College Bouwprocesleer 11 februari 2011

• Leerdoel: Zicht op / inzicht in het bouwproces in 4 ochtenden van elk 4 uur: 4-25 februari 2011

– Wat is bouwen– Voor wie doen we dat– Waarom doen we dat– Hoe doen we dat– Met wie doen we dat

• College 1: Nut en noodzaak (aan de voorkant)• College 2: Belang van een goed resultaat• College 3: Hoe organiseren van een creatief proces• College 4:Hoe richten we een succesvol proces in

Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-Di-D

Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-Di-D

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-D

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-Di-D

Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-Di-D

Initiatief Definitie Ontwerp Voorbereiding Realisatie Nazorg

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-Di-D

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-D

Besluitvorming / Beslisdocumenten

Projectfasen

pro

ce

so

bje

ct

BE

HE

ER

SA

SP

EC

TE

N

Kwaliteit

Geld

Tijd

Organisatie

Informatie

2 - D 3-Di-D

Bert van Eekelen

Bouwprocesleer is het college wat zich richt op de praktijk van het bouwproces. Van initiatief te realisatie en exploitatie. Het beoogt inzicht te verstrekken in de organisatie van de bouwsector en de beoogde samenwerking tussen partijen. Daarbij spelen veel organisatie- vraagstukken een rol. Zowel de wijze waarop betrokkenen in het bouwproces actief zijn, als in de wijze waarop, met behulp van projectmatig werken, het totstandbrengingsproces wordt georganiseerd. Een kijkje achter de schermen van de bouw.Ger Maas

SOORTEN PROGRAMMA’S van Eisen

Functioneel programma: Dit betreft de verzameling van belangrijkste functies die het gebouw moet gaan huisvesten. Dit in samenhang met de belangrijkste onderlinge relaties. Dit kunnen zowel gewenste en positieve relaties zijn zoals de ligging van een voor het publiek toegankelijk restaurant van een ziekenhuis nabij de entree. Maar ook zijn negatieve relaties van belang zoals de nabijheid van de speelplaats van naschoolse opvang en de leeszaal van de bibliotheek. Dergelijke vaststelling van relaties is van grote invloed op de te ontwerpen gebouwtypologie, gebouwvorm en de belangrijkste horizontale en verticale ordening van functies. Hulpmiddel is een globaal relatieschema. Hoewel in grote lijnen de omvang van het gebouw bekend moet zijn, behoeft dat nog niet in alle details te zijn uitgewerkt.

Ruimtelijk Programma van Eisen:Dit PvE is gericht op de huisvesting als de totaalverzameling van ruimtedelen. Het beschrijft alle processen die gehuisvest moeten worden en de daarbij benodigde ruimtebehoefte. Hulpmiddelen zijn een gedetailleerd relatieschema en een oppervlakteschema. Het ruimtelijk PvE levert inzicht in het aantal te realiseren m2’s per deelfunctie en voor het totaal van het gebouw. Veelal kan met behulp van kengetallen op basis van het ruimtelijk PvE al een redelijk betrouwbare raming van bouwkosten worden opgesteld.

Technisch Programma van Eisen:In het technisch programma van eisen moet worden vastgesteld aan welke prestaties het gebouw moet kunnen voldoen. Dit zijn veelal klimatologische eisen en eisen op het gebied van akoestiek, licht, milieu etcetera. Er is een groeiende tendens om hierbij, meer dan in het verleden, in feitelijke prestaties te specificeren. Van oorsprong bestond de neiging om in het technisch programma van eisen vooral toe te passen materialen en fabrikaten voor te schrijven. Feitelijk wordt dan niet de vraag maar de oplossing gedefinieerd. Het werken met prestatie-eisen geeft meer vrijheden en maakt het beter mogelijk onderhoudscontracten uit te besteden waarbij de opdrachtgever cq gebouwbeheerder tevoren weet waar hij aan toe is.

