief gebruikt. In de Laurabossen liggen één ruiterroute en een menroute (aangespannen rijden). De Kruispeel kent geen ruiterpad. Scouting De militaire oefenterreinen worden voornamelijk in de zomermaanden gebruikt door diverse scoutinggroepen. Defensie heeft een raamcontract met Scouting Nederland voor activiteiten die door Defensie worden beschouwd als natuurgerichte recreatie. De scoutinggroepen maken regelmatig gebruik van de terreinen voor kampementen. Nachtelijk wandelingen komen ook voor (Ministerie van Defensie, 2009). Crossterrein Op de Weerterheide (verlengde zandpad van de Schoordijk), onderdeel van het Natura 2000-deelgebied Weerter- en Budelerbergen ligt een crossterrein ‘De Legerplaats’. De crossbaan wordt nagenoeg elk weekend (zaterdags van 13.00 tot 16.00u en zondags van 11.00 tot 16.00u) gebruikt door crossvereniging MAC De Kempenrijders. Ook worden er met enige regelmaat wedstrijden gehouden. Bezoekers, soms wel honderden, komen veelal met auto’s, campers, caravans of motoren (Ministerie van Defensie, 2009). Vissen Er wordt zowel binnen als buiten de Natura 2000-begrenzing gevist. Er wordt in het Ringselven intensief gevist in vijf viswateren door Hengelsportvereniging ’t Ringselven Budel. De viswateren 1, 2, 3 en 5 vallen binnen de begrenzing. Er liggen diverse steigers en tientallen visstekken. Volgens het reglement van de vereniging is het verboden te vissen zonder vergunning, vissen mee te nemen en afval achter te laten. Daarnaast dient de natuur gerespecteerd te worden. Naast het algemeen (dagelijks) gebruik worden ongeveer 20 viswedstrijden per jaar georganiseerd, gebaseerd op de wedstrijdkalender van 2008 (www.hsvringselven.nl). Er worden dag- en avondwedstrijden georganiseerd die respectievelijk van 9.00 tot 17.00 uur duren en van 18.30 tot 21.30 uur.

concept

80

Figuur 5.4 Viswateren HSV ‘t Ringselven

Verder wordt er gevist in de Zuid-Willemsvaart, Tungelroysche beek, visvijvers Voorhoeveweg (onderdeel CZW), Grote IJzeren man en aan de Driebos (Maarheeze). De visvijvers Voorhoeveweg en Grote IJzeren Man worden niet nader beschreven. Langs de Zuid-Willemsvaart wordt regelmatig gevist. Het visrecht op vrijwel al de waterlopen van Waterschap Peel en Maasvallei is verhuurd aan hengelsportfederaties waaronder de Tungelroysche beek. Het deel van de Tungelroysche beek dat onderdeel is van het Natura 2000 gebied is een bovenloop met veel plantengroei. Er zit nauwelijks voor de sportvisserij interessante vis waardoor in de praktijk hier niet gevist wordt. Bovendien is de kleine modderkruiper een soort waarop niet gevist wordt (schrift. med. J. Hoogveld, Waterschap Peel en Maasvallei). De visvijver aan de Driebos te Maarheeze is het visterrein van Hengelsportvereniging ’t Tipke. Het viswater grenst aan het Vogelrichtlijngebied Hugterheide. Er worden buiten het algemeen dagelijks gebruik jaarlijks nog ruim 10 wedstrijden georganiseerd, gebaseerd op de kalender 2008 (www.hsvtipke.nl). Het is onder andere toegestaan om ’s nacht te vissen. Volgens het reglement van de vereniging is het onder andere verboden om muziek, herrie en een kampvuur te maken, (radiografische) voerboten te gebruiken, etc. Recreatiegebied IJzeren Man Het gebied rondom De IJzeren Man, dat buiten de Natura 2000-begrenzing ligt, heeft de bestemmingen bospark en dagrecreatie en kent diverse voorzieningen zoals een waterplas, natuur- en milieueducatiecentrum, zwembad, hertenkamp, speeltuin, ijsbaan, natuurcamping, wandelpaden, parkeergelegenheden, trimparcours, hippisch centrum/stoeterij, bos- en natuurelementen, politiedressuurterrein, restaurant Dennenoord en een volkstuin. Deze gebruiksvormen zijn op een afstand van ongeveer één kilometer buiten het Natura 2000-gebied gelegen.

concept

81

Bungalowpark Weerterbergen In de gemeente Weert, grenzend aan het Natura 2000-deelgebied Weerter- en Budelerbergen, ligt een vakantierecreatiepark. Het park bevat ongeveer 500 vakantiebungalows en een kampeerterrein. In 2007 is dit park voor het laatst uitgebreid met circa 50 groepsrecreatiewoningen. Er worden diverse activiteiten aangeboden zoals waterrecreatie (waterfietsen, kanoën, zwemmen, vissen) in omliggende vijvers, sportaccommodaties (tennis, voetbal), manege (Van Horne Hoeve), etc. Ook zijn horecagelegenheden (restaurant, café) aanwezig. Maneges/paardenhouderijen Rondom het Natura 2000-gebied liggen enkele maneges/paardenhouderijen in de gemeenten Weert en Nederweert. Weert De manege Van Horne Hoeve is gelegen bij het vakantiepark Weerterbergen. Er vinden verschillende activiteiten plaats op het terrein zelf maar ook erbuiten. Zo zijn er de mogelijkheden voor rijlessen, buitenritten, ponykampen, huifkarren- en koetstochten. Voor de buitenritten en tochten wordt gebruik gemaakt van het aangrenzend Natura 2000-deelgebied Weerter- en Budelerbergen. Voor buitenritten bestaat de groep uit maximaal 10 personen en voor huifkarrentochten uit maximaal 15. Verder is er een horecavoorziening (restaurant) en feestzaal aanwezig waar diverse evenementen worden georganiseerd (www.vanhornehoeve.nl). Ook Aan De Achterste Singel en aan de Vrakkerstraat-Groothulsterweg liggen paardenhouderijen waar recreatief gereden wordt. Nederweert In Nederweert liggen paardenhouderijen aan de Eindhovense weg en aan de Doktor Anton Philipsweg te Nederweert. Aan de Booldersdijk en Grasdijk liggen twee maneges. Sportvelden In Budel-Dorplein, gemeente Cranendonck, liggen vijf sportvelden naast de zinkfabriek Nyrstar. Deze worden beregent waarbij mogelijk een kleine grondwateronttrekking plaatsvindt. In Maarheeze ligt eveneens een sportcomplex, gelegen aan de Koenraadtweg nabij de Hugterheide. Hondentrain-complex en -pension Ten zuidenoosten van de Laurabossen (Vetpeelweg) is een terrein waar honden getraind worden (gehoorzaamheids- en behendigheidstrainingen). Er wordt door hondenvereniging ‘De Trouwe Vriend’ wekelijks les gegeven. Op woensdag van 20.00 tot 21.00u en zaterdags van 8.45 tot 12.00u. Op zondagen traint politievereniging ‘Ons Genoegen Gastel’ haar honden op het oefenterrein Weerterheide, onderdeel van het Natura 2000-gebied. Op het terrein van manege Van Horne Hoeve worden eveneens honden getraind. In de gemeente Cranendonck ligt tegen de Hugterheide, op de grens met Someren ook een hondenpension, aangeduid als ‘semi-agrarisch doeleinden’. Modelbouwclub

concept

82

Net buiten de Natura 2000-begrenzing ten oosten van het Weerterbos is een modelvliegclub (MBC) aanwezig op ongeveer 180 meter afstand. Deze club is opgericht in 1971 en telt momenteel ongeveer 80 leden (www.mbcweert.nl). Het hele jaar door wordt er actief gevlogen op met name zondagen. In de zomermaanden wordt er ook op woensdagavonden en de zaterdag gevlogen. Leden kunnen elke dag van de week vliegen op het terrein aan de Hoogbosweg. Daarnaast worden er nog extra vliegdagen georganiseerd die meer bezoekers trekken. Op het terrein ligt een baan met een lengte van 126 meter en 30 meter breedte. Sinds 2006 is een nieuw clubhuis aanwezig. In onderstaande afbeelding is het vlieggebied zichtbaar. Figuur 5.5 Vlieggebied MBC Weert

Omdat het vliegveld tegen een natuurgebied ligt waar veel beschermde vogelsoorten aanwezig zijn, wordt er naar gestreefd dat het geluid van de modelvliegtuigen onder de 80 dB(A) blijft. Deze grens is ook wettelijk verplicht en de nieuwe vliegtuigen voldoen hieraan. Ook de vliegcontouren liggen buiten de begrenzing. Congrescentrum/Conferentieoord Binnen de Natura 2000-begrenzing, gelegen binnen het deelgebied Weerterbos, ligt Peerkesbosch, een cursus- en congrescentrum. Het is tevens een groepsverblijf. In het bestemmingsplan (Arcadis, 2008; Pouderoyen Compagnons, 1999c) heeft dit de bestemming ‘bijzondere doeleinden’. Grenzend aan het Weerterbos ligt Daatjeshoeve, momenteel een burgerwoning. Het idee bestaat om er een conferentieoord van te maken met horecamogelijkheden. Momenteel is het al een fietscafé en de benodigde vergunningen zijn reeds afgegeven. Golfbaan Golfclub & Countryclub Crossmoor heeft 18 holes en een drivingrange. Het idee bestaat om in zuidelijke richting uit te breiden met negen holes. Op het terrein is een clubhuis, waarbij een deel dient als hotel ‘Hostellerie ’t Laurabos’ dat slaapgelegenheid biedt voor circa 30 personen. Ook is er een restaurant en kunnen andere activiteiten ondernomen worden zoals jeu de boules en tennis (www.crossmoor.nl). Het graslandbeheer bestaat uit maaien op basis van ecologische richtlijnen en beperkte bemesting en

N

concept

83

beregening. Er wordt niet gespoten of gebrand. Tijdens de uitbreiding is rekening gehouden met de aanwezige en verwachte flora en fauna. Kampeerboerderij Ten zuiden van het golfterrein ligt kampeerboerderij ‘St. Jozefshoeve’. Deze groepsaccommodatie heeft twee verblijven waaronder een zorgverblijf. In totaal kan deze accommodatie 65 personen herbergen (www.jozefhoeve.nl). Horeca Binnen de gemeente Weert, direct grenzend aan het Natura 2000-gebied en ingeklemd tussen de A2 en spoorlijn Weert-Eindhoven, liggen de horecagelegenheden Wilgenhof met restaurant Goudreinet en café en hotel ‘Dennenhof’. Langs de Geuzendijk, ten noorden van recreatiepark Weerterbergen, ligt een café/restaurant ’t Blaakven. Verder zijn er diverse horecagelegenheden in combinatie met andere bestemmingen aanwezig waaronder de Daatjeshoeve (vergunningen voor conferentieoord met horeca). Dit is bij de betreffende bestemming vermeld. Schietvereniging en Schutterij Eveneens tussen het spoor en de A2 ligt een perceel van de schietvereniging (Op Kernies 1) met een restaurant. Hier zijn uitsluitend bouwwerken ten behoeve van de schietsport zoals kleedkamers, sanitaire ruimten, opbergruimten, kantine en schietbomen aanwezig. Ten noorden van vakantiepark Weerterbergen ligt aan de Geuzendijk een schutterij binnen de Natura 2000-begrenzing. In Budel-Dorplein, gemeente Cranendonck, ligt een schutterij tegen het Ringselven aan. Incidentele activiteiten Binnen de militaire oefenterreinen van Defensie vindt ook incidenteel medegebruik plaats in de vorm van wandelen mountainbiketochten, oriëntatielopen, training van sledehonden en training van bloedhonden (Ministerie van Defensie, 2009). De activiteiten vinden met name in de zomermaanden plaats, komen incidenteel voor en zijn van korte duur. 5.2.6. Cultuurhistorie In het Weerterbos, gemeente Nederweert, komt een aantal cultuurhistorische elementen voor. Deze gronden zijn bestemd voor de aanwezige elementen in de vorm van beeldbepalende panden, veldkapellen en -kruizen. In het Weerterbos op de grens met Brabant staat een grenskerk, aangewezen als Rijksmonument, en een herdenkingskruis nabij De Grashut. Zowel het kruis als het monument voor de Grenskerk worden onderhouden door Limburgs Landschap. Op de grens met Brabant staat langs de Geuzendijk ook een monument. In de gemeente Weert is de herenboerderij van Beauchamps aangewezen als gemeentelijk monument. Ook de verkavelings-, ontwaterings-(rabatten) en padenstructuur zijn cultuurhistorische aspecten die in de toekomst geleidelijk zullen vervagen door het gevoerde beheer en ontwikkelingen. 5.2.7. Archeologie In de gemeente Weert en Nederweert zijn verschillende archeologisch waardevolle locaties waar archeologische vondsten zijn gedaan als zodanig vastgelegd in het bestemmingsplan. Deze aangewezen gronden zijn bestemd voor het behoud en bescherming, dan wel herstel van archeologische waarden. Deze gebieden zijn zowel in als buiten het Natura 2000-gebied gelegen binnen de bestemmingen

concept

84

‘bosgebied’ en ‘agrarisch gebied’. Boshoverheide, onderdeel van Weerter- en Budelerbergen, herbergt één van Europa’s grootste urnenvelden met ongeveer 100 grafheuvels. Nabij het urnenveld zijn recreatieve voorzieningen zoals verharde paden, (picknick)banken en informatieborden aanwezig. Deze voorzieningen worden door de gemeente Weert onderhouden. Onderhoud aan de grafheuvels wordt uitgevoerd door Dienst Vastgoed Defensie in samenwerking met Rijksdienst voor cultureel Erfgoed (RCE). Het gras op de heuvels wordt jaarlijks gemaaid zodat het vrijgehouden blijft van boom- en struikopslag. Hierdoor blijven de heuvels herkenbaar in het landschap. Eventuele boomvormers worden verwijderd (Ministerie van Defensie, 2009). 5.2.8. Verkeer Deze bestemming is uitsluitend bestemd voor wegen, straten, voeten fietspaden en parkeer- en geluidswerende voorzieningen. Het aantal rijstroken per weg mag niet toenemen. Daarnaast liggen er diverse openbare wegen, al dan niet begeleid door (lineaire) landschapselementen, in en om het gehele Natura 2000-gebied. Wegen en bermen zijn tekstueel geëxclaveerd in het aanwijzingsbesluit. De A2 is volgens het provinciaal Verkeers- en Vervoersplan (Provincie Limburg, 2007) een hoofdverbindingsas, onderdeel van het hoofdwegennet (HWN) en de N564 is een regio- ontsluitingsweg, onderdeel van regionale verbindingswegen (RVWN). De A2 heeft naast een regionale functie ook een (inter)nationale functie. De autosnelweg heeft vier rijstroken en doorkruist het gebied. Er ligt een zone langs die de bebouwingsgrens van de A2 aangeeft. Het beheer van de A2 door Rijkswaterstaat houdt in dat een aantal keren per jaar onderhoud gepleegd wordt aan verhardingen, bermen, taluds, watergangen, beplantingen en kruidachtige vegetaties zoals beschreven in het werkbestek Nr. LB-8478 van Rijkswaterstaat Dienst Limburg. In het kader van het provinciaal ontsnipperingsbeleid wordt medio 2009 gestart met de realisatie van een ecoduct over de A2. Het maakt onderdeel uit van een groter gebiedsgerichte aanpak. Naast de A2 liggen er vele openbare (on)verharde gebiedsontsluitingswegen (2 rijstroken) zowel binnen als buiten de Natura 2000-begrenzing. Met name de openbare wegen rondom het Weerterbos en hebben een hoge verkeersfrequentie maar ook onder andere de Eindhovenseweg, Geuzendijk, Maarheezerhuttendijk in deelgebied Weerter- en Budelerbergen en Kempenweg en Havenweg tussen het Ringselven en Kruispeel/Laurabossen. Langs beide zijden van het kanaal liggen verharde wegen. Aan de noordzijde ligt de drukke N564 (Kempenweg) en de secundaire weg (Lozerweg) aan de zuidzijde wordt gebruikt als fietspad en auto-ontsluiting van aanliggende percelen. De provinciale weg (N564) ten noorden van het kanaal is een weg met een hoge verkeersintensiteit. De verkeersintensiteit van de Lozerweg is beperkt (Pouderoyen Compagnons, 1999b). Men streeft naar een verkeersluwe situatie vanwege de aanwezigheid van regionale fietsroutes. In en rondom het Natura 2000-gebied liggen diverse parkeergelegenheden en picknickvoorzieningen. 5.2.9. Spoorweg De gronden zijn aangewezen voor spoorwegvoorzieningen met bijbehorende gebouwen, bouwwerken, wegen, bermen, taluds en al dan niet gelijkvloerse kruisingen met wegen, water, waterhuishoudkundige en groenvoorzieningen. Aan het spoor wordt divers klein en groot onderhoudswerk gepleegd zoals (niet uitputtend) het verwijderen van bosopslag, vervangen van spoorbielzen en oude ballast (het grind) etc.

concept

85

Het deelgebied Weerter- en Budelerbergen wordt doorsneden door een goederenspoor dat onderdeel uitmaakt van de spoorlijn Weert - Budel - Belgische grens; deze spoorlijn is tevens onderdeel van de doorgaande internationale spoorverbinding de IJzeren Rijn (Antwerpen - Lier - Neerpelt - Weert - Roermond - Dalheim - Rheydt). De enkelsporige spoorlijn Budel-Weert loopt van west naar oost. Sinds 2004 is dit deel nog maar zeer beperkt in gebruik. Op verzoek van België, dat hier een ‘recht van doortocht’ heeft door Nederland, wordt door Nederland en België gezamenlijk onderzocht hoe de doorgaande internationale spoorverbinding vanaf de Belgische grens via Weert en Roermond naar de Duitse grens gemoderniseerd en weer in gebruik genomen kan worden (zie paragraaf 5.3). Bij het Ringselven loopt een enkelspoor vanuit België voor industriële doeleinden. Het is een zijspoor van de spoorlijn Belgische grens - Budel - Weert. Per dag rijdt er overdag één trein van en naar België (twee treinbewegingen per dag) tot de zinkfabriek Nyrstar voor het aanvoeren van erts. Onlangs (2007-2008) heeft Nyrstar het laatste gedeelte van het spoor gesaneerd. Dit deel leidde voorheen naar de voormalige Akzo terrein dat langs het kanaal gelegen was. Verder doorsnijdt de spoorlijn Weert - Eindhoven het gebied ter hoogte van de A2. Dit spoor wordt gebruikt voor zowel goederen als personenvervoer. Op basis van de vastgelegde dienstregelingpatroon van reizigerstreinen zoals die bekend is bij de provincie Limburg is het treinverkeer deels bepaald. Het treinverkeer heeft overdag een intensiteit van 2 Intercity treinen en 2 stoptreinen per uur per richting. 's Avonds (na 20.00 uur) 2 Intercity’s en 1 stoptrein per uur per richting. Tijdens de dienstregeling overdag kunnen er 2 goederentreinen per uur per richting rijden, maar de exacte intensiteit is bij de provincie onbekend, evenals de intensiteit ’s nachts. In de prognoses voor 2030 verwacht ProRail op die spoorlijn een intensiteit van 216 reizigerstreinen en 36 goederentreinen per etmaal in beide richtingen samen [Bron: Kamerstuk 27.737, nr. 25, bijlage 2 van de bijlage]. 5.2.10. Vliegveld In de gemeente Cranendonck ligt vliegveld Kempen Airport. Het grenst aan het Natura 2000-deelgebied Weerter- en Budelerbergen (zie figuur 5.6). De Luchthaven is aangewezen door de Ministers van Verkeer en Waterstaat en van VROM voor openbaar nationaal- en internationaal burgerluchtverkeer in de ICAO annex 14 klasse 2B. De luchthaven is geopend tussen 07.00 en 23.00 uur en is uitgerust met een instrument naderingsysteem om luchtverkeer af te kunnen handelen bij slechtweersomstandigheden en buiten de daglichtperiode. Kempen Airport is de drukste zakenluchthaven van de Benelux met als unicum dat alle vliegoperaties zonder klachten van omwonenden worden uitgevoerd. Debet hieraan zijn de strikt afgewogen procedures [bron: IVW en commissie ex art.28]. Er is één verharde startbaan voor ‘gewone’ vliegtuigen van 1200 meter lang en 23 meter breed die in noordzuid richting gelegen is. De grasbaan voor MLA toestellen is 600 meter bij 30 meter en ligt in dezelfde richting direct grenzend aan de Natura 2000-begrenzing (defensieterrein). Het terrein bestaat veelal uit grasland en wordt jaarlijks in juni gemaaid, afgestemd op de voorkomende avifauna. Er wordt dagelijks gevlogen tussen 07.00 en 23.00u met een frequentie van circa 200 vluchten per dag, exclusief MLA vluchten. Dit komt neer op ongeveer 80.000 vluchten per jaar. Geschat wordt dat er momenteel totaal 110.000 vliegbewegingen plaatsvinden per jaar, inclusief de circa 30.000 Ultra Light vluchten. De geluidsruimte binnen de aanwijzing bepaald de maximale vliegbewegingen.

concept

86

De vlieghoogte is een standaard waarde dat landelijk is vastgelegd. Voor dit vliegveld geldt een overvlieghoogte boven het Natura 2000-gebied van 150 m voor vliegtuigen en helikopters en 100 meter voor MLA’s. Op Kempen Airport is tevens het bedrijventerrein Airpark Brabant gelegen. Hierdoor zijn er zowel recreatieve, medische als zakelijke vluchten. Op het terrein zijn een vliegschool, restaurant (De Coockpit) en een onderhoudsbedrijf (Kempen Aircraft Maintenance) aanwezig. De vluchten worden uitgevoerd met verschillende één- en tweemotorige vliegtuigen en MLA vliegtuigen (www.kempenairport.nl). Kleine-Brogel in België kent een NAVO luchtmachtbasis, Generaal-majoor vlieger Graaf Ivan du Monceau de Bergendael, dat op ongeveer 15 km afstand van het Ringselven ligt. Sinds 1996 is het één van de grootste basis van de Belgische luchtmacht. Hier vinden vluchten plaats met straaljagers, transporttoestellen, helikopters en AWACS toestellen. Figuur 5.6 Overzichtskaart vliegveld Kempen Airport 5.2.11. Woondoeleinden Het Natura 2000-gebied is vooral omgeven door agrarisch landschap met enkele tientallen burgerwoningen en agrarische bouwblokken. Enkele woningen bevinden zich binnen de grenzen van het Natura 2000-gebied. Daarnaast liggen er nog enkele woonkernen zoals Weert, Altweerterheide, Laar, Nederweert, Budel, Budel-Dorplein, Budel-Schoot, Soerendonk, Maarheeze en Someren-Heide. De wijk ‘Kamersven’ te Maarheeze is een landgoed en ligt nagenoeg tegen het Natura 2000-gebied aan. Ook bebouwingscluster Hugten ligt in een open plek tegen het bosgebied Hugterheide. Het gehucht De Hutten in de gemeente Someren grenst aan het Weerterbos. In het Weerterbos liggen drie recreatiewoningen (Heugterzijweg en Onderstalweg).

concept

87

5.2.12. Militaire doeleinden Bestemming militaire doeleinden Ten zuiden van de A2 ligt de Nassau Dietzkarzerne en valt buiten de Natura 2000-begrenzing. De schietbaan daarentegen valt daarbinnen maar is geëxclaveerd in het aanwijzingsbesluit. Deze gronden zijn bestemd voor militaire doeleinden waar uitsluitend bouwwerken zoals legergebouwen, werkplaatsen, magazijnen, kantines, zend- en ontvangstapparatuur toegestaan zijn. De schietbaan is in het aanwijzingsbesluit tekstueel geëxclaveerd en ook als zodanig aangegeven op de kaart behorende bij dit besluit. Militaire oefenterreinen In Weerter- en Budelerbergen liggen twee oefenterreinen: Weerterheide en Boshoverheide. Sinds eind jaren ’50 is Weerterheide en Boshoverheide in gebruik als militair oefenterrein. De mogelijkheden in Weerterheide zijn uitgebreider dan Boshoverheide en dus ook intensiever. Deze terreinen worden onder andere dagelijks gebruikt voor het rijden met wiel- en rupsvoertuigen (niet Boshoverheide), houden van bivaks en het uitvoeren van oriëntatieoefeningen. Weerterheide is een ‘dubbele Eenheids Oefenterrein (dEOT)’. Dit betekend dat het terrein ingericht is voor het uitvoeren van pelotonsoefeningen van gevechts-, manoeuvre-eenheden en compagnieoefeningen. Een peloton bestaat uit ongeveer 50 personen en/of vijf rupsvoertuigen. Boshoverheide is een ‘Overig Oefenterrein (OOT)’. Hieronder wordt verstaan dat het terrein ingericht is voor het uitvoeren van oefeningen voor de individuele militair en groepsoefeningen (Swart, 2006). De Laurabossen is bestemd als natuurgebied waar voor een deel militaire medegebruik mogelijk is. In de Laurabossen ligt een oefenterrein met handgranaatbaan genaamd ‘Kruispeel en Achterbroek’. Het militair gebruik zijn vastgelegd op standaard oefenkaarten waarop bepalingen, gebruiksmogelijkheden en beperkingen zijn aangegeven. Activiteiten Hieronder worden de militaire gebruiksvormen in de bovengenoemde oefenterreinen nader uitgewerkt (naar: Ministerie van Defensie, 2009). Rijden In de oefenterreinen wordt gereden met wielvoertuigen zoals auto’s, vrachtwagens, motoren en rupsvoertuigen (tanks). De voertuigen maken voornamelijk gebruik van zandbanen, zandwegen en aangewezen Free-For-All terreinen. De rupsvoertuigen rijden meestal op zandbanen en open zandplakken en mogen allen op de Weerterheide rijden. Oefeningen vinden het meest intensief plaats tussen de Geuzendijk en spoorlijn Budel-Weert. Bospaden worden veelal bereden door vrachtwagens en jeeps. Er wordt zowel ’s nachts en overdag gereden waarbij het zwaartepunt overdag is. Vliegen Voor alle drie de oefenterreinen is starten en landen met hefschroefvliegtuigen (helikopters) mogelijk. De afgelopen jaren zijn er geen helikopters geland in deze terreinen. Andere militaire vliegactiviteiten zijn niet aan de orde binnen deze oefenterreinen. Lopen

concept

88

Tijdens de oefeningen wordt intensief door grote groepen mensen gelopen. Het lopen dan wel rennen vindt zowel overdag als ’s nachts plaats en kan overal in de oefenterreinen plaatsvinden. Graven Met militaire oefeningen is het toegestaan om zowel handmatig al machinaal te graven. Onder handmatig graven wordt het graven van ligsleuven en schuttersputjes bedoelt en zijn niet dieper dan één meter. Handmatig graven is toegestaan op de daarvoor aangewezen terreindelen (bivakterreinen en verzamelgebieden). Machinaal graven is toegestaan tot maximaal twee meter. Na het beëindigen van de oefeningen worden de gegraven gaten en sleuven weer dichtgemaakt. Bivak Bivakkeren zijn stationaire activiteiten en vinden plaats op de daarvoor bestemde locaties. Onder bivak wordt verstaan het tijdelijk verblijven in (kleine) kampementen bestaande uit een aantal tenten en enkele voertuigen zoals jeeps en vrachtwagens. Bivakkeren is in alle drie de oefenterreinen mogelijk. Schieten Het gebruik van vuurwapens is onlosmakelijk verbonden met het militair gebruik. Schietoefeningen vinden plaats binnen de daarvoor aangewezen schietbanen. In oefenterrein Weerterheide is een schietbaan aanwezig. Hier wordt met oefenmunitie (blancs) schietactiviteiten tijdens gevechtshandelingen gesimuleerd. Handgranaatwerpen Granaatwerpen vindt alleen plaats op een handgranaatbaan in de Kruispeel/Achterbroek. Deze baan is ingericht om met scherpe granaten te gooien vanuit een werppunt naar een doelgebied. Dit oefengebied wordt regelmatig gebruikt (Korsten, 2006). De onveilige zone is omrasterd voor koeien en schapen en het terrein wordt afgesloten voor onbevoegden (recreanten). Hierover zijn afspraken met Natuurmonumenten gemaakt. Pyrotechnische middelen Regelmatig worden vervangers voor bestaande wapensystemen gebruikt tijdens oefeningen van gevechtshandelingen. Het gebruik van deze ‘vuurvoorstellingsmiddelen’ bestaat uit oefenhandgranaten, kanonnabootsers, lichten seinpatronen, struikeldraadlichtsein en rookmunitie. Deze middelen kunnen in alle oefenterreinen gebruikt worden. De middelen worden veelal overdag gebruikt. Onderhoud Het onderhoud van de bivakterreinen en installaties en de aanduiding hiervan bestaat deels uit het verwijderen van struiken en boomopslag en indien nodig licht dunning. Aan de gebouwen vindt normaal onderhoud plaats zoals dakreparaties, schilderwerk, etc. De oefenterreinen worden bij de ingangen weergegeven middels bebording en markeringen. De grenzen van bivakterreinen zijn gemarkeerd met groenwitte palen. Onveilige zones bij de handgranaatbaan zijn aangegeven met borden waarop rode vlaggen kunnen worden gestoken bij oefeningen. Recreatieve routes worden aangeduid met kleine paaltjes met kleurmarkeringen. Aan de onverharde wegen (bospaden) wordt geen onderhoud gepleegd behalve het vrijsnoeien en eventueel verwijderen van omgevallen bomen. De zandbanen waarover de tanks rijden worden jaarlijks geschaafd en tonrond gelegd.

concept

89

5.2.13. Nutsvoorzieningen Limburg Door het deelgebied Weerterbos loopt een hoogspanningsverbinding in zuidoost-noordwestelijke richting en door Weerter- en Budelerbergen loopt er een verbinding van noord naar zuid. De gronden, 25 m aan weerszijden, zijn bestemd voor de bescherming en het onderhoud van de hoogspanningsverbinding. Ten westen van Boshoverheide, net buiten de Natura 2000-begrenzing is een trafostation gelegen. In Maarheeze, nagenoeg grenzend aan Natura 2000-deelgebied Hugterheide, is een zuiveringsinstallatie gelegen. Wat betreft ondergrondse nutsvoorzieningen, figuur 5.7, liggen er enkele gasleidingen (Gasunie) en een Nafteleiding (Sabic Pipelines BV). Nafta is een mengsel van koolwaterstoffen. De leiding gaat vanuit het Rotterdamse havengebied door Noord-Brabant en komt Limburg binnen bij de Dietzkazerne en loopt door tot Geleen (Chemelot/DSM). Onderstaande kaart geeft de exacte ligging aan.

Figuur 5.7 Technische infrastructuur; ondergrondse leidingen

concept

90

Voor het Limburgse gedeelte van het Natura 2000-gebied geldt dat er geen productiemiddelen (leidingen en putten) ten behoeve van de waterwinning van Waterleiding Maatschappij Limburg (WML) binnen de begrenzing liggen. Productiemiddelen waterwinning (leidingen en putten) WML Binnen de Natura 2000-begrenzing liggen geen leidingen van WML. Net buiten de begrenzing, langs de Kruispeelweg (ten oosten van de Kruispeel) en op industrieterrein De Kempen (ten oosten van Boshoverheide) ligt een leiding. Conform de algemene exclaveringsformule in het aanwijzingsbesluit maken bestaande bebouwing, bouwwerken, tuinen, erven en verhardingen geen deel uit van het aangewezen gebied, tenzij daar in het aanwijzingsbesluit expliciet van is afgeweken. In het geval van Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is dit niet aan de orde. Voor productiemiddelen in het kader van de waterwinning betekent dit dat pompstations en bijbehorende, bestaande bouwwerken, de intensief onderhouden (vallende onder tuinen, verhardingen dan/wel erven) en de directe omgeving daarvan, kunstmatig verharde wegen, pleinen, parkeervoorzieningen met inbegrip van de tot die wegen behorende paden en bermen of zijkanten, niet behoren tot het Natura 2000-gebied. In deze terreinen is sprake van cultuurgroen, met intensief en semi-intensief beheerd groen (Beheersvisie WML). De grotere terreinen buiten de directe invloedssfeer van de bedrijfsgebouwen en installaties, hebben primair een beschermingsfunctie voor bodem en grondwater. Hier is het beheer gericht op het benutten van ecologische potenties en mogelijkheden voor spontane vegetatie-ontwikkelingen. De kwalificerende habitattypen en soorten zullen in veel gevallen onderdeel uitmaken van deze gebieden, en gebaat zijn bij het beheer dat hier wordt gevoerd. Door de waterleidingmaatschappijen is een gedragscode opgesteld (de Rijk & Doomen, 2007). Deze code geldt voor bestendig beheer en onderhoud. Hieronder worden activiteiten verstaan die een voortzetting zijn van een praktijk die gericht is op het behoud van de bestaande situatie. Hoewel de gedragscode een instrument is gericht op beschermde soorten volgens de Flora- en faunawet, garandeert dit wel dat zorgvuldig met de aanwezige natuurwaarden wordt omgegaan en dat bij ingrepen met risico op negatieve effecten op natuurwaarden, met behulp van ecologische expertise, gezorgd dat deze effecten worden voorkomen. De gedragscode geeft daarmee inzicht in de wijze waarop beheer en onderhoud plaatsvinden en hoe hierin rekening wordt gehouden met de natuurwaarden. De gedragscode geldt voor de in tabel 5.3 opgenomen beheerobjecten en werkzaamheden. In de derde kolom staat aangegeven of deze activiteit voor dit Natura 2000-gebied van toepassing is.

Deelproces waterwinning

Activiteit Van toepassing

Uitbaggeren spoelvijver Nee

Plaatsen peilbuizen, productieputten en putregeneratie Nee

Onderhoud pompstation en overige bedrijfsgebouwen Nee

Waterwinning

Beheer en onderhoud van afsluiters, brandkranen en spuitpunten en terreinleidingen

Ja

Leidingen en kabels Vervanging op bestaand tracé, inbouw en reparatie Ja

concept

91

Het boven leidingen kabeltrace’s uitdunnen van houtige vegetatie i.v.m. bereikbaarheid

Ja

met toebehoren

Plaatsing en onderhouden van aanwijzingsborden Nee

Onderhoud beschoeiing, steigers, dammen, sluizen en duikers Nee

Opschonen van watergangen en maaien van oever Nee

Oppervlaktewater

Baggeren van waterbodems Nee

Houtige vegetatie Werkzaamheden aan houtige beplantingen Nee

Populatie van grote grazers beheren Nee Faunabeheer

Onderhoud en plaatsen van hekken, afrasteringen en wildrasters Nee

Maaien van natuurterrein Ja Maaien van rietland Nee

Extensief beheer natuurterreinen

Verwijderen exoten Nee

Maaien, verticuteren en inzaaien van cultuurgrasland Nee Gazons, borders en plantsoenen Schoffelen en aanplanten borders en plantsoenen Nee

Bestrijding van begroeiing en gladheid op wegen en paden Nee Infrastructuur

Onderhoud van paden en wegen Nee

Tabel 5.3 Beheerwerkzaamheden WML De gedragscode richt zich op het voorkomen van schade aan de aanwezigheid van een beschermde soort bij de uitvoering van werkzaamheden. Men dient te weten waar een beschermde soort zich bevindt, voordat eventuele werkzaamheden plaatsvinden, zodat schade kan worden voorkomen. Andere criteria uit deze gedragscode zijn onder meer:

• Houd het werkterrein zo klein mogelijk. • Houd de doorlooptijd zo kort als redelijkerwijs mogelijk is. • Maak gebruik van vaste wegen, sporen en paden. • Laat de strooisellaag, bodem en vegetatie zoveel mogelijk intact. • Gebruik een methode die zo min mogelijk verstoring geeft (geluidsoverlast, betreding en

omwoelen van de bodem). • Vrijkomend hout en takken bij voorkeur afvoeren. Indien afvoer geen optie is, de takken op hopen

of rillen leggen op plekken die al ruiger zijn (bijvoorbeeld met bramen of brandnetels). • Overleg met ecoloog/coördinator terreinbeheer over welke voorzorgsmaatregelen van toepassing

zijn en genomen moeten worden. Indien een aannemer wordt ingeschakeld, worden afspraken gemaakt over de wijze waarop de aannemer/uitvoerder het werk dient uit te voeren. Noord-Brabant De hoogspanningleidingen die hierboven (Limburg) zijn beschreven zijn eveneens van toepassing voor Noord-Brabant. Wat betreft ondergrondse nutsvoorzieningen liggen er evenals in Limburg in Noord-Brabant enkele gasleidingen (Gasunie) en Nafteleiding (Sabic Pipelines BV). Daarnaast liggen er nog telefoniekabels (KPN) in de omgeving van het Ringselven. 5.2.14. Stortplaatsen

concept

92

Limburg In Limburg liggen circa 20 stortplaatsen in de directe omgeving van het Natura 2000-gebied (figuur 5.8). Vanaf 1962 heeft de gemeente Weert de locatie ten oosten van de Laurabossen in gebruik genomen voor het storten van brandbaar afval, GFT-, en groenafval. In 1984 is de stortplaats Weert geregionaliseerd. Per 1 januari 1997 is deze stortplaats overgenomen door NV Deponie Limburg, een dochter van Essent Milieu BV. In overleg met de provincie en de gemeente Weert is er in 2004 een landschapsplan opgesteld voor de afwerking van de 22 ha grote stortplaats. De stortcapaciteit is in 2004 volledig benut. In 2005 en 2006 is de afwerking van de stortplaats uitgevoerd door de aanleg van ruim 14 ha bovenafdichting. Het terrein heeft een natuurlijke inrichting gekregen met en extensief recreatief gebruik (www.nazorglimburg.nl). Het stortmateriaal van de resterende stortplaatsen bestaat hoofdzakelijk uit huishoudelijk en bouwen sloopafval. Ten zuidoosten van de Laurabossen en Kruispeel liggen een aantal relatief kleine stortplaatsen waarvan de inhoud onbekend is. Dit zijn vermoedelijk particuliere stortplaatsen. In het deelgebied Weerter- en Budelerbergen ligt aan de Geuzendijk, ten westen van ’t Blaakven, een relatief kleine stortplaats (circa 0,3 ha) waarvan het stortmateriaal onbekend is. Noord-Brabant In Noord-Brabant liggen vijf voormalige stortplaatsen in de omgeving van het Natura 2000-gebied. Bij de zinkfabriek Nyrstar (voorheen Zinifex Budel BV en Budelco) ten oosten van de Fabrieksstraat te Budel-Dorplein ligt een voormalige stortplaats (staat niet in figuur 5.8) van circa 12 ha waarop de Nazorgregeling Wet Milieubeheer van toepassing is. Er wordt een beheer gevoerd dat nadelige effecten voor het milieu voorkomt. Het wordt momenteel extensief gebruikt als openbaar groen (Provincie Noord-Brabant, 2004). In Maarheeze, binnen het Natura 2000-gebied, liggen ten oosten van industrieterrein Engelsman drie voormalige stortplaats die vóór 1 september 1996 gesloten zijn. Het stortmateriaal bestaat voornamelijk uit huishoudelijk afval, bouwen sloopafval en bedrijfsafval van Philips.

concept

93

Figuur 5.8 Stortplaatsen

5.2.15. Grondwateronttrekkingen In de directe omgeving van het Natura 2000-gebied vinden diverse industriële onttrekkingen plaats. Hier vallen ook onttrekkingen met betrekking tot drinkwatervoorziening en koude- en warmteopslag (KWO) onder. Hieronder zijn in tabelvorm de onttrekkingen weergegeven. Locatie Eigenaar Onttrekking

m3/j jaar Vergunde

hoeveelheid m3/j

Lozerweg 74, Weert VBI Weert BV 7.640 2007 35.000

Wetering 20, Weert Facilities Wetering BV 318.950 2007 500.000

Koelwater RWZI-Weert Waterschapsbedrijf 16.010 2007 40.000

Oude Graaf 15, Weert Dumeco Weert BV 0 2007 450.000

Pompstation Ospel, Zwartboordweg 8, Ospel

NV Waterleidingmaatschappij Limburg (WML)

1.433.424 2007 2.000.000

Pompstation Hunsel Baldersstraat 5, Ell

NV Waterleidingmaatschappij Limburg (WML)

2.175.684 2007 2.500.000

concept

94

Copernicusstraat 8, Weert Hertek BV 96.499 2007 99.999

Drakesteyn 5, Weert Gilde opleidingen 51.310 2007 100.000

Kempenweg 90, Weert-Budel Akzo Nobel Base Chemicals BV

0 2006 296.380

Kempenweg 90, Weert Mourik Groot Ammers BV 0 2007 226.008

Tabel 5.4 Gondwateronttrekkingen in Limburg

Figuur 5.9 Grondwateronttrekkingen Limburg

In onderstaande tabel 5.5 en figuur 5.10 zijn de industriële onttrekkingen weergegeven van de Brabantse gemeenten Cranendonck en Someren. Dit zijn onttrekkingen inclusief pompstations voor drinkwater en energieopslag systemen. Naast deze onttrekkingen zijn er diverse agrarische onttrekkingen (beregening) en voor bronbemalingen/grondwatersaneringen. Tevens zijn er vergunde ‘kleine onttrekkingen’ die per oktober 2000 vergunningplichtig zijn geworden. Het betreft onttrekkingen dieper dan 30 meter onder maaiveld met een capaciteit van maximaal 10 m3 per uur.

Locatie Eigenaar Onttrekking m3/j

jaar Vergunde hoeveelheid m3/j

Budel 1.691.439 2006

Grondwaterbeheersing GBS Budelco/sanering 1.998.584 2008

1.900.000

Nieuwstraat 9 Budel Budelse Brouwerij BV 7.560 2006 15.000

Maarheezerweg 42 Budel Pompstation Budel 1.984.952 2006 3.500.000

Hoofdstraat 1 Budel-Dorplein Nyrstar Budel BV 797.377 2006 850.000

concept

95

683.030 2008 (sinds 2009 760.000)

Hoofdstraat 1 Budel-Dorplein 164.793 2006

Budelco BV

156.708 2008

500.000

Philipsweg Maarheeze Philips Lighting BV 179.016 2006 250.000

Oranje Nassaulaan 44 Maarheeze

Frisdranken Industrie Winters BV

259.673 2006 250.000

Industrielaan 2 Someren M.V.I. Someren BV 41.210 2006 82.500

Kerkendijk 141 Someren Pompstation Someren 2.827.684 2006 4.000.000

Tabel 5.5 Wateronttrekkingen Noord-Brabant

Nyrstar Er zijn drie vergunde onttrekkingen die de zinkfabriek Nyrstar uitvoert. Op basis van de huidige vergunning mag een onttrekking uit het tweede watervoerend pakket (-225 m-mv) tot 850.000 m3 water per jaar onttrekken. Deze onttrekking loopt al sinds 1972. De onttrekking van het GBS is een grondwaterbeheersing/sanering waarbij Nyrstar uit het eerste watervoerend pakket (tot 100 m-mv) circa 1,9 miljoen m3 water per jaar onttrekt. Dit loop al sinds 1992. De derde onttrekking betreft de horizontale monitorings- en isolatiedrainage onder de residubekkens, vergund 0,5 miljoen m3 per jaar. Deze onttrekking loopt sinds 1973. Pompstation Budel In Budel wordt de middeldiepe winning (3,5 miljoen m3) gestopt en in plaats daarvan komt een diepe winning van 3,0 miljoen m3 per jaar. Het grondwater wordt gewonnen met 10 nieuwe diepe pompputten in het huidige waterwingebied. De oude middeldiepe putten worden verwijderd evenals de bestaande zuivering. Er komt op termijn een nieuw zuiveringsgebouw, met een zuivering voor het diepe water, bestaande uit beluchting en filtratie. Met het stoppen van de middeldiepe winning vervalt het grondwaterbeschermingsgebied. Daarmee vervallen ook de beperkingen die de grondwaterbescherming oplegt aan het (agrarisch) landgebruik in de omgeving. Voor de diepe winning zal een boringsvrije zone worden aangewezen. Dit leidt hooguit tot beperkingen voor de aanleg van eventuele koude-warmte opslag systemen en diepe beregeningsputten.

concept

96

Figuur 5.10 Grondwateronttrekking Noord-Brabant (brpn: digitale werkatlas provincie Noord-Brabant;

www.brabant.nl)

In België wordt in de directe omgeving van het Natura 2000-gebied ook grondwater onttrokken. Dit zijn hoogstwaarschijnlijk kleine onttrekkingen van agrariërs. Nadere gegevens zijn op te vragen via www.dov.vlaanderen.nl. 5.2.16. Ontgronding Limburg Ten noordoosten van de Kruispeel ligt een ontgrondingsgebied van circa 65 ha waar plaatselijk tot 25 meter diepte ontgrond wordt. De secundaire plassen richting de Kruispeel wordt plaatselijk tot 7 à 8 meter ontgrond. Het gebied is in het verleden aangewezen voor ontgronding en aangegeven in het Provinciaal Omgevingsplan Limburg (POL). Door de Centrale Zandwinning Weert BV (CZW) wordt momenteel

concept

97

maximaal 4,5 miljoen ton bouwgrondstoffen (zand) gefaseerd gewonnen en vindt realisatie van het Natuur- en Recreatieplan ‘De IJzeren Man (NRP)’ plaats. Tijdens de ontgrondingsperiode zal het plangebied worden afgewerkt en heringericht conform het daarvoor opgesteld inrichtingsplan. Om aansluiting met de Tungelroysche beek te krijgen wordt er een natuurontwikkelingsgebied gerealiseerd. De ontgrondingvergunning (kenmerk CC87, dossier 2302) is gelding van 14-07-2001 tot 14-07-2018. Jaarlijks moet CZW een werkplan indienen waarin de hoeveelheid zand is aangegeven. In het verleden werd er al een gedeelte van het plangebied geëxploiteerd op basis van een ontgrondingsvergunning uit 1997.

Locatie Eigenaar Gemeente Duur van vergunning

Vergunde hoeveelheid m3

*De IJzeren Man Centrale Zandwinning Weert BV (CZW)

Weert 14-07-2001 tot 14-07-2018

4.000.000

Tabel 5.6 Ontrgondingen

Noord-Brabant In onderstaande overzichtskaart (figuur 5.11) van de provincie Noord-Brabant is in oranje de locaties waarvoor in het verleden ontgrondingsvergunningen zijn verleend aangegeven. Dit heeft hoofdzakelijk betrekking op oppervlakteverlagingen ten behoeve van landbouwkundige verbeteringen zoals verlagingen van circa 0,50 meter of minder. Wat hier ook valt zijn de kleinschalige natuurbouwprojecten. Wel is er een groter project in voorbereiding namelijk ‘Muzenrijk’, een recreatiepark met een geplande waterpartij van circa 25 hectare. Voor dit plan wordt een MER uitgevoerd (schrift. med. C. Geurts, provincie Noord-Brabant).

Figuur 5.11 Ontgrondingsvergunningen Noord-Brabant

concept

98

5.2.17. Bedrijfsdoeleinden en industrie Nyrstar In de gemeente Cranendonck, ten noordoosten van het Ringselven, is sinds 1892 een zinkfabriek gelegen. Nyrstar Budel (voorheen Budelco en Zinifex Budel BV) is een metallurgisch-chemisch productiebedrijf dat toegespitst is op het smelten en zuiveren van metalen. Zij produceren jaarlijks ongeveer 260.000 ton zink en andere metaalhoudende producten zoals zwavelzuur, cadmiummetaal en koper- en kobalthoudende filterkoeken (www.budelzink.nl). Nedzink, een zinkverwerkend bedrijf, is gevestigd op grondgebied van Nyrstar. Mourik BV Dit bedrijventerreintje, voorheen Honeywell locatie, ligt aan het kanaal tussen de Laurabossen en het Ringselven. Momenteel saneert van Mourik deze bedrijfslocatie. Duurzame Industriepark Cranendonck (DIC) Circa 100 van de in totaal 700 hectare van de zinkfabriek in Budel-Dorplein wordt herontwikkeld tot het bedrijventerrein ‘Duurzame Industriepark Cranendonck’ (DIC). Het biedt vooral mogelijkheden voor bedrijven uit de metaalsector (www.dic-cranendonck.nl). Voor deze ontwikkeling moet nog natuurontwikkeling plaats vinden; 200 ha wordt verkocht aan Natuurmonumenten en deze terreinbeheerder voert de compensatie verder uit. Airpark Brabant Airpark Brabant is een 35 ha groot bedrijventerrein waarvan 15 ha is uitgegeven; 20 ha is in ontwikkeling. Dit zal voor meer vliegbewegingen op het vliegveld zorgen. Het bedrijventerrein is ontwikkeld voor lokale bedrijven in milieucategorie 2 en 3 en middels vrijstelling voor bedrijven uit één hogere milieucategorie die gezien hun aard en invloed op de omgeving te vergelijken zijn met de overige toegelaten bedrijven (www.airparkcranendonck.nl). Overige industrie De industrieterreinen ‘De Kempen’ en ‘Kanaalzone III’ liggen ten zuiden van Boshoverheide en ten noorden van De IJzeren Man aan weerszijden van het kanaal. Op deze terreinen zijn diverse bedrijven gelegen met uiteenlopende activiteiten zoals een chemische fabriek, logistieke bedrijven, metaalbewerking, interieurbouw en houtbewerking. Op het industrieterrein ‘Den Engelsman’ te Maarheeze zijn diverse bedrijven gevestigd met uiteenlopende activiteiten zoals Philips Lighting (productie van onder andere fluorescerende stoffen voor kleurenschermen), Solmar (touringcarmaatschappij met busstation) en Van Gansewinkel (afvalverwerkingsbedrijf). Verder zijn er verschillende bedrijven van de metaalsector gelegen. Buiten het bedrijventerrein ligt een bedrijf dat frisdranken produceert (Frisdranken Industrie Winters). Industrieterrein ‘Kempen’ ligt in Budel; er zijn verschillende bedrijven gevestigd met uiteenlopende activiteiten. Straalbedrijf Cuijpers Staalstraalbedrijf ‘Beauchamps’ ligt ten oosten van de Kruispeel en grenst direct aan het Natura 2000-gebied. Oorspronkelijk was het een landgoed, de aanwezigheid van een herenboerderij en oprijlaan

concept

99

(Lozenweg) herinneren hier nog aan. Het bedrijfsperceel van circa 4 ha is omgeven door bossen en singels. Overige niet-agrarische bedrijven Ten zuiden van de golfbaan ‘Crossmoor’ is een timmerbedrijf gelegen. Langs de spoorlijn Weert-Eindhoven liggen een tuincentrum en een opslag voor voertuigen en materiaal voor kermisexploitatie, een molenbedrijf en een opslagplaats voor witgoed en meubels. Tussen het Weerterbos en het kanaal liggen een dierenpension, tuincentrum, agrarisch hulpbedrijf en een agrarisch toeleveringsbedrijf, aannemersbedrijven, technisch installatiebedrijf, detailhandel in meubelen, zonnewering etc. en een timmer- en meubelbedrijf. In de gemeente Cranendonck liggen een machinefabriek, constructiebedrijf, transportbedrijf met grondverzet en containers en een verkooppunt voor motorbrandstoffen (tankstation). 5.2.18. Illegale activiteiten Weerterbos Er spelen diverse illegale zaken waarbij handhaving noodzakelijk is. In het Koolespeelke, Weerterbos, zijn vermoedelijk vissen en waterplanten uitgezet. Dit is echter niet met zekerheid vast te stellen (pers. med. J. Berends, Limburgs Landschap). Weerter- en Budelerbergen Ondanks dat wandelen op wegen en paden is toegestaan, al dan niet met aangelijnde honden, komt het veelvuldig voor dat mensen van de paden afwijken en daarbij de hond los laten lopen. Recreanten van bungalowpark Weerterbergen struinen en sprokkelen hout in het gebied ten westen van dit park (pers. med. T. Schippers, Defensie). Hierbij wijken ze af van bestaande paden. Op de Boshoverheide en Weerterheide wordt met name in het weekend illegaal gecrost met motoren en terreinauto’s. Ook wordt er gecrost op een bouwland ten zuiden van de Schoordijk, grenzend aan het Natura 2000-gebied (pers. med. H. Suilen, Natuurmonumenten). Dit is nabij het crossterrein op de Weerterheide. Verder wordt er voornamelijk door mountainbikers en ruiters van de voor hen bedoelde routes afgeweken. Paardrijden buiten de aangegeven routes wordt door Defensie vooral waargenomen in het stuifzandgebied ten zuiden van de Geuzendijk (Ministerie van Defensie, 2009). Laurabossen en Kruispeel De Kruispeel is niet toegankelijk voor publiek. Toch betreden mensen dit deelgebied via het schouwpad langs de Tungelroysche beek. Het waterschap gedoogt dat op dit moment (pers. med. T. van den Eijnden, Natuurmonumenten). Verder wordt er in de Kruispeel incidenteel gecrost en aan de randen van dit gebied wordt er veelvuldig afval gedumpt. Dit vindt vooral langs de Vetpeelweg en Lozenweg plaats (pers. med. H. Suilen, Natuurmonumenten). 5.3. Toekomstige ontwikkelingen In dit hoofdstuk is het bestaand gebruik in en rondom de Weerter- en Budelerbergen & Ringselven geanalyseerd. Onderstaande ontwikkelingen zijn de toekomstige ontwikkelingen die momenteel bekend zijn. Alle ontwikkelingen, bekend of niet bekend, worden in dit beheerplan niet getoetst op significante negatieve effecten in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998. Dit zal te zijner tijd plaatsvinden in de vergunningenprocedure wanneer de ontwikkelingen en/of projecten concreet vorm krijgen.

concept

100

Straalbedrijf Het idee bestaat om dit bedrijf te verplaatsen naar een regionaal bedrijventerrein omdat het bedrijf tegen het Natura 2000-gebied Kruispeel gelegen is en qua aard en omvang niet thuishoort in het landschap, zeker gezien de landschappelijke en natuurwaarden (Pouderoyen Compagnons, 1999a). Verschillende partijen zoals gemeente Weert, Natuurmonumenten en het bedrijf zelf zijn hier actief mee bezig (geweest). Wat de huidige stand van zaken is niet bekend. Momenteel is dus niet helder wanneer een eventuele verplaatsing zal plaatsvinden. Golfbaan Crossmoor Sport BV is voornemens om de golfbaan van 18 naar 27 holes uit te laten breiden, in bij voorkeur zuidwestelijke richting. Het zoekgebied en wijzigingsbevoegdheid zijn vastgelegd in het bestemmingsplan NRP-gebied (Pouderoyen Compagnons, 1999a). Horeca De horecagelegenheden ’t Blaakven en Goudreinet hebben plannen om hun horecagelegenheid uit te breiden. Crossterrein Defensie is in overleg met onder andere de gemeente Cranendonck om het crossterrein op de Weerterheide op termijn te verplaatsen. Mourik BV Van Mourik saneert momenteel het bedrijventerrein. Onduidelijk is welke plannen Mourik heeft met dit terrein. Militair gebruik/Nassau Dietskazerne Het Duitse leger was de hoofdgebruiker van de kazerne. Na het vertrek van de Duitsers moet het Ministerie van Deensie nog en besluit nemen welke betekenis de kazerne in de toekomst voor haar bedrijfsvoering gaat krijgen (Ministerie van Defensie, 2009). De kazerne is momenteel nog steeds in gebruik. Verder zijn er mogelijk nog meerdere verandering te verwachten in de toekomst zoals intensivering handgranaatbaan, ingebruikname van voormalige raketwerpbaan en geschikter maken terreindelen (Geuzendijk-spoorbaan) voor Free-For-All activiteiten. Zuid-Willemsvaart De provincie Limburg en Noord-Brabant, Rijkswaterstaat en de Vlaamse wegbeheerder onderzoeken of het mogelijk is om grotere schepen door het kanaal te laten varen, met name het traject Lozen-Weert (Provincie Limburg, 2007). Hiervoor zal het kanaal verbreedt en verdiept moeten worden. Rijkswaterstaat heeft vooralsnog geen plannen voor dergelijke ingrepen in het traject tot Nederweert vanwege te weinig scheepvaart en de nog goede conditie van de sluizen. Ontwikkelingen worden bekeken voor de periode 2020-2030. Onduidelijk is of er plannen bestaan in België. Koppeling van plannen is wenselijk. Multimodale haven Weert

concept

101

Bovenstaande ontwikkeling van de Zuid-Willemsvaart staat parallel aan deze toekomstige ontwikkeling, namelijk het uitbouwen van het haventje aan de Kempenweg. Vanuit het bedrijfsleven en gemeenten Weert en Cranendonck bestaan ideeën om een distributiehaven te realiseren ter hoogte van Havenweg-Kempenweg (N564) op de grens met Noord-Brabant. De multimodale haven Weert krijgt een openbare functie voor open overslag van bulk- en stukgoederen en containers voor meerde bedrijven in de regio. Momenteel is het een insteekhaven dat in eigendom en in gebruik is van Nyrstar. Er is in 2008-2009 een haalbaarheidonderzoek uitgevoerd. Dit idee bestaat in combinatie met een railterminal op het DIC-terrein. Oude Graaf/Waterbuffers De Oude Graaf zal omgeleid gaan worden via de Nederweerter Riet (Bossche Vaart) Ten oosten van het Weerterbos komt een waterbuffer met een capaciteit van 100.000 m3, evenals ten oosten van Weerter- en Budelerbergen die een capaciteit krijgt van 50.000 m3. De waterbuffer ten westen van Boshoven is daar gepland vanwege het loskoppelen van het agrarisch gebied van de Oude Graaf. Het ‘agrarisch’ water en dat van het stedelijk gebied (Weert) wordt om het Weerterbos geleid via de Nederweerter Riet (Bossche Vaart). Hierop watert ook het agrarisch gebied ten oosten van het Weerterbos op af. Om dit water op te vangen, zodat er geen/nauwelijks vernatting optreedt in agrarische gronden, komt er een waterbuffer nabij ‘In den Vloed’ om de pieken op te vangen. Het water zal hierna geleidelijk via lossingen naar de Sterkselse Aa afgevoerd worden. Muzenrijk In de gemeente Cranendonck, provincie Brabant, is een groot project in voorbereiding namelijk ‘Muzenrijk’. Het ligt ten noorden van Nassau Dietzkarzerne en grenst aan de A2. Voor dit recreatiepark met een geplande waterpartij van circa 25 ha wordt een MER uitgevoerd (schrift. med. C. Geurts, provincie Noord-Brabant). Dit zal dus separaat getoetst worden en niet worden meegenomen in dit plan. Ecologische verbindingszone Noord-Brabant Op dit moment worden plannen gemaakt voor de ontwikkeling van de Ecologische verbindingszones (EVZ) langs de Boschloop, en Buulder Aa, waarbij één van de doelsoorten de Kamsalamander is. Drinkwaterwinning Budel De winlocatie Budel is toe aan een renovatie. Dit is de aanleiding om met een bredere blik te kijken naar de waterwinning in Oost-Brabant. Om deze problemen op te lossen wordt voorgesteld de middeldiepe winning van Budel (3,5 miljoen m3 per jaar) te verplaatsen naar Eindhoven en de diepe winning van Nuland gedeeltelijk over te hevelen naar Budel (voorgenomen winning 3 miljoen m3 per jaar). Hiervoor is een MER opgesteld waaruit blijkt dat dit geen negatieve gevolgen heeft. IJzeren Rijn Zoals eerder in dit hoofdstuk aan de orde is gekomen gaan Nederland en België gezamenlijk onderzoeken hoe de internationale spoorverbinding vanaf de Belgische grens via Weert en Roermond naar de Duitse grens gemoderniseerd en weer in gebruik genomen kan worden.

concept

102

6. TOETSING BESTAAND GEBRUIK Op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 is het verboden om zonder vergunning projecten of andere handelingen te verrichten die de kwaliteit van beschermde habitats of soorten kunnen aantasten. Gebruik dat, al dan niet onder voorwaarden, geen significante schade toebrengt aan de natuurwaarden (paragraaf 1.7.4), wordt als zodanig benoemd in dit beheerplan. Hiervoor is geen natuurbeschermingswetvergunning noodzakelijk. In dit verband wordt een toetsing bestaand gebruik uitgevoerd. Toetsing huidig gebruik wordt uitgevoerd om te beoordelen welke activiteiten binnen een gebied uitgevoerd kunnen worden zonder dat zij schade berokkenen aan beschermde habitats, soorten of broedvogels. Tevens is het van belang te kijken welke activiteiten gereguleerd moeten worden, zodanig dat zij geen schade meer veroorzaken. Dat wil zeggen dat er beperkende voorwaarde aan die activiteit gesteld worden, bijvoorbeeld een wegafsluiting in de avonduren of het regelen van maaidata bij het onderhoudt aan wegbermen. Daarnaast is het ook van belang om te bepalen voor welke activiteiten een vergunningsprocedure opgestart dient te worden, omdat bij voorbaat niet kan worden uitgesloten dat significante schade optreedt. Als laatste bestaat er nog een categorie die niet wenselijk is, omdat deze activiteit zo schadelijk is dat hiervoor in beginsel geen vergunning kan worden verleend. Het gaat hierbij dus expliciet niet om nieuwe activiteiten en autonome ontwikkelingen. Om te beoordelen welke effecten huidig gebruik heeft zijn de bestaande activiteiten toebedeeld aan één of meerdere categorieën. Deze categorieën zijn hieronder weergegeven (Steunpunt Natura 2000, 2008): Categorie 1: Gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzigingen/maatregelen Dit zijn bestaande gebruiksvormen waarvan aangenomen kan worden dan wel vaststaat dat ze geen noemenswaardig negatieve effecten hebben op de huidige Natura 2000-instandhoudingsdoelstelling. Er hoeven geen wijzigingen of aanvullende mitigerende maatregelen plaats te vinden ten opzichte van regelingen en voorwaarden in de huidige situatie. Categorie 2: Gebruiksvorm in beheerplan met wijzigingen/maatregelen Dit zijn bestaande gebruiksvormen die kunnen leiden tot negatieve effecten op bestaande Natura 2000- waarden en waarvoor wijzigingen of aanvullende mitigerende maatregelen nodig zijn. Negatieve effecten bestaan bijvoorbeeld uit verslechtering van de kwaliteit van de aangewezen habitattypen of de natuurlijke habitats van de aangewezen soorten, of zijn een verstorende factor voor de soorten waarvoor de Natura 2000-gebieden zijn aangewezen. Een verslechtering of een verstoring kan worden gemitigeerd wanneer aan gebruiksvormen algemene mitigerende voorwaarden in beheerplannen kunnen worden verbonden, waardoor deze gebruiksvormen niet structureel inwerken op de bestaande Natura 2000-waarden van het gebied. Dit kunnen zijn: tijdelijkheid van de activiteiten, ruimtelijke zonering, seizoensperiode en vermindering van intensiteit van de activiteiten. Categorie 3: Gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunningsprocedure Dit zijn bestaande gebruiksvormen waarbij de negatieve effecten niet met algemene regels in

concept

103

beheerplannen gemitigeerd kunnen worden. Indien de effecten van bestaande gebruiksvormen onvoldoende bekend zijn wordt de gebruiksvorm in eerste instantie ook in deze categorie geplaatst. Dit volgt uit het voorzorgsbeginsel: als niet bekend is welk effect een gebruiksvorm heeft, dan moet deze eerst getoetst worden. Op basis van nader onderzoek kan de gebruiksvorm toch (al dan niet met mitigerende maatregelen) in het beheerplan opgenomen worden (categorie 2). Categorie 4: Gebruiksvorm niet in beheerplan Het betreft illegale of ongewenste activiteiten. Dit zijn bestaande gebruiksvormen, die ongewenste negatieve effecten hebben en/of überhaupt niet gewenst en/of verboden zijn. Op basis van de aanwezige kennis en gebruik makend van bestaande protocollen zijn de verschillende vormen van huidig gebruik uit hoofdstuk 5 beoordeeld. De beoordeling is zowel afhankelijk van het effect, als ook van de omvang. Bijvoorbeeld: Als één Donker pimpernelblauwtje (vlinder) zich in het leefgebied langs een weg bevindt, doodgereden wordt zal dit nog geen significant negatief effect hebben op de gehele populatie. Hiervoor zijn andere sleutelfactoren veel belangrijker. Ligt deze weg echter tussen een migratieroute van een soort en wordt een groot aantal dieren doodgereden dan is verkeer wel een belangrijke factor in het voortbestaan van de populatie. Per habitattype en per habitatsoort zijn andere factoren/of knelpunten van belang. Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven zijn alle knelpunten samengevat in een effectenindicator. Daarom zijn hieronder de gevoeligheden weergegeven voor de belangrijkste vormen van gebruik, ontleend aan de data van de effectenindicator van Alterra/LNV (www.minlnv.nl). Dit zijn algemene beschrijvingen van verstoringfactoren, die niet specifiek in en rondom Weerter- en Budelerbergen & Ringselven hoeven te gelden. De effecten worden weergegeven in tabel 6.1. Bij het bepalen in welke categorie een activiteit valt is wel gebruik gemaakt van deze verstoringsfactoren maar niet iedere activiteit is per factor uitgewerkt. Daarnaast is nog als belangrijke toets of iets wel of geen negatieve effecten voor een soort heeft gebruik gemaakt van de Sectornotities voor de verschillende sectoren. Hierin wordt per sector uitgewerkt welke activiteiten in welke categorie thuishoren zodat makkelijk te beoordelen is of een activiteit in een beheerplan thuishoort of dat er een vergunningplicht bestaat voor die activiteit (Steunpunt Natura 2000, 2008).

concept

104

…………………...Storende factor ……………………………………………………………………………………………………………………………...……………………………………………………………………………………………………………………....……………………………………………………….....................................……………………….…………………………………………………………………………………………………………………….…………………..........………..…..........…..Habitattypen en -soorten ………………..................... op

perv

lakt

ever

lies

vers

nipp

erin

g

verz

urin

g

verm

estin

g

verz

oetin

g

verz

iltin

g

vero

ntre

inig

ing

verd

rogi

ng

vern

attin

g

vera

nder

ing

stro

omsn

elhe

id

vera

nder

ing

over

stro

min

gsfr

eque

ntie

vera

nder

ing

dyna

mie

k su

bstr

aat

gelu

id

licht

trill

ing

optis

ch (

o.a.

men

sen)

mec

hani

sche

effe

cten

vera

nder

ing

in p

opul

atie

dyna

mie

k

bew

uste

ver

ande

ring

soor

tens

amen

stel

ling

Zwakgebufferde vennen 2 2 2 2 3 1 2 1 3 3 3 4 4 4 4 2 2 2 2

Galigaanmoerassen* 2 2 2 2 3 1 2 1 3 4 2 4 4 4 4 2 2 2 2

Veenbossen* 2 2 3 1 3 1 2 1 3 2 2 4 4 4 4 2 2 2 2

Kleine modderkruiper 1 1 3 2 4 2 1 1 3 1 2 1 5 5 5 5 1 2 1

Kamsalamander 1 1 3 2 4 2 1 1 3 4 2 3 5 5 5 5 2 2 1

Drijvende waterweegbree 5 4 2 1 3 1 5 1 3 2 4 2 4 4 4 2 2 4 2

Nachtzwaluw 2 2 2 2 3 3 2 3 3 4 3 2 2 2 3 2 2 2 3

Boomleeuwerik 2 2 2 2 3 3 2 3 3 4 3 2 2 2 3 3 3 2 3

Roodborsttapuit 2 2 3 2 3 3 2 2 3 4 3 2 2 2 3 3 5 2 3

1 zeer gevoelig

2 gevoelig

3 niet gevoelig

4 n.v.t.

5 onbekend Tabel 6.1 Gevoeligheid op storingsfactoren per habitattypen, -soorten en broedvogels

(* prioritaire habitattypen en -soorten)

6.1. Natuurbeheer Continuering van het huidige beheer zoals beschreven in de beheervisies en -plannen van de terreinbeheerders (Ministerie van Defensie, 2009; Bosland adviesbureau, 2001; Brabants Landschap, 1998 en Korsten, 2006) leidt tot kwaliteitsverbetering en in sommige gevallen tot uitbreiding van habitattypen, -soorten en broedvogels. De mechanische werkzaamheden die noodzakelijk zijn voor natuurbeheer zoals maaien, plaggen, dunnen etc. zorgen voor een positief effect voor de doeltypen. Deze werkzaamheden vinden buiten kwetsbare perioden van de soortgroepen plaats conform de gedragscodes Zorgvuldig bosbeheer en Natuurbeheer waardoor er geen negatieve effecten zijn. De Werkzaamheden zullen een tijdelijke verstorende werking hebben, maar door de gedragscodes zijn deze niet van wezenlijke invloed. Ook begrazing in het Weerterbos en Laurabossen is dusdanig extensief dat dit geen negatief effect vormt voor Zwakgebufferde vennen (H3130) en de drie broedvogelsoorten.

concept

105

Weerterbos Het venherstel van Limburgs Landschap zal leiden en heeft reeds geleid tot verbetering en vergroting van het habitattype Zwakgebufferde vennen (H3130). Hierbij is de kans aanwezig dat de habitatsoort Drijvende waterweegbree (H1831) zich zal vestigen op oevers van deze vennen. Dit is nu nog niet het geval. Het bosbeheer dat gericht is op het ontwikkelen van natuurlijke natte loofbossen, ook in relatie tot het project ‘Klimaatbuffer’ en de voorgestelde maatregelen vanuit het NLP, zal vooral een positief effect hebben op de ontwikkeling van het bostype Veenbossen (H91D0). Hierdoor zal de uitbreidingsdoelstelling op lange termijn gehaald worden. Het beheer is erop gericht om verdroging te verminderen. Bij het project Klimaatbuffer wordt de afwateringsfunctie (vanuit landbouwgronden) van de Oude Graaf, waarin de Kleine modderkruiper (H1149) voorkomt, verlegd. Het effect hierop is nader beschreven bij ‘waterbeheer’ in paragraaf 5.2.4. Het omvormingsbeheer van Limburgs Landschap zoals het verbreden van paden en bosrandenbeheer zijn positieve maatregelen voor de broedvogels Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit. Daarnaast profiteren ook overige faunasoorten waaronder vlinders, libellen en amfibieën van deze maatregelen. Ook het graslandbeheer heeft geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Deze gronden worden namelijk geleidelijk omgezet naar natuur dat positief is voor de natuurwaarden binnen dit gebied. Het Brabantse bosgebied Hugterheide dat beheerd wordt door Brabants Landschap kent omvormingsbeheer en het herstel en vergroten van heiderelicten. Dit gebied is een Vogelrichtlijngebied en het huidige beheer is positief voor de habitats van de broedvogels. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Weerter- en Budelerbergen Het heide-, stuifzanden bosbeheer van Defensie zoals beschreven in hoofdstuk 5 leidt tot een biotoopverbetering voor de drie aangewezen broedvogels. Momenteel wordt reeds voldaan aan de instandhoudingsdoelstellingen van de broedvogels Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit.. Beheer blijft echter noodzakelijk op de militaire oefenterreinen vanwege de het proces successie zoals het vastleggen van open zand door mossen en algen en boom- en struikopslag op heideterreinen. Het beheer is met name gericht op de meest gevoelige soort, de Nachtzwaluw. De andere soorten profiteren van dit beheer en het beheer van andere terreineigenaren in de overige deelgebieden. Het gebied Bakewell wordt beheerd door Natuurmonumenten en vrijwilligers van IVN Weert. Het hooiland- en omvormingsbeheer heeft een positief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Door Natuurmonumenten zijn in het gebied poelen gegraven ten behoeve van de amfibieën, waaronder de Kamsalamander (H1166). Het beheer van de poelen is afgestemd op amfibieën en is eveneens positief voor de al aanwezige Kamsalamander. Voor duurzaam behoud van de populatie Kamsalamanders is het wenselijk om maatregelen te nemen bij Bakewells Peelke. Maatregelen zijn voorgesteld in hoofdstuk 8. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen voor de vogelsoorten (categorie 1) Conclusie: gebruiksvorm met wijzigingen/maatregelen voor het deelgebied Bakewell (categorie 2). Ringselven, Laurabossen en Kruispeel

concept

106

In deze deelgebieden wordt het beheer uitgevoerd door Natuurmonumenten, Defensie en de waterschappen Peel en Maasvallei en De Dommel. Het omvormingsbeheer van Natuurmonumenten in de Laurabossen is onder andere bedoeld om verdroging tegen te gaan. Naaldbossen worden geleidelijk omgevormd naar loofbos. Groepenkap die machinaal wordt uitgevoerd sluit aan op bestaande paden en vindt buiten het broedseizoen plaats. Er wordt gewerkt met de eerder genoemde gedragscodes. Hierdoor hebben deze activiteiten geen negatief effect op de Nachtzwaluw (A224) en Boomleeuwerik (A246). Door het kappen van bos en de omvorming hiervan wordt het foerageergebied van deze vogelsoorten vergroot zodat deze activiteiten een positieve uitwerking hebben. Heidebeheer in de Laurabossen bestaat uit extensieve begrazing met runderen en drukbegrazing met schapen, aangevuld met verschralingsbeheer door machinaal plaggen en maaien. Het aanvullende heidebeheer gebeurt eveneens buiten het broedseizoen. Het heidebeheer is gericht op onder andere de drie broedvogelsoorten waardoor het leef- en foerageergebied in stand en verbeterd wordt. Begrazing alsmede machinale ingrepen hebben op deze wijze geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Poelen worden door Natuurmonumenten zodanig beheerd dat ze geschikt blijven voor amfibieën waaronder de Kamsalamander (H1166). Deze zou zich in de toekomst kunnen gaan vestigen. In de Kruispeel wordt gedund door Natuurmonumenten zodat de broekbossen meer open worden. Dit is positief voor de ontwikkeling habitattype Veenbossen (H91D0). Daarnaast worden de oevers van vennen machinaal geplagd en wordt opslag verwijderd ten behoeve van het type Zwakgebufferde vennen (H3130). Negatieve mechanische effecten zijn in de Kruispeel niet aan de orde omdat het tot doel heeft de vennen verder te laten ontwikkelen. Het Ringselven wordt nog niet specifiek beheerd voor natuur. Dat wil zeggen dat Nyrstar alleen de toegang en recreatie beperkt, peilbeheer voert en verbindingssloten veegt. Nyrstar is momenteel bezig om als eigenaar van het Ringselven het beheer van dit terrein onder te brengen bij Natuurmonumenten in het kader van de natuurcompensatie voor Duurzaam Industrieterrein Cranendonck (DIC). Momenteel is de kwaliteit van Galigaanmoerassen matig gunstig en de kwaliteit van Zwakgebufferde vennen is ongunstig. Dit komt omdat de exacte ligging van de Zwakfebufferde vennen niet duidelijk is en de waterkwaliteit te wensen over laat. De kwaliteit voldoet niet aan de voorwaarden voor dit ventype. Het Ringselven is van Nyrstar dat geen doelstelling heeft tot natuurbeheer. Er vindt dus geen actief natuurbeheer plaats. Het ontbreken van actief natuurbeheer leidt op korte termijn niet tot een wijziging van de huidige situatie. Hiermee zal de uitbreidingsdoelstelling en kwaliteitsverbetering van het type Zwakgebufferde vennen en Galigaanmoerassen op de korte termijn niet gehaald worden in dit deelgebied. Er kunnen echter op dit moment geen onderbouwde maatregelen worden voorgesteld in hoofdstuk 8 omdat niet duidelijk is welke maatregelen het gewenste effect zullen hebben. Hiervoor is onderzoek nodig. Meer duidelijkheid zal er komen als de GGOR-rapportage voor het Ringselven wordt opgesteld. Wanneer hier meer duidelijkheid over bestaat zal dit in dit plan worden aangevuld. Het beheer in De Hoort, dat eigendom is van een particulier, is niet bekend. Er wordt hier geen actief beheer gevoerd. Hier liggen wel mogelijkheden voor het type Veenbossen. Hiervoor worden matregelen voorgesteld in hoofdstuk 8. Ontwikkeling van dit type hangt grotendeels af van maatregelen die worden genomen in het kader van de GGOR. Het GGOR is echter nog niet opgesteld (start in 2010). Conclusie Laurabossen en Kruispeel: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzigingen/maatregelen (categorie 1). Conclusie Ringselven: gebruiksvorm in beheerplan me t wijzigingen/maatregelen (categorie 2).

concept

107

Natuurontwikkeling Natuurontwikkeling zoals die in het verleden heeft plaatsgevonden heeft een positief effect op de natuurwaarden in zijn algemeenheid. Deze natuurontwikkelingsprojecten in het Weerterbos zijn namelijk gericht op venherstel, verdrogingsbestrijding en natuurontwikkeling op (voormalige) landbouwgronden wat positieve uitwerkingen heeft op de aangewezen doelen. Verder heeft de gemeente Weert met natuurontwikkeling en nazorg van een voormalige stortplaats (Altweerterheide) gezorgd voor een milieuvriendelijke situatie wat betreft verontreinigingen die indirect positief is voor de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Landgoederen Het beheer op de landgoederen heeft een positieve uitwerking op de instandhoudingsdoelstelling. In het landgoed ‘Maarheezerveld’ dat binnen de begrenzing ligt wordt machinaal gedund ten behoeve van bosomvorming. Dit kan een positief effect voor de Nachtzwaluw hebben. In dit gebied zijn tot op heden echter nog geen territoria waargenomen. Er geldt overigens geen uitbreidingsdoelstelling en de doelstelling wordt nu al gehaald. Ook op het landgoed ‘Kettingdijk’ vindt omvormingsbeheer plaats. Dit landgoed ligt voor 90 procent buiten de Natura 2000-begrenzing. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzigingen/maatr egelen (categorie 1). 6.2. Jacht, beheer en schadebestrijding Deze vorm van bestaand gebruik kan door betreding, verstoring door mensen en vervuiling een negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling hebben. Wanneer betredingsgevoelige habitattypen in het kader van jacht, beheer of schadebestrijding betreden worden kan dit negatief zijn voor dit habitattype. Dit is niet het geval in dit gebied. Verstoring door mensen kan het gevolg zijn van geluid (bijvoorbeeld schieten) en fysieke verstoring, doordat soorten verstoord worden door aanwezigheid van mensen (Altenburg & Wymenga, 2008). Wanneer dit niet in de buurt van voor geluid gevoelige soorten gebeurt worden geen negatieve effecten van geluid op de instandhoudingsdoelstelling verwacht. Er is gezien de broedvogelpopulaties geen aanleiding om te concluderen dat dergelijk activiteiten in de directe omgeving negatieve effecten hebben op de broedvogels. De doelstellingen worden nu al gehaald. Daarbij is jacht in Vogelrichtlijngebieden is niet mogelijk. In het verleden werd veel met loodhagel geschoten. Een aantal soorten vogels had hierdoor last van loodvergiftiging door het eten van loden hagelkorrels. Vanaf 1993 is het gebruik van loden hagelkorrels verboden. De munitie is vooral vervangen door het niet toxische staal en bismut. Daarnaast wordt echter ook, in mindere mate, zink gebruik. Dit is slechts bij hoge concentraties giftig (Altenburg & Wymenga, 2008). Gezien de huidige intensiteit van jacht, beheer en schadebestrijding wordt niet verwacht dat deze hoge concentraties bereikt zullen worden. Er worden dan ook geen negatieve effecten als gevolg van vervuiling op de instandhoudingsdoelstelling verwacht. Daarnaast is de bodem in en rondom dit Natura 2000-gebied al vervuilt met zware metalen door de zinkindustrie. Verder wordt schadebestrijding en jacht gereguleerd via het faunabeheerplan Muskus- en Beverratten

concept

108

Bij de bestrijding van Muskusratten of Beverratten kunnen effecten op de instandhoudingsdoelstelling worden verwacht wanneer kwetsbare habitattypen worden betreden of wanneer er bij de vangmethoden onvoldoende rekening wordt gehouden met het bijvangen van andere watergebonden fauna. Op grond van de door de waterschappen ingediende beheerplannen, waarin is beschreven dat rekening wordt gehouden met de kwetsbaarheid van het gebied en dat verstoring zoveel mogelijk wordt voorkomen, worden effecten op de instandhoudingsdoelstelling niet verwacht. Mocht de intensiteit van schadebestrijding in de toekomst toenemen, dan moet er een habitattoets worden uitgevoerd. Het is het wenselijk om dit in nader overleg te doen met de terreinbeheerder en provincies. Wilde zwijnen Op dit moment zijn er geen zwijnen aanwezig binnen de Natura 2000-begrenzing. Wel zijn ze in lage aantallen waargenomen in de directe omgeving. Het is onduidelijk wat het effect van zwijnen zou zijn op de instandhoudingsdoelstelling. Door het hanteren van de nulstand zijn geen negatieve effecten te verwachten. Wat betreft de Edelherten zijn ook hier geen negatieve effecten te verwachten voor de aangewezen habitattypen en -soorten. In 2006 is onderzocht wat het effect op de aanwezige vegetaties is. Er was toen geconcludeerd dat er sprake was van nauwelijks effect. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.3. Agrarisch gebruik Dit Natura 2000-gebied wordt grotendeels omgeven door agrarisch gebied met al dan niet intensieve veehouderijen. Verwacht wordt dat vanuit regulier EHS-beleid in de toekomst landbouwgronden omgezet worden naar natuur. Dit betekent dat deze gronden uiterlijk in 2018 voor dat doel gerealiseerd moeten zijn. In onderstaande alinea’s wordt de invloed van ammoniak vanuit de landbouw nader toegelicht. 6.3.1. Reguliere landbouwactiviteiten Hieronder zijn alle activiteiten afzonderlijk getoetst en is aangeven in hoeverre dit wel of geen knelpunt vormt of een negatief effect heeft op de instandhoudingsdoelstelling. Grondbewerking Grondbewerking (ondiep en diep) vindt binnen en buiten het gebied plaats. De percelen bieden geen biotoop voor de aangewezen soorten. Op terreinen zonder habitattypen of -soorten zijn er geen belemmeringen. Op terreinen waar wel habitattypen of -soorten aanwezig zijn moet gewerkt worden volgens een goedgekeurde gedragscode Flora- en faunawet. Grondbewerking, zowel diep als ondiep, heeft geen negatieve invloed op de instandhoudingsdoelstelling en kan dus zonder vergunning worden uitgevoerd. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Gewasbewerking en -verzorging In zijn algemeenheid gelden er geen beperkingen op gronden waar geen habitattypen en -soorten voorkomen.

concept

109

Het bewerken en oogsten van graslanden en akkerbouwgronden heeft geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling omdat het niet zal leiden tot verstoring van de instandhoudingsdoelstelling. Er wordt bij deze activiteiten conform het wettelijk kader gewerkt met de gedragscodes Land- en Tuinbouw in het kader van Flora- en faunawet.

Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1).

Voor de activiteit gewasverzorging zoals bespuitingen in de buurt van een habitattype of -soort geldt dat in het Lozingsbesluit per middel een spuitvrije zone wordt aangegeven ten opzichte van de randen van het perceel. Het middel mag namelijk geen externe werking hebben. In het Lozingsbesluit volgen ook een aantal maatregelen om verwaaiing en afspoeling te voorkomen (=driftbeperking). Gewasbescherming vindt plaats binnen de wettelijke kaders. Hierdoor heeft het geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling.

Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1).

In de sectornotitie wordt gesteld dat bemesten voldoende is afgedekt door de vigerende weten regelgeving. De meststoffenwet gaat uit van een evenwichtsbemesting op de akker. Het is echter onvoldoende afgedekt in het kader van Natura 2000 omdat er niet getoetst is aan de ecologische normdoelstelling van de afzonderlijke habitattypen. In dat geval zouden de bemestingsniveaus op de percelen moeten zijn afgestemd op de aard en omvang van het intrekgebied en de afstand (cq verblijftijd) tot het habitattype waar het grondwater weer aan de dag treedt. Onderzoek is wenselijk waarbij de onderzoeksmodellen IBRAHYM en WAHYD (Waterkwaliteit op basis van Afkomst en HYDrologie) uitkomst kan bieden alsmede de ‘Community of Practice’ (COP) Ammoniak Peelvenen waar een methode wordt uitgewerkt voor de toetsing van bestaand gebruik in relatie tot ammoniak. Zie verder bij paragraaf 6.4.2.

Conclusie: Gebruiksvorm niet in het beheerplan op eventuele vergunningplicht wordt in het volgende hoofdstuk nader ingegaan

Beweiding alle grazers Op terreinen zonder habitattypen of -soorten zijn er geen belemmeringen. Op terreinen waar wel habitattypen of -soorten aanwezig zijn moet gewerkt worden volgens een goedgekeurde gedragscode Flora- en faunawet. Beweiding heeft geen negatief effect op (het biotoop van) de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Beregening Beregeningsonttrekkingen worden conform afspraken met de waterschappen en provincies uitgevoerd. Binnen de begrenzing is het mogelijk grondwater te onttrekken voor speciale doeleinden. Beregening wordt in NLP/GGOR beoordeelt. Er is echter nog geen NLP/GGOR open vastgesteld voor dit gebied en de maatregelen zijn op enkele uitzonderingen na nog niet of nauwelijks uitgewerkt. Wel zijn er voor het Limburgse deel maatregelen voorgesteld door het waterschap. Zolang het toekomstige GGOR-pakket nog niet wordt uitgevoerd valt het beregenen van percelen met zowel oppervlaktewater als

concept

110

grondwater in categorie 3. Met het uitvoeren van de maatregelen uit de rapportages NLP en GGOR verandert beregenen in categorie 2. Conclusie: gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunn ingsprocedure (categorie 3).

concept

111

Lozingen van proceswater Voor het beoordelen van het lozen van proceswater van de be- of verwerking van producten is maatwerk en kan pas worden verricht indien meer bekend is over de betreffende lozingen. Dit wordt geregeld in de bestaande weten regelgeving. Afspoeling van verhard oppervlak van erven van agrarische bedrijven kunnen vermesting veroorzaken. Voor de bedrijven binnen de begrenzing van het Natura 2000-gebied geldt dat aanvullende maatregelen getroffen dienen te worden om afstromend hemelwater op te vangen en op een verantwoorde wijze af te voeren. Er zijn geen bedrijven binnen de begrenzing aanwezig in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Met betrekking tot lozen is de Wet Verontreinigde Oppervlaktewateren (WVO) en Lozingsbesluit Open Teelten en Veehouderij aan de orde (voor het laatste treedt een vervangend besluit op 1-1-2010 in werking). Dat wil zeggen voor een deel lozingen verboden zijn en voor een ander deel zijn lozingen aan voorwaarden verbonden (met als criteria onder andere gehalten vervuilende stoffen). De lozingen worden geregeld door het WVO en Lozingsbesluit, waardoor de lozingen die verboden worden uitgesloten. Echter de handhaving hiervan is lastig. Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden dat lozingen geen negatief effect heeft op de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Drainage en watergangen Zowel binnen als buiten het beheerplangebied zijn op diverse plaatsen gedraineerde percelen aanwezig en watergangen. Drainage en watergangen is in NLP voor het Limburgse deel beoordeelt. In het NLP wordt voorgesteld om de bestaande buisdrainage te verwijderen en greppels en watergangen te dempen (zie hoofdstuk 8). Voor het Brabantse deel wordt dit agrarisch gebruik geregeld in de GGOR. Er is echter nog geen GGOR opgesteld. Conform de sectornotitie vallen de gedraineerde percelen (in Noord-Brabant) tot dan toe in categorie 3. Conclusie Limburg: gebruiksvorm in beheerplan met wijzigingen/maatregelen (categorie 2). Conclusie Noord-Brabant: gebruiksvorm niet in behee rplan, vergunningsprocedure (categorie 3). Afrastering Buiten de Natura 2000-begrenzing zijn percelen voorzien van een afrastering. Dit zou voor soorten een barrière vormen of een versnipperende werking hebben. Gezien de instandhoudingsdoelstelling (soorten als Kamsalamander, Kleine modderkruiper en broedvogels) heeft de aanwezigheid van een afrastering geen negatief effect. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Overig De overige landbouwkundige activiteiten zoals assimilatieverlichting, teeltondersteunde voorzieningen (plastic folie, glas, etc), teeltrotatie, vrije gewaskeuze, opslag brandstoffen, chemische stoffen, caravans, etc en reguliere aan- en afvoer van mest, melk, dieren, etc kunnen voor optische verstoring en verstoring door mechanische effecten zorgen. Aangezien deze activiteiten niet in de buurt van hiervoor gevoelige habitattypen en -soorten plaatsvinden worden hiervan geen effecten op de instandhoudingdoelen verwacht.

concept

112

Daarnaast is vanuit het provinciaal beleid ook geen ontwikkeling van glastuinbouw mogelijk in de POG waardoor er is geen sprake van assimilatieverlichting dat negatief zou kunnen zijn voor broedvogels en vleermuizen. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Samenvatting

Activiteit Categorie Grondbewerking 1

Gewasbewerking en -verzorging

bewerken en oogsten 1

bespuitingen 1

bemesten -

Beweiding alle grazers 1

Beregening 3

Lozingen 1

Drainage en watergangen

Limburg 2 Noord-Brabant 3

Afrasteren percelen 1

Overige activiteiten 1

Tabel 6.2 Activiteiten agrarisch gebruik en hun categorieën. 6.3.2. Ammoniak Naast inspoeling van nitraat speelt ook het probleem van een te hoge atmosferische stikstofdepositie, met name in de vorm van ammoniak. Dit wordt naast landbouw mede veroorzaakt worden door de uitstoot van industrie en verkeer. Zoals in hoofdstuk 2 vermeld is vormt een te hoge atmosferische stikstofdepositie voor alle habitattypen in dit gebied een bedreiging. Deze depositie heeft een verzurende en vermestende invloed waardoor voor deze habitattypen karakteristieke soorten onder druk staan. In en rondom Weerter- en Budelerbergen zijn veel agrarische gronden aanwezig. Via de lucht Met name vermesting, en in mindere mate verzuring, spelen een rol in de vorm van achtergronddepositie van stikstof (N). Alterra geeft in haar rapport (van Dobben & van Hinsberg, 2008) de kritische deposities weer van de habitattypen. Deze liggen aanzienlijk lager dan de actuele achtergronddepositie in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Het type Zwakgebufferde vennen (H3130) met een kritische depositie van 410 mol N/ha/j is het meest gevoelige type (zie onderstaande tabellen). Ook de habitats van de drie broedvogels is hier zeer gevoelig voor. Op basis van de landelijke depositiegegevens (www.pbl.nl) blijkt dat de achtergronddepositie van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven ligt tussen de 2000 en 3400 mol N/ha/j. Het Ringselven, Kruispeel en Laurabossen liggen in het gebied met een stikstofdeken van 2030-2130 mol N/ha/j. Voor Weerter- en Budelerbergen is dit 2280-2610 mol N/ha/j. Het Weerterbos kent een achtergronddepositie van 2610-3380 mol N/ha/j. Nauwkeurigere gegevens zijn momenteel niet beschikbaar.

concept

113

Naast landbouwactiviteiten spelen ook verkeer en industrie, maar ook invloeden vanuit België, een rol in de depositie op het Natura 2000-gebied. Deze grensoverschrijdende effecten zoals achtergronddepositie vanuit een buurland, vallen niet onder externe werking (Directie Regionale Zaken, 2008). In onderstaande tabellen 6.3a t/m 6.3c is getracht om het aandeel stikstof dat een sector bijdraagt aan de totale achtergronddepositie uit te splitsen.

Sector Stikstofdepositie (mol N/ha/j) Achtergronddepositie Totaal 2610 - 3380

Aandeel Nederland agrarische sector (50 - 60%) 1305 - 2028 Aandeel Nederland overige sectoren (10 -20%) 261 - 676

Aandeel buitenland diverse sectoren (20 - 30%) 522 - 1014

Tabel 6.3a Aandeel stikstofdepositie per sector in Weerterbos


Aandeel Nederland agrarische sector (40 -50%) 912 - 1305

Aandeel Nederland overige sectoren (10 - 20%) 228 - 522


Tabel 6.3b Aandeel stikstofdepositie per sector in Weerter- en Budelerbergen


Aandeel Nederland agrarische sector (20 -30%) 406 - 639

Aandeel Nederland overige sectoren (10 - 20%) 203 - 426


Tabel 6.3c Aandeel stikstofdepositie per sector in Ringselven,Laurabossen en Kruispeel

Habitattype Locatie Achtergronddepositie (mol N/ha/j)

Kritische depositie (mol N/ha/j)

Weerterbos 2610 - 3380

Kruispeel 2130


Ringselven 2030

410

Galigaanmoerassen (H7210) Ringselven 2030

Kruispeel 2130

1100

Veenbossen (H91D0) Weerterbos 2610 - 3380

Kruispeel 2130

1800

Tabel 6.4a Kritische depositiewaarden habitattypen en -soorten

concept

114

Soort Habitattype biotoop Achtergronddepositie (mol N/ha/j)

Kritische depositie (mol N/ha/j)


Beek 2030 - 2130 -

Kamsalamander (H1166)

beek en poelen 2030- 2130 -


Zwakgebufferde vennen 2030 - 3380 410

Nachtzwaluw (A224) Zandverstuiving 2280 - 2610 740

Boomleeuwerik (A246) Zandverstuiving 2280 - 2610 740

Roodborsttapuit (A276) Droge heide 2280 - 2610 1100

Tabel 6.4b Kritische depositiewaarden habitattypen en -soorten

Agrarisch gebruik draagt bij aan de atmosferische stikstofdepositie op Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Uit cijfers van het Planbureau voor de Leefomgeving (voorheen het Milieu en Natuur Planbureau) blijkt dat bepaald Nederlands agrarisch gebruik tussen de 20 en 60 procent van de totale stikstofdepositie op dit Natura 2000-gebied voor haar rekening neemt. Dit is varieert per deelgebied. In het Weerterbos is de bijdrage 50 tot 60%, Weerter- en Budelerbergen 40 tot 50% en voor het Ringselven/Laurabossen en Kruispeel 20 tot 30%. Tussen de 20 en 60 procent van de totale stikstofdepositie is afkomstig uit het buitenland, afhankelijk van het deelgebied. Zo is de bijdrage voor het Weerterbos 20 tot 30%, Weerter- en Budelerbergen 40 tot 50% en voor het Ringselven/Laurabossen en Kruispeel 50 tot 60%. Daarnaast is er nog tussen de 10 en 20 procent afkomstig uit overige Nederlandse bronnen zoals verkeer en industrie (Noorbeek, 2008). In bovenstaande tabellen 6.3a-c is weergegeven om hoeveel mol per hectare per jaar het op de Weerter- en Budelerbergen & Ringselven gaat. Vervolgens zijn in de tabellen 6.4a en -b zowel de huidige depositiewaarden als de kritische depositiewaarden per habitattype weergegeven. Omdat er voor habitatsoorten geen kritische depositiewaarden bekend zijn, is indien de waarde van het meest kritische habitattype waar ze in voorkomen genomen (tabel 6.4). De huidige depositiewaarden zijn afkomstig van het Planbureau voor de Leefomgeving (www.pbl.nl). De depositie vanuit de lucht is hoger als de kritische depositie en vormt momenteel een knelpunt. Het merendeel van de habitattypen hebben een uitbreidings- en/of verbeterdoelstelling en dus ligt de depositie de doelstellingen in de weg. Wel is er sprake van een landelijke dalende trend van de stikstofdepositie. Via bestaande weten regelgeving (regulier) beleid voor deze en andere sectoren, wordt gestreefd naar een afname van de stikstofdepositie. De verwachting is dat onder andere door de maatregelen in het kader van de AmvB Huisvesting de achtergronddepositie verder zal afnemen. In de ‘Community of Practice’ (COP) Ammoniak Peelvenen wordt een methode uitgewerkt voor de toetsing van bestaand gebruik in relatie tot ammoniak. Zodra hier meer duidelijkheid over bestaat, zal dat worden toegepast en opgenomen in dit beheerplan. Conclusie: Gebruiksvorm niet in beheerplan, op even tuele vergunningprocedure wordt in het volgende hoofdstuk ingegaan

concept

115

Via het water Doordat het Natura 2000-gebied wordt omgeven door agrarische gronden kan uitspoeling en mestgift op deze percelen voor verhoogde concentraties opgelost nitraat, zware metalen, fosfaat, sulfaat en ammonium in het gronden oppervlaktewater zorgen. Gehaltes aan fosfaat en sulfaat is afhankelijk van type mest (kunstmest of organisch). Verhoogde concentraties zijn te zien bij de Kruispeel en verder binnen het stroomgebied van de Tungelroysche beek (Provincie Limburg, 2005), mogelijk ook aan de randen van het Weerterbos (Kiwa Water Research & EGG, 2007). Dit is ongunstig voor de typen Veenbossen en Zwakgebufferde vennen. De meetresultaten vanuit het OGOR-meetnet kunnen dit aantonen maar deze gegevens worden medio 2009 verwacht. Overigens is nog maar een eerste meting en dus onvoldoende om een uitspraak te kunnen doen. De kwaliteit is als matig tot goed te classificeren op basis van meetgegevens in 2005 maar ook in voorgaande jaren (schrift. med. T. Basten, Waterschap Peel en Maasvallei). Het vermoeden bestaat dat vermesting via het grondwater in het Weerterbos meevalt omdat er nauwelijks agrarische activiteiten zijn in het intrekgebied. Via afwateringssloten bereikt het voedselrijk water het Weerterbos. Dit knelpunt wordt weggenomen door het nemen van voorlopig voorgestelde maatregelen in het kader van Nieuw Limburgs Peil (NLP) van het waterschap. Het water in het Ringselven en De Hoort is voedselrijk door het uitspoelen van mest uit hoger gelegen landbouwgebieden in Nederland en België. Uit waterkwaliteitsgegevens van Waterschap De Dommel blijkt dat in 2006 en 2007 in De Hoort de KRW-waarde (voorheen MTR) wordt overschreden van stikstof en fosfaat en in het Ringselven enkel van stikstof (schrift. med. J. Snijders, Waterschap De Dommel). Dit wordt versterkt doordat voedselrijk Maaswater via de Hamonterbeek ingelaten wordt (Kiwa Water Research & EGG, 2007). De Galigaanvegetatie is minder gevoelig voor schommelingen in de voedselrijkdom maar de huidige waterkwaliteit werkt beperkend voor de ontwikkeling van dit type. De Zwakgebufferde vennen rondom het Ringselven zijn ondiepe laagten die voornamelijk gevoed worden door regenwater. Hierdoor zijn de vennen minder voedselrijk dan het Ringselven en kennen een lagere pH (pers. med. G. Matte, waterschap De Dommel). Vanuit het Ringselven komt matig voedselrijk water in de Tungelroysche beek en vervolgens in de Zwakgebufferde vennen van de Kruispeel. De omvang van het knelpunt is echter niet bekend. Voedselrijk water in plaats van kwelwater is ongunstig voor de ontwikkeling van dit type. Waterschap Peel en Maasvallei verwacht dat de belasting van nutriënten en zware metalen nog decennia lang na-ijlt (Waterschap Peel en Maasvallei, 2008). Zoals eerder is aangehaald kunnen de modellen IBRAHYM en WAHYD meer inzicht geven in het hydrologisch systeem en de e invloeden (belasting) op het oppervlaktewater vanuit de grondwater in beeld worden gebracht. Het model IBRAHYM is tevens gebruikt in het NLP en hierop zijn de voorlopige maatregelen gebaseerd. De maatregelen in het kader Nieuw Limburgs Peil en GGOR worden één op één overgenomen. Deze waterconserverende maatregelen in het kader van NLP zijn gericht om verdroging door de agrarische sector te verminderen. Voor Noord-Brabant geldt dat er eerst een quickscan komt alvorens er een GGOR-rapportage komt. Voor het GGOR moeten nog onderzoeken verricht worden naar de invloeden van agrarische gronden. Conclusie: gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunn ingsprocedure (categorie 3).

concept

116

6.4. Waterbeheer Om effecten van het waterbeheer door verschillende sectoren, maar ook onttrekkingen (oppervlakkige grondwateronttrekkingen, detailontwatering en drainage van percelen) te beperken, zijn diverse afspraken gemaakt. De mitigerende maatregelen voor eventuele effecten zullen voor het Limburgse deel opgenomen worden in Nieuw Limburgs Peil (NLP) en voor het Brabantse deel in de GGOR-rapportage. De afspraak is dat deze maatregelen, waarvoor door middel van een habitattoets (late voorjaar 2009) is vastgesteld dat ze geen negatief effect hebben op instandhoudingsdoelstelling, één op één worden overgenomen. De afspraken van het NLP, waaronder het bestaand gebruik en de nog uit te voeren maatregelen vallen, zullen vastgelegd worden in de Keur van het Waterschap Peel en Maasvallei en in de Verordening Waterhuishouding Limburg. Het maatregelenpakket van NLP is vrijwillig maar niet vrijblijvend. Dergelijke afspraken zijn (nog) niet gemaakt om de maatregelen, die voortvloeien uit de GGOR van Waterschap De Dommel, één op één over te nemen. De provincie Limburg is wel voornemens om het maatregelenpakket op te nemen wanneer blijkt dat dit niet strijdig is met de instandhoudingsdoelstellingen voor dit Natura 2000-gebied. Alle activiteiten, zoals genoemd in de gedragscode Unie van Waterschappen, die nodig zijn voor het oppervlaktebeheer gebeuren zorgvuldig (buiten kwetsbare perioden) conform de gedragscode. 6.4.1. Limburg Alle ecologisch belangrijke beken (SEF-beken) in Limburg zoals de Oude Graaf en Tungelroysche beek worden hersteld om een natuurlijke inrichting te verkrijgen. Niet alle SEF-beken zijn inrichtingsbehoeftig. Bij inrichting is het Nieuw Limburgs Peil richtinggevend. In het algemeen worden watergangen beheerd en onderhouden volgens de gedragscode van de Unie van Waterschappen in het kader van de Flora- en faunawet. Voor de Natuurbeschermingswet 1998 is de gedragscode onvoldoende en moet er gekeken worden naar de instandhoudingsdoelstelling. Echter, werken volgens de gedragscodes draagt bij aan de zorgvuldigheid van het beheer. Verder worden er diverse maatregelen op Limburgs grondgebied genomen in het kader van NLP die in dit plan zijn overgenomen. Voor het Brabantse deel is het GGOR nog niet bekend. De quickscan voor het Ringselven wordt momenteel opgesteld. Dit zal meer duidelijkheid geven over het waterbeheer, -systeem en eventuele maatregelen dan wel onderzoeken. Weerterbos Het plan om de watervoerende functie van de Oude Graaf te verminderen en de beek te verleggen kan een negatief effect hebben op de Kleine modderkruiper die hier in zeer lage aantallen voorkomt en waarvan recente waarnemingen ontbreken. Daarentegen komt deze soort veelvuldig in de Tungelroysche beek en het Ringselven voor waar hij een vitale populatie vormt. De ingreep in de Oude Graaf hoeft gezien de behouddoelstelling geen knelpunt te vormen. Het habitattype Veenbossen zal optimaal profiteren van dit plan (Klimaatbuffer), temeer omdat gebiedseigen water wordt vastgehouden en verrijkt (landbouw)water dit gebied niet meer bereikt. De detailontwateringen in het Weerterbos worden niet gedicht maar zullen geleidelijk dichtgroeien. Hierdoor zal ook meer kwel uittreden. Uit vegetatiekarteringen en de Voortgangsrapportage OGOR-meetnet (Provincie Limburg, 2005) blijkt dat deze rabatten en greppels dichtgroeien met onder andere veenmossen. Bij het opzetten van het waterpeil zullen er ontwikkelingsmogelijkheden ontstaan voor het type Veenbossen.

concept

117

Kruispeel De diepe ligging van de Tungelroysche beek had een drainerende werking waardoor de Veenbossen enigszins verdroogd zijn. Dit werd eveneens onderschreven door Kiwa (Kiwa Water Research & EGG, 2007). Het recentelijk herstel (verondiepen) van deze beek en de voorgestelde NLP-maatregelen zorgt ervoor dat het waterbeheer beter afgestemd is/wordt op de natuur. Dit is positief voor de habitattypen. Door het verondiepen van de beek en compartimenteren van de Kruispeel kan een hoger waterpeil gehanteerd worden. Hierdoor wordt de drainerende werking en dus verdroging verminderd. De maaifrequentie van de oevers van de Tungelroysche beek zou eventueel een negatief effect kunnen hebben op de Kleine modderkruiper (H1149). Gezien het veelvuldig voorkomen van deze soort en het werken conform de gedragscode voor Waterschappen is een negatief effect niet te verwachten. De vervuiling alsmede het saneren (slibvervuiling) van de Tungelroysche beek is heeft een negatief effect op de Kleine modderkruiper. Het waterschap neemt bij deze handeling voldoende maatregelen om deze soort te behouden in het kader van de Flora- en faunawet (gedragscode Unie van Waterschappen). Bij een hoog waterpeil in de Tungelroysche beek staat de beek in open verbinding met Zwakgebufferde vennen (H3130) aan weerszijde van de beek. Hierdoor stroomt voedselrijk en vervuild water de vennen in. Dit heeft een negatief effect voor dit ventype. Hierdoor stagneert de ontwikkeling en gaat de kwaliteit achteruit. Hiervoor worden in hoofdstuk 8 maatregelen vermeld. Zuid-Willemsvaart Het beheer van de Zuid-Willemsvaart bestaat uit het onderhouden van kunstwerken zoals duikers, damwanden en sluizen en het jaarlijks maaien van de oevers. Het onderhoud en met name vervangen van kunstwerken kan voor negatieve effecten zorgen. In de sectornotitie (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008) staat dat onderhoud en beheer reguliere werkzaamheden zijn die jaarlijks plaatsvinden. Het is erop gericht op het ecologisch functioneren van het watersysteem. Rijkswaterstaat geeft aan dat de duiker onder het kanaal waardoor de Tungelroysche beek stroomt vervangen moet worden. Vriese et al (1998) concludeerde uit stroomsnelheidsmeting van de duiker onder de Zuid-Willemsvaart dat deze duiker een migratieknelpunt vormt. De nieuwe duiker zal geschikt moeten zijn voor migratie van vissen. Indien hieraan wordt voldaan heeft het een positief effect op de Kleine modderkruiper die zowel in de Tungelroysche beek als in het Ringselven voorkomt. Ook de (delen van) damwanden zullen vervangen worden (begin 2009) waarbij gelet moet worden op het (kanaal)kwelsysteem waarvan de Veenbossen (H91D0) en Zwakgebufferde vennen aan weerzijde van het kanaal van afhankelijk zijn. Reguliere onderhoudswerkzaamheden, uitgezonderd van de nieuwe damwanden en duiker, zijn niet vergunningplichtig omdat het beheer bijdraagt aan het realiseren van de doelstellingen. Conclusie Limburg: gebruiksvorm in beheerplan met w ijzigingen/maatregelen (categorie 2). 6.4.2. Noord-Brabant Ringselven Het waterbeheer (verantwoordelijkheid van Waterschap De Dommel) in het Ringselven bestaat uit het reguleren van het peil ten behoeve van de zinkfabriek (verantwoordelijkheid bij Nyrstar) en de omliggende landbouwgronden (inclusief België), het vegen van verbindingssloten en het monitoren van bepaalde componenten waaronder zink, cadmium, sulfaat, chloride en mangaan.

concept

118

De waterstand is voldoende hoog maar kent wellicht onvoldoende fluctuaties. Het waterbeheer bestaat uit het regelen van het peil op 33,75 m +NAP conform afspraken tussen het Waterschap De Dommel en Nyrstar. Nyrstar gebruikt een beperkte hoeveelheid als koelwater. Dit onttrekken ze uit het Ringselven. Het is niet bekend wat de invloed is op de met regenwater en kwelwater gevoede Zwakgebufferde vennen (H3130) aan de rand van het open water. Voor de Zwakgebufferde vennen die rondom het Ringselven liggen, is het wenselijk om gebiedseigen water (regen- en kwelwater) langer vast te houden. Wel dient rekening gehouden te worden met de vervuilde ondergrond. De invloed van zware metalen in de ondergrond is complex, met name gezien de gevoeligheid ten opzichte van de habitattypen en -soorten. De effecten hiervan zijn onbekend. Vanuit België wordt via visvijvers, vloeiweiden en de Hamonterbeek voedselrijk Maaswater ingelaten. Het watersysteem zoals dat er nu is, is niet geheel optimaal voor de habitattypen Zwakgebufferde vennen, Galigaanmoerassen (H7120) en Veenbossen (H91D0) en kan de doelstellingen in de weg staan. Dit is reeds gesignaleerd door het werkatelier Maatregelen KRW-Natura 2000 (april 2007). Vloeiweiden hebben daarentegen een positief effect op de waterkwaliteit omdat het sediment en nutriënten afvangen. Van een uiteindelijke voedselarme situatie mag niet worden uitgegaan gezien de inlaat van de Hamonterbeek. De ondiepe laagten (vennen) zijn grotendeels regenwater gevoed en houden voldoende regenwater vast dat er sprake is van gradiënten in voedselrijkdom, hetgeen in dit geval niet negatief is voor de habitattypen. De waterkwaliteit wordt getoetst op de KRW-normen. Er zijn geen streefwaarden van stikstof en fosfaat waargenomen in het Ringselven en De Hoort. Momenteel is de waterkwaliteit onvoldoende en kan beperkend zijn voor de ontwikkeling van de typen die hier voorkomen. Ook waterschap De Dommel zal een GGOR opstellen. Maatrelen die hieruit voortvloeien zullen primair gericht zijn op herstel en behoud van de natuurwaarden en een verdere ontwikkeling van de natuurwaarden. Deze maatregelen zullen dus opgesteld worden om ook de Natura 2000 doelen te realiseren. Een habitattoets zal moeten voorkomen dat de maatregelen een negatief effect kunnen hebben op de instandhoudingsdoelstellingen. Het monitoren van waterwegen en kunstwerken door Rijkswaterstaat is nodig om te controleren of genomen maatregelen het gewenste effect heeft opgeleverd. Dit gebeurt door deskundigen met alle zorgvuldigheid waardoor negatieve effecten niet te verwachten zijn. Dit kan plaatsvinden zonder dat er vergunning nodig is. Conclusie Noord-Brabant: gebruiksvorm niet in behee rplan, vergunningsprocedure (categorie 3). 6.5. Recreatie 6.5.1. Wandelen Weerterbos, Laurabossen en Kruispeel De gemarkeerde paden in het Weerterbos en Laurabossen lopen niet door de Veenbossen maar wel langs de Zwakgebufferde vennen. Deze vennen zijn gevoelig voor betreding. Daarnaast lopen vele niet-gemarkeerde paden door het gebied die gebruikt worden. Er wordt doorgaans niet van de paden afgeweken. Wandelen op de paden in opengestelde gebieden heeft dan ook geen negatief effect. De gebieden zijn opengesteld tussen zonsopgang en zonsondergang. Nachtelijke wandelingen zijn zonder vergunning niet toegestaan. Dit is echter niet wenselijk omdat hierdoor de broedvogels verstoord kunnen worden. Dit geldt eveneens voor onderstaande deelgebieden. Verstoring van de broedvogels kan

concept

119

eveneens optreden door loslopende honden. Het is alleen toegestaan om honden aangelijnd uit te laten. Momenteel worden de doelstellingen voor deze vogels gehaald en er is geen aanleiding dat er momenteel negatieve effecten optreden door dit gebruik. De Kruispeel is niet opengesteld voor publiek. Betreding van aangrenzende typen Zwakgebufferde vennen, Galigaanmoerassen en Veenbossen vindt niet plaats. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Weerter- en Budelerbergen In het deelgebied Weerter- en Budelerbergen wordt regelmatig gewandeld en getrimd. Het is een militair oefenterrein en er wordt nadrukkelijk aangegeven zich niet buiten de paden te begeven. Verstoring van broedvogels door wandelaars is van geringe omvang. Er kan ook een vorm van gewenning optreden door de contante aanwezigheid van recreanten. Verstoring van de broedvogels kan eveneens optreden door loslopende honden. Het is alleen toegestaan om honden aangelijnd uit te laten. Loslopende honden komen helaas veelvuldig voor wat leidt tot sterke verstoring van de (grondbroedende) vogels. Extra handhaving kan hier een oplossingen zijn (bijlage 6). Het is echter geen significant negatief effect omdat de instandhoudingsdoelstelling momenteel gehaald worden. Er zijn geen aanwijzingen voor afname van broedvogels door toedoen van deze vorm van recreatie. Dit wordt eveneens onderschreven in het beheerplan van Defensie (Ministerie van Defensie, 2009). Het toepassen van een natuurlijke zonering door oppervlakte stuifzand te vergroten en de inloop vanaf bungalowpark Weerterbergen te verminderen wordt de kwaliteit van het leefgebied van de aangewezen broedvogels verbeterd (Ministerie van Defensie, 2009). Zie bijlage 6. Conclusie Limburg: gebruiksvorm in beheerplan zonde r wijzigingen/maatregelen (categorie 1). Ringselven In het deelgebied Ringselven beperkt Nyrstar de openstelling door het gebied af te sluiten voor onbevoegden door middel van een hek. Er liggen geen wandelroutes of paden. Het gebied wordt enkel betreden door leden van de visclub ’t Ringselven (zie aldaar). Hierdoor heeft dit gebied zijn natuurwaarden behouden. In het noorden sluit het Ringselven aan op bebouwing en volkstuinen. Deze omgeving wordt hierdoor intensiever betreden en is niet afgesloten. Desondanks zijn er geen aanwijzingen dat de galigaanvegetatie te intensief wordt betreden, temeer vanwege de snijdende en ruwe eigenschappen van Galigaan. Er treden dus geen negatieve effecten op als men zich aan de openstellingsregels houdt en op de paden blijft. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Excursies Geleide wandelexcursies worden georganiseerd door terreinbeheerders of natuurorganisaties. Hierbij wordt wel van paden afgeweken in regulier opengestelde gebieden. Dit gebeurt onder deskundige begeleiding waardoor geen negatieve effecten te verwachten zijn. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1).

concept

120

6.5.2. Fietsen In het Weerterbos en Laurabossen ligt een fietsroute en een mountainbikeroute, hoofdzakelijk aan de buitenzijde van het bosgebied. De mountainbikeroute in het Weerterbos doorkruist het Vogelrichtlijngebied Maarheezerveld en Hugterheide. In Weerter- en Budelerbergen gaat een route door Weerter- en Boshoverheide. In de Laurabossen doorkruist deze route heide en bos (militair oefenterrein). Langs de openbare wegen Hugterheide, Hugterbroekdijk, Maarheezergrensweg (Weerterbos), Geuzendijk, Maarheezerhuttendijk (Weerter- en Budelerbergen), Lozerweg (Laurabossen) en Havenweg (Ringselven) liggen druk bezochte fietspaden. In de Laurabossen ligt een druk bezocht fietspad dat onderdeel uitmaakt van een regionaal netwerk dat aansluit op de Lozerweg. Er zijn geen aanwijzingen dat dit gebruik een verstorend effect heeft op broedvogels. Gezien de ligging van de fietspaden en zolang fietsers en mountainbikers op de aangewezen en voor hen bedoelde paden blijven en zich houden aan de openstellingsregels, zijn er geen negatieve effecten te verwachten op de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.3. Paardrijden Het Weerterbos kent een ruiterroute en paden die voor menners bedoelt zijn. Er wordt doorgaan niet van deze routes afgeweken maar komt wel voor. Dit is niet wenselijk maar zorgt niet voor negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling. In Weerter- en Budelerbergen is een aantal ruiterpaden, een ruiterroute, alsmede routes voor aangespannen wagens aanwezig. Vanuit manege Van Horne Hoeve vertrekken diverse groepen ruiters, koetsen en huifkarren. De huidige intensiteit van paardrijden en huifkartochten, mede bepaald door aanwezigheid van de manege en vakantiepark Weerterbergen, leidt gezien de huidige broedvogelpopulaties niet tot verstoring van broedvogels. Om conflicten tussen het militair gebruik en recreatie te voorkomen wordt het ruiterroutenetwerk in het stuifzandgebied opgeheven (Ministerie van Defensie, 2009). In het Ringselven en Kruispeel zijn geen ruiterroutes aanwezig. De Laurabossen heeft één ruiter- en menroute. De ruiterroute doorsnijdt het heideterrein en de menroute loopt er langs. Voor paardrijden geldt in alle terreindelen dat als men op de daarvoor aangewezen ruiterroutes blijft en zich houdt aan de openstellingsregels, er geen negatieve effecten optreden. Knelpunten worden niet verwacht waardoor het gebruik van deze routes niet tot verstoring leidt. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.4. Scouting Scouting Nederland maakt gebruik van de militaire oefenterreinen voor het opzetten van kampementen en (nachtelijke) wandelingen. De activiteiten kunnen voor verstoring van de broedvogels zorgen. De overnachtingslocaties zijn vooraf bepaald en komen overeen met de locaties waar militairen zelf bivakkeren (zie aldaar). Scouting draagt niet bij aan een extra verstoring van de broedvogels. Het heeft geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling die nu reeds gehaald worden. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1).

concept

121

6.5.5. Crossterrein De aanwezigheid van het crossterrein in Weerterheide, de frequentie van het crossen en het aantal bezoekers zorgt voor een bepaalde mate van verstoring voor de broedvogels. Dit heeft een negatief effect op het voorkomen van vogels in de nabijheid van het crossterrein. Er is echter geen significant negatief effect omdat de instandhoudingsdoelstelling momenteel al gehaald worden. Desondanks is het wenselijk om het crossterrein op te heffen. Hiermee komt meer geschikt habitat voor Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit beschikbaar. Defensie gaat, conform de beleidsregel recreatie op defensieterreinen, de crossbaan op termijn opheffen waarbij gekeken worden naar een alternatief om illegale crossactiviteiten te voorkomen (Ministerie van Defensie, 2009). Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.6. Vissen In het deelgebied Ringselven wordt in vijf wateren gevist door Hengelsportvereniging ’t Ringselven Budel. Nachtvissen is niet toegestaan. Het gebied is alleen opengesteld voor leden van de visclub. In twee wateren, Peel 1 en 2 (figuur 5.4; par. 5.2.5), zijn visstekken gelegen in de galigaanvegetatie. Het zijn relatief kleine vaste plaatsen waardoor het Galigaan geen verdere negatieve effecten ondervindt. Daarbij heeft het type Galigaanmoerassen (H7210) een matig gunstige staat van instandhouding aan de gehele waterkant. Visstekken ligt de kwaliteitverbetering niet in de weg. Kwaliteitsverbetering moet gezocht worden in de verbetering van de waterkwaliteit. Het voeren van vissen zorgt voor een bepaalde mate van eutrofiëring (Kiwa Water Research & EGG, 2007). Ook de aanwezigheid van vis zorgt voor een bepaalde mate van vermesting en stagneert de ontwikkeling van de watervegetatie. Doordat voorkomende vissen zoals Brasem, Karper en aanverwanten (Felix & Eichhorn, 2009) in het bodemslib woelen wordt het water troebel waardoor de vegetatie zich onvoldoende tot niet kan ontwikkelen.Verbraseming vormt een knelpunt. De waterkwaliteit in het Ringselven laat een hoge overschrijding van stikstof zien. Dit is niet wenselijk voor de habitattypen Zwakgebufferde vennen en galigaanvegetatie. Dit vormt dus knelpunt. De vennen zijn deels geïsoleerd van het open water en in de contactzone van kwel maar zullen wel invloed ondervinden van de vermesting. Onbekend is of in deze geïsoleerde delen ook vis aanwezig is. Het Ringselven kent overgangssituaties van voedselrijk naar voedselarm. Visactiviteiten in de vijver aan de Driebos te Maarheeze zullen ondanks nachtvismogelijkheden, geen negatief effect hebben op de Nachtzwaluw. Verstoring is niet aan de orde gezien de afstand van 2,5 km tot de dichtstbijzijnde territoria. Verder wordt er nog gevist in onder andere de Zuid-Willemsvaart, Tungelroysche beek en IJzeren Man waar dit gebruik gezien de visfrequentie en ligging ten opzichte van de habitattypen en -soorten geen negatief effect heeft. Conclusie Ringselven: gebruiksvorm in beheerplan me t wijzigingen/maatregelen (categorie 2). Conclusie overige viswateren: gebruiksvorm in behee rplan zonder wijzigingen/maatregelen (categorie 1).

concept

122

6.5.7. Recreatiegebied IJzeren Man Het recreatiegebied ligt op één kilometer afstand zodat verstoring (geluid, licht, etc) in de Laurabossen en Kruispeel niet te verwachten zijn. De gebruiksvormen en activiteiten zoals die nu daar plaatsvinden hebben geen negatieve effecten op het Natura 2000-gebied. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.8. Bungalowpark Weerterbergen Dit vakantiepark biedt circa 500 woningen en een kampeerterrein. Gezien de hoeveelheid recreanten dat het park kan herbergen, de ligging en diverse activiteiten die er plaatsvinden kunnen voor een bepaalde mate van verstoring (met name licht en geluid) zorgen voor de kwalificerende broedvogels in Weerter- en Budelerbergen. Ondanks de aanwezigheid van het bungalowpark, zijn de populaties van Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit de afgelopen jaren stabiel tot licht toegenomen. De instandhoudingsdoelstelling worden momenteel al gehaald. Een verstorend effect van geluid ligt voor de hand maar door de constante aanwezigheid in het hele jaar kan gewenning van een bepaald verstoringsniveau optreden. Bungalowpark Weerterbergen in de huidige situatie heeft geen noemenswaardig negatieve effecten en er worden geen maatregelen genomen. Defensie stelt in haar beheerplan (Ministerie van Defensie, 2009) voor om de inloop vanaf dit park naar het gebied te verminderen door afspraken te maken omtrent poortjes en opheffen paadjes (bijlage 6). SOVON (van Kleunen et al., 2005b) heeft onderzoek gedaan naar de geluidsverstoring door de verwachte toename in recreatiedruk als gevolg van uitbreiding van dit park. Hieruit is naar voren gekomen dat er geen significant negatieve effecten te verwachten zijn. In dit onderzoek zijn de militaire activiteiten meegenomen waardoor cumulatieve effecten ook zijn meegenomen. Dit park draagt bij aan het bezoekersaantal voor met name het deelgebied Weerter- en Budelerbergen. Vanuit hier bezoeken mensen het gebied. Hoewel het bungalowpark veel bezoekers trekt heeft het op dit moment dus nog geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.9. Maneges De maneges liggen op een dusdanige afstand van de habitattype en broedvogels dat er geen verstorend effect op zal treden. Maneges dragen echter wel bij aan de totale atmosferische stikstofdepositie op dit Natura 2000-gebied. Hierdoor hebben ze, samen met agrarisch gebruik, verkeer en industrie een negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. In de ‘Community of Practice’ (COP) Ammoniak Peelvenen wordt een methode uitgewerkt voor de toetsing van bestaand gebruik in relatie tot ammoniak. Zodra hier meer duidelijkheid over bestaat, zal dat worden toegepast en opgenomen in dit beheerplan. Conclusie: Gebruiksvorm niet in beheerplan, op even tuele vergunningprocedure wordt in het volgende hoofdstuk ingegaan

concept

123

6.5.10. Sportvelden De activiteiten op de twee sportvelden in Budel-Dorplein en in Maarheeze hebben geen verstorend effect op de instandhoudingsdoelstelling. Er treedt geen verstoring op in de vorm van geluid en licht. De territoria van de broedvogels liggen op een dusdanige afstand van deze velden dat geen negatief effect te verwachten is. Ook kleine onttrekking ten behoeve van beregening zal niet leiden tot verdroging. Dit gebruik heeft geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.11. Hondentrain-complex en hondenpension De ligging van deze inrichtingen zal niet leiden tot enige optische verstoring, maar kan wel bijdragen aan verstoring door geluid. Ook hier kan sprake zijn van gewenning voor de fauna door de constante aanwezigheid. Verstoring zal slechts minimaal zijn, gezien de ligging van aantal territoria van de broedvogels ten opzichte van de inrichtingen. Er treedt geen negatief effect op voor de instandhoudingsdoelstelling. De hondentrainfaciliteit waar de politievereniging ‘Ons Genoegen Gastel’ haar honden traint, ligt op het oefenterrein Weerterheide dat onderdeel is onderdeel van het Natura 2000-gebied. Conform de beleidsregel zal op korte termijn de hondentrainingsfaciliteit op de Weerterheide worden beëindigd (Ministerie van Defensie, 2009). Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.12. Modelbouwclub Het terrein van de vliegclub ligt aan de oostzijde van het Weerterbos. De afstand tot het Vogelrichtlijngebied is ongeveer één kilometer. De afstand tot de dichtstbijzijnde territoria is 1200 m. De geluidbelasting van minder dan 80 dB(A) is wettelijk vastgelegd voor modelvliegtuigen. Broedvogels zijn gevoelig voor geluid. Broedvogels van open terrein zoals de drie aangewezen broedvogels nemen in aantal af bij geluidsbelasting boven de 48 dB(A) (Henkens, R.J.H.G., J.G. Molenaar, M.J.S.M. Reijen en F.H. Kistenkas, 2007). Gezien de intensiteit en afstand van deze inrichting ten opzichte van het dichtstbijzijnde territoria is geen negatief (geluids)effect te verwachten. Er blijkt echter voldoende geschikt broedhabitat voor handen want de instandhoudingsdoelstelling wordt momenteel al gehaald. Volgens de Wet Luchtvaart mag er alleen overdag gevlogen worden waardoor effecten op de meest gevoelige soort, de Nachtzwaluw, beperkt zijn. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.13. Congrescentrum Gezien de ligging van Peerkesbosch in het Vogelrichtlijngebied en de aanwezigheid van bezoekers en de verkeersbewegingen kan het een verstorend effect hebben op broedvogels. Gezien de ligging ten opzichte van de dichtstbijzijnde territoria van broedvogels zijn er geen negatieve (geluids)effecten te verwachten. Er blijkt voldoende geschikt broedhabitat voor handen want de instandhoudingsdoelstelling wordt momenteel al gehaald. De ontsluitingsweg (Heugterweg) en de aanwezigheid van mensen die in de nabijheid van het congrescentrum wandelen zorgen niet voor een geluidbelasting die negatieve effecten oplevert voor de instandhoudingsdoelstellingen. De ontwikkelingen omtrent Daatjeshoeve zullen separaat getoetst moeten worden bij eventuele verandering van de bestemming en activiteit.

concept

124

Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.14. Golfbaan Golfbaan Crossmoor ligt ten oosten van de Laurabossen en Kruispeel. Hij grenst nagenoeg aan het habitattype Veenbossen (H91D0), Vogelrichtlijngebied en aan de Tungelroysche beek waar de Kleine modderkruiper voorkomt. Golfen op zich heeft geen negatieve invloeden op de habitattypen, -soorten en broedvogels. Het beheer kan daarentegen wel van invloed zijn. Kiwa geeft in haar analyse (Kiwa Water Research & EGG, 2007) aan dat het niet duidelijk is wat de invloed van de golfbaan Crossmoor is. De golfclub stelt dat het beheer gericht is op ecologie en milieu. Er wordt namelijk minimaal beregend, bemest en er wordt geen gebruik gemaakt van bestrijdingsmiddelen. Exacte hoeveelheden zijn niet bekend. Het beheer heeft geen vermestend, verdrogend of verontreinigend effect op de instandhoudingsdoelstelling vanwege de afwatering, welke plaatsvindt op de Tungelroysche beek waardoor het verrijkte water niet in de Kruispeel terecht komt en dus geen invloed heeft op de Veenbossen aldaar. Ook verstoring door geluid op de broedvogels in de Laurabossen is niet te verwachten, gezien de afstand tot de dichtstbijzijnde territoria. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.15. Kampeerboerderij Kampeerboerderij Jozefhoeve biedt plaats aan 65 personen. Ze is gelegen ten zuiden van de golfbaan Crossmoor. De aanwezigheid van deze groepsaccommodatie zal bijdragen aan de recreatiedruk. De recreatiedruk is echter relatief laag in de Laurabossen. De Kruispeel is niet opengesteld dus betreding van habitattypen speelt hier niet. Geluidsverstoring voor broedvogels ligt evenmin voor de hand. De instandhoudingsdoelstelling voor broedvogels worden nu reeds gehaald. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.16. Horeca Binnen en buiten de Natura 2000-begrenzing zijn diverse horecagelegenheden aanwezig, veelal gecombineerd met andere gebruiksvormen. De café/restaurants bieden diensten voor de al aanwezige recreant en zal daarom weinig extra recreanten trekken. Op basis van de broedvogelgegevens is het niet aannemelijk dat ze negatieve geluidseffecten veroorzaken. De instandhoudingsdoelstelling van de broedvogels worden reeds gehaald en er blijkt voldoende geschikt habitat voor handen. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.17. Schietvereniging en schutterij Op drie locaties wordt de schietsport beoefend. Twee daarvan liggen tegen het Vogelrichtlijngebied Weerter- en Budelerbergen aan. De derde locatie ligt nabij het Ringselven. Van de laatstgenoemde schietlocatie wordt zeker geen negatief effect verwacht vanwege de zeer ruime afstand ten opzichte van voorkomende broedvogels. De overige twee schietterreinen kunnen geluidverstoring veroorzaken. Ze liggen op een afstand van ruim 900m ten opzichte van de dichtstbijzijnde territoria, binnen de invloedssfeer van de spoor- en snelweg en nabij de schietbaan van Defensie. De Weerter- en Budelerbergen vormen een belangrijk broedgebied voor zowel nachtzwaluw als Boomleeuwerik, ondanks

concept

125

de militaire schietactiviteiten en de recreatieve schietactiviteiten.Hieruit kan worden geconcludeerd dat de broedvogels er weinig hinder van ondervinden. Mogelijk ligt gewenning hieraan ten grondslag. De activiteit heeft geen negatief effect op de doelen. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.5.18. Incidentele activiteiten De activiteiten zoals beschreven in het voorgaande hoofdstuk vinden incidenteel plaats in het deelgebied Weerter- en Budelerbergen. De activiteiten zorgen naast alle andere recreatieve gebruiksvormen niet voor negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling aldaar. De doelstellingen voor de broedvogels worden momenteel gehaald. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.6. Cultuurhistorie De cultuurhistorische elementen die zich in het gebied bevinden worden door recreanten bezocht, maar dit leidt niet tot een te hoge recreatiedruk. Ook is er geen sprake van optische verstoring. Het verminderen van de verkaveling- en rabattenstructuur heeft een positief effect op de ontwikkeling van Veenbossen. De cultuurhistorische elementen en het beheer hebben geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.7. Archeologie De archeologisch waardevolle locaties van de Lozerheide/Boshoverheide liggen binnen het Vogelrichtlijngebied en deze elementen en het bijbehorende beheer hebben geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.8. Verkeer Verkeer en vervoer kan op verschillende manier invloed hebben op Natura 2000-gebieden. Zo leveren de uitlaatgassen die het verkeer uitstoot een bijdrage aan de totale depositie van voornamelijk stikstof. Landelijk gezien draagt verkeer momenteel 8% bij aan de totale depositie aan verzurende en vermestende stoffen op natuur (Klasberg, 2008). Verkeer heeft door deze bijdrage aan de atmosferische stikstofdepositie een negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling. Verder kan het verkeer bijvoorbeeld invloed hebben via geluid, licht, beweging en versnippering. Het beheerplan heeft slechts een beperkte invloedssfeer. Bronnen zoals verkeer zijn niet te reguleren via het beheerplan en vragen om een andere aanpak. Het terugdringen hiervan kan vooral via het landelijke, generieke beleid worden aangepakt, bijvoorbeeld door het op Europese schaal aanscherpen van eisen aan auto’s, zoals dat nu reeds in gang gezet is (Wing & IAR, 2008). Dit is daarom een zaak van landelijk of internationaal beleid en valt buiten het vergunningenkader van dit beheerplan. Wel wordt in dit beheerplan gekeken naar lokale knelpunten die de instandhoudingsdoelstellinge negatief beinvloeden. Maatregelen die voortvloeien uit deze knelpunten worden beschreven in hoofdstuk 8. Hieronder worden de verschillende wegtypen nader uiteengezet.

concept

126

Rijkswegen In en rondom het Natura 2000-gebied liggen verschillende typen wegen. Zo ligt de snelweg A2 tussen het Weerterbos en Weerter- en Budelerbergen. De provinciale weg N564 ligt tussen het Ringselven en de Laurabossen/Kruispeel. De overige wegen zijn regionale ontsluitingswegen. Uit onderzoek (Hille Ris Lambers et al., 2008) naar de effecten van rijksinfrastructuur op Natura 2000-gebieden is gebleken dat de A2 geen negatief effect veroorzaakt op de habitattypen en -soorten. De (stikstof)depositie vindt plaats binnen enkele honderden meters van de weg. Volgens de provinciale luchtkwaliteitskaart is de (verwachte) uitstoot van stikstof en fijn stof in 2005 en 2010 minder dan 30 µg/m3 (www.limburg.nl). Het bos dient als een soort buffer voor de achterliggende habitattypen. Ook Kiwa (Kiwa Water Research & EGG, 2007) geeft aan dat de A2 geen knelpunt vormt door verzuring en vermesting. Nabij de A2 liggen geen habitattypen die invloed ondervinden van deze bestemming. Wat betreft de broedvogels kan het verkeer voor een negatief effect zorgen qua geluid en trillingen. De A2 loopt door het Vogelrichtlijngebied. De verkeersgegevens uit de provinciale mobiliteitsmonitor laten zien dat de verkeersintensiteit in 2007 op een werkdag gemiddeld 64.440 motorvoertuigen per dag bedroeg en in het weekend 48.350 (www.limburg.nl). De broedparen zijn nagenoeg allemaal enkele honderden meters van de snelweg waargenomen waarbij het dichtstbijzijnde paar op 600 m ligt. Op basis van de broedvogelgegevens, de doelstelling en geluidsberekening heeft deze weg geen negatief effect. Ook het regulier maaien onderhoudsbeheer van de A2 heeft geen negatief effect. Er is dus geen sprake van optische verstoring en mechanische effecten. De instandhoudingsdoelstelling ondervinden geen negatief effect van strooizout in dit gebied. Er is dus geen sprake van verzilting. In 2009 wordt een start gemaakt met het realiseren van een ecoduct. Deze komt te liggen tussen boerderij/hotel Dennenhof en restaurant Wilgenhof en verbindt de deelgebieden Weerterbos en Weerter- en Budelerbergen. De werkzaamheden voor het realiseren van dit ecoduct kunnen voor een bepaalde vorm van verstoring zorgen. Dit is onderzocht door Lotterman (2007). Het onderzoek in combinatie met de broedvogelgegevens kan geconcludeerd worden dat er geen kwalificerende broedvogels in de directe omgeving voorkomen. Het habitat (bos) waarin gewerkt wordt is ook niet geschikt. De dichtstbijzijnde broedparen zijn op een afstand van 600 m (Weerterbos) tot 800 m (Weerter- en Budelerbergen) waargenomen. De broedvogels ondervinden geen hinder van de werkzaamheden. Bij de inrichting van het ecoduct kan rekening gehouden worden met een doelsoort als de Kamsalamander. Conclusie: Gebruiksvorm niet in beheerplan, op even tuele vergunningprocedure wordt in het volgende hoofdstuk ingegaan Provinciale wegen De provinciale weg (N564) ligt daarentegen wel direct aan de habitattypen Veenbossen, Galigaanmoerassen en Zwakgebufferde vennen en aan het Vogelrichtlijngebied. Het is een drukke weg met een verkeersintensiteit in 2007 van 3.795 tot 6.687 motorvoertuigen per dag op het traject Belgische grens-Havenweg-Kazernelaan (www.limburg.nl). Habitattypen zijn niet direct gevoelig voor geluidsoverlast en niet trillingsgevoelig. Broedvogels wel. De dichtheid kan afnemen bij een toename vanaf de 48 dB(A). Gezien de ontwikkelingen en waargenomen broedparen is geen sprake van een negatief effect. De populaties hebben zich, ondanks deze verstoring, weten te handhaven, en er is geen uitbreiding voorzien in de doelstellingen. De instandhoudingsdoelstelling ondervinden geen negatief effect van strooizout in dit gebied. Er is dus geen sprake van verzilting.

concept

127

Conclusie: Gebruiksvorm niet in beheerplan, op even tuele vergunningprocedure wordt in het volgende hoofdstuk ingegaan Regionale wegen Ook de regionale wegen dragen weliswaar bij aan de geluidsoverlast maar zorgen niet voor een negatief effect op de broedvogels. De Heugterweg is een openbare weg en loopt langs het Vogelrichtlijngebied in het Weerterbos. In deze omgeving zijn geen broedparen vastgesteld. De verkeersintensiteit is relatief laag waardoor ook hier negatieve effecten vanuit deze sector niet aanwezig zijn. De gemiddelde verkeersintensiteiten van wegen langs en door Vogelrichtlijngebied Weerter- en Budelerbergen zijn als volgt: Geuzendijk 2.580 voertuigen per dag, Trancheeweg 1.965, Kempenweg 8.200 en Maarheezerhuttenweg 733. Alleen de Geuzendijk doorsnijdt het gebied. Uit een onderzoek van SOVON (van Kleunen et al., 2005b) is gebleken dat deze weg met de huidige intensiteit of zelfs een kleine toename geen negatief effect heeft op de kwaliteit van het leefgebied en populatiegrootte van de broedvogels. Ook de habitattypen ondervinden geen negatieve effecten van het verkeer. Er is niets bekend van verontreinigingen door toedoen van het verkeer. Voor de Kamsalamander kan de Eindhovense weg voor een barrière vormen gezien het voorkomen van deze soort in Bakewell en ’t Vlasven waar een gezonde populatie voor komt. Deze locaties zijn momenteel geïsoleerd. Onderzoek is nodig naar de migratiemogelijkheden. De doelstelling is behoud maar voor de duurzaamheid kan de barrière een knelpunt vormen. De instandhoudingsdoelstelling ondervinden geen negatief effect van strooizout in dit gebied. Er is dus geen sprake van verzilting. Conclusie: Gebruiksvorm niet in beheerplan, op even tuele vergunningprocedure wordt in het volgende hoofdstuk ingegaan Openbare onverharde wegen Er zijn een aantal openbare onverharde wegen waar gemotoriseerd verkeer gebruik van kan maken. Niet alle openbare onverharde wegen zijn bekend. De meeste onverharde wegen liggen in het Weerterbos. Een groter aantal ligt net buiten de begrenzing. De wegen hebben doorgaans een functie voor (agrarisch) bestemmingsverkeer. Naast bestemmigsverkeer maken vooral recreanten gebruik van deze wegen wanneer ze gaan wandelen. Sluipverkeer maakt nauwelijks tot geen gebruik van deze wegen. De habitattypen ondervinden geen negatief effect van het gebruik van deze wegen. De wegen en de intensiteit van het gebruik ervan vormen eveneens geen bedreiging voor de broedvogelsoorten. Op onverharde wegen wordt niet met strooizout gewerkt. Conclussie: gebruiksvorm Gebruiksvorm niet in beheerplan, op ev entuele vergunningprocedure wordt in het volgende hoofdstuk ingegaan 6.9. Spoorweg Verkeer en vervoer kan op verschillende manier invloed hebben op Natura 2000-gebieden. Zo leveren de uitlaatgassen van dieseltreinen een bijdrage aan de totale depositie van voornamelijk stikstof. Landelijk gezien draagt verkeer momenteel 8% bij aan de totale depositie aan verzurende en vermestende stoffen op natuur (Klasberg, 2008) Het spoorverkeer is echter maar een zeer klein deel van al het verkeer, en

concept

128

bovendien wordt het grootste deel van het spoorverkeer met elektrische tractie uitgevoerd, en dat is emissie-neutraal in het gebied rondom de spoorlijn. De bijdrage van het spoorverkeer aan de atmosferische stikstofdepositie (een negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling( is derhalve beperkt. Verder kan het spoorverkeer bijvoorbeeld invloed hebben via geluid, licht, beweging en versnippering. Het beheerplan heeft slechts een beperkte invloedssfeer. Bronnen zoals spoorverkeer zijn niet te reguleren via het beheerplan en vragen - indien regulering tóch nodig lijkt - om een andere aanpak. Bij spoorverkeer betreft dit uitsluitend de emissies van diesellocomotieven. Het terugdringen hiervan kan uitsluitend via Europees beleid worden aangepakt, bijvoorbeeld door het op Europese schaal aanscherpen van eisen aan de emissies van ‘dieselloks’. Dit is daarom een zaak van landelijk of internationaal beleid en valt buiten het vergunningenkader van dit beheerplan. Spoorverkeer is niet vergunningplichtig in het kader van dit beheerplan. Het spoor zelf hoort wel binnen de rijkwijdte van dit beheerplan. Eventuele maatregelen die voortvloeien uit deze knelpunten worden beschreven in hoofdstuk 8. Het Natura 2000-gebied kent een drietal spoorlijnen. Weerterbos en Weerter- en Budelerbergen worden gescheiden door de spoorlijn Weert - Eindhoven. De momenteel slechts beperkt gebruikte spoorlijn Budel - Weert loopt door Weerter- en Budelerbergen. Daarnaast kent het Ringselven een aftakking voor industriële doeleinden van de spoorlijn Belgische grens - Budel - Weert. Eindhoven - Weert Het eerst genoemde traject loopt nagenoeg samen met de A2. Hiervoor geldt eveneens dat uit onderzoek van Hille Ris Lambers et al (2008) is gebleken dat het gebruik van dit spoor geen negatief effect veroorzaakt op de habitattypen, -soorten en broedvogels. Indien onderhoudswerkzaamheden met ruimtebeslag (toeleidende wegen, bermen etc.) nodig zijn kunnen deze negatieve effecten teweeg brengen, afhankelijk van de locatie van de werkzaamheden. In de directe omgeving komen geen habitattypen voor waarop de onderhoudswerkzaamheden een negatief effect op kunnen hebben. Ook voor de broedvogels heeft het geen negatief effect. Gezien de territoria van de Roodborsttapuit in het open agrarische gebied, heeft deze soort weinig hinder van het huidige treinverkeer. Ook hier geldt dat de huidige populatie zich heeft weten te handhaven met deze verstoring. Spoorbermen zijn bovendien goed geschikt broedbiotoop voor deze soort. Het spoor vormt gezien de aanwezigheid van begeleidende elementen geen barrière en heeft derhalve geen negatief effect op de Kamsalamander in gebied Bakewell. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan met wijziging en/maatregelen (categorie 1). IJzeren Rijn Het huidige overwegend rustend of extensief gebruikte goederenspoor (sinds 2004 feitelijk beperkt) heeft momenteel geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstellingen. Als dit deel echter weer intensiever in gebruik wordt genomen, zal er separaat getoetst (Habitattoets) moeten worden op te verwachten effecten. Dat zal - in overleg met LNV - geschieden in het kader van de voorbereiding van het Ontwerp Tracé besluit door ProRail. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1).

concept

129

Ringselventraject (Belgische grens – Budel (aansluiting Zinkfabriek)) Het gebruik van het industriële traject zal gezien de instandhoudingsdoelstelling geen negatief effect hebben op de instandhoudingsdoelstelling temeer omdat de huidige intensiteit zeer laag is (twee treinen per dag, één heen en terug). Het ligt op een groter afstand van de broedvogelterritoria. Daarnaast is dit traject geen barrière voor de Kamsalamander omdat er voldoende passagemogelijkheden zijn zodat de soort kan migreren. Lijnvormige elementen zoals bosjes, houtsingels en sloten zijn leidend bij de migratie tussen voortplantingswater en overwinteringplek. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Onderhoudswerkzaamheden Volgens de sectornotitie (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008) is de hoeveelheid en de duur van de geluidsbelatsing door onderhoudswerkzaamheden van belang, maar de instandhoudingsdoelstelingen in de vorm van de broedvogels liggen op voldoende afstand van het spoor dat deze geen hinder ondervinden. Onderhoudswerkzaamheden zullen geen negatieve effecten hebben op Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit. Voor de werkzaamheden geldt dat Prorail zich moet houden aan de Flora- en faunawet. ProRail is momenteel bezig met het opstellen van een gedragscode waarin werkzaamheden worden afgestemd op flora en fauna. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.10. Vliegveld Zoals hierboven reeds is vermeld speelt de aanwezigheid van de vliegvelden Kempen Airport en Kleine Brogel een rol in de totale geluidbelasting op het Natura 2000-gebied, in combinatie met recreatie, treinen militaire activiteiten. Piekbelastingen kunnen ervoor zorgen dat vogels schrikken en uiteindelijk verdwijnen. Dit lijkt echter niet aan de orde voor de aangewezen broedvogels in dit gebied. Het aantal territoria en de ligging hiervan geeft aan dat ze niet extra gevoelig zijn voor piekbelastingen van geluid, trilling en/of licht. Met name de Ultra Light toestellen en straaljagers zorgen voor zowel piekbelastingen alsmede aanhoudende belastingen. Dit in combinatie met het groot aantal vliegbewegingen van circa 110.000 per jaar conform de vergunning op basis van maximale geluidsbelasting. Daarvan vliegt 99% tussen 7.00-23.00 uur op een hoogte van 100 tot 225 meter. De broedvogelpopulaties hebben zich weten te handhaven ondanks deze verstoring. De menselijke activiteiten en vliegbewegingen met bijkomende luchtwervelingen maar ook geluid, licht en trillingen, hebben een verstorend effect waardoor de broedvogels zich meer centraal in het gebied bevinden. Deze verstoring heeft geen significant negatief effect op het broedsucces of afname van hun biotopen. Hierdoor is het niet te verwachten dat optische verstoringen, mechanische effecten leidt tot verandering in de populatie. Daarnaast kan er gewenning optreden voor de broedvogels door de constante aanwezigheid van deze activiteiten. De instandhoudingsdoelstelling worden momenteel al gehaald. Gezien het voorkomen en trend van de vogelsoorten zoals in hoofdstuk 2 is beschreven, zal het gebruik zoals dat momenteel plaatsvindt niet leiden tot een knelpunt. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1).

concept

130

6.11. Woondoeleinden In de directe omgeving ligt een aantal woonkernen; direct grenzend aan het Natura 2000-gebied ligt vooral agrarisch gebied met enkele woningen. Bebouwd en verhard oppervlak kan ervoor zorgen dat minder regenwater in de bodem kan infiltreren. De bebouwde oppervlaktes liggen deels in het inzijggebied. Negatieve invloed van de woonkernen en overige bebouwingen op het grondwater wordt echter niet verwacht. De enkele (recreatie)woningen, wijk Kamersven en gehucht Hugten, die in of in de directe nabijheid van het Natura 2000-gebied gelegen zijn zorgen niet voor optische verstoring zodat vogels vluchtgedrag vertonen door geluidsoverlast of iets dergelijks. Ook een verhoogde recreatiedruk in de terreinen door deze sector is niet aannemelijk en vormt geen knelpunt. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.12. Militaire doeleinden Defensie stelt voor haar eigen terreinen beheerplannen op. Hierin toetsen zij het militair gebruik en overig gebruik op haar terreinen op de instandhoudingsdoelstellingen. Het concept-beheerplan is goedgekeurd door het Ministerie van Defensie. De informatie uit dit plan is verwerkt in het onderliggende beheerplan maar het beheerplan van Defensie is als bijlage opgenomen in dit beheerplan. De onderstaande tekst vormt een passage uit het concept-beheerplan voor de Weerterheide, Boshoverheide en de Kruispeel/Achterbroek van het Ministerie van Defensie (Bijlage 6). Uit tabel 6.1 blijkt dat aspecten die te maken hebben met de kwaliteit van habitat zoals versnippering, oppervlakteverlies en vermesting naast menselijke activiteiten de belangrijkste factoren zijn op de populatie van Nachtzwaluw, Boomleeuwerik en Roodborsttapuit binnen de defensieterreinen. Het verstorend effect van geluid ligt voor de hand gezien de onderzoekenm, maar dosis-effect relaties zijn onduidelijk. Gezien de min of meer constante aanwezigheid van militair-, maar ook recreatief gebruik door het hele jaar heen kan er sprake zijn van gewenning aan een bepaald verstoringsniveau. Een Structurele verhoging van de gebruiksdruk kan wel grote gevolgen hebben voor de populaties. De staat van instandhouding van zowel Boomleeuwerik als Roodborsttapuit is gunstig binnen de defensieterreinen. De oefenterreinen herbergen het grootste gedeelte van de habitats van beide soorten, maar ook van de Nachtzwaluw, in het Natura 2000-gebied. De verstoringsbronnen en en rond de oefenterreinen hebben kennelijk minder negatieve invloed dan de voordelen die het terrein voor de vogels biedt. Het is in feite een afweging tussen voordelen en nadelen of een ‘kosten-batenanalyse’. De verstoringsbronnen hebben niet geleid tot een negatieve trend in voorkomen van de drie broedvogelsoorten. De ruimtelijke opbouw van de territoria van de Nachtzwaluw is gebonden aan die terreindelen waar de minste menselijke aanwezigheid valt te verwachten. Dit is een bevestiging dat de nachtzwaluw het meest verstoringsgevloelig is. De negatieve effecten van operationeel beheer op de Nachtzwaluw is naar verwachting weinig relevant omdat het een steeds kort durende, lokale verstoring betreft die zeer incidenteel optreed. Het openhouden van de bivaks is voor de soort gunstig. Het op grote schaal creeren van actief stuifzand kan voor de soort ongunstig uitpakken. Nachtzwaluwen zijn juist gebaad bij overgangen tussen bossen en structuurrijke open gebieden. De toename van de populatie van de Nachtzwaluw heeft zich ontwikkeld bij de huidige gebruiksdruk waaruit blijkt dat de soort zich hieraan niet dermate stoort dat dit negatieve gevolgen heeft voor de populatie binnen de defensieterreinen. De

concept

131

huidige spreiding van de militaire activiteiten binnen de oefenterreinenen het uitgevoerde beheer geven voldoende garanties voor behoud van de populatie nachtzwaluwen in de oefenterreinen. Het zwaartepunt van de verspreiding van de Boomleeuwerik ligt nabij de stuifzandrelicten op de Weerterheide. Ondanks de beheersinspanningen neemt de oppervlakte stuifzand snel af als gevolg van het vastleggen van stuifzanden door de successie en uiteindelijk verbossing. De kwlaiteit van de habitat van de Boomleeuwerik is in belangrijke mate afhankelijk van de duurzame instandhouding van zandverstuivingen. Daarnaast vormen menselijke activiteiten een nadelige invloed. Het meest gebruikte noordlijke deel van de Weerterheide heeft de soort verlaten. Verstoring in de vorm van geluid en trilling en de directe menselijke aanwezigheid is hier het hoogst. De negatieve effecten van operationeel beheer op de Nachtzwaluw is naar verwachting weinig relevant omdat het een steeds kort durende, lokale verstoring betreft die zeer incidenteel optreed. De populatie van de Boomleeuwerik heeft zich ontwikkeld bij de huidige gebruiksdruk. Verwacht wordt dan ook dat de beschikbaarheid van potentieel broedbiotoop limiterend zal zijn aan de populatie en niet de huidige gebruiksdruk. De Roodborsttapuit is gebonden aan heideterrein en het zwaartepunt binnen de defensieterreinen ligt in de Boshoverheide en de kruispeel/Achterbroek. De negatieve effecten van operationeel beheer op de Nachtzwaluw is naar verwachting weinig relevant omdat het een steeds kort durende, lokale verstoring betreft die zeer incidenteel optreed. De populatie van de Roodborsttapuit in de oefenterreinen heeft zich ontwikkeld bij de huidige gebruiksdruk. Hieruit blijkt de de vogels het huidige gebruikniet als excensief ervaren. De huidige speiding van militaire activiteiten binnen de oefenterreinen geven voldoende garanties voor het behoud van de populatie Roodborsttapuit in de oefenterreinen. Militaire vliegactiviteiten vallen buiten de werking van dit beheerplan. Het Ministerie van defensie heeft bij het Ministerie van LNV een landelijk geldende Natuurbeschermigswet-vergunning aangevraagd. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.13. Nutsvoorzieningen De hoogspanningsleiding ligt in het Weerterbos ter hoogte van enkele Veenboslocaties. De aanwezigheid van en het beheer ten behoeve van de hoogspanningsverbinding het Weerterbos en door de Weerter- en Budelerbergen heeft geen negatief effect op habitattype Veenbossen en broedvogels. Over straling en geluidsbelasting van hoogspanningsleidingen is niets bekend. Er is voldoende habitat aanwezig en de broedvogelaantallen voldoen aan de doelstelling zodat er geen negatieve effecten zijn. Ook het trafostation bij Boshoverheide zal niet leiden tot en negatief effect voor de broedvogels. De zuiveringsinstallatie Maarheeze zal gezien de ligging niet leiden tot verstoring van de broedvogels alsmede de habitattypen en -soorten. Ook produceert zij geen dusdanig geluid dat dit zal leiden tot verstoring voor broedvogels. Daarnaast ligt het enkele kilometers van het Vogelrichtlijngebied af. De van overige leidingen en kabels in Limburg en Noord-Brabant hebben geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling gezien de ligging ten opzichte van de habitattypen. Productiemiddelen waterwinning (leidingen en putten) WML Op beide WML pompstations, Hunsel en Ospel, wordt grondwater onttrokken onder de Brunssumklei, uit het diepe watervoerende pakket. Uit de verlagingenkaart, het resultaat van het WML-model, blijkt tevens

concept

132

dat er geen effect optreedt in het betreffende Natura 2000 (schrift. med. R. Hoofs, Waterleiding Maatschappij Limburg). Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.14. Stortplaatsen Het betreft hier voormalige stortplaatsen waarvan er enkele in het kader van wettelijke Nazorgregeling Wet Milieubeheer beheerd worden. Dit beheer is er op gericht om nadelige effecten voor het milieu te voorkomen. Het feit dat deze vuilstorten rondom het gebied liggen is echter niet aan te merken als een handeling en evenmin als een project. Daarmee vallen ze buiten de reikwijdte van de vergunningplicht op grond van de Natuurbeschermingswet 1998. Limburg In Limburg liggen diverse stortplaatsen waarvan die in Weert de grootste is. De voormalige stortplaats in Weert is afgewerkt en afgedicht om eveneens nadelige milieueffecten te voorkomen. Het beheer vindt plaats door Nazorg Limburg en doordat hij een natuurlijke en recreatieve inrichting heeft gekregen in combinatie met milieumaatregelen, zijn er geen nadelige effecten te verwachten en vormt dus geen knelpunt voor de instandhoudingsdoelstelling. Van de overige stortplaatsen is het stortmateriaal onbekend en zijn de negatieve effecten niet weer te geven. Vermoedelijk bestaat het materiaal uit huishoudelijk en bouwen sloopafval dat geen negatief effect heeft op de instandhoudingsdoelstelling. De VOSlokaties zijn gelegen buiten de begrenzing van het N2000gebied. Over het algemeen geldt dat de stromingsrichting van het grondwater aan Limburgse zijde van het gebied oostelijk gericht is; d.w.z. van het gebied af. Eventuele verontreinigingen in het grondwater zullen dus geen negatieve invloed op de doelstellingen in het WBR hebben. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Noord-Brabant De voormalige stortplaats ten oosten van de Fabrieksstraat te Budel is afgewerkt en afgedicht om eveneens nadelige milieueffecten te voorkomen. Doordat de Nazorgregeling Wet Milieubeheer van toepassing is, zijn er geen nadelige effecten te verwachten en vormt dus geen knelpunt voor de instandhoudingsdoelstelling. De overige voormalige stortplaatsen in Maarheeze zijn beoordeeld door de provincie Noord-Brabant op risico’s. Hieruit kwam naar voren dat voor deze stortplaatsen verspreidingsrisico’s bestaan en negatieve effecten op de grondwaterkwaliteit in de omgeving hebben (schrift. med. G. Matte, Waterschap De Dommel). Gezien de ligging en grondwaterstromingen ten opzichte van de habitattypen, worden geen negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling verwacht. De VOSlokaties zijn gelegen buiten de begrenzing van het N2000gebied. Over het algemeen geldt dat de stromingsrichting van het grondwater aan Noord Brabantse zijde noord-westelijk; d.w.z. van het gebied af. Eventuele verontreinigingen in het grondwater zullen dus geen negatieve invloed op de doelstellingen in het WBR hebben

concept

133

Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.15. Grondwateronttrekkingen Om effecten van het waterbeheer door verschillende sectoren, maar ook onttrekkingen (oppervlakkige grondwateronttrekkingen, detailontwatering en drainage van percelen) te beperken, zijn diverse afspraken gemaakt. De mitigerende maatregelen voor eventuele effecten zullen voor het Limburgse deel opgenomen worden in Nieuw Limburgs Peil en voor het Brabantse deel in de GGOR-rapportage. De afspraak is dat deze maatregelen, waarvoor een habitattoets is uitgevoerd, één op één worden overgenomen indien de uitkomst van deze toets in voldoende mate bijdraagt aan het halen van de instandhoudingsdoelstelling. In 2015 moeten de NLP/GGOR-doelen gehaald zijn. De afspraken van het NLP, waaronder het bestaand gebruik en de nog uit te voeren maatregelen vallen, zullen opgenomen worden in de Keur van het Waterschap Peel en Maasvallei en in de Verordening Waterhuishouding Limburg. Het maatregelenpakket van NLP is vrijwillig maar niet vrijblijvend. Dergelijke afspraken zijn er (nog) niet gemaakt om de maatregelen, die voortvloeien uit de GGOR van Waterschap De Dommel, één op één over te nemen. De provincie Limburg is wel voornemens om het maatregelenpakket op te nemen wanneer blijkt dat dit niet strijdig is met de instandhoudingsdoelstellingen voor dit Natura 2000-gebied. Alle onttrekkingen worden meegenomen in het GGOR. Er is echter nog geen GGOR opgesteld. Zodra hier meer duidelijkheid over bestaat, zal dat worden toegepast en opgenomen in dit plan. Conform de sectornotitie behoort het dan in categorie 3. Conclusie: gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunn ingprocedure (categorie 3). Limburg De industriële grondwateronttrekkingen in de omgeving van Weert zijn sinds 1989 met 90% afgenomen (Provincie Limburg, 2005). Zo is tussen 1998 en 2003 de grondwaterwinning van enkele miljoenen m3 per jaar door ondermeer het beëindigen van pompstation Graafschap Hornelaan en twee onttrekkingen aan de Kempenweg. Daarnaast zijn er nog diverse grondwateronttrekkingen ten behoeve van de landbouw. Vanaf 2001 geldt er een stand-still beginsel in Limburg voor grondwateronttrekkingen en drainages, In Noord-Brabant geldt deze stand-still vanaf 1996. Pompstations Ospel en Hunsel De grondwaterstanddalingenkaart van WML laat zien dat er geen negatieve effecten zijn voor de instandhoudingsdoelstelling door handelingen/activiteiten van WML en grondwateronttrekkingen. Deze kaart komt uit het model IBRAHYM waarin alle onttrekkingen zijn meegenomen. Dit model is eveneens toegepast in het NLP. Noord-Brabant In Noord-Brabant vinden negen industriële onttrekkingen plaats naast de vele kleine grondwateronttrekkingen ten behoeve van de landbouw, bronbemalingen en saneringen. Noord-Brabant heeft in het kader van de Verordening Waterhuishouding attentie- en beschermingsgebieden aangewezen. Dit beschermingsbeleid in een zone rondom het Natura 2000-gebied (circa 500 meter) zorgt voor een vergunningplicht, geen nieuwe onttrekkingen of verplaatsing binnen deze zone. Volgens het Waterschap De Dommel is de grondwaterstand in de omgeving van het Ringselven en De Hoort sinds de jaren ’60 met 20 à 30 centimeter gedaald door diverse oorzaken. Wellicht één van de belangrijkste oorzaak van deze dalingen zijn de grondwateronttrekkingen in de omgeving.

concept

134

Pompstation Budel In Budel wordt de middeldiepe winning (3,5 miljoen m3) gestopt en in plaats daarvan komt een diepe winning van 3,0 miljoen m3 per jaar. Het grondwater wordt gewonnen met 10 nieuwe diepe pompputten in het huidige waterwingebied. Met het stoppen van de middeldiepe winning vervalt het grondwaterbeschermingsgebied. Daarmee vervallen ook de beperkingen die de grondwaterbescherming oplegt aan het (agrarisch) landgebruik in de omgeving. Voor de diepe winning zal een boringsvrije zone worden aangewezen. Dit leidt hooguit tot beperkingen voor de aanleg van eventuele koude-warmte opslag systemen en diepe beregeningsputten. Zowel de hydrologische effecten van het stoppen van de middeldiepe winning als die van het starten van een diepe winning zijn relevant. Het stoppen van de middeldiepe winning in Budel (momenteel 2 miljoen m3 per jaar) leidt tot een verhoging van de grondwaterstanden van maximaal 55 cm in de droge periode (GLG) en 20 cm in de natte periode (GHG) ten opzichte van de huidige situatie. De effecten zijn merkbaar tot op een afstand van bijna 2 km van de winning. Het starten van diepe winning in Budel leidt tot een verlaging van de stijghoogte in het diepe watervoerend pakket. Deze verlaging werkt door naar het middeldiepe (tweede) watervoerende pakket, maar wordt ruimschoots gecompenseerd door de verhoging die het gevolg is van het stoppen van de middeldiepe winning. De diepe winning heeft zo heeft een verwaarloosbaar hydrologisch negatief effect, ook in België (Brabant Water, 2008). België In België wordt in de directe omgeving van het Natura 2000-gebied water onttrokken (www.dov.vlaanderen.nl). Dit zijn vermoedelijk kleine grondwateronttrekkingen ten behoeve van de landbouw. Deze onttrekkingen zijn in deze toetsing buiten beschouwing gelaten. Alle handelingen aan de Belgische zijde van de landsgrens zijn niet vergunningplichtig. Ook handelingen, die wel (significante) negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling hebben. Grensoverschrijdende effecten vallen niet onder de externe werking van Natura 2000 (Directie Regionale Zaken, 2008). Dit gebruik valt buiten het beheerplan. 6.16. Ontgronding De sectornotitie Delfstoffen (Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008) geeft aan dat met het verlenen van een ontgrondingsvergunning na 2000, ondermeer de natuurbelangen en Vogel- en Habitatrichtlijn zijn meegenomen. De provincie kan als bevoegd gezag eventuele voorwaarden stellen. Deze voorwaarden worden meegenomen in de toetsing. Limburg De ontgrondingsvergunning ‘IJzeren Man’ is verleent in 2001. Het omvat een plangebied van circa 65 ha ten noordoosten van de Kruispeel. Hierbij mag plaatselijk tot maximaal 15 meter beneden NAP ontgrond worden. De vergunning biedt de mogelijkheid om 4,5 miljoen m3 bouwgrondstoffen te winnen. Hierbij zijn door de provincie vergunningvoorschriften en voorwaarden opgesteld. Uit een hydrologische effectenstudie van Oranjewoud in 1996 (nr. 0589-77248) is destijds gebleken dat er geen hydrologische effecten (verdroging) optreden voor de Kruispeel en het dal van de Tungelroysche beek. Toentertijd waren er meerdere grondwateronttrekkingen in de omgeving (onder andere aan de Kempenweg) die inmiddels zijn opgeheven. In de Kruispeel en Tungelroysche beek(dal) komen de habitattypen Zwakgebufferde vennen, Galigaanmoerassen en Veenbossen en soorten als de Kleine modderkruiper en de Kamsalamander voor. De ontgronding op Limburgs grondgebied vormt binnen de concessiegrenzen

concept

135

geen knelpunt voor de instandhoudingsdoelstellingen. In de vergunning zijn maatregelen gesteld om te voorkomen dat de kweldruk in de zone tussen de Zuid-Willemsvaart en het plangebied wegvalt en daarmee de vegetatie verdwijnt (Groenplanning, 2003). De provincie Limburg heeft als vergunningsvoorwaarde een peilen monitoringssysteem opgenomen om eventuele hydrologische veranderingen tijdig inzichtelijk te krijgen. Uit deze monitoringsgegevens van TNO over de periode 2001 tot juni 2008 blijkt dat er geen structurele verlaging van de grondwaterstand aan de orde is (www.dinoloket.nl). Het inrichtingsplan van de IJzeren Man zorgt voor ontwikkelingmogelijkheden van natte natuur en dat recreatie ondergeschikt blijft in de directe omgeving van de Natura 2000-begrenzing. De gemeente Weert heeft onder andere als eis gesteld dat enkele kleine plassen een inzijgfunctie vervullen en dienst zullen doen als retentiebekken voor de Tungelroysche beek en Kruispeel. De werkzaamheden en toekomstige recreatieve voorzieningen zullen geen negatief effect hebben op de broedvogels in de Vogelrichtlijngebieden Laurabossen en Boshoverheide. Uit bovenstaande kan geconcludeerd worden er vooralsnog geen oppervlakteverlies, verdroging of optische verstoring optreedt en er geen knelpunten zijn. Geluid speelt ook een rol speelt. Ontgrondingen hebben veelal een monotoon geluid dat de hele werkdag voortduurt. Er kan voor de broedvogels een gewenning optreden door de constante aanwezigheid van deze activiteiten. Daarnaast worden de instandhoudingsdoelstelling momenteel al gehaald. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Noord-Brabant In Noord-Brabant vinden momenteel geen ontgrondingen plaats met een behoorlijke diepte en hoeveelheid. De huidige ontgrondingen zijn oppervlakteverlagingen ten behoeve van landbouwkundige verbeteringen zoals verlagingen van de bouwvoor van circa 0,50 meter of minder. Dit zal niet leiden tot verdroging en vormt derhalve geen knelpunt ten aanzien van verdroging of anderszins. Wel is er een groter project in voorbereiding namelijk ‘Muzenrijk’, een recreatiepark met een geplande waterpartij van circa 25 hectare. Voor dit plan wordt een MER uitgevoerd (schrift. med. C. Geurts, Provincie Noord-Brabant). Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). 6.17. Bedrijfsdoeleinden en industrie Afhankelijk van de bedrijfstak kunnen bedrijven bijdragen aan de achtergronddepositie van stikstof en zo een negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling hebben. Van de niet-agrarische bedrijven, die in de omgeving van Weerter- en Budelerbergen & Ringselven liggen, wordt dit effect van diverse industrieterreinen zoals vermeld in hoofdstuk 5 verwacht. Deze industrieterreinen dragen bij aan de achtergronddepositie van ammoniak en andere verzurende en vermestende stoffen. Hoewel het aandeel van de individuele bedrijven op deze terreinen aan de totale stikstofdepositie onduidelijk is, is het aandeel van alle industrieterrein aan de totale depositie slechts 10 tot 20 procent (tabellen 6.3a/c paragraaf 6.4.2.). Conclusie bedrijven die bijdragen aan atmosferische stikstofdepositie: Gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunningprocedure (categorie 3). Conclusie overige bedrijven: Gebruiksvorm in beheer plan zonder wijzigingen/maatregelen (categorie 1).

concept

136

Nyrstar Budel BV. Het MTR is de waarde waarbij geen negatieve effecten op het ecosysteem te verwachten zijn (www.vrom.nl). De overschrijding van het MTR kan negatieve gevolgen hebben voor de Kleine modderkruiper en Kamsalamander. Het is niet duidelijk welke componenten en met welke waarden effect hebben op deze soorten. In beide beken, Tungelroysche beek en Oude Graaf, worden de normen overschreden voor respectievelijk zink, cadmium, sulfaat, chloride, fosfaat en koper. De waterkwaliteit in het bovenstroomse deel van de Tungelroysche beek hangt sterk samen met de aanwezigheid van de zinkfabriek en het verleden van deze industrietak zowel op Nederlands als op Belgisch grondgebied (schrift. med. T. Basten, Waterschap Peel en Maasvallei). Het waterschap heeft een aantal jaren geleden delen van Tungelroysche beek gesaneerd. Momenteel is de beekbodem wederom vervuild waardoor er opnieuw gesaneerd moet worden. Uit de kwaliteitsgegevens van het Waterschap De Dommel blijkt dat in 2007 vijf keer de MTR-waarde voor zink wordt overschreden in de afvoersloot De Hoort-Ringselven. Daarnaast worden ook de stikstof-, fosfaat- (behalve Ringselven) en koperwaarden overschreden (schrift. med. J. Snijders, Waterschap De Dommel). De lage zuurstofgehalte in de bovenloop van de Tungelroysche beek vormt geen knelpunt de Kleine modderkruiper, daar het kan overleven in wateren met lage gehalten (Crombaghs et al., 2000). Er is sprake van een grondwaterverontreiniging doordat een jarosietbekken lek is. Middels een systeem van onttrekkingsputten wordt continu water onttrokken om een kunstmatige waterscheiding te creëren om te voorkomen dat verontreinigd grondwater zich tot buiten de terreingrenzen kan verplaatsen. De stijghoogten in de diverse watervoerende lagen worden gemonitord. De verontreinigingspluim staat niet in verbinding met het oppervlaktewater. Zeker niet met het Ringselven waar het water opgestuwd wordt tot 34.75m +NAP conform afspraak met het Waterschap De Dommel. Het jarosietbekken dat lek is, is inmiddels hermetisch afgedekt en het grondwateronttrekkingssysteem (horizontale drainage onder het bekken) blijft gehandhaafd. De opgetreden verontreiniging wordt hiermee gesaneerd en verspreiding van de verontreiniging wordt voorkomen (schrift. med. S. Pustjens, Nyrstar). Hiermee treedt er geen negatief effect op voor de instandhoudingsdoelstelling. Het probleem met de zware metalen is grotendeels een erfenis uit het verleden. Onduidelijk is in welke mate dit een bedreiging vormt voor de instandhoudingsdoelstelling. De GGOR studie zal meer inzicht moeten geven in het hydrologische systeem en naats de waterkwantiteit ook de waterkwlaiteit in beeld moeten krijgen. Aan de hand van zowel de aangescherpte kennis van het hydrologische systeem en de waterkwaliteit kunnen als nodig maatregelen worden geformuleerd. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan met wijziging en/maatregelen (categorie 2). Airpark Brabant Dit bedrijventerrein is bedoelt voor bedrijven met activiteiten waarvan ze niet grenzen aan- of liggend in een woonomgeving kunnn worden uitgevoerd, Het gaat bijvoorbeeld om activiteiten met een hogere milieubelasting, storende hoeveelheid buitenopslag of vervoersaantrekkende werking. Op bedrijventerrein Airpark zijn uitsluitend bedrijven in de categorie 2 en 3 mogelijk. Via een vrijstelling binnen de bestemming bedrijfsdoeleinden is het tevens mogelijk om bedrijven in de milieucategorie 4 te vestigen binnen het plangebied (www.airparkcranendonck.nl). In het kader van het bestemmingsplan ‘Bedrijventerrein Airpark’ heeft Arcadis een luchtkwaliteitsmeting en watertoets uitgevoerd. In Nederland zijn de maatgevende luchtverontreinigende stoffen stikstofdioxide

concept

137

(NO2) en fijn stof (PM10). Er zijn in het onderzoek uit 2006 berekeningen uitgevoerd voor stikstofdioxide (NO2), fijn stof (PM10), benzeen (C6H6), zwaveldioxide (SO2), koolmonoxide (CO) en benzapyreen (BaP). Voor het plangebied zijn voor de laatste vier stoffen in geen van de onderzochte jaren een overschrijding van de normen is geconstateerd. Arcadis heeft een bodemkundig-hydrologische onderzoek uitgevoerd en op de opgestelde waterparagraaf heeft het Waterschap De Dommel in 2005 een positief wateradvies gegeven. Daarnaast heeft Arcadis getoetst aan de Flora- en faunawet (Natuurtoets van november 2004). Er is destijds niet getoetst op de Natura 2000-doelstellingen. Er kan op dit moment niet worden uitgesloten of er (significant) negatieve effecten zullen ontstaan. Hier zal meer inzicht in moeten komen. Om die redenen zal voor de bedrijven op Airpark Brabant een vergunningplicht gelden in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998. Conclusie: gebruiksvorm niet in beheerplan, vergunn ingprocedure (categorie 3). Straalbedrijf Cuijpers Het bedrijf grenst aan de Kruispeel. Dit deelgebied is zowel een Habitat- als Vogelrichtlijngebied. Activiteiten welke voor een mate van geluidbelasting zorgen kunnen een negatief effect hebben op de aangewezen broedvogels. De Roodborsttapuit heeft zijn territoria het dichtst bij deze inrichting. Gezien de vogelgegevens en de doelstelling van het totale Vogelrichtlijngebied zal dit geen knelpunt vormen. Daarnaast kan er gewenning optreden voor de broedvogels door de constante aanwezigheid van deze activiteiten. Hier lijkt sprake van te zijn omdat de Roodborsttapuit tot aan de grens met het straalbedrijf voorkomt. Daarnaast worden de instandhoudingsdoelstelling momenteel al gehaald. De Kruispeel herbergt ook de habitattypen. Dit straalbedrijf ligt hoger dan de Kruispeel. Er is sprake van een bodemverontreiniging met een ecologisch risico (schrift med. O. van Leeuwen, Provincie Limburg). Voorkomen moet worden dat vervuilende stoffen (zware metalen, fosfaat) via het kwelwater in het gebied terecht komen. Bij een verontreiniging met een ecologisch risico worden maatregelen getroffen in de vorm van het tijdig isoleren en saneren. Bij het isoleren blijft het een knelpunt maar indien het gesaneerd wordt zijn geen negatieve effecten meer voor de habitattypen. De provincie heeft een beschikking genomen op 26 oktober 1999. De sanering moet plaatsvinden binnen 5-10 jaar na het besluit. Hiermee zullen de negatieve effecten op de habitattypen in de Kruispeel worden opgeheven. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan zonder wijzig ingen/maatregelen (categorie 1). Overige industrie en niet-agrarische bedrijven Van de industrieterreinen De Kempen, Kanaalzone III, Den Engelsman en Kempen kunnen effecten worden verwacht. Zij dragen bij aan de achtergronddepositie van verzurende en vermestende stoffen. Het aandeel van deze industrieterreinen op de totale achtergronddepositie is 10 tot 20 procent. Daarnaast kunnen geluid en optische verstoring door de aanwezigheid van deze sector een negatieve impact hebben op de broedvogels. De gemeente Weert heeft een geluidszonering in haar bestemmingsplan vastgelegd. Op dit moment is niet duidelijk in hoeverre deze zone is opgevuld. Op basis van de broedvogelgegevens zijn er, bij continuering van het huidige gebruik, geen negatieve effecten te verwachten. Er kan voor de broedvogels een gewenning optreden door de constante aanwezigheid van deze activiteiten. Daarnaast worden de instandhoudingsdoelstelling momenteel al gehaald. In het kader van de uitbreiding van Trespa International bv. op het industrieterrein De Kempen, heeft een passende beoordeling (Aarts & van den Berg, 2006) plaatsgevonden. Deze beoordeling heeft zich

concept

138

beperkt tot wel of geen toename van verstoring van het gebied ten opzicht van de situatie in maart 2000 bij de aanwijzing van het Vogelrichtlijngebied. Er is destijds geconcludeerd dat er geen sprake is van extra negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling. Door de toename van het verhard oppervlak van de industrieterreinen kan er minder regenwater infiltreren zodat het grondwater minder wordt aangevuld. Effecten hiervan op de instandhoudingsdoelstelling zijn echter niet te verwachten, omdat de industrieterreinen maar voor een relatief klein deel uitmaken van het totale inzijggebied. Daarnaast kunnen deze terreinen bijdragen aan verontreinigingen, al zijn hier geen aanwijzingen voor. Wel loopt er een grondwatersanering op het voormalige terrein van de Akzo, gelegen tussen het Ringselven en Laurabossen. In het kader van Airpark Cranendonck heeft er een milieuonderzoek plaatsgevonden. In vrijwel alle geanalyseerde grondwatermonsters zijn verhoogde gehalten aan zware metalen aangetoond, met name arseen, cadmium, chroom, koper, lood, nikkel en zink. Dit kan gerelateerd worden aan de (voormalige) zinkverwerkende industrieën in de directe omgeving. Aannemelijk is dat een wijds gebied vervuild is door deze industrietak in zowel Nederland als België. Op dit moment worden er saneringen uitgevoerd in het kader van Actief Bodembeheer de Kempen. Hiermee is een positieve tendens te verwachten van verontreinigingen. Conclusie: gebruiksvorm in beheerplan met wijziging en/maatregelen (categorie 2). 6.18. Illegale activiteiten De illegale activiteiten bestaan uit het crossen, dumpen van afval, betreding buiten paden, loslopende honden en het uitzetten van vissen. Deze activiteiten zijn ongewenst en derhalve niet toegestaan in dit gebied. De handhaving op deze activiteiten vindt minimaal plaats. Het tekort aan handhaving vormt hierbij een knelpunt. Hiervoor worden maatregelen voorgesteld in hoofdstuk 8. Conclusie: gebruiksvorm niet in beheerplan (categor ie 4). Uitzetten/voeren vis Onder andere in Koolespeelke, Klein en Groot ven (Weerterbos) en het Ringselven komt vis (waaronder Karper en Brasem) voor (Felix & Eichhorn, 2009; Damstra & Lenders, 2002). In het Ringselven wordt vis uitgezet en bijgevoerd. Kiwa (Kiwa Water Research & EGG, 2007) stelt dat het onduidelijk is wat de effecten zijn van bijvoeren van vissen. Dit leidt tot een bepaalde mate van eutrofiëring. Het bijvoeren van vissen heeft dus een vermestend effect. Dit is niet wenselijk voor de typen Zwakgebufferde vennen. Het is echter niet duidelijk of er ook vis aanwezig in dit habitattype. Eerder is vermeld dat deze vennen niet of nauwelijks in verbinding staan met het Ringselven. Toename van de voedselrijkdom is eveneens niet wenselijk voor Drijvende waterweegbree dat een kensoort is van deze vennen. Gezien de invloed van het inlaten van voedselrijk water vanuit België, wordt gesteld dat het bijvoeren in het Ringselven op zichzelf geen knelpunt vormt mits het leidt tot een grotere populaties van vis. De aanwezigheid van vis, met name bodemwoelende karperachtigen zoals Brasem en Karper, zorgt ervoor dat het water troebel blijft waardoor er onvoldoende licht op de bodem komt waardoor vegetatie zich niet kan ontwikkelen (van Kleef & Esselink, 2004). Voor Koolespeelke lijkt het anders. Vermoedelijk dat momenteel in Koolespeelke vis aanwezig is. Het ven lijkt op dit moment echter geen eutroof beeld te vertonen waardoor de aanwezigheid alsmede het bijvoeren van vis op dit moment niet leidt tot een knelpunt. Het uitzetten van vis in Koolespeelke is volgens Limburgs Landschap niet met zekerheid vast te stellen (pers. med. J. Berends, Limburgs

concept

139

Landschap). In 2001 (van Kleef & Esselink, 2004) bleek dat de watervegetatie in Koolespeelke uit vier aquatische soorten bestond maar dat de oevervegetatie daarentegen soortenrijk was met 32 soorten, overeenkomstig met een goed ontwikkelde vegetatie van Zwakgebufferde vennen. Betreding Betreding buiten de paden van het gebied ten westen van bungalowpark Weerterbergen en het sprokkelen van hout kan voor verstoring van de broedvogels zorgen. Uit dit gebied zijn slechts enkele waarnemingen van broedvogels bekend. In dit gebied vinden geen militaire activiteiten plaats waardoor er geen cumulatief effect is. Er is voldoende leefgebied waardoor deze verstoring niet zal leiden tot afname van de populatiegrootte. Betreding van het schouwpad van de Tungelroysche beek leidt niet tot verstoring en betreding van de vennen en bossen in de Kruispeel. Het waterschap gedoogd dit momenteel. Er zijn ook geen aanwijzingen voor betreding van de habitattypen. Om de verstoringskans uit te sluiten is het gedogen in de toekomst niet wenselijk. Loslopende honden In het gebied Weerter- en Budelerbergen worden honden onaangelijnd uitgelaten. Volgens de openstellingsregels is het alleen toegestaan om aangelijnd de honden uit te laten binnen de opengestelde gebieden. Bij het los laten lopen van honden treedt er verstoring op voor faunasoorten waaronder enkele Natura 2000- soorten. Met name grondbroeders zijn extra gevoelig voor deze vorm van verstoring. Het tekort aan handhaving kan een knelpunt gaan vormen voor het bereiken van de Natura 2000-doelstellingen. Crossen Het crossen in de Kruispeel en Boshoverheide, dat incidenteel plaatsvindt, heeft vooral een negatief effect op de broedvogels. Afhankelijk van diverse factoren zoals soort broedvogel, terreinkenmerken, weersomstandigheden, type en aantal motoren, verblijftijd, crossfrequentie en -oppervlakte, kunnen deze activiteiten significant negatieve effecten veroorzaken (pers. med. R. Reijnen, Alterra). 6.19. Samenvattende conclusie In onderstaande tabel 6.5 zijn de effecten van de getoetste activiteiten weergegeven. Ook is er genoemd of en waarmee ze cumulatieve effecten hebben en op welke habitattypen, -soorten en broedvogels de activiteiten hun weerslag hebben.

Bestaand gebruik Negatieve effecten Cumulatieve effecten

Op habitattypen, –soorten en/of broedvogels

Natuurbeheer ontbreken van beheer Ringselven en De Hoort en handhaven beheer Bakewell.

n.v.t. H3130, H7210 en H91D0

Natuurontwikkeling geen n.v.t. n.v.t.

Jacht, beheer en schadebestrijding

geen n.v.t. n.v.t.

Agrarisch gebruik

Reguliere activiteiten geen, behalve* n.v.t. n.v.t.

concept

140

* bemesten draagt bij aan de stikstofdepositie en zorgt voor vermesting via de lucht en water.

- H3130, H7210, H91D0 en H1831*

* beregening verdroging

* drainage en watergangen

verdroging

Ammoniak draagt bij aan de stikstofdepositie en zorgt voor vermesting via de lucht en water.

Versterking door verkeer, industrie en paardenhoude-rijen (binnen- en buitenland)

H3130, H7210, H91D0 en H1831*

Waterbeheer

Limburg overstroming Tungelroysche beek zorgt voor verontreiniging en vermesting. Duiker onder Zuid-Willemsvaart zorgt voor barrièrewerking. Vervangen damwanden Zuid-Willemsvaart zorgt mogelijk voor verdroging.

n.v.t. H3130, H7210, H91D0, H1149 en H1831*

Noord-Brabant waterbeheer Ringselven zorgt voor slechte waterkwaliteit en –kwantiteit.

Versterking door Agrarisch gebruik

H3130, H7210, H91D0, H1149 en H1166

Recreatie

Wandelen geen n.v.t. n.v.t.

Fietsen geen n.v.t. n.v.t.

Paardrijden geen n.v.t. n.v.t.

Scouting geen n.v.t. n.v.t.

Crossterrein geen n.v.t. n.v.t.

Vissen Ringselven: uitzetten en voeren van vissen leidt tot vermesting. overige viswateren: geen

Versterking door Agrarisch gebruik

H3130 en H7210

IJzeren Man geen n.v.t. n.v.t. Weerterbergen geen n.v.t. n.v.t.

Maneges - -

Sportvelden geen n.v.t. n.v.t.

Hondentraincomplex geen n.v.t. n.v.t.

Modelbouwclub geen n.v.t. n.v.t.

Congrescentrum geen n.v.t. n.v.t.

Golfbaan geen n.v.t. n.v.t.

Kampeerboerderij geen n.v.t. n.v.t.

Horeca geen n.v.t. n.v.t.

Schietvereniging/ Schutterij

geen n.v.t. n.v.t.

concept

141

Incidentele activiteiten geen n.v.t. n.v.t.

Cultuurhistorie geen n.v.t. n.v.t.

Archeologie geen n.v.t. n.v.t. Verkeer

-rijkswegen geen n.v.t. n.v.t.

-provincale wegen geen n.v.t. n.v.t.

-regionale wegen Barrièrewerking door ontbreken van migratievoorzieningen

n.v.t. H1166

-openbare onverharde wegen

geen n.v.t. n.v.t.

Spoorweg geen n.v.t. n.v.t.

Vliegveld geen n.v.t. n.v.t.

Woondoeleinden geen n.v.t. n.v.t. Militaire doeleinden (zie beheerplan Defensie) n.v.t. n.v.t.

Nutsvoorzieningen geen n.v.t. n.v.t.

Stortplaatsen - - -

Grondwateronttrekkingen (uitkomsten NLP/GGOR) n.v.t. H3130, 7210 en H91D0

Ontgronding geen n.v.t. n.v.t.

Bedrijfsdoeleinden en industrie

Vermesting verzuring verdroging verontreiniging

Nyrstarr BV Verontreiniging, Verkeer H3130, H7210, H1149, H1160

Airpark Brabant Vermesting, verzuring Verkeer H1149, H1160

Straalbedrijf Cuijpers geen n.v.t. n.v.t.

Overige niet agrarische bedrijven

Verzuring, vermesting, verontreiniging

Verkeer H1149, H1160, H91D0

Illegale activiteiten - - A246, A276, A224, H3130, H1831 *

Tabel 6.5 effecten bestaand gebruik op instandhoudngsdoelstellingen

*Note: H1831; Drijvende waterweegbree. Opname in tabel hangt af van beslissing of H1831 als instandhoudinsgdoelstelling voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven wordt gehandhaafd.

concept

142

7. BEOORDELING VERGUNNINGVERLENING Dit beheerplan is niet bedoeld als sluitende beoordeling voor alle toekomstige activiteiten voor de vergunningverlening. Deze zijn vergunningplichtig wanneer de aanwijzing van het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven definitief is vastgesteld. Tot dan dient de overheid bij besluiten rechtstreeks te toetsen aan art. 6 van de Habitatrichtlijn. Wel is in het vorige hoofdstuk bepaald welke activiteiten effecten hebben op de instandhoudingsdoelstelling. In dit hoofdstuk wordt bepaald welke activiteiten wel, niet, of onder voorwaarden vergunningplichtig zijn in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998. 7.1. Niet vergunningplichtige plannen en/of handeli ngen Niet vergunningplichtig zijn handelingen en/of activiteiten waar op basis van hoofdstuk 6 ‘Toetsing bestaand gebruik’ op voorhand kan worden gesteld dat de gebruiksvorm in het beheerplan zonder wijzigingen/maatregelen opgenomen wordt (categorie 1). Deze handelingen en/of projecten zijn dus niet vergunningplichtig in het kader van de Natuurbeschermingwet 1998. In sommige gevallen zijn er voorwaarden of maatregelen aan de wijze van uitvoering van een activiteit verbonden. Deze voorwaarden zijn beschreven in hoofdstuk 9 ‘Instandhoudingsmaatregelen’. In deze gevallen geldt dat het gebruik bij voorbaat niet vergunningplichtig is wanneer het wordt uitgevoerd onder de voorwaarden zoals die genoemd zijn in dit beheerplan. Wordt niet aan deze voorwaarden voldaan, dan is wél sprake van een vergunningplicht op grond van de Natuurbeschermingswet 1998. Wanneer activiteiten in het kader van een andere wet vergunningplichtig zijn, blijft deze vergunningplicht bestaan. Uit het vorige hoofdstuk is gebleken dat veel van de stikstof die op Weerter- en Budelerbergen & Ringselven neerkomt afkomstig is uit het buitenland. Momenteel is niet bekend uit welke sectoren deze ‘buitenlandse stikstof’ afkomstig is. Handelingen in het buitenland zijn in het kader van dit beheerplan echter sowieso niet vergunningplichtig, ook handelingen, die wel (significante) negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling hebben. Grensoverschrijdende effecten vallen niet onder de externe werking van Natura 2000. Het aanpakken van deze effecten is een zaak van internationale samenwerking en moet als zodanig geregeld worden (Nota Directie Regionale Zaken, 2008). Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven zijn de volgende vormen van bestaand gebruik niet vergunningplichtig:

• Natuurbeheer • Natuurontwikkeling • Jacht, beheer en schadebestrijding • Argrarische activiteiten; reguliere activiteiten

- grondbewerking - gewasbewerking en -verzorging - beweiden van alle grazers - lozingen van proceswater - Afrasteren - Overige activiteiten, behalve activiteiten genoemd onder 7.2

• Recreatie

concept

143

- Wandelen - Fietsen - Paardrijden - Scouting - Crossterrein - Vissen; behalve in het Ringselven - Recreatiepark IJzeren Man - Bungalowpark Weerterbergen - Sportvelden - Hondentraincomplex - Modelbouwclub - Congrescentrum - Golfbaan - Kampeerboerderij - Horeca - Schietvereniging - Incidentele activiteiten; mits deze plaatsvinden binnen de militaire oefenterreinen als

incidenteel medegebruik

• Cultuurhistorie • Archeologie • Vliegveld • Woondoeleinden • Nutsvoorzieningen • Stortplaatsen • Ontgrondingen

7.2. Beoordeling vergunningverlening plannen en/of handelingen In het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 zijn projecten en handelingen die een significant negatief effect op de instandhoudingsdoelstelling hebben vergunningplichtig. Gesteld kan worden dat nieuwe projecten en andere handelingen, waaronder bijvoorbeeld de intensivering van bestaande activiteiten, te allen tijde getoetst moeten worden aan de instandhoudingsdoelstelling. Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven kunnen een aantal vormen van huidig bestaand gebruik (significant) negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelling hebben.. In deze paragraaf zal benoemd worden onder welke omstandigheden deze vergunningplichtig zijn. In het geval dat er maatregelen genomen kunnen worden waardoor een vergunningplicht niet aan de orde is, worden deze maatregelen in het volgende hoofdstuk nader uitgewerkt. Het gebruik is dan niet vergunningplichtig wanneer het conform dit beheerplan wordt uitgevoerd. Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven zijn dat de volgende vormen van bestaand gebruik:

• Natuurbeheer Ringselven • Agrarisch gebruik

- bemesten - beregenen

concept

144

- drainage en watergangen • Ammoniak • Waterbeheer in Limburg • Waterbeheer in Noord-Brabant • Vissen in het Ringselven • Maneges • Verkeer • Spoorweg • Militaire doeleinden • Grondwateronttrekkingen • Bedrijfsdoeleinden en industrie

NATUURBEHEER RINGSELVEN Momenteel wordt onder Nyrrstar geen specifiek beheer gevoerd gericht op de natuurwaarden en de instandhoudingsdoelstellingen in het bijzonder. Het beheer wordt echter op korte termijin overgedragen aan Natuurmonumenten. Natuurmonumenten zal wel een beheer gaan voeren dat gericht is op de natuurdoelen, inclusief de Natura 2000-doelen. AGRARISCH GEBRUIK Binnen de categorie gewasbewerking en –verzorging valt ook bemesten. Toetsing en beoordeling kan echter pas plaatsvinden nadat een oplossing is gevonden voor de ammoniakproblematiek in het kader van Natura 2000. In afwachting hiervan wordt bemesten niet uitgewerkt in dit beheerplan. In afwachting van het vaststellen van het NLP in Limburg en de GGOR aan Noord-Brabantse zijde wordt beregenen vergunningplichtig gesteld. Met het uitvoeren van de in het NLP en GGOR genoemde maatregelenpakket wordt beregenen veranderd in categorie 2. Voor het gebruik van drainage en watergangen voor de drooglegging geldt aan Limburgse zijde dat het met het uitvoeren van de in de NLP rapportage genoemde maatregelen dat het valt onder categorie 2. Aan Noord-Brabantse zijde is echter nog geen GGOR opgesteld. Tot die tijd valt drainage en watergangen in categorie 3 en is dus vergunningplichtig. AMMONIAK Agrarisch gebruik draagt, door de uitstoot van ammoniak, bij aan de atmosferische stikstof depositie. Hiervoor dient een oplossing gevonden te worden. In de ‘Community of Practice’ (COP) Ammoniak Peelvenen wordt er naar een oplossing gezocht voor de ammoniakproblematiek in relatie tot Natura 2000. Daarnaast wordt gewerkt aan een handreiking Ammoniak die voor heel Nederland toegepast kan worden (Klein Gebbink & Brunt, in prep.). De discussies die tot een oplossing moeten leiden in de Peelvenen, zullen in deze handreiking toegepast gaan worden. Belangrijk is dat LNV verantwoordelijk blijft voor de technische berekeningen die moeten worden uitgevoerd om de depositiewaarden per gebied in beeld te brengen. De handreiking biedt inzicht in hoe de ammoniakproblematiek kan worden uitgewerkt in het beheerplan. Over deze werkwijze bestaat overeenstemming tussen de verschillende belangenorganisaties, en zal ook voor dit plan leidraad zijn. Het is mogelijk dat lokale omstandigheden verschillende consequenties hebben voor vergunningverlening.

concept

145

In afwachting van bovengenoemde handreiking/werkwijze wordt het agrarisch gebruik in relatie tot ammoniak niet verder uitgewerkt in dit beheerplan. De bedoeling is om dit voor de definitieve vaststelling op te nemen, omdat anders overgegaan dient te worden tot individuele toetsing. . WATERBEHEER IN LIMBURG Om effecten van het waterbeheer te beperken, zijn diverse afspraken gemaakt. De mitigerende maatregelen voor eventuele effecten zullen voor het Limburgse deel opgenomen worden in Nieuw Limburgs Peil (NLP) en voor het Brabantse deel in de GGOR-rapportage. De afspraak is dat deze maatregelen, waarvoor door middel van een habitattoets is vastgesteld dat ze een geen negatief effect hebben op de instandhoudingsdoelstelling, één op één worden overgenomen. De afspraken van het NLP, waaronder het bestaand gebruik en de nog uit te voeren maatregelen vallen, zullen vastgelegd worden in de Keur van het Waterschap Peel en Maasvallei en in de Verordening Waterhuishouding Limburg. Het maatregelenpakket van NLP is niet vrijblijvend. WATERBEHEER IN NOORD-BRABANT Dergelijke afspraken zijn (nog) niet gemaakt om de maatregelen, die voortvloeien uit de GGOR van Waterschap De Dommel, één op één over te nemen. De provincie Limburg is wel voornemens om het maatregelenpakket op te nemen wanneer blijkt dat dit niet strijdig is met de instandhoudingsdoelstellingen voor dit Natura 2000-gebied. Zolang er geen maatregelenpakket is opgesteld is het waterbeheer onder categorie 3 gebracht. VISSEN IN HET RINGSELVEN Het gebruik van het Ringselven als hengelsportgebied gaat begeleid met een aantal indirecte activiteiten die de efficientei van de sport kunnen vergroten. Een aantal van deze activiteiten zorgen voor enige mate van aantasting van de instandhoudingsdoelstellingen. In hoofdstuk 8 worden maatrgelen voorgesteld om de activiteit te kunnen continueren. MANEGES Het COP Ammoniak Peelvenen zal ook voor de paardenhouderij en dus ook voor maneges een oplossingen moeten bieden in het kader van ammoniakuitstoot. In afwachting hiervan worden maneges niet verder uitegewerkt in dit beheerplan. Naast de bijdrage aan de stikstofdepositie leiden maneges niet tot negatieve effecten op de instandhoudingsdoelstelingen. VERKEER en SPOORWEG Het beheerplan heeft, zoals in voorgaande hoofdstuk is aangegeven, slechts een beperkte invloedssfeer. Verkeer is niet te reguleren via het beheerplan en vraagt om een andere aanpak. Verkeer is immers niet terug te voeren op één of enkele personen en instanties. Het terugdringen van de effecten is een zaak van landelijk of internationaal beleid en valt daarom buiten het vergunningenkader van dit beheerplan. Verkeer is dus niet vergunningplichtig in het kader van dit beheerplan. Dat neemt niet weg dat bestaande infrastructurele werken een negatief effect kunnen hebben op instandhoudingsdoelstellingen. Zo kunnen weg,-spoor- en waterwegen een migratiebiarriere vormen voor kamsalamander en amfibieën in het algemeen en voor (kleinere) zoogdieren. Maatregelen om deze knelpunten op te lossen zijn weergegeven in hoofdstuk 8.

concept

146

De aanleg van nieuwe infratructurele werken of sterk- en gestuurd veranderend gebruik van de bestaande infrastructurele werken moeten wel worden beoordeeld in het kader van de Natuurbeschermingswet 1998. MILITAIRE DOELEINDEN Het Ministerie van defensie vraagt in het kader van de natuurbeschermingswet voor haar vliegactiviteiten een landelijke vergunning aan. Vergunningverlening van militaire activiteiten welke een vergunning behoeven is een Rijksverantwoordelijkheid. Het Ministerie van Defensie vraagt de vergunning voor haar vliegactiviteiten aan bij het Ministerie van LNV. De effecten van de vliegactiviteiten zullen getoetst worden in het kader van de vergunningaanvraag. Hieronder valt ook helicoptergebruik in de defensieterreinen binen het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Voor de overige miltaire activiteiten in de Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is vanuit de nnatuurbeschermingswet geen vergunning benodigd. Defensie heeft om te kunnen anticiperen op onder andere autonome ontwikkelingen maatregelen geformuleerd om de instandhoudingsdoelstelingen duurzaam in stand te houden. GRONDWATERONTTREKKINGEN De grondwateronttrekkingen zijn/worden meegenomen in het NLP/GGOR. Hieruit moet blijken of er negatieve effecten optreden en welke dat zijn. Hieraan gekoppeld kunnen dan in dat kader maatregelen worden opgesteld. De afspraak is dat deze maatregelen, waarvoor door middel van een habitattoets is vastgesteld dat ze een geen negatief effect hebben op de instandhoudingsdoelstelling, één op één worden overgenomen. Tot die tijd vallen de grondwateronttrekkingen onder categorie 3 en zijn dus vergunningplichtig. BEDRIJFSDOELEINDEN EN INDUSTRIE Uit de toetsing in hoofdstuk 6 is gebleken dat de zinkverwerkende industrie in Nederland en België, waaronder Nyrstar, bijdragen aan verontreinigingen in de oppervlaktewateren en grondwater. Dit is voor een aanzienlijk deel een erfenis uit het verleden Vervuilde (water)bodems zijn en worden gesanneerd. Gezien de huidige staat van instandhouding van de natura 2000 doelen is er geen negatief effect op de instandhoudingsdoelstellingen. Nyrrstar zal zich moeten blijven inzetten om de reeds getroffen maatregelen te continueren en de nog uit te voeren maatregelen op te pakken. In samenwerking met Actief Bodembeheer de Kempen zullen de bodemsaneringen verder worden uitgevoerd. Voor Airpark Brabant is in 2004 een onderzoek uitgevoerd maar hierbij is niet getoetst in het kader van de natuurbeschermingwet. Gezien de onbekendheid wat de effecten zijn van de activiteiten op het bedrijventerrein Airpark Brabant zullen deze vergunningplichtig worden gesteld in het kader van de Natuurbescherminsgwet 1998 Voor het DIC geldt dat toetsing buiten dit beheerplan omgaat. Er wordt voor de aanleg van dit bedrijventerrein een mER opgesteld waarin tevens getoetst zal worden aan de instandhoudingsdoelstellingen Natura 2000.

concept

147

7.3. Samenvatting Samenvattend worden bovenstaande paragrafen in onderstaande tabel weergegeven. Groen = Geen vergunningplicht (Nee). Blauw = Geen vergunningplicht mits voorwaarden (Nee, mits). Geel = Nader onderzoek ten behoeve van vergunningplicht (Ja). Rood = Vergunningplicht (Ja).

Activiteit / handeling Vergunningplicht Vergunnin gvoorwaarden Natuurbeheer Nee Continuering huidig beheer.

Natuurbeheer Ringselven Nee Aanpassen beheer bij overdracht beheer naar Natuurmonumenten

Natuurontwikkeling Nee

Jacht, beheer en schadebestrijding

Nee Bij intensivering nadere passende beoordeling (habitattoets).

Agrarisch gebruik

- reguliere activiteiten Nee

-bemesten ## Onderzoek naar exacte invloed. Nader passende beoordeling in vergunningverlening. In afwachting van LNV

-beregenen Ja In afwachting van de maatregelen NLP/GGOR

- drainage en watergangen Ja In afwachting van de maatregelen NLP/GGOR

-ammoniak ## Onderzoek naar exacte invloed. Nader passende beoordeling in vergunningverlening. In afwachting van LNV

Waterbeheer Limburg Nee Aanvullende NLP/GGOR-maatregelen.

Waterbeheer in Noord-Brabant Ja In afwachting van de maatregelen uit de GGOR Waterschap de Dommel

Recreatie

- wandelen Nee

- wandelen Weerter-en Budelerbergen

Nee Aanvullende maatregelen uit beheerplan Defensie

- fietsen Nee

- paardrijden Nee

- vissen Nee Houden aan vaste visstekken.

- vissen Ringselven Nee Mitigerende maatregelen eutrofiering

- recreatiegebied IJzeren man Nee

- bungalowpark Weerterbergen Nee

- maneges ## Onderzoek naar exacte invloed. Nader passende beoordeling in vergunningverlening. In afwachting van LNV

- sportvelden Nee

concept

148

- hondentrain-complex/pension Nee

- modelbouwclub Nee

- congrescentrum Nee - golfbaan Nee Continuering (ecologisch) huidig beheer.

- kampeerboerderij Nee

- horeca Nee

- schietvereniging/schutterij Nee

- incidentele activiteiten Nee Mits deze plaatsvinden binnen de militaire oefenterreinen als incidenteel medegebruik

Cultuurhistorie Nee

Archeologie Nee

Verkeer Nee, mits Aanvullende maatregelen.

Spoorweg Nee, mits Eventuele aanvullende maatregelen na populatieonderzoek (migratie).

Vliegveld Nee Houden aan geluidbelasting en vliegcontouren.

Woondoeleinden Nee

Militaire doeleinden; Vliegen ja Landelijke vergunningaanvraag voor gebruik van vliegtoestellen

Militaire doeleinden; overig Nee

Nutsvoorzieningen Nee

Grondwateronttrekkingen Nee/Ja In afwachting van maatregelenpakket NLP/GGOR.

Ontgronding Nee Bedrijfsdoeleinden en industrie .

- Nyrrstar (ecl. grondwateronttrekking)

Nee, mits Continuering huidige maatregelen

- Airpark Kempen Ja In afwachtng van onderzoek naar effecten

Illegale activiteiten --- Intensivering van handhaving.

Tabel 6.6 Vergunningverlening bestaand gebruik

concept

149

8. INSTANDHOUDINGSMAATREGELEN In dit hoofdstuk worden de maatregelen, die kunnen bijdragen aan een gunstigere staat van instandhouding van de doelen, besproken. Dit wordt gedaan aan de hand van het bestaand gebruik. Wanneer een negatief effect door middel van maatregelen teniet gedaan kan worden wordt dat hier besproken. Daarnaast worden extra maatregelen die nodig zijn om uitbreidings- en verbeteringsdoelen te behalen ook in dit hoofdstuk behandeld. De maatregelen die uitgevoerd moeten worden in de eerste planperiode (eerste 6 jaar) worden weergeven in de ‘ambitiekaart eerste planperiode’. Tot slot wordt per habitattypen, -soorten en broedvogels in een tabel weergegeven wat de doelen zijn of de doelen gehaald kunnen worden en welke maatregelen daarvoor nodig zijn. 8.1. Natuurbeheer

Maatregel 1 Continueren huidig beheer

Voor habitattype en/of -soort Voor alle habitattypen, -soorten en broedvogels

Doel Behoud, uitbreiding van oppervlakte en verbetering van de kwaliteit

Hoeveelheid n.v.t.

Locatie Locatie zoals aangeven op de habitattypenkaart op zowel de bestaande locaties als in het zoekgebied

Toelichting Zoals in voorgaande hoofdstukken (5 en 6) reeds is beschreven is het huidige natuurbeheer voldoende om de instandhoudingsdoelstelling te halen op enkele locaties na. Deze worden hieronder verder uitgewerkt. Het is van belang om te streven naar de minimumarealen zodat de habitattypen een zo optimaal functionele omvang krijgen, lettend op de mogelijkheden die het gebied biedt. Extra aandacht verdient het Weerterbos. Gezien de abiotische en biotische eigenschappen van dit deelgebied en de voorgestelde maatregelen vanuit het NLP, is het op dit moment niet mogelijk om voor sommige locaties aan te geven welk habitattype zich er zal ontwikkelen. Dit geldt met name voor de omgeving van het Rietven. In het centrale deel van het Weerterbos, ten zuidoosten van landbouwenclave de Grashut is zoek-/potentiegebied voor Veenbossen. Op de korte termijn zal de instandhoudingsdoelstelling zeker niet gehaald worden. Na het nemen van NLP-maatregelen zal meer duidelijkheid ontstaan over de ontwikkelingsmogelijkheden aldaar. Veelal is de ontwikkelingsrichting afhankelijk van de processen in de ondergrond waarvan momenteel onduidelijk is welke richting het op gaat. Het beheer zal aangepast worden aan het habitattype dat er zich op termijn zal gaan ontwikkelen.

Termijn Het is regulier terreinbeheer dat periodiek uitgevoerd moet worden in zowel eerste planperiode (eerste 6 jaar) alsmede gecontinueerd moet worden op de lange termijn.

Uitvoerder/voortouwnemer Natuurmonumenten, Defensie, Limburgs en Brabants Landschap, waterschappen Peel en Maasvallei en De Dommel

Financieringsmogelijkheden Middels regulier beheer (Programma beheer/Index Natuur en Landschap), Natuurbeheer 2000 Inrichtingssubsidie (Noord-Brabant)

concept

150

Maatregel 2 Omvormingsbeheer

Voor habitattype en/of -soort Veenbossen (H91D)

Doel Uitbreiding oppervlakte en verbetering kwaliteit

Hoeveelheid Circa 60 ha

Locatie De Hoort en Weerterbos, locatie zoals op de kaart ‘zoekgebied’ is aangegeven

Toelichting Rondom De Hoort liggen natte bossen op veenbodem die potentie hebben om zich te ontwikkelen naar Veenbossen. Het zal zich ontwikkelen naar een bos bestaande uit berken en elzen. Dit sluit aan op de gewenste natuurdoeltypen (Berkenbroekbos/Elzenbroekbos) die de provincie Noord-Brabant heeft opgelegd voor het Ringselven. Het Weerterbos is eveneens een van oorsprong nat bos. Dit wordt versterkt door het nemen van NLP-maatregelen. Om het habitattype Veenbossen te krijgen is een omvormingsbeheer nodig. Het is wenselijk dat deze maatregel in De Hoort opgenomen wordt in het GGOR. Indien dit het geval is wordt het pas in de tweede planperiode gestart met deze maatregel. Om de totale huidige oppervlakte uit te breiden is er een omvormingsbeheer wenselijk. De huidige staat van instandhouding in het Weerterbos en Kruispeel is momenteel matig gunstig. In De Hoort ligt een potentieel uitbreidingsgebied van circa 8 ha en in het Weerterbos van 55 ha. Het handboek Natuurdoeltypen (Bal et al., 2001) geeft voor een duurzame voortbestaan van doelsoorten een minimale oppervlakte vanaf 15 tot 30 ha aan. Het profielendocument van LNV vermeld een minimumareaal van enkele tientallen ha voor het optimaal functioneren van het type. Dit kan na uitbreiding zeker worden gehaald. De huidige oppervlakte is circa 35 ha zodat het minimumareaal bereikt lijkt te zijn. Er is echter sprake van versnipperde locaties die tezamen een minimaal noodzakelijk areaal vormen. Echter de realisatie van het habitattype heeft de meeste kans van slagen indien het areaal aaneengesloten is. Er geldt een uitbreidingsdoelstelling en dat zeker te realiseren in de ongeveer 70 ha groot zoekgebied. Deze uitbreiding moet dan in het teken staan van het verbinden van de reeds bestaande en versnipperde veenbossen.

Termijn begin eerste planperiode en continueren in tweede periode

Uitvoerder/voortouwnemer Particulier (De Hoort) en Limburgs Landschap (Weerterbos),

Financieringsmogelijkheden Middels regulier beheer (Programma beheer/Index Natuur en Landschap), Natuurbeheer 2000 Inrichtingssubsidie (Noord-Brabant)

Maatregel 3 Opschonen Bakewells Peelke

Voor habitattype en/of -soort Kamsalamander (H1166)

Doel Verbeteren van de kwaliteit van het voortplantingswater voor behoud van

concept

151

de populatie

Hoeveelheid 1 poel (circa 2 ha)

Locatie Bakewells Peelke, locatie aangeven zoals op de ambitiekaart/ maatregelenkaart.

Toelichting Dit open water is momenteel ongeschikt als voortplantingswater voor de Kamsalamander. In de directe omgeving komt deze soort wel in drie poelen voor. De Kamsalamander heeft zich vanuit Bakewells Peelke verplaatst naar deze poelen. Om de populatie in dit deelgebied te behouden zal naast het uitvoeren van het poelenplan van Natuurmonumenten, deze poel opgeschoond moeten worden. Zodra deze populatie zich kan handhaven kan gekeken worden naar verbindingsmogelijkheden (migratie) met omliggende (rest)populaties. Het deelgebied Bakewell is niet begrenst als Habitatrichtlijngebied maar is aangewezen als Vogelrichtlijngebied. Deze maatregel voor een habitatrichtlijnsoort in een Vogelrichtlijngebied mag geen belemmering vormen en wordt noodzakelijk geacht voor behoud en versterking van de populatie Kamsalamanders in het Ringselven en omgeving. De populatie in het Ringselven is onbekend.

Termijn Het opschonen van de poel zal in de eerste planperiode (eerste 6 jaar) plaatsvinden. Het onderhoud zal op de lange termijn uitgevoerd moeten worden (opnemen in poelenplan).

Uitvoerder/voortouwnemer Natuurmonumenten

Financieringsmogelijkheden éénmalig opschonen van poel via het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG). Middels regulier beheer (Programma beheer/Index Natuur en Landschap)

Maatregel 4 Onderzoek voorkomen Kamsalamander Ringselven

Voor habitattype en/of -soort Kamsalamander (H1166)

Doel Verbeteren van de kwaliteit van het voortplantingswater voor behoud van de populatie

Hoeveelheid 1 onderzoek

Locatie Ringselven

Toelichting De Kamsalamander komt voor in de poelen rond het Bakewells Peelke. Deze populatie ligt echter momenteel erg geisoleerden is daarom kwetsbaar. Meer populaties verspreid over het gebied bevorderd de duurzaamheid en de instandhouding van de soort. Onbekend is of de Kamsalamander voorkomt in het Ringselven. RAVON onderzoek in 2005 heeft uitgewezen dat op 1 locatie na 1991 waarnemingen zijn gedaan.en dat voor 1991 de Kamsalamander in vrijwel het hele Ringselven en in de Hoort werden aangetroffen. Echter er zijn geen aanwijzingen dat de soort er recentelijk nog voorkomt.

Termijn Het onderzoek zal de eerste beheerplanperiode gaan plaatsvinden.

Uitvoerder/voortouwnemer De terreineigenaar (Nyrstarr, na overdracht Natuurmonumenten)

concept

152

Financieringsmogelijkheden

8.2. Agrarisch gebruik Maatregel 5 Verlagen van ammoniakdepositie

Voor habitattype en/of -soort Zwakgebufferde vennen (H3130), Galigaanmoerassen (H7210) en Veenbossen (H91D0)

Doel Verbeteren van de kwaliteit

Hoeveelheid X mol N/ha/j

Locatie Gehele Natura 2000-gebied

Toelichting De ammoniakdepositie vanuit de lucht en vermestingsinvloeden via water en bodem moet verminderd worden. De agrarische sector draagt hieraan bij en de achtergronddepositie is vele malen hoger dan de meest kritische depositiewaarde. Het aandeel van de agrarische sector verschilt per deelgebied waarbij de depositiewaarden 3 tot 5 maal zo hoog zijn. Deze maatregel is vooral wenselijk voor de habitattypen alsmede de habitats van de broedvogels in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven. Dit dient echter landelijk geregeld te worden. Er zal onderzocht moeten worden wat de exacte invloed is van de omliggende agrarische gronden en bedrijven. In de toekomst zullen bedrijven mogelijk individueel beoordeeld worden op (significant) negatieve effecten. Hiervoor zal duidelijkheid gegeven worden door Ministerie van LNV. Zij stellen een handreiking dat als hulpmiddel zal dienen voor het bevoegd gezag. De pilot ‘Community of Practice’ (COP) Ammoniak Peelvenen zal hierover meer duidelijkheid geven.

Termijn Vooralsnog onbekend

Uitvoerder/voortouwnemer Nader invullen (Opm.: Agrarische ondernemers, industrie en verkeer) Momenteel via het COP de provincies en landelijk beleid via LNV

Financieringsmogelijkheden Nader invullen

8.3. Waterbeheer De mitigerende maatregelen voor eventuele effecten zullen voor het Limburgse deel opgenomen worden in Nieuw Limburgs Peil (NLP) en voor het Brabantse deel in GGOR-rapportage. Voor het maatregelenpakket wordt verwezen naar rapportages Nieuw Limburgs Peil (NLP) en Brabantse GGOR. De afspraak is dat deze maatregelen, waarvoor een habitattoets is uitgevoerd, één op één worden overgenomen. Dergelijke afspraken zijn nog niet met Waterschap De Dommel en de Noord-Brabant gemaakt. Zij hebben aangegeven dezelfde werkwijze te hanteren als aan de Limburgse zijde dus een GGOR inclusief habitattoets. De provincie Limburg is wel voornemens dit één op één over te nemen wanneer blijkt dat maatregelen niet strijdig zijn met de instandhoudingsdoelstellingen voor dit Natura 2000-gebied.

concept

153

In Limburg heeft onderzoeksinstituut Deltares in opdracht van de Limburgse waterschappen en de provincie Limburg een onderzoek uitgevoerd naar de gronden oppervlaktewatersysteem. Door het onderzoek WAHYD is meer inzicht ontstaan in de belasting van het oppervlaktewatersysteem vanuit het grondwater. Onderzoeksresultaten worden meegenomen in het NLP.

Maatregel 6 Limburgse maatregelen (NLP)

Voor habitattype en/of -soort Zwakgebufferde vennen (H3130) en Veenbossen (H91D0)

Doel Behoud, uitbreiding van oppervlakte en kwaliteitsverbetering

Hoeveelheid -

Locatie Weerterbos en Kruispeel

Toelichting Waterschap Peel en Maasvallei hebben de GGOR, voor Limburg Nieuw Limburgs Peil (NLP) in concept opgesteld. Dit zal in 2010 vastgesteld gaan worden. In het kader van het NLP (factsheet Weerterbos, 11 december 2008) zijn verschillende waterhuishoudkundige (inrichtings)maatregelen voorgesteld. Bij de geplande maatregelen wordt onderscheid gemaakt in lokale en gebiedsdekkende maatregelen. Gebiedsdekkende maatregelen omvatten veranderingen van peilbeheer per functie. Gebiedsdekkende maatregelen Een belangrijke maatregel vanuit waterkwaliteitsoogpunt is omvorming van bestaande landbouw in nieuwe natuur binnen de reeds bestaande Ecologische Hoofdstructuur (EHS). Hiervoor worden bestaande buisdrainage verwijderd en aanwezige sloten en greppels gedempt. Lokale maatregelen Deze lokale maatregelen worden nagenoeg allemaal in en nabij het Weerterbos uitgevoerd. Juist hier kunnen de waterhuishoudkundige maatregelen gemakkelijk leiden tot een gewenst resultaat vanwege de leemlagen. Het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven maakt onderdeel uit van het stroomgebied van de Oude Graaf en Tungelroysche beek. De volgende maatregelen worden voorgesteld:

- afkoppelen aanvoer gebiedvreemd water Oude Graaf

- herinrichten Oude Graaf - dempen watergangen Vloedlossing en

Appelendijklossing - delen van Boeketlossing verondiepen - aanleg retentiebuffer bovenstrooms van de

Rosveldlossing - geavanceerd peilbeheer (op kaart per ongeluk

aangegeven als grondverbetering) toepassen aan de gehele zuidoostkant buiten het Weerterbos

concept

154

- verondiepen Tungelroysche beek - compartimentering Weerterbos en Kruispeel

Termijn Eerste planperiode (eerste 6 jaar)

Uitvoerder/voortouwnemer Waterschap Peel en Maasvallei i.s.m. Limburgs Landschap en Natuurmonumenten

Financieringsmogelijkheden ILG

Maatregel 7 Brabantse maatregelen (GGOR)



Hoeveelheid -

Locatie Ringselven

Toelichting Om geïsoleerde delen in het Ringselven en De Hoort te laten ontwikkelen als Zwakgebufferde vennen en de galigaanvegetatie tenminste te behouden, dient de wateraanvoer van de Hamonterbeek kwalitatief verbeterd te worden. Dit is grotendeels een opgave en de bevoegdheid voor België. Watergebruik uit en doorstroom in het Ringselven dienen beperkt te worden. Eventuele aanpassingen aan de detailontwatering kan bijdragen aan de lokale grondwaterpeilen. Deze maatregelen zullen verder worden opgepakt in het kader van het GGOR. Naar aanleiding van de (concept) quickscan Natte Natuurparel Ringselven, uitgevoerd door Waterschap De Dommel, is dus aanvullend onderzoek nodig naar het gehele watersysteem (kwantiteit en kwaliteit) aldaar. De quickscan dient als startdocument voor de GGOR die over een aantal jaren opgesteld/vastgesteld gaat worden. Momenteel is het nog onduidelijk welke exacte waterhuishoudkundige inrichtingsmaatregelen er genomen moeten worden. Duidelijk is dat er verschillende onderzoeken moeten worden verricht naar de waterkwaliteit en -kwantiteit waarbij de relatie gelegd moet worden met het leefgebied van de Kamsalamander en Kleine modderkruiper die in het Ringselven hun leefgebied hebben. Aandachtspunten voor de onderzoeken zijn:

- wateraanvoer via de Hamonterbeek. - mogelijkheden voor zuivering middels

helofytenfilter (natuurlijk zuiveringsmoeras) - langer vasthouden gebiedseigen water,

afkomstig van regenwater en (kanaal)kwel - natuurlijke peilfluctuatie - omvormingsbeheer in bossen rondom De Hoort

(zie paragraaf 8.1) - verplaatsen/wijzigen wateronttrekking door

Nyrstar

concept

155

- actief biologisch visbeheer; terugdringen van de visstand (karperachtigen)

- Populatieonderzoek inclusief migratiemogelijkheden van de Kamsalamander (mogelijk door Ravon opgepakt in het kader van Inhaalslag verspreidingsonderzoek)

De jaarlijkse peilfluctuatie van het Ringselven is (desondanks vaste stuwpeilen) ongeveer 20 cm hetgeen zeer gering is voor vennen. Bij het Ringselven is echter sprake van bijzondere omstandigheden, namelijk langdurig stagnerend streefpeil en hoge concentraties aan sulfaat, nutriënten en zware metalen. Bij afweging over natuurlijke peilfuctuatie moeten deze factoren in beschouwing worden genomen. Instellen van een iets grotere peilfluctuatie lijkt een goede maatregel. Belangrijkste risico is het optreden van verzuring en het beschikbaar komen van zware metalen. Het verzuringsrisico is vooraf in te schatten door middel van een bodemchemische analyse. Vanwege de onzekerheden in de inschatting, maar ook vanwege de kans om het systeem beter te leren kennen wordt aanbevolen de flora en bodemchemie enkele jaren te monitoren (van de Haterd & Wielakker, 2009). Tevens is het mogelijk dat in de beheerplanperiode concrete inrichtingsmaatregelen kunnen plaatsvinden. Dit zullen maatregelen moeten zijn waarvan onomstotelijk vaststaat dat hiermee Natura 2000-doelen worden versterkt (deze maatregelen zijn vergunningplichtig) zoals het vergroten van de kweldruk vanuit het kanaal door gronden tussen kanaal en vennen deels af te graven en het verder isoleren van deze vennen. Iedere verbetering van kwaliteit van de vennen bij het zuidelijke Ringselven is daarbij belangrijk. Op dit moment is het echter onduidelijk welke hydrologisch afgewogen maatregelen genomen moeten worden en of het het gewenste effect geeft voor de instandhoudingsdoelstelling. De provincie Noord-Brabant heeft (co)financieringsmogelijkheden (afkomstig uit compensatie Duurzaam Industrieterrein Cranendonck) voor dergelijke maatregelen. De maatregelen dienen dan binnen 5 jaar uitgevoerd te worden.

Termijn Eerste planperiode (eerste 6 jaar) en eventueel continueren in tweede planperiode.

Uitvoerder/voortouwnemer Waterschap De Dommel en eigenaar van het Ringselven (Nyrstarr, na overdracht Natuurmonumenten) en particuliere eigenaar van de Hoort

Financieringsmogelijkheden ILG; Natuurbeheer 2000 Inrichtingssubsidie (Noord-Brabant); Voor de realisatie van natuurdoelen uit het Brabantse GGOR kan financiering plaatsvinden vanuit de verplichte kwalitatieve compensatie voor het DIC

Aanvullende maatregelen Limburg

concept

156

Maatregel 8 Opschonen Tungelroysche beek

Voor habitattype en/of -soort Zwakgebufferde vennen (H3130) en Kleine modderkruiper (H1149)

Doel Kwaliteitsverbetering

Hoeveelheid Circa 1,5 ha Zwakgebufferde vennen en circa 850 meter beek

Locatie Vennen in de Kruispeel en de bovenloop van de Tungelroysche beek zoals aangeven op de habitattypenkaart (bestaande situatie).

Toelichting Het water en vooral het slib in de Tungelroysche beek is verontreinigd met zware metalen. Wat het effect is van vervuild water en slib voor de Kleine modderkruiper is niet bekend. Aangenomen wordt dat dit alles behalve een positief effect heeft. Daarom is het wenselijk om de beek te saneren. Dit is in het verleden al eerder gedaan. Met het saneren dient rekening gehouden te worden met deze soort. Aangezien het water bij een hoog waterpeil vanuit de beek in de aangrenzende Zwakgebufferde vennen komt, worden deze ook vervuild. Het is noodzakelijk om de Tungelroysche beek los te koppelen deze vennen zodat er geen water meer in de vennen kan stromen of verder de Kruispeel in. Ook niet incidenteel dat momenteel het geval is. Het aanbrengen van een terugslagklep is een mogelijkheid. Naast het aanbrengen van een terugslagklep dienen de vennen opgeschoond te worden en ontdaan worden van vervuild slib. Het ven dient gevoed te worden door (kanaal)kwel waardoor een zwak gebufferde situatie herstelt wordt. Voordat de venbodem kan worden opgeschoond is kennis nodig van de dikte van de vervuilde slibbodem, beschikbaarheid van de plaatselijke zaadbank en ligging van de leemlaag. Om de huidige oppervlakte te behouden zijn beheermaatregelen nodig die eveneens de kwaliteit kan verbeteren. De huidige staat van instandhouding in momenteel matig gunstig. Voor een duurzame voortbestaan van doelsoorten een minimale oppervlakte van 0,5 tot 5 ha nodig of 1 are als er sprake is van een vennecomplex (Bal et al., 2001). Ook het profielendocument geeft aan dat de omvang voor het optimaal functioneren van dit type vanaf enkele ha is. De oppervlakte is in dit geval geen probleem alleen de kwaliteit is minder gunstig en verslechterd bij een ongewijzigde situatie.

Termijn Eerste planperiode (eerste 6 jaar) Uitvoerder/voortouwnemer Waterschap Peel en Maasvallei i.s.m. Provincie Limburg en

Natuurmonumenten

Financieringsmogelijkheden Actief Bodembeheer de Kempen, ILG

Maatregel 9 Aanleg faunapassage/vervangen duiker in Tungelroyse Beek bij kruising Zuid-Willemsvaart.

Voor habitattype en/of -soort Kleine modderkruiper (H1149)

Doel Mogelijkmaken van migratie van vissen waaronder Kleine Modderkruiper

Hoeveelheid 1 duiker

concept

157

Locatie Kruising Tungelroyse Beek en Zuid-Willemsvaart

Toelichting Vriese et al (1998) concludeerde uit stroomsnelheidsmeting van de duiker onder de Zuid-Willemsvaart dat deze duiker een migratieknelpunt vormt. De nieuwe duiker zal geschikt moeten zijn voor migratie van vissen. Indien hieraan wordt voldaan heeft het een positief effect op de Kleine modderkruiper die zowel in de Tungelroysche beek als in het Ringselven voorkomt.

Termijn Eerste beheerplanperiode

Uitvoerder/voortouwnemer Rijkswaterstaat

Financieringsmogelijkheden Nader in te invullen

8.4. Recreatie Er zijn geen maatregelen nodig voor recreatievormen in het Weerterbos, Kruispeel en Laurabossen. Dit geldt niet voor het Ringselven. Tevens zijn er maatregelen voorgesteld door Defensie voor het deelgebied Weerter- en Budelerbergen. Hiervoor wordt verwezen naar het beheerplan van Defensie (Ministerie van Defensie, 2009).

Maatregel 10

Actief biologisch visbeheer

Voor habitattype en/of -soort Zwakgebufferde vennen (H3130)

Doel Uitbreiding oppervlakte en kwaliteitsverbetering

Hoeveelheid Circa 40 ha

Locatie Ringselven

Toelichting Zoals in hoofdstuk 6 reeds in aangegeven zorgen de brasem- en karperachtigen en het voeren van deze vissen voor mogelijk een bepaalde mate van vermesting. Dit is tevens uit het werkatelier KRW (april 2007) gekomen. In de quickscan van het Waterschap De Dommel is dit echter niet aan de orde gekomen. Omdat er enige onzekerheid bestaat in welke mate dit een negatief effect heeft is het wenselijk om in de eerste planperiode het bijvoeren en uitzetten stop te zetten. Zelfs kan gedacht worden aan het frequenter wegvangen van bodemwoelende vis zoals brasems om zo de visstand uit te dunnen (actief biologisch visbeheer). Het GGOR voor het Ringselven is nog niet opgesteld en voorgesteld wordt om in de GGOR-rapportage dit knelpunt en voorlopige maatregel mee te nemen en vanuit het GGOR een overwogen besluit te nemen over de effectiviteit van de visstand.

Termijn Eerste planperiode (eerste 6 jaar)

Uitvoerder/voortouwnemer Hengelsportvereniging ’t Ringselven/Waterschap De Dommel


Maatregel 11 Uitplaatsen crossterrein “De Legerplaats” naar buiten N2000 (Bijlage 6)

Voor habitattype en/of -soort A224, A246 en A276

Doel Veiligstellen leefgebied voor nachtzwaluw, Boomleeuwerik en

concept

158

Roodborsttapuit

Hoeveelheid 1 crossterrein

Locatie Weerterheide, verlengde Schoordijk Toelichting Conform de beleidsregel recreatie op defensieterreinen zal het gebruik

van het crossterrein op termijn worden opgeheven. Alvorens tot opheffing over te gaan zal een geschikte alternatieve locatie gevonden moeten worden. Dit gebeurt in overleg met de gemeente Cranendonk. Opheffing van het crossterrein zal tot gevolg hebben dat de aanwezige broedvogelsoorten aanzienlijk minder hinder zullen ondervinden van geluid veroorzaakt door crossmotoren en rumoer veroorzaakt door randgebeuren rondom het crossterrein. Hierdoor zal de kwaliteit van het leefgebied toenemen.


Uitvoerder/voortouwnemer Dienst Vastgoed Defensie en Gemeente Cranendonk

Financieringsmogelijkheden Nader invullen

Maatregel 12 Berperken inloop en zonering

Voor habitattype en/of -soort Boomleeuwerik (A246) en Nachtzwaluw (224)

Doel Vegroten potentieel leefgebied door afname verstoring Hoeveelheid -

Locatie Nabij vakantiepark Weerterbergen

Toelichting Op de Weerterheide zal de inloop vanaf de zijde van vakantiepark Weerterbergen worden verminderd. Dit gebreurt door afspraken te maken over het gesloten blijven van de pportjes aan de achterzijde van het park en het beter geleiden van de inloop in het gebied vanaf deze zijide (opheffen paden). Ook zal in navolging van SOVON en conflicten tussen militair en recreatief gebruik in het verleden het lokale ruiterroutenetwerk in het ‘stuifzandgebied’ worden opgeheven


Uitvoerder/voortouwnemer Ministerie van Defensie in samenspraak met vakantiepark Weerterbergen


8.5. Militaire doeleinden

Maatregel 13 Verleggen Free-For-All terrein (Bijlage 6)

Voor habitattype en/of -soort Boomleeuwerik (A246) en Nachtzwaluw (224)

Doel Vergroting oppervlakte stuifzand; uitbreiding potentieel habitat.

Hoeveelheid -

Locatie Toelichting Er is een wijzigingsvoorstel uitgewerkt voor het Free-For-All terrein dat

enerzijds de militaire gebruiksmogelijkheden van het terrein verbeterd en anderzijds meer recht doet an de instandhouding van aardkundige waarden en vogelkundige waarden. De verwachting is dat als gevolg van

concept

159

de vergroting van het oppervlakte stuifzand de toegankelijkheid van het gebied voor mensen afneemt en hiermee ook de kans op verstoring (inclusief loslopende honden). De maatregelen worden gezoneerd in ruimet ene tijd uigevoerd om rekening te houden met een al te grote beinvloeding van het leefgebied voor beide soorten. Het gebruik van tanks mag in het Free-For-All terrein toenemen ten opzichte van het huidige niveau om een voldoende dynamisch milieu te kunnen waarborgen zodat de openheid in stand blijft


Uitvoerder/voortouwnemer Ministerie van Defensie


8.6. Grondwateronttrekkingen

Maatregel 14 Heroverwegen onttrekkingen (NLP)



Hoeveelheid -

Locatie Alle industriële wateronttrekkingen

Toelichting Onderzoek moet uitwijzen wat de hydrologische (significante) negatieve effecten kunnen zijn op de hydrologisch gevoelige habitattypen en instandhoudingsdoelstelling. Daarbij hoort het heroverwegen van de nut en noodzaak van bepaalde onttrekkingen in Limburg en Noord-Brabant voor drinkwater en/of industrie. Ook dit zal moeten worden meegenomen in het GGOR. Het model IBRAHYM dat toegepast wordt in het NLP/GGOR houdt rekening met onttrekkingen. Echter, uit modelberekeningen van WML is gebleken dat de drinkwateronttrekkingen (Ospel en Hunsel) in Limburg geen negatief effect hebben op de habitattypen en -soorten (zie verlagingenkaart). Voor Brabant weten we het niet. Het NLP/GGOR moet uitsluitsel geven of er sprake is van een (significant) negatief effect).

Termijn Termijn noemen wanneer uitgevoerd moet worden (kort, 6 jaar of daarna)

Uitvoerder/voortouwnemer Vergunningverlenende instantie ;beide provincies en beide waterschappen

Financieringsmogelijkheden Nader in te vullen

8.7. Handhaving Maatregel 15 Intensivering handhaving

Voor habitattype en/of -soort Boomleeuwerik (A246), Roodborsttapuit (A276) en Nachtzwaluw (A224)

concept

160

Doel Behoud van omvang en kwaliteit van het leefgebied

Hoeveelheid Laurabossen, Kruispeel, Weerter- en Budelerbergen en Maarheezerveld en Hugterheide (delen van Weerterbos) en de Hoort.

Locatie --

Toelichting Mogelijkheden om illegale activiteiten en handelingen te verminderen kan door intensivering van handhaving. Er wordt een schema opgezet waarin de Natura 2000-gebieden prioriteit krijgen wat betreft toezicht. De Natura 2000-gebieden zullen worden opgenomen in het jaarlijks handhavingsprogramma van de provincie.

Termijn Eerste planperiode (eerste 6 jaar) en continueren in volgende planperioden

Uitvoerder/voortouwnemer BOA’s van terreinbeheerder Natuurmonumenten, Defensie, Limburgs en Brabants Landschap, gemeenten, Groene Brigade alsmede de plaatselijke politie.

Financieringsmogelijkheden Nader in te vullen

8.8. Samenvattend In tabel 7.1 zijn voor alle habitattypen en -soorten hun doelstelling nog een keer kort weergegeven. Ook is aangegeven of deze doelstelling te behalen is en hoe dit moet gebeuren. De uiteindelijke haalbaarheid van de doelstelling is geformuleerd voor de lange termijn. Prioritaire habitattypen zijn aangegeven met een sterretje*.

Doelstelling Habitattypen, -soorten en broedvogels Oppervlakte Kwaliteit

Haalbaarheid doelstelling

Maatregelen


> > Waarschijnlijk wel - continuering huidig beheer - opschonen Tungelroysche beek - terugdringen visstand Ringselven - NLP/GGOR maatregelen

*Galigaanmoerassen (H7210)

= > Waarschijnlijk wel - continuering huidig beheer - NLP/GGOR maatregelen (kwantitatief en kwalitatief)

*Veenbossen (H91D0) > > Zeker wel - omvormingsbeheer - NLP/GGOR maatregelen


= = Zeker wel - opschonen Tungelroysche beek - NLP/GGOR maatregelen - vervangen duiker Tungelroyse beek /Zuid-Willemsvaart

Kamsalamander (H1166) = = Waarschijnlijk wel - continuering huidig beheer - opschonen Bakewells Peelke - onderzoek naar populatie Ringselven en

concept

161

migratiemogelijkheden in de omgeving (evz Boschloop)


> > Waarschijnlijk niet

- Onderzoek naar habitat en exemplaren (voorjaar 2009)

Boomleeuwerik (A246) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 65 paren

Waarschijnlijk wel - continuering huidig beheer - intensivering handhaving - verplaatsen crossterrein

Roodborsttapuit (A276) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren

Zeker wel - continuering huidig beheer - intensivering handhaving - verplaatsen crossterrein

Nachtzwaluw (A224) Behoud omvang en kwaliteit leefgebied met een draagkracht voor een populatie van ten minste 20 paren

Zeker wel - continuering huidig beheer - intensivering handhaving - verplaatsen crossterrein

Tabel 7.1 Samenvatting De maatregelen zijn grafisch weergegeven op de kaarten in de bijlagen 4 en 5.

concept

162

9. MONITORING EN ONDERZOEK 9.1. Verplichtingen monitoring Nederland heeft net als elke lidstaat elke drie jaar (artikel 12 Vogelrichtlijn) en elke zes jaar (artikel 17 Habitatrichtlijn) een monitorings- en rapportageverplichting volgens de Europese regelingen. Hierbij moet de lidstaat rapporteren over de toepassing van genomen maatregelen ter bescherming van de Natura 2000-gebieden. Vooral de effecten van deze maatregelen op de staat van instandhouding van habitattypen en -soorten, met speciale aandacht voor de prioritaire soorten, zijn van belang. Uitkomsten uit onderzoeken naar habitattypen en -soorten moeten uitgewisseld worden met andere lidstaten (art. 18, lid 1 Habitatrichtlijn; art. 10, lid 2 Vogelrichtlijn) en alle nuttige gegevens met betrekking tot de Vogelrichtlijn moeten de lidstaten naar de Europese Commissie sturen (art. 4, lid 3 Vogelrichtlijn). Monitoring is zowel een taak van het Ministerie als van de provincie. LNV is momenteel bezig (in overleg met andere betrokken partijen) met het opstellen van een Programma van Eisen met betrekking tot monitoring. Dit Programma van Eisen zal zowel voor de landelijke monitoring als voor de gebiedsgerichte monitoring (ten behoeve van de monitoringsparagraaf in het beheerplan) worden opgesteld. Hierbij wordt ook gezocht naar aansluiting bij het gezamenlijke Rijk-provincie programma "Waarborgen Natuurkwaliteit". In dat traject wordt er gewerkt aan één monitoringsprotocol dat de eisen en verplichtingen zo efficiënt mogelijk aan elkaar probeert te koppelen (schrift. med. M. van Meerloo, Steunpunt LNV) Het Ministerie zal naar verwachting een landelijke rapportage opstellen en dus niet gebiedsspecifiek ingaan op de staat van instandhouding. De rapportage moet gebeuren op basis van de huidige beschikbare gegevens. Er wordt gebruik gemaakt van landelijke verspreidingsbeelden (per habitattype en -soort). De informatie van het Netwerk Ecologische Monitoring (NEM) over populaties van soorten en de omvang ervan worden gebruikt met een eventuele uitbreiding. De eerste algemene rapportage in het kader van de Habitatrichtlijn was in 2007. In 2013 dient opnieuw gerapporteerd te worden over de staat van instandhouding van habitattypen en -soorten op basis van de gerichte monitoring zoals beschreven in dit beheerplan. Ook hiervoor is het Ministerie van LNV verantwoordelijk. 9.2. Monitoring natuurwaarden Om te bepalen in hoeverre de instandhoudingsdoelstelling gehaald zijn, is monitoring van de habitattypen en -soorten noodzakelijk. Dit zal met een frequentie van tenminste één keer in de zes jaar gebeuren, dit vanwege de maximale looptijd van het beheerplan. De monitoring gebeurt door het Ministerie van LNV en de provincie door middel van het algemene monitoringsprogramma WOT IN. In opdracht van LNV werkt Wageningen Universiteit en Research Centre (WUR) momenteel aan een algemeen monitoringsprogramma; het WOT IN. Dit betekent dat uit de verschillende onderzoeks- en monitoringsprogramma’s van onder andere Particuliere Gegevensbeherende Organisaties (PGO’s), terreinbeherende organisaties en overheden, één methodiek gevormd wordt in het kader van de instandhoudingsdoelstelling. Het WOT IN moet aansluiten op de Europese wensen/eisen. Een overzicht van de huidige monitoring van de natuurwaarden door diverse terreinbeheerders en andere organisaties in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven wordt in tabel 8.1 gegeven. Daarin staat ook vermeld of er nog aanvullende monitoring nodig is.

concept

163

Terreinbeheerders Limburgs Landschap monitort diverse soortgroepen in het Weerterbos. Zij voeren (basis) vegetatiekarteringen uit en monitoren de bosontwikkeling. Specifiek wordt er geïnventariseerd op zeldzame soorten, rode lijst soorten, aandachtssoorten, bosrelictsoorten, kwelsoorten, wateren oevervegetatie. Daarnaast monitoren zij broedvogels, libellen, vlinders, amfibieën, reptielen en vleermuizen. Defensie monitort en inventariseert de natuurwaarden (flora en fauna) op haar terreinen. Eens in de zes jaar worden de broedvogels integraal op defensieterreinen gemonitord. De vegetatie en structuurkartering vindt om de 10 à 12 jaar plaats, met tussentijdse opnamen. Verder inventariseren zij vlinders, libellen, insecten en sinds een aantal jaren amfibieën en reptielen. Specifiek wordt er gekeken naar stuifzandsoorten en -vegetatie. Natuurmonumenten voert basisvegetatiekartingen uit in de Laurabossen en Kruispeel. Specifiek wordt er geïnventariseerd op zeldzame soorten, rode lijst soorten, kwelsoorten en wateren oevervegetatie. Daarnaast worden de soortgroepen broedvogels, dagvlinders, sprinkhanen, krekels, amfibieën, reptielen, zoogdieren en libellen gemonitord. Dit vindt in principe elke zes jaar plaats in het kader van de kwaliteitstoets maar enkele groepen worden jaarlijks gemonitord. De verspreiding van de Kleine modderkruiper is in de periode 1990-1999 in het kader van de Limburgse vissenatlas gemonitord (Crombaghs et al., 2000). Waterschap Peel en Maasvallei en waterschap de Dommel monitoren vissen en watervegetatie in haar wateren. Dit vindt echter niet structureel plaats. Provincies De vegetatie en broedvogels in Weerter- en Budelerbergen & Ringselven worden om de 10 à 15 jaar door de Provincie Limburg vlakdekkend gekarteerd. Er is ook een meetplot die jaarlijks wordt gemonitord. De verkregen gegevens geven een beeld van eventuele veranderingen in het terrein, die mogelijk het gevolg zijn van het gevoerde beheer of het terreingebruik. Provincie Noord-Brabant monitort broedvogels zowel vlakdekkend als middels een meetplot in Weerter- en Budelerbergen. Zij inventariseren tot op heden het agrarisch gebied in principe eenmaal per 11 jaar. De grote natuurgebieden en het stedelijk gebied niet. Daarnaast hebben zij een meetnet waarvan de plots tweemaal per drie jaar gemonitord worden. Bij de meetnetkartering worden de plots vijfmaal per jaar bezocht. De flora/vegetatie wordt eens in de # jaar gekarteerd.

Huidige monitoring Aanvullende monitoring

Habitattypen


Limburgs Landschap, Natuurmonumenten, Provincie Noord-Brabant

Gerichte monitoring.

Galigaanmoerassen (H7210) Natuurmonumenten, Provincie Noord-Brabant

-

Veenbossen (H91D0) Natuurmonumenten, Limburgs Landschap


Habitatsoorten


Waterschap Peel en Maasvallei (WPM)


Kamsalamander (H1166) Natuurmonumenten, IVN Weert Gerichte monitoring.

concept

164


Natuurmonumenten, IVN Weert Gerichte monitoring. Inventariseren door Limburgs Landschap, Waterschappen, Natuurmonumenten, Provincie Limburg en Noord-Brabant, IVN Weert

Broedvogels Nachtzwaluw (A224) Broedvogelkartering provincie Noord-

Brabant, Limburg en Natuurmonumenten, Defensie, Limburgs Landschap

-

Boomleeuwerik (A246) Broedvogelkartering provincie Noord-Brabant, Limburg en Natuurmonumenten, Defensie, Limburgs Landschap

-

Roodborsttapuit (A276) Broedvogelkartering provincie Noord-Brabant, Limburg en Natuurmonumenten, Defensie, Limburgs Landschap

-

concept

165

Overig Waterkwaliteit - GGOR/OGOR (WPM, WD en

provincies Noord-Brabant en Limburg) - Chemische kwaliteit beken en het Ringselven (WPM en WD en Provincie Noord-Brabant

-

Waterkwantiteit - GGOR/OGOR (WPM, WD en provincies Noord-Brabant en Limburg) - Fysische kwaliteit beken en het Ringselven (WPM, WD en Provincie Noord-Brabant) - Limburgs Landschap (grondwaterstanden en oppervlaktewaterpeilen Weerterbos)

-

Tabel 8.1 Monitoringsplan Natura 2000

Behalve voor de Zwakgebufferde vennen, Veenbossen en Drijvende waterweegbree is er geen aanvullende monitoring nodig. De aanwezige vennen dienen gemonitord te worden op kensoorten van Zwakgebufferde vennen. Het type Veenbossen wordt in de vegetatiekartering van Limburgs Landschap en Natuurmonumenten gerekend tot respectievelijk Vochtig Zomereiken-Berkenbos en Broekbos. Dit dient nader gespecificeerd te worden. Er moet specifiek naar de Drijvende waterweegbree gezocht worden en meegenomen worden in een kartering/inventarisatie in 2009 9.3. Monitoring waterkwaliteit en -kwantiteit In het Weerterbos en Kruispeel is een hydrologisch meetnet aanwezig, namelijk het OGOR-meetnet. Het meetnet bestaat uit 6 meetpunten (peilbuizen) waarvan de vegetatietypen en hydrochemische standplaatseisen opgenomen zijn. Het OGOR (Optimale Grond- en Oppervlaktewaterregime) is die situatie, waarbij de hydrologische situatie van de bodem, de beoogde gebruiksfunctie optimaal ondersteunt. Dat geldt zowel voor de kwaliteit als de kwantiteit van het water. Als functies met een (totaal) verschillend optimaal gronden oppervlaktewaterregime, bijvoorbeeld landbouw en natte natuur, elkaar raken of met elkaar verweven zijn, moet een compromis worden gezocht dan wel een keuze worden gemaakt. Er wordt dan een maatschappelijk afgewogen doel gerealiseerd. Dit is het Gewenst Grond- en Oppervlaktewaterregime (GGOR) die de maatschappelijk gewogen situatie weergeeft. Het streven van de GGOR is om de OGOR zo dicht mogelijk te benaderen voor het jaar 2015. In het kader van het OGOR-meetnet wordt de hydrologische situatie tweemaal per jaar gemonitord door de provincie. Dit vindt plaats in het voor- en najaar. De eerste gegevens van het Weerterbos en Kruispeel worden eind 2008 verwacht. De meetresultaten worden één keer per twee jaar gerapporteerd. Tussen 2008 en 2010 zal het meetnet de eerste gegevens opleveren. Deze metingen kunnen dus pas na 2010 meegenomen worden in de GGOR- evaluatie van de waterschappen en de beheerplannen.

concept

166

De Waterschappen Peel en Maasvallei en De Dommel meten de fysisch-chemische kwaliteit van respectievelijk de Tungelroysche beek, Oude Graaf, Rosveldlossing (WPM) en het Sterksels Kanaal, Ringselven en afwateringssloot Hamonterbeek-De Hoort (WdD). Het gaat met name om eventuele Maximaal Toelaatbare Risico-overschrijdingen (MTR-overschrijdingen) en/of verontrustende microverontreinigingen. Hierbij wordt onder andere gekeken naar totaal stikstof (N), totaal fosfaat (P) en bestrijdingsmiddelen. In het Ringselven wordt door Nyrstar wekelijks gemonitord op 27 parameters conform het Lozingenbesluit van Waterschap De Dommel. In het Weerterbos zijn de Oude Graaf en Rosveldlossing aangewezen als Kader Richtlijn Water (KRW) waterlichamen. Deze wateren zijn toegekend aan het watertype R05: langzaam stromende beek op zand. Hiervoor gelden normen voor stikstof (4 mg N/l) en fosfaat (0,14 mg N/l) (Krikken et al., 2009). Het Limburgs landschap meet sinds 1991 de grondwaterstanden en oppervlaktewaterpeilen. De instandhoudingsmaatregelen met betrekking tot de waterhuishouding worden gecontroleerd door de waterschappen. Zij rapporteren vervolgens de effectiviteit van deze maatregelen aan de provincies. De tweede beheerplanperiode zal daarom een beter beeld kunnen schetsen van de staat van instandhouding en maatregelen die nodig zijn hiervoor. 9.4. Evaluatie monitoring Tegen het einde van de planperiode van dit beheerplan evalueert het bevoegd gezag om te bepalen of het plan voor de volgende periode nog voldoet (Ministerie van LNV, 2005). De evaluatie gaat in op de mate van realisatie van de instandhoudingsdoelstellingen en de realisatie van de maatregelen. Uit de evaluatie moet blijken of het beheerplan nog voldoet of dat het plan op onderdelen moet worden herzien. Als het plan nog voldoet kan het voor een volgende tijdsperiode van zes jaar gebruikt worden. Voor de evaluatie wordt gebruik gemaakt van de resultaten uit de monitoring, die hierboven beschreven is. 9.5. Onderzoek Uit de instandhoudingsmaatregelen blijkt dat er op een aantal gebieden extra onderzoek vereist is om een goed beeld te kunnen krijgen van de staat van instandhouding of om de haalbaarheid van een maatregel te onderzoeken. Over enkele zaken bestaan dus kennislacunes. Voor Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is van belang onderzoek te doen naar de volgende onderwerpen:

- Onderzoek naar de populatiegrootte van de Kamsalamander in Ringselven en Bakewell. Dit wordt in de komende jaren uitgevoerd door het Ravon in het kader van ‘Inhaalslag verspreidingsonderzoek’. Er worden oude locaties waaronder het Ringselven onderzocht. In hoofdstuk 7 Maatregelen is dit onderzoek opgenomen onder maatregel 4.

- Onderzoek naar hydrologisch systeem van het Ringselven. Dit wordt uitgevoerd door het Waterschap De Dommel ten behoeve van natte natuurparel Ringselven in het kader van de GGOR-rapportage. In het hoofdstuk maatregelen is dit onderzoek opgenomen onder maatregel 7.

- Onderzoek heroverwegen grondwateronttrekkingen in Noord-Brabant. Dit wordt meegenomen in het GGOR-proces. WML heeft via modelberekening aangetoond dat de ontrekkingen in Ospel en Hunsel geen negatief effect hebben op de intandhoudingsdoelstellingen. Via het het Limburgse NLP moet dit worden getoetst. Het

concept

167

onderzoek en de heroverwegng is opgenomen in hoofdstuk 7 Maatregelen onder maatregel 6 voor Limburg en Maatregel 7 voor Noord-Brabant.

concept

168

10. TOEZICHT EN HANDHAVING Inleiding Zonder een adequaat toezicht en handhaving kan een goede naleving en dus uitvoering van de Natuurbeschermingswet 1998 of van de Europese Vogel- en Habitatrichtlijn bemoeilijkt worden. Toezicht en handhaving zien zowel toe op de controle op de naleving van vergunningen als op het opsporen van en optreden (in het veld) tegen overtredingen van een aantal artikelen van de Natuurbeschermingswet 1998. Strafrecht Toezicht wordt uitgevoerd door hiertoe bevoegde ambtenaren, over het algemeen hiertoe benoemde Buitengewoon Opsporingsambtenaren (BOA’s). Deze kunnen in dienst zijn bij verschillende organisaties. Deze ambtenaren zijn bevoegd op te treden in het kader van de Wet op de Economische Delicten, waaronder overtredingen van de Natuurbeschermingswet 1998 vallen. Daarmee vallen overtredingen van de Natuurbeschermingswet 1998 onder het strafrecht. Overtreders kunnen, nadat een proces verbaal is opgemaakt, dan ook rekenen op vervolging door het Openbaar Ministerie. Bestuursdwang In het kader van de Natuurbeschermingswet 1998 kan in bepaalde gevallen bestuursdwang worden toegepast. Deze bevoegdheid is toebedeeld aan de Minister van LNV, daar waar het gaat om door hem genomen besluiten. Daarnaast kan de minister ten aanzien van deze besluiten aan GS verzoeken om op te treden. Daar waar GS bevoegd zijn om vergunning verlenen, zijn GS zelfstandig bevoegd om bestuursdwang toe te passen. In deze gevallen kan de provincie bestuursdwang uitoefenen op grond van de Provinciewet, met betrekking tot de taken waarvan zij op grond van de Natuurbeschermingswet 1998 bevoegd is. Naast het toepassen van bestuursdwang biedt de Natuurbeschermingswet 1998 aan het bevoegd gezag de mogelijkheid om een aantal maatregelen te nemen ter voorkoming van schade aan natuurwaarden in een beschermd gebied. Zo kan het bevoegd gezag verleende vergunningen intrekken of wijzigen als de situatie daartoe noopt. Ook kan het bevoegd gezag maatregelen treffen om te voorkomen dat schade aan de natuurwaarden van het gebied optreed; in dergelijke gevallen zijn eigenaren verplicht deze maatregelen te tolereren. Verder kan het bevoegd gezag besluiten de toegang tot een beschermd gebied te beperken. In de praktijk… De Natuurbeschermingswet 1998 wordt vooral door handhavers gecontroleerd die in dienst zijn van de provincie Limburg. Jaarlijks worden door de afdeling Handhaving en Monitoring handhavingsplannen gemaakt waarin de doelstellingen voor dat jaar worden vastgelegd. Afhankelijk van de prioriteiten kan de nadruk van de handhaving gelegd worden op bepaalde wetgeving. Daarnaast kan in samenwerkingsprojecten met andere handhavingsdiensten gekozen worden voor samenwerking of koppeling van handhavingsacties. Naast geplande handhavingsprioriteiten wordt door de handhavers gereageerd op handhavingsverzoeken of meldingen van derden. Indien een melding van een mogelijke overtreding

concept

169

binnenkomt wordt deze opgepakt door een provinciale handhaver of door de Groene Brigade (24 uur per dag bereikbaar via (043) 361 7070 of via [email protected]). De provincie Limburg heeft een centraal punt ingesteld waar een ieder terecht kan met mogelijke overtredingen. Milieuklachten, waaronder ook overtredingen van groene wetten zoals de Natuurbeschermingswet 1998 wordt verstaan, kunnen gemeld worden via de Milieuklachtenlijn of via de website van de provincie Limburg (www.limburg.nl). Voor het toepassen van bestuursdwang en het benutten van wettelijke mogelijkheden om schade aan natuurwaarden in gebieden te voorkomen is moeilijk vooraf aan te geven of en hoe deze instrumenten ingezet worden. Het betreft in hoge mate maatwerk waarbij van geval tot geval bekeken moet worden welk instrument ingezet kan of moet worden.

concept

170

11. COMMUNICATIE Met het inzetten van instrumenten als communicatie, educatie en voorlichting kunnen verschillende doelen gediend worden. Te denken valt aan het verkrijgen van draagvlak bij een groter publiek dan de eigenaren en beheerders, voor de instandhoudingsmaatregelen die in het gebied worden uitgevoerd. Ook kan men denken aan het geven van informatie over het (internationaal) belang van het gebied, en over de ter plaatse voorkomende natuurwaarden (habitattypen, -soorten en broedvogels) in het gebied. Voor deze communicatiemaatregelen is LNV verantwoordelijk. Op de websites van het Rijk, www.minlnv.nl/natuurwetgeving en www.natura2000beheerplannen.nl maar ook op de provinciale website www.limburg.nl en www.brabant.nl kan eenieder informatie vinden omtrent Natura 2000. 11.1. Huidige communicatie De huidige communicatie voor het Natura 2000-gebied Weerter- en Budelerbergen & Ringselven wordt verzorgd door het Limburgs Landschap, Natuurmonumenten en Defensie. Dit gebeurt via de websites www.limburgs-landschap.nl, www.natuurmonumenten.nl en www.mindef.nl, bebording, informatiefolders bij informatiepanelen of bezoekerscentrum (IJzeren Man) en de brochures ‘Defensie in natuur en landschap’ en ‘Natuur, aardkunde, cultuurhistorie en recreatie op militaire terreinen’. Ook verschijnen er met enige regelmaat artikelen over het Weerterbos in het Natuurhistorisch Maandblad en heeft het Limburgs Landschap een kwartaalblad ‘Limburgs Landschap’ en Natuurmonumenten ‘Natuurbehoud’. Excursies en rondleidingen van terreinbeheerders, onder deskundige begeleiding, zijn ook een belangrijk communicatie middel. 11.2. Communicatie Natura 2000

Het Europese project Natura 2000 staat voor unieke natuurgebieden. In alle 162 gebieden in Nederland worden natuurwaarden behouden en/of versterkt. Ze staan daarmee de komende jaren volop ‘in the picture’. Weerter- en Budelerbergen & Ringselven is een van deze natuurparels. Om de Natura 2000-doelen op een zo transparant mogelijke wijze te kunnen verwezenlijken, stelt Provincie Limburg zich ten doel om de werkzaamheden die voortkomen uit dit beheerplan in alle openheid te communiceren met direct betrokken partijen, zoals beheerders, grondeigenaren, het waterschap etc. Daarnaast is het ook van belang belangengroepen (boeren- en natuurorganisaties) en het bredere publiek (bewoners,/recreanten) te informeren over bereikte resultaten.

In dit beheerplan is het vooral belangrijk om na te denken over de vorm van en de middelen qua communicatie die ingezet kunnen worden bij de uit te voeren maatregelen, omdat deze tot weerstand bij de plaatselijke bevolking kunnen leiden. Communicatie is vooral van belang bij maatregelen die in het oog springen zoals hydrologische ingrepen en vragen oproepen bij omwonenden en bezoekers. Hierbij kan gedacht worden aan:

• Voorlichting door uitvoerende werknemers en personeel van terreinbeheerders Limburgs Landschap, Natuurmonumenten, Defensie en beide waterschappen

• Voorlichting door Provincie Limburg op haar website • plaatsen van mobiele informatiepanelen op locatie • extra aanvullingen bij bestaande informatiepanelen

concept

171

• artikel in blad van Limburgs Landschap (Limburgs Landschap) en Natuurmonumenten (Natuurbehoud)

• email sturen naar vrijwilligers en gidsen • bespreken tijdens overleg contactcommissie • informatie op landelijke internetsite van Limburgs Landschap, Brabants Landschap,

Natuurmonumenten, Defensie en de waterschappen • een artikel in de regionale krant of plaatselijk huis-aan-huis blaadje plaatsen • oproep doen via de lokale radio

Het van belang de werknemers die de maatregelen uitvoeren goed voor te lichten over het nut en de noodzaak van de maatregelen. Zij kunnen op die manier kritische voorbijgangers goed te woord kunnen staan. Ook is het belangrijk om frequente bezoekers tijdig door het plaatsen van een informatiebord te laten weten wanneer de werkzaamheden beginnen en waarom deze maatregelen nodig zijn.

concept

172

12. FINANCIERING In dit hoofdstuk worden mogelijkheden aangereikt om de beoogde maatregelen te financieren. Een aantal belangrijke subsidiemogelijkheden worden kort beschreven. 12.1. Provinciale subsidies 12.1.1. Provinciale subsidieverordening Inrichting Landelijk Gebied Limburg Alle mogelijkheden voor de inrichting van het landelijk gebied zijn opgenomen in deze Subsidieverordening. De voor de beheerplannen van belang zijnde onderdelen zijn te vinden in de bijlage van deze verordening. Van deze bijlage zijn de hoofdstukken 4, 5.1 en 6 van belang. Hierin staan de mogelijkheden voor natuur, landschap en water beschreven. Deze subsidieverordening is te vinden op de provinciale website (www.limburg.nl). Ook staan onder ‘platteland in uitvoering’ de verschillende (beleids) plannen, programma’s en wetten beschreven die van toepassing zijn of waar naar verwezen wordt in de verordening. 12.1.2. Investeringsbudget Landelijk Gebied (ILG) Het Investeringsbudget Landelijk Gebied (ondergebracht in het Groenfonds) bevat de budgetten, die horen bij de doelstellingen van de Agenda Vitaal Platteland (AVP) en het bijbehorend Meerjaren Programma. Het is een bundeling van procedures, subsidies en budgetten voor het bevorderen van een integrale inrichting en aanpak van het platteland. Alle gebiedsgerichte rijksdoelen uit het Meerjaren programma Vitaal Platteland worden via het ILG uitgevoerd. De volgende thema’s zijn in het ILG ondergebracht: - natuur (waaronder de ecologische hoofdstructuur); - recreatie (onder meer recreatie om de stad); - landschap; - landbouw; - milieu; - de reconstructie van de zandgebieden. Rijksoverheid, Interprovinciaal Overleg (IPO), de Vereniging van Nederlandse Gemeente (VNG) en de Unie van Waterschappen (UvW) hebben samen afspraken gemaakt over een nieuwe (bestuurlijke) samenwerking en de wijze waarop het beschikbare geld voor het platteland wordt verdeeld. Kern van het ILG is dat elke provincie zelf afspraken maakt met de rijksoverheid over de doelen die over zeven jaar bereikt moeten zijn. Provincie en rijksoverheid leggen deze afspraken en de bijbehorende budgetten voor een periode van vijf of zeven jaar vast in een convenant. De provincies regisseren de uitvoering van de regionale plannen. In overleg met de gemeenten en waterschappen verdelen zij het beschikbare budget over de regio’s. 12.1.3. Programma beheer In de provinciale subsidieregelingen (agrarisch) natuurbeheer (SN en SAN) kunnen subsidies worden verkregen voor de inrichting en het beheer van natuurgebieden en agrarische terreinen. Ook kan subsidie verkregen worden voor het omzetten van landbouwgrond naar natuur, de functieverandering. Dit is doorgaans 80 tot 85% van de waardedaling van de grond, afhankelijk van de getaxeerde waarde van de

concept

173

grond. Deze subsidie kan aangevraagd worden bij Dienst Regelingen. Dienst Regelingen zorgt voor de uitvoering van de provinciale regelingen SN en SAN. Meer informatie is te vinden op de website van provincie Limburg (www.limburg.nl). Programmabeheer gaat op termijn Index Natuur en Landschap heten. 12.1.4. Natuurbeheer 2000 Noord-Brabant U kunt (eenmalig) in aanmerking komen voor inrichtingssubsidie indien u eigenaar of erfpachter bent van een terrein in een natuurgebied, en daarop één of meerdere basis- of pluspakketten (beschreven samenstel van op een terrein voorkomende flora, fauna, beheersvoorschriften of terreinkenmerken) wilt creëren of wijzigen zodat dit terrein voldoet aan het gebiedsplan van het natuurgebied. Meer informatie is de te vinden op www.brabant.nl. 12.1.5. Soortenbescherming, projectsubsidie Norod-Brabant De provincie subsidieert projecten op het gebied van soortenbescherming. Dat zijn projecten die gericht zijn op de ontwikkeling of verbetering van de omgeving van bedreigde of kwetsbare plant- of diersoorten. Meer informatie is de te vinden op www.brabant.nl. 12.1.6. Subsidie ecologische verbindingszones Noord-Brabant Ecologische verbindingszones verbinden belangrijke natuurgebieden met elkaar en zorgen ervoor dat dieren zich vrij van gebied naar gebied kunnen verplaatsen. Een gemeente of een waterschap kan bij de provincie subsidie aanvragen voor het aanleggen van een ecologische verbindingszone. Meer informatie is de te vinden op www.brabant.nl. 12.2. Landelijke subsidieregelingen Effect gerichte maatregelen Deze subsidieregeling is onderdeel van het Kennisnetwerk Ontwikkeling + Beheer Natuurkwaliteit (O+BN). Dit Kennisnetwerk is een pakket maatregelen gericht op het tegengaan van de effecten van verzuring, vermesting en verdroging. Hiervoor verleent het Rijk subsidies via de regeling Effect Gerichte Maatregelen in bossen en natuurterreinen (regeling EGM). Het gaat hier om tijdelijke, aanvullende maatregelen om de ecosystemen binnen bossen en natuurterreinen te herstellen. Informatie omtrent de maatregelen is te vinden op www.natuurbeheer.nu. Een terreinbeheerder kan in aanmerking komen voor een bijdrage in de kosten van werkzaamheden, die effecten van verzuring, vermesting en verdroging tegengaan. Ook gemeenten, waterschappen en waterleidingmaatschappijen kunnen in aanmerking komen voor subsidie. Vanwege goede resultaten is de regeling in 1996 voortgezet tot tenminste 2010. Op de website www.minlnv.nl staat aan welke voorwaarden voldaan moet worden om in aanmerking te komen voor subsidie. 12.3. Europese subsidieregelingen 12.3.1. POP2 Het Plattelandsontwikkelingsprogramma 2007-2013 (POP2) is een Europees subsidieprogramma dat gericht is op:

• de versterking van de concurrentiekracht van de landen bosbouwsector; • het verhogen van de kwaliteit van natuur en landschap;

concept

174

• de verbetering van de leefbaarheid op het platteland en diversificatie van de plattelandseconomie.

Het POP2-programma is het vervolg op POP1, 2000-2006. Het maakt onderdeel uit van het Investeringsbudget Landelijk Gebied en het provinciaal Meerjarenprogramma Plattelandsontwikkeling 2007-2013 (PMJP). Het POP2 bestaat uit drie 3 assen. Voor de natuurbescherming is vooral as 2 van belang. As 2 heeft als doel het verhogen van duurzaam gebruik van landbouwgrond. Beheerders van landbouwgrond worden gestimuleerd om hun land dusdanig te beheren dat natuur, milieu, landschap en klimaat er baat bij hebben. Verder wordt het verbeteren van de milieu- en watercondities ten behoeve van de natuurdoelen gestimuleerd, moet het POP2 bijdragen aan het behoud en de versterking van de waardevolle cultuurlandschappen en een bijdrage leveren aan de klimaatsverbetering. Voor de subsidiëring van de Natura 2000-maatregelen zullen voornamelijk in het kader van as 2 van het POP2 projecten ingediend worden. De provincie Limburg heeft de mogelijkheden die het POP biedt opgenomen in de Provinciale subsidieverordening inrichting landelijk gebied, die in paragraaf 12.1 is beschreven. Op http://www.limburg.nl/nl/html/algemeen/beleid/Plattelandinuitvoering/plattelandinuitvoering.asp staan, onder het hoofdstuk documenten, alle formulieren met betrekking tot het aanvragen van subsidie. In het kader van verdrogingsbestrijding voor de Natura 2000 gebieden en de overige gebieden aangewezen in de TOP-lijst kan via het POP subsidie verkregen worden. Deze vallen onder maatregelcode 216. Voor verder informatie kan gekeken worden in de bij de Europese Commissie ingediende en goedgekeurde versie van de regeling. 12.3.2. LIFE+ De subsidies van het LIFE+-programma zijn bestemd voor:

• nationale, regionale en lokale overheden; • internationale en private organisaties en • non-gouvernementele organisaties (ngo’s).

LIFE+ bestaat uit drie onderdelen te weten: Natuur en Biodiversiteit; Milieubeleid en Bestuur en Informatie en Communicatie. De algemene doelstelling van LIFE+ is bij te dragen aan de uitvoering, actualisering en ontwikkeling van het communautaire milieubeleid en de communautaire milieuwetgeving met inbegrip van de integratie van het milieu in de andere beleidssectoren en aldus bijdragen tot duurzame ontwikkeling. Verder zijn er specifieke doelstellingen gesteld voor de verschillende onderdelen van LIFE+. Onderstaande doelstellingen zijn gesteld voor LIFE+ Natuur en Biodiversiteit.

• Bijdragen aan de uitvoering van communautair beleid en wetgeving over natuur en biodiversiteit in het bijzonder de Vogel- en Habitatrichtlijn en de verdere ontwikkeling en uitvoering van het Netwerk Natura 2000;

• Bijdragen aan de consolidering van de kennisbasis voor de ontwikkeling, beoordeling, monitoring en evaluatie van communautair beleid en wetgeving over natuur en biodiversiteit;

concept

175

• Ondersteuning van het ontwerpen en de uitvoering van beleidbenaderingen en – instrumenten voor monitoring en evaluatie van de kwaliteit en kwantiteit van de natuur en de biodiversiteit en de factoren milieudruk en reactiemechanismen die hun beïnvloeden. Met name voor de verwezenlijking van de doelstelling om de achteruitgang van de biodiversiteit te stoppen voor 2010 en de bedreiging van de klimaatsverandering op de natuur en de biodiversiteit;

• Zorgen voor ondersteuning van een beter milieubestuur, met brede participatie van de belanghebbende partijen in het overleg over en de uitvoering van beleid en wetgeving inzake natuur en biodiversiteit.

Een LIFE+ project voldoet aan de volgende criteria: • is gericht op demonstratie, ‘best practice’ of innovatie; • heeft een looptijd tussen de twee en vijf jaar; • heeft minimaal één aanvrager (aangeraden wordt met niet meer dan vijf partners een voorstel in te dienen); • bevat geen fundamenteel onderzoek; • voert het project uit binnen het grondgebied van de lidstaten; • heeft een projectvoorstel dat niet in aanmerking komt voor andere Europese financierings-instrumenten. De Europese Commissie heeft een voorkeur voor grootschalige en ambitieuze LIFE+ voorstellen met een gemiddelde begroting van rond de twee miljoen euro. Daarnaast gaat 50% van het Europese LIFE+ budget naar projecten binnen de Natuur en Biodiversiteit pijler. Ook wordt er bij de selectie gestreefd om 15% van het totale LIFE+ budget te reserveren voor transnationale projecten. 12.3.3. INTERREG III In het kader van Grenspark Kempen-Broek worden diverse projecten uitgevoerd. Eén van die projecten is ‘Bouwstenen voor Ontsnippering van Grenspark Kempen-Broek’ en wordt gerealiseerd binnen het EU-programma INTERREG III-A van de Euregio Maas-Rijn (www.euregio-mr.nl), programma ‘People to people’. Het project wordt financieel ondersteund door het fonds voor regionale ontwikkeling van de EU en de provincie Limburg in Nederland en België (www.limburg.nl en www.limburg.be), regio Aachen e.V. (www.regioaachen.de) en de projectpartners. In 2008 loopt het INTERRGEG III-A programma af. Voor nieuwe grensoverschrijdende natuurprojecten kan gebruikt gemaakt worden van het EU-programma INTERREG IV-A, het vervolg op INTERREG III-A. Dit programma heeft een looptijd van 2007-2013. Overig In het natuurcompensatieplan voor het Duurzaam Industriepark Cranendonck (DIC) is opgenomen dat een deel van de kwalitatieve compensatie in de vorm van een geldbedrag beschikbaar kan zijn ten behoeve van delen van het Natura 2000-gebied. Hieronder valt het Ringselven en omgeving.

concept

176

BEGRIPPENLIJST • Aanwijzingsbesluit: Algemene Maatregelen van bestuur waarin een Natura 2000-gebied wordt

aangewezen en begrensd en waarin de instandhoudingdoelstellingen van dat gebied worden aangegeven.

• Achtergronddepositie: Neerslag van stoffen in de lucht waarvan de herkomst van deze stoffen

buiten het gebied ligt • Atlantisch biografische regio: De regio bestaande uit die delen van Europa die grenzen aan en

onder invloed staan van de Atlantische Oceaan en Noordzee. Het geeft de combinatie van vegetatietype en geologische gesteldheid weer.

• Atmosferische depositie: Stoffen die voor kortere of langere tijd en over korte of grote afstand door

de lucht zijn vervoerd uiteindelijk in de bodem en/of het water terechtkomen. • Begrazingsdruk: De hoeveelheid aan grazende dieren als koeien en schapen per oppervlakte

eenheid. • Beschermd Natuurmonument: Een gebied beschermt volgens de Natuurbeschermingswet 1998,

maar niet aangewezen en/of aangemeld als Vogel- en/of Habitatrichtlijngebied. • Bestaande activiteit: Een activiteit zoals die plaatsvond bij vaststelling van dit beheerplan onder

voorwaarden die op dat moment van kracht waren. Of een activiteit die op het moment van aanwijzing van het gebied als beschermd natuurmonument of ter uitvoering van de Vogel- en/of Habitatrichtlijn bestond en onafgebroken heeft plaatsgevonden. Of (als wetsvoorstel in mei 2007 is aangenomen) iedere handeling die op 1 oktober 2005 werd verricht en sindsdien niet of niet in betekende mate is gewijzigd.

• Bevoegd gezag: Overheidsinstelling die belast is met een bepaalde taak, bijvoorbeeld

vergunningverlening of vaststellen van beheerplannen. • Biodiversiteit: de verscheidenheid aan soorten, ecosystemen en genen. • Biotoop: Een gebied met een uniform landschapstype waarin bepaalde planten- en diersoorten

kunnen gedijen. • Buffering: Zuurregelaar bestaande uit een verhouding tussen zuur en base. Beide stoffen bepalen

de zuurgraad of pH van het water. • Communautair belang: Een gemeenschappelijk belang, in dit geval van belang voor de EU

lidstaten. • Dekzandruggen: Opgestoven hoogte van dekzand.

concept

177

• Drainage: Door mensen aangelegde voorziening om water te onttrekken aan de bodem, met als doel verlaging van de grondwaterstand.

• Drukbegrazing: het toepassen van sterke begrazing met veel dieren op een klein oppervlak om de

heersende vegetatie, vaak grassen, sterk terug te dringen • Ecoduct: Een viaduct bedoelt om dieren lastige en gevaarlijke wegen te kunnen laten kruisen. • Ecologische hoofdstructuur: (EHS) Samenhangend netwerk van in (inter) nationaal opzicht

belangrijke duurzaam te behouden ecosystemen. De EHS is opgebouwd uit bestaande natuurgebieden met natuurkerngebieden en natuurontwikkelingsgebieden.

• Ecosysteem: Het geheel aan organismen, waaronder planten- en diersoorten in hun leefomgeving

en de wisselwerking tussen de organismen onderling en tussen de organismen en hun leefomgeving.

• Erfpacht: een zakelijk recht waarbij de pacht (‘huur’ van agrarische gronden) niet eindigt bij

overlijden van de verpachter. • Eutrofiëring: Proces van vergroten van de voedselrijkdom van water of bodem • Exclaveren: Buiten de grenzen van het aangewezen Natura 2000-gebied houden. Dit kan worden

weergegeven op een kaart, maar wanneer het schaalniveau van de kaart dat niet toelaat kan het ook worden beschreven.

• Exoten: Organisme, zoals planten- en diersoorten, die zich hebben gevestigd in een land, direct of

indirect door menselijk handelen, waar ze oorspronkelijk niet voorkwamen. • Faunapassages: oversteekplaatsen van gevaarlijke wegen voor dieren. • Flora- en Faunawet: wet die inheemse dieren plantensoorten beschermt. In de wet is bepaald dat

planten en dieren mede beschermd worden, omdat hun bestaan op zichzelf waardevol is, zonder te kijken welk nut de planten en dieren voor de mens kunnen hebben.

• FLORON: Stichting die honderden vrijwilligers aanstuurt en ondersteunt met het in kaart brengen

van de vegetatie in Nederland. • Fluviatiele afzetting: Door een rivier afgezet materiaal. • GGOR: Gewenste Grond- en Oppervlaktewaterregime. De waterstanden of -peilen, fluctuaties,

waterkwaliteit, kweldruk, stroming enz. • GPS: Global Positioning System. Systeem om met behulp van satellieten een plaats op aarde te

bepalen

concept

178

• Gradiënt: Geleidelijke overgang. Dit kan zijn tussen hoog en laag, droog en nat, maar ook tussen voedselrijk en voedselarm.

• Gyttja: Organisch sediment dat bestaat uit dode microdieren, plantenresten en uitwerpselen. De

deeltjes worden door het water meegevoerd en op stromingsluwe plekken neergelegd • Habitat: Het geheel van abiotische- en biotische factoren waardoor een bepaalde plantensoort of

diersoort op een bepaalde plaats kan voorkomen. • Habitatrichtlijn: EU-richtlijn (EU-Richtlijn 92/43/EEG van 21 mei 1992) die als doel heeft het in

standhouden van de biodiversiteit in de Europese Unie door het beschermen van natuurlijke en halfnatuurlijke habitats en de wilde flora en fauna.

• Herintroductie: Het bewust uitzetten van plaatselijk uitgestorven planten of dieren. • Holoceen: Periode van 155.000 geleden to nu. • ILG: Investeringsbudget Landelijk Gebied. Financieringsbron voor medefinanciering van projecten

ter verbetering van het landelijk gebied. Het ILG is een instrument uit de Wet Inrichting Landelijkgebied.

• Inheems: Een dier- of plantensoort die van oorsprong in een bepaald gebied thuis hoort. • INTERREG: Financieringsprogramma van de Europese Unie om de ruimte aantrekkelijk maken

duurzaam te verbeteren. • Instandhoudingsdoelstelling: Doelen overgenomen uit de habitat- en/of Vogelrichtlijn waarvan de

Natura 2000 opdracht is om deze te behouden. Hiervoor zijn maatregelen opgenomen die nodig zijn voor het behoud of herstel van de natuurlijke habitats en populaties van deze wilde dieren plantensoorten.

• Kampenlandschap: een fijnmazig landschap van kleine landbouwpercelen (eenmansessen)

omgeven door singels en houtwallen. • Kernopgave: Opgave ter versterking van de functionele samenhang van Natura 2000-gebieden

met hun omgeving ten behoeve van duurzame instandhouding en ter vergroting van de algemene biodiversiteit.

• Kernpopulatie: Voor het voortbestaan van een bepaalde soort belangrijke populatie. Dit kan op

lokale schaal, maar ook op mondiale schaal. • Kwel: Het uittreden van grondwater aan het grondoppervlak, in de waterlopen of drains.

concept

179

• Migratieroute: De (vaste)route die trekkende dieren nemen wanneer deze naar een ander leefgebied verhuizen. Dit kan zijn de trek tussen slaapgebieden en foerageergebieden of tussen zomer- en wintergebieden.

• Milieueffectrapportage: Een instrument om milieueffecten van een voorgenomen ingreep op de

omgeving inzichtelijk te maken. • Mitigerende maatregelen: Verzachtende maatregelen. • MLA-toestellen: Micro Light Aeroplane of ook wel schermtoestel met hulpmotor genoemd. • NHGL: Natuurhistorische Genootschap Limburg. Provinciale vereniging met 17 studiegroepen die

als doel hebben het bevorderen van de biologische en geologische studie in Limburg en het beschermen van natuurwetenschappelijke en cultuurhistorische waarden.

• NLP: Nieuw Limburgs Peil. Onder deze noemer gaan Provincie Limburg en Waterschap peel en

Maasvallei invulling geven aan de landelijke aanpak tegen verdroging. • NRP: Natuurrichtplan en omschrijft de huidige natuur binnen afgesproken grenzen. • Omvormingsbeheer van bos: Het omvormen van naaldbossen of bossen met exoten naar

inheemse en van nature voorkomende loofbossen door het actief verwijderen van de naaldbomen en/of exoten.

• Pingo-ruïnes: Een cirkelvormig water of krater die ontstaan is doordat door de opwarming van de

aarde een lensvormige ijslichaam in de permafrost is gedooid. • Pionierbegroeiing: De eerste groep planten die groeien op pas ontstane nieuwe standplaatsen

zoals een zandbank of een kale rotsbodem. • PNV: Potentieel Natuurlijke Vegetatie. Vegetatie die op een bepaalde groeiplaat uiteindelijk tot

ontwikkeling komt als resultaat van natuurlijke processen, dus zonder beïnvloeding van de mens. • Plan “Klimaatbuffer”: Project met als doelstelling om de gewenste gronden

oppervlaktewaterregime te realiseren door de verdroging tegen te gaan door meer water vast te houden in de kern van het Weerterbos, “In den Vloed”. Stichting Limburgs Landschap in samenwerking met de stichting ARK en het Ministerie van LNV gaan langs de randen van het Weerterbos natte cultuurgrond verwerven en deze inrichten als natuur en/of bos.

• Plan-MER: Een combinatie van een inrichtingsplan en een Milieu effectrapportage waarbij de

keuze van de inrichtingsvariant wordt onderbouwd met de resultaten van de MER. • Plantensociologie: Vegetatiekunde. • Pleistoceen: Periode van 206 miljoen tot 155.000 jaar geleden.

concept

180

• POG: Provinciale Ontwikkelingszone Groen. In het streekplan van de provincie Limburg

aangegeven zone, meestal rondom of nabij de EHS gelegen. In deze zone geldt een ontwikkelingsgerichte basisbescherming, waarbij behoud en ontwikkeling van natuur- en landschapswaarden richtinggevend zijn.

• Profielendocument: Achtergronddocument opgesteld door het Ministerie van LNV waarin een

toelichting wordt gegeven op verschillende aspecten van de soorten en habitattypen waarvoor Natura 2000-doelen zijn geformuleerd. Het document geeft een toelichting op de beoordeling voor relatief belang en de staat van instandhouding.

• Pyrotechnische middelen: Middelen om vuur te maken. • Rabatten: Opgehoogde plantstroken voor bomen in natte gebieden. • RAVON: Stichting met vrijwilligers die zich inzet voor de bescherming van reptielen, amfibieën en

vissen. • Regeneratievermogen: Het vermogen van een ecosysteem om zich na een grote ingrijpende

verandering te kunnen herstellen. • Sectornotitie: Document waar de gebruiksvormen per sector worden beoordeeld naar effecten op

de instandhoudingdoelen van Natura 2000. • Slibvorming: Het vormen van een bodem door het neerslaan van vaste deeltjes in het water op

plekken waar de stroomsnelheid van het water afneemt. • SOVON: Vereniging die zich bezighoud met het in kaart brengen van de vogelstand in Nederland. • Stand-still beginsel: Beginsel dat voorschrijft dat een bepaalde waarde niet mag verslechteren • Stikstofdepositie: Het neerdalen van stikstofverbindingen uit de atmosfeer in water en bodem. • Successiestadia: De te onderscheiden stappen bij het opvolgen van de ene levensgemeenschap

door het andere als gevolg van natuurlijke processen. • Tektoniek: De bewegingen en vervormingen van de harde aardkorst. • Territorium: Afgebakend en tegen soortgenoten te verdedigen leefgebied van dieren. • TOP-gebieden: Dit zijn de belangrijkste verdroginggevoelige natuurgebieden waar aanpak van de

verdroging prioriteit heeft. • Urnenvelden: begraafplaats uit de late bronstijd en de vroege ijzertijd.

concept

181

• Uittredeplaats: een minder steile oever van een waterloop waar overzwemmende zoogdieren uit de waterloop kunnen klimmen.

• Uurhok: Een vierkant gebied in Nederland van 5 bij 5 km. • Verzilting: Het zouter worden van het water • Vloeiweiden: Perceel (grasland) dat gedurende de winterperiode met een laagje water onder water

wordt gezet om de opbrengst te verhogen. Vaak gebeurt dit met Maaswater. • Vogelrichtlijn: EU-richtlijn (EU-Richtlijn 79/409/EEG van 2 april 1979) die als doel heeft het in

standhouden van alle natuurlijk in het wild levende vogelsoorten te beschermen op Europees grondgebied.

• Waterbodemsubstraat: De bodemsoort die de waterbodem bepaald en daardoor de chemische en

fysische eigenschappen van de waterbodem.

concept

182

LITERATUURLIJST Aarts, F. & A. van den Berg, 2006. Voortoets Trespa, gemeente Weert (aangepaste versie). Tauw bv, Deventer. Altenburg & Wymenga, 2008. Effectenstudie jacht, beheer en schadebestrijding in Natura 2000-gebieden. Altenburg & Wymenga Ecologisch onderzoek. In opdracht van Provincie Gelderland. Arens, S.M., T.W.M. Bakker, F.H. Everts, M.E. Tolman & D.P. Pranger, 2006. Uitvoeringsplan Stuifzanden. ECG Consult. Arts, J.H.C.(red), N. Langeveld, D.P.E.M. Frissen, E. Lommelen, J. Caesar & J.A.M. Roymans, 2007. Bouwstenen voor ontsnippering van Grenspark Kempen-Broek. Bosgroep Zuid-Nederland en INBO in opdracht van Provincie Limburg, Geldrop en Brussel. Anema, L.S.A., et al., 2005. Herstelmaatregelen 57 bedreigde dieren plantensoorten in Noord- en Midden-Limburg. Soortenrapport. Rapportnr. 05-231. In opdracht van Dienst Landelijk Gebied, Roermond. Arcadis, 2008. Voorontwerp Bestemmingsplan Buitengebied Nederweert. Kenmerk: 110502.700.137. Arcadis, Maastricht. Asseldonk, E. van, 2004. Nationaal Park de Meinweg 15 jaar later. Over beheersmaatregelen en de broedvogelontwikkeling. Limburgse Vogels 14 (2004), p. 1-10. Asseldonk, E. van & J. Boeren, 2007. Nachtzwaluwen op de Meinweg, een succesverhaal met een keerzijde. Natuurhistorisch Maandblad 2007 jaargang 96 (6), p. 176-180. Bal, D., H.M. Beije, M. Fellinger, R. Haveman, A.J.F.M. van Opstal & F.J. van Zadelhoff, 2001. Handboek Natuurdoeltypen. Ministerie van LNV, Expertisecentrum, Wageningen. Bosland adviesbureau, 2001. Beheersplan district midden 2000-2010. Bosland adviesbureau in opdracht van Stichting het Limburgs Landschap, Slijk-Ewijk. Boswinst, 2005. Brabants Landschap Hugterheide 2006-2010. Werkplan Hugterheide. BOSwinst.nu, Dieren. Brabants Landschap, 1998. Beheersplan Hugterheide, Haaren. Brabant Water, 2008. Optimalisatie waterwinningen Budel, Eindhoven en Nuland. Milieueffectrapportage. dossier : B2736-01-001. registratienummer : WA-LW20080656, versie: 3, Brabant Water in samenwerking met DHV en Artesia. Bruinsma, J. & F. Brekelmans. Watervegetaties ten zuidwesten van Weert. Enige Floristische en fysisch-chemische notities. Natuurhistorisch maandblad, februari 2002, jaargang 91, p. 24-29. Bureau Waardenburg, 2006. Faunabeheerplan 2006-2011. Bureau Waardenburg bv. in opdracht van Faunabeheereenheid Noord-Brabant. Coelen, J.E.M. van der (red), 1992. Verspreiding en ecologie van amfibieën en reptielen in Limburg. Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht en Stichting RAVON, Nijmegen. Crombaghs, B.H.J.M., R.W. Akkermans, R.E.M.B. Gubbels & G. Hoogerwerf, 2000. Vissen in Limburgse beken. De verspreiding en ecologie van vissen in stromende wateren in Limburg. Natuurhistorisch Genootschap Limburg, Maastricht. Croonen, 1998. Gemeente Someren. Bestemmingsplan buitengebied 1998. Toelichting /Voorschriften/Plankaarten. Croonen Adviseurs b.v., Rosmalen.

concept

183

Daemen, M.V.P., 2007. Jaarverslag 2006. Muskus- en beverrattenbestrijding in de provincie Limburg. Waterschap Peel en Maasvallei & Waterschap Roer en Overmaas, Sittard. Dam, H. van & A. Mertens, 2008. Vennen minder zuur maar warmer. H2O, jaargang 41, nr. 12, p. 36-29. Damstra, Y.K. & A.J.W. Lenders, 2002. De verspreiding van reptielen, amfibieën en vissen in het Weerterbos. Natuurhistorisch maandblad, december 2002, jaargang 91, p. 298-306. Decleer, K. (red), 2007. Europees beschermde natuur in Vlaanderen en het Belgisch deel van de Noordzee. Habitattypen / Dier- en plantensoorten. Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, Brussel. Delft, J.J.C.W. van, & W. Schuitema, 2005. Werkatlas Amfibieën en Reptielen in Noord-Brabant. Stichting RAVON, Nijmegen. Dijk, C.J., van, Th.A. Duecck, G.W.W. Wamelink & J. Mosquera, 2005. Invloed van een landschapselement (windsingel) op de verspreiding van ammoniak uit een varkenshouderij. Plant Research International B.V. en Alterra, Wageningen. Dienst Landelijk Gebied, 2007. Actieplan bedreigde soorten Reconstructiegebied Noorden Midden-Limburg. Soortenrapport. In opdracht van de Provincie Limburg. DLG, Roermond. Directie Regionale Zaken, 2008. Nota bestuurlijk Overleg. Dobben, H. van & A. van Hinsberg, 2008. Overzicht van kritische depositiewaarden voor stikstof, toegepast op habitattypen en Natura 2000-gebieden. Alterra-rapport 1654. Alterra, Wageningen. Eichhorn, K.A.O., 2006. Florakartering Kempenbroek. Eichhorn Ecologie in opdracht van Vereniging Natuurmonumenten, Zeist. Europese gemeenschappen, 2006. Financiering van Natura 2000. Een handleiding. Referentie: ENV. B.2/SER/2005/0020, Official Journal reference: S 73-070009. Uitgever: Peter Torkler; WWF Duitsland, Duitsland. Felix, R.P.W.H. & K.A.O. Eichhorn, 2009. Concept Flora en fauna-inventarisatie Loozerheide. Vaatplanten, libellen, dagvlinders & sprinkhanen Lozzerheide Budel-Dorplein 2008. Natuurbalans – Limes Divergens in opdracht van Natuurmonumenten, Nijmegen. Garniel, A., W.D. Daunicht, U. Mierwald & U. Ojowski, 2007. Vögel und Verkehrslärm. Quantifizierung und Bewältigung entscheidungserheblicher Auswirkungen von Verkehrslärm auf die Avifauna. Kieler Institut für Landschaftsökologie im Auftrag des Bundesministeriums für Verkehr, Bau- und Stadtentwicklung. 273 S.. – Bonn, Kiel. Gerats, R., 2002. Het Weerterbos. Historische en abiotische achtergronden die richtinggevend zijn in het beleid, inrichting en beheer. Natuurhistorisch maandblad, december 2002, jaargang 91, p. 263-269. Gilissen, N. & I. de Ronde, 2006. Kruispeel/Achterbroek. Monitoring Natuurwaarden 2005. Dienst Vastgoed Defensie (DVD) Directie Noord, Wageningen. Gilissen, N, & I. de Ronde, 2008. Oefenterrein Weerter- en Boshoverheide. Monitoring Natuurwaarden 2006. Dienst Vastgoed Defensie (DVD) Directie Noord, Wageningen. Groenplanning, 2003. Inrichtingsplan Centrale Zandwinning Weert. Groen-planning Maastricht bv, Maastricht. Haterd, R.J.W. van de., & D. Wielakker, 2009. Concept Ecohydrologische quickscan natte natuurparel. Vennen bij Budel. Bureau Waardenburg in opdracht van Waterschap de Dommel, Culemborg. Henkens, R.J.H.G., J.G. Molenaar, M.J.S.M. Reijen en F.H. Kistenkas, 2007. Champ Car evenement TT-circuit Assen. Voortoets betreffende de effectenvan extra geluidbelasting op de natuurwaarden van het Witterveld. Alterra-rapport 1482. Alterra Wageningen.

concept

184

Heutz, G. & Paelinckx D. (red.), 2005. Natura 2000 habitats: doelen en staat van instandhouding. Versie 1.0 (ontwerp). Onderzoeksverslag Instituut voor Natuurbehoud en Afdeling Natuur, IN.O.2005.03, Brussel. Hille Ris Lambers, I., F. Brekelmans, R. Lensink & G.F.J. Smit, 2008. Bestaand gebruik van rijksinfrastructuur en Natura 2000-gebieden. Verkenning van effecten van rijkswegen, spoorwegen en rijkskanalen als gevolg van bestaand gebruik, beheer en onderhoud en autonome ontwikkeling. Bureau Waardenburg bv in opdracht van Rijkswaterstaat Dienst Verkeer en Scheepvaart, Culemborg. Hoogveld. J., 2002. Het Weerterbos: Natuur uit het moeras – een waardig graf voor de oude graaf. Natuurhistorisch Maandblad, december 2002, jaargang 91. p. 314-318. Hustings, F. & B. van Noorden, 1999. De Roodborsttapuit laat zich niet uit het veld slaan. Limburgse Vogels 10 (1999):2, p. 62-67. Hustings, F., J. van der Coelen, B. van Noorden, R. Schols & P. Voskamp, 2006. Avifauna van Limburg. Stichting Natuurpublicaties Limburg, Maastricht. Janssen, J.A.M & J.H.J. Schaminée, 2003. Europese Natuur in Nederland. Habitattypen. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Janssen, J.A.M & J.H.J. Schaminée, 2008. Europese Natuur in Nederland. Soorten van Habitatrichtlijn. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Janssen, J.A.M., et al., 2007. Nulmeting Natura 2000 habitattypen - Achtergrond, methode en voorbeelden. Alterra in opdracht van Ministerie van LNV, Wageningen. Jeurink, N., K. Dethier, G.G. van Eck, J..H.B. Gels, C. Mingneau & M.L. Verspui, 2004. Grensoverschrijdend Ecologisch Basisplan Deelrapport 1: algemene inleiding. Tauw bv, Deventer Kapsenberg, F.P., 1999. Bosbeleid Limburg. Onderzoek waardevolle bossen. Een onderzoek met betrekking tot natuurwaarden in Limburgse bossen naar aanleiding van de door de rijksverheid geselecteerde A-locaties Bos in Limburg. Provincie Limburg, Maastricht. Kiwa Water Research & EGG, 2007. Knelpunten- en kansenanalyse Natura 2000-gebieden. Kiwa Water Research, Nieuwegein / EGG, Groningen. Krikken, A., M.C. Segers & I.M. Folmer, 2009. Quickscan maatregelen waterkwaliteit Nieuw Limburgs Peil. Royal Haskoning, Den Bosch. Klasberg, M., 2008. Tracenota/MER-UVS Buitenring Parkstad Limburg. Passende Beoordeling Natura 2000 Gebieden Geleenbeekdal, Brunssummerheide en Teverener Heide. Arcadis Ruimtelijke Ontwikkeling BV, afdeling Ruimte & Milieu in opdracht van Provincie Limburg, Arnhem. Kleunen, A. van, H. Sierdsema, M. van der Weide, C. van Turnhout & R. Vogel, 2005a. Soortbeschermingsplan Nachtzwaluw Noord-Brabant. SOVON-onderzoeksrapport 2005/09. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Kleunen, A. van, R. Foppen & O. Klaassen, 2005b. Passende beoordeling in het kader van de Vogelrichtlijn met betrekking tot realisatie en exploitatie familievilla’s in recreatiepark Weerterbergen. SOVON-onderzoeksrapport 2005/02. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Kleunen, A. van, H. Sierdsema, M. Nijssen, V. Lipman & D. Groenendijk, 2007. Het Jaar van de Nachtzwaluw 2007. SOVON-onderzoeksrapport 2007/10. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Koop, H.G.J.M., 2005. Inventarisatie Weerterbos. Ecobus Consult, Veenendaal. Korsten, L., 2006. Kwaliteitstoets Laurabossen, Kruispeel, Kettingdijk, Wijfelterbroek. Van Hall Instituut in opdracht van Vereniging Natuurmonumenten, Groningen.

concept

185

Lotterman, K.M., 2007. Ecoduct Weerterbergen. Onderzoek in het kader van Flora- en Faunawet en Natuurbeschermingswet. Natuurbalans-Limes Divergens BV in opdracht van Rijkswaterstaat Directie Limburg, Nijmegen. Loven, T., 2008. Zeldzame en schaarse broedvogels van Nederweert in 2007. Uitgave Vogelwerkgroep Nederweert, Nederweert. Loven, M.M.H. & R.A.J. Pahlplatz, 2003. Broedvogels van Nederweert, 10 jaar onderzoek van zeldzame en schaarse soorten. Vogelwerkgroep Nederweert, Nederweert. Marquenie, J. & K. Rauwerdink, 2008. Habitat Vriendelijke Verlichting Oplossing voor knelpunten Natura 2000? Presentatie van IPO-Juristenberaad Natura 2000, Utrecht. Margry, 1986. Bestemmingsplan buitengebied gemeente Budel. Buro voor architektuur en stedenbouw margry bv., Breda. Mars, H., de, C.R. van Gool & C. van Tijen, 1998a. Ecohydrologische atlas Limburg 1989-1996. Verdrogingsonderzoek Limburg. Rapport en kaarten. IWACO Vestiging Zuid en Vakgroep Milieukunde Universiteit Utrecht in opdracht van Provincie Limburg, Maastricht. Mars, H., de, C.R. van Gool & C. van Tijen, 1998b. Ecohydrologische atlas Limburg 1989-1996. Verdrogingsonderzoek Limburg. Atlasbladteksten. IWACO Vestiging Zuid en Vakgroep Milieukunde Universiteit Utrecht in opdracht van Provincie Limburg, Maastricht. Mars, H., de & L. Wortel, 2003. Ontwerp en implementatie GGOR-meetnetten Limburg. Royal Haskoning in opdracht van Provincie Limburg, Maastricht. Ministerie van Defensie, 2009. Deelbeheerplan Natura 2000 Weerterheide, Boshoverheide en Kruispeel-Achterbroek. Hoofdrapport Dienst Vastgoed Defensie met medewerking van Royal Haskoning, Tilburg. Ministerie van LNV, 1995. Aanwijzing Beschermd Natuurmonument. Directie Natuurbeheer. N-95-9988. Regionale Directie Zuid, Eindhoven. Ministerie van LNV, 2005. Handreiking Beheerplannen Natura 2000-gebieden, Den Haag. Ministerie van LNV, 2006a. Ontwerp aanwijzingsbesluit, Ministerie van LNV, Den Haag. Ministerie van LNV, 2006b. Natura 2000 doelendocument, Samenvatting. Ando bv, Den Haag. Ministerie van LNV, (ongepubliceerd) 2006c. Profielendocument, Ministerie van LNV, Den Haag. Ministerie van LNV, 2007. Informatiemap Steunpunt Natura 2000, Ede. Ministerie van LNV, 2008a. Profielendocument, Ministerie van LNV, Den Haag. Ministerie van LNV, 2008a. Stikstof/ammoniak in relatie tot Natura 2000. Een verkenning van oplossingsrichtingen. Rapport van een taskforce onder voorzitterschap van C. Trojan in opdracht van Ministerie van LNV, Den Haag. Noorbeek, E., 2008. Presentatie van het Planbureau voor de Leefomgeving over herkomst van atmosferische stikstofdepositie. Gehouden op 5 juni 2008 tijdens de tweede Gebiedsbijeenkomst Ammoniakaanpak Peel. Oosterbaan, A., A.E.G. Tonneijeck & E.A. de Vries, 2006. Kleine landschapelementen als invangers van fijn stof en ammoniak. Alterra-rapport 1419. Alterra, Wageningen. Pahlplatz, R. & W. Droesen, 2004. Inrichtingsvisie Tungelroysebeek. Documentnummer 32/040151/mp2. Grontmij, Roermond. Paulissen, M.P.C.P. & E.P.A.G. Schouwenberg, m.m.v. G.W.W. Wamelink, 2007. Zouttolerantie van

concept

186

zoetwaterafhankelijke natuurdoeltypen; verkenning en kennislacunes. Alterra, Wageningen. Peeters, G.M.T., 2002. Het Weerterbos. De Flora van het Weerterbos. Natuurhistorisch Maandblad, december 2002, jaargang 91. p. 275-280. Ploeg, N., van der, & F. van Belle, 1994. Beheerplan 1994 Weert/Stramproy. Vereniging Natuurmonumenten, ’s-Gravenland. Pouderoyen Compagnons, 1999a. Gemeente Weert. Bestemmingsplan NPR-gebied. Pouderoyen Compagnons, Nijmegen. Pouderoyen Compagnons, 1999b. Gemeente Weert. Bestemmingsplan buitengebied. Voorschriften/Toelichting/Plankaarten. Pouderoyen Compagnons, Nijmegen. Pouderoyen Compagnons, 1999c. Gemeente Nederweert. Bestemmingsplan buitengebied. Toelichting /Voorschriften/Plankaarten. Pouderoyen Compagnons, Nijmegen. Pouderoyen Compagnons, 2007. Gemeente Cranendonck. Voorontwerp Bestemmingsplan buitengebied. Toelichting /Voorschriften/Plankaarten. Pouderoyen Compagnons, Nijmegen. Provincie Noord-Brabant, 2007. Brabant Waterland, watersystemen in beeld, ’s-Hertogenbosch. Provincie Limburg, 1998. Bosnota Limburg. Maastricht. Provincie Limburg, 1999. Nota Natuur en Landschapsbeheer 2000-2010. Een kader voor samenwerking en tijdige realisatie van natuurdoelen, Maastricht. Provincie Limburg, 2001. Stimuleringsplan Natuur, Bos en Landschap. Tevens Natuurgebieds-, Landschapsgebieds- en Beheersgebiedsplan.Midden-Limburg-West, Maastricht. Provincie Limburg, 2002. Beleidsnota uitvoering Flora- en Faunawet, Maastricht. Provincie Limburg, 2004. Reconstructieplan Noord- en Midden-Limburg (Deel A, B en C). Nieuw Elan voor Noord- en Midden-Limburg, Maastricht. Provincie Limburg, 2005a. Voortgangsrapportages Verdrogingsbestrijding Limburg 1989-1998-2003. Stand van zaken uitgevoerde maatregelen in 42 gebieden. Afdeling Landelijke Leefomgeving, Maastricht. Provincie Limburg, 2005b. Faunabeheerplan 2005-2009. Faunabeheereenheid Midden-Limburg. Maastricht. Provincie Limburg, 2007. Provinciaal Verkeers- en Vervoerplan Limburg. Plan. Maastricht. Provincie Limburg, 2008. OGOR-meetnet Limburg 2003-2015. Ontwerp en meetresultaten. Vinger aan de pols van grondwaterkwantiteit en -kwaliteit in Limburgse verdrogingsgevoelige natuurgebieden, Maastricht. Provincie Noord-Brabant, 2004. Rapportage 3e NAVOS-ronde provincie Noord-Brabant. ’s-Hertogenbosch. Raemakers, I., 2006. Toetsing natuurwetgeving spoorlijn Budel-Weert in verband met vervangen dwarsliggers en ballast. Ecologica in opdracht van ProRail, Maarheeze. Sab adviseurs, 1991. Gemeente Maarheeze. Bestemmingsplan buitengebied herziening 1989-1. Sab adviseurs voor Ruimtelijke Ordening. Schaminée, J.H.J., A.H.F. Stortelder en E.J. Weeda, 1996. De vegetatie van Nederland. Deel 3 Plantengemeenschappen van graslanden, zomen en droge heiden. Opulus Press, Uppsala, Leiden. Schaminée, J.H.J. & J.A.M. Janssen, in prep 2008. Stichting Limburgs Landschap, 1986. Beheersplan Weerterbos. Stichting Limburgs Landschap, Venlo. Seeuws, P., C. Van Liefferinge, R.F. Verheyen & P. Meire, 1999. Ecologie en Habitatpreferentie van beschermde vissoorten. Soortbeschermingsplan voor de Kleine modderkruiper. Universitaire Instelling

concept

187

Antwerpen, Departement Biologie in opdracht van Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap, Afdeling Natuur, Antwerpen. Smit, G.F.J., F.L.A. Brekelmans, L.S.A. Anema & R. van Eekelen, 2007. Kansen voor de kamsalamander. Beschermingsplan voor de kamsalamander in Noord-Brabant. Bureau Waardenburg bv, Culemborg. SOVON & CBS, 2005. Trends van vogels in het Nederlandse Natura 2000 netwerk. SOVON-informatierapport 2005/09. SOVON Vogelonderzoek Nederland, Beek-Ubbergen. Staatsbosbeheer, 2003. Uitwerkingsplan RBS Oude Graaf. Periode 2004-2014. Staatsbosbeheer Regio Limburg-Oost Brabant, Tilburg. Steunpunt Natura 2000 & Arcadis, 2008. Quick scan bestaand gebruik & Natura 2000. Sectornotitie. Concept versie juli 2008. Steunpunt Natura 2000. Swart, J., 2006. Herstel van levend stuifzand. Inrichtings- en beheerplan voor militairoefenterrein de Weerter- en Boshoverheide. Hogeschool Larenstein, Velp. Visman, P. & R. van Veen, 2004. Inrichtingsplan Tungelroysebeek. Hydrologische onderbouwing. Documentnummer 32/040831. Grontmij, Roermond. Vriese, F.T., S.A.W. Jansen, G.A.J. de Laak, J.C.J. de Hoog & J.C.Merkx, 1998. Herstel visfauna Limburgse beken, fase II. OVB-Onderzoeksrapport 1998-02. Organisatie ter Verbetering van de Binnenvisserij, Nieuwegein. Waterschap Peel en Maasvallei, 2008. Waterbeheerplan 2010 – 2015. Orde in Water, Water in Orde. Conceptversie 2.3, september 2008. Waterschap Peel en Maasvallei, Venlo. Weeda, E.J., J.H.J. Schaminée en L. van Duuren, 2000. Atlas van plantengemeenschappen in Nederland. Deel 1 Wateren, moerassen en natte heiden. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Weeda, E.J., J.H.J. Schaminée en L. van Duuren, 2002. Atlas van plantengemeenschappen in Nederland. Deel 2 Graslanden, zomen en droge heiden. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Weeda, E.J., J.H.J. Schaminée en L. van Duuren, 2005. Atlas van plantengemeenschappen in Nederland. Deel 4 Bossen, struwelen en ruigte. KNNV Uitgeverij, Utrecht. Wing & IAR (red.), 2008. Eindadvies Plan van aanpak reductie ammoniakdepositie op de Peelvenen. Einddocument. In opdracht van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit. Wing, Wageningen. Zollinger, R. & A. van Diepenbeek, 2005. Instandhoudingsdoelstellingen en analyse begrenzingen Habitatrichtlijngebieden voor Kamsalamander (Triturus cristatus Laurenti 1768). Stichting RAVON, Nijmegen. Websites: www.airparkcranendonck.nl www.brabant.nl www.brabantwater.nl www.budelzink.nl www.cranendonck.nl www.crossmoor.nl www.dic-cranendonck.nl www.dinoloket.nl

concept

188

www.dommel.nl www.ecolog.natuurbank.nl www.euregio-mr.org www.hsvringselven.nl www.hsvtipke.nl www.jozefhoeve.nl www.kempenairport.nl www.kempenbroek.be www.limburg.nl www.limburgs-landschap.nl www.mbcweert.nl www.mindef.nl www.minlnv.nl www.milieucondities.wur.nl www.milieuennatuurcompendium.nl www.natuurmonumenten.nl www.nazorglimburg.nl www.nederweert.nl www.pbl.nl www.raadvanstate.nl www.ravon.nl www.regioaachen.de www.rijkswaterstaat.nl www.someren.nl www.sonus.nl www.sovon.nl www.vanhornehoeve.nl www.vogelbescherming.nl www.waarneming.nl www.waterschappeelenmaasvallei.nl www.weert.nl Geraadpleegde personen: Dhr. en mevr. Cuijpers-Vogels, particulier Dhr. H. Meeuwissen, Gemeente Cranendonck Dhr. J. Dirkx, Gemeente Nederweert Mevr. A. Fleerakkers, Gemeente Someren Dhr. J. Timmermans, Gemeente Weert Dhr. F. Smit, Inventarisatiegroep Tungelroyse Beek Dhr. B. Timmermans, IVN Weert Dhr. P. Haex, IVN Weert Dhr. N. Fransen, Kempen Airport Dhr. J. Pustjens, LLTB Dhr. B. Versaevel, Ministerie van Defensie Dhr. S. Raven, Ministerie van Defensie

concept

189

Dhr. T. Schippers, Ministerie van Defensie Dhr. E. Osieck, Ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit Dhr. H. Suilen, Natuurmonumenten Mevr. G. Bollen, Natuurmonumenten Dhr. S. Pustjens, Nyrstar Dhr. S. Morre, Nyrstar Dhr. M. Fliervoet, Stichting Brabants Landschap Dhr. A. Ovaa, Stichting Limburgs Landschap Dhr. J. Berends, Stichting Limburgs Landschap Dhr. L. Daamen, Stichting Limburgs Landschap Dhr. G. Hardeman, Limburgs Particulier Grondbezit Mevr. S. Boers, ProRail Mevr. M. Kreuger, Provincie Noord-Brabant Dhr. M. Diependaal, Provincie Noord-Brabant Dhr. H. van Maar, Provincie Noord-Brabant Dhr. J. Kasper, RECRON Dhr. F. van Gestel, Rijkswaterstaat Dhr. D. Kuiper, Rijkswaterstaat Mevr. M.L. Geurts, Waterleiding Maatschappij Limburg Dhr. R. Hoofs, Waterleiding Maatschappij Limburg Mevr. G. Matte, Waterschap De Dommel Mevr. J. Snijders, Waterschap De Dommel Mevr. L. Kovacevic, Waterschap De Dommel Dhr. J. Hoogveld, Waterschap Peel en Maasvallei Dhr. L. Oosterom, Waterschap Peel en Maasvallei Dhr. T. Basten, Waterschap Peel en Maasvallei Mevr. I. Bouwma, Wageningen Universiteit & Research centre Dhr. N. Gilissen, Wageningen Universiteit & Research centre Dhr. T. Feiter, WBE de Baronie van Cranendonck Dhr. P. van de Rijdt, ZLTO

concept

190

BIJLAGEN Bijlage 1 Habitat- en soortenkaart huidige situatie Kruispeel, Laurabossen en Ringselven Bijlage 2 Habitat- en soortenkaart huidige situatie Weerter- en Budelerbergen Bijlage 3 Habitat- en soortenkaart huidige situatie Weerterbos Bijlage 4 Kaart maatregelen en potenties Kruispeel, laurabossen en Ringselven Bijlage 5 Kaart maatregelen en potienties Weerterbos Bijlage 6 Beheerplan N2000 Defensie

Concept-Beheerplan WEERTER- EN BUDELERBERGEN & …€¦ · concept 6 1. KORTE KARAKTERISTIEK 1.1....

Documents

Transcript of Concept-Beheerplan WEERTER- EN BUDELERBERGEN & …€¦ · concept 6 1. KORTE KARAKTERISTIEK 1.1....