De primaire functie van het PvE is het op een inzichtelijke en gestructureerde gestructureerde manier vastleggen van de eisen, waaraan de huisvesting moet voldoen, teneinde:•binnen de opdrachtgeversorganisatie, in veel gevallen in samenspraak met de toekomstige gebruikers, overeenstemming te bereiken over de specificaties waaraan de toekomstige huisvesting moet voldoen;•een goede overdracht van informatie te bewerkstelligen naar andere, bij de realisering betrokken partijen zoals ontwerpers en adviseurs; •het ontwerp te kunnen toetsen;•de consequenties in tijd en geld te kunnen overzien wanneer tijdens het proces wijzigingen in de oorspronkelijke eisen/wensen worden voorgesteld.•de uitgangspunten bij de ontwikkeling vast te leggen zoals deze bij de latere exploitatie nog van pas kunnen komen.

Bij het opstellen van een PvE dient men zich er voortdurend van bewust te zijn, dat het met name gaat om het helder definiëren van de feitelijke vraagstelling en niet om het definiëren van een oplossing. Het gaat om het formuleren van de vraag. Om de "vraag" goed te kunnen formuleren, is de opdrachtgever genoodzaakt intensief na te denken over:•De primaire bedrijfsprocessen Welke processen en organisatie-onderdelen dienen gehuisvest te worden in de betreffende huisvesting? •Hoe moeten de organisatieonderdelen samenwerken, welk logistiek concept wordt gehanteerd en welke •bedrijfsmiddelen zijn daarbij nodig?•De secundaire processen (facility management).•Wat zijn de uitgangspunten ten aanzien van het toekomstige beheer en onderhoud van huisvesting en •bedrijfsmiddelen?

vliegtuigafhandeling

voertuigafhandeling

beman- ningen

post vracht / koerier

bagage

bezoe- kers

pax incl. VIP’s en uitzet- tingen

5.1 5.2 5.3 5.4 5.5 5.6

AIRSIDE

TERMINAL

LANDSIDE

Bedrijfsmodel

Voorbeeld van functioneel schema van een luchthavenVan belang om belangrijkste functiesen hun onderlinge relaties bloot te leggen.Feitelijke een bedrijfskundige/logistieke analyse Van (bedrijfs)processen.

Afnemende vrijheden in de loop van het ontwikkelingsprocesBouwen is feitelijk een keuzeproces

Film: Woningbouw Vathorst: problematiek bij gebalanceerde ventilatie

Doelstellingen: Voorbeeldproject ministerie VROM t.a.v. energiebesparing = extra geld (ter compensatie van extra kosten)Aantrekkelijke woonomgeving: extra investeren in omgeving= spanning op budgetten voor het bouwen van de woningen

Functionele Eisen (Belangrijkste functies en hun onderlinge relaties)Kunnen wonen, slapen, kokenGezamenlijk slapen (in plaats van apart)Gezondheid, Comfort

Ruimtelijke Eisen (Onderlinge ordening, omvang en gebruikseisen van ruimten)Koken in een keuken, nabij de woonvertrekken (niet in een schuur)Slapen in een slaapkamer (niet op de zolder)

Technische Eisen (Eisen te stellen aan de afwerking, constructies en installaties)Gebalanceerde ventilatie, geen natuurlijke ventilatie

College 11 februari 2011

1.Programma van eisen:

Klant is niet altijd dezelfde als de opdrachtgever: type opdrachtgevers versus type projecten: woning, kantoor, kerk,

museum, infrastructuur. wie hebben er allemaal ontwerp invloed?

Wie zijn er eigenlijk allemaal betrokken bij het bouwproces: rollen.

2 Film: Vathorst

3 Gast: Annelies van Bronswijk.

Wanneer zijn we succesvol in het bouwen?

4 Artikel: Review of smart homes

Tentamenvragen hoofdstuk 5

J.E.M.H. (Annelies) van Bronswijk

Hoogleraar TU Eindhoven

Bioloog

25 jaar medisch actief

25 jaar technologisch actief

Integratie kennisdomeinden

Maatschappelijke duurzaamheid

Gezondheid als 1ste prioriteit

Liefhebber van karate

Een Programma van Eisen bestaat uit verschillende soorten informatie, met een bepaalde mate van detaillering. Soorten informatie zijn bijvoorbeeld:•een beschrijving van de primaire processen,•de organisatorische opzet van de te huisvesten onderneming•de interne logistiek•de eisen aan de locatie en de externe logistiek•de eisen en wensen met betrekking tot het binnenklimaat in de ruimten.

NEN 2658: Het Programma van Eisen (PvE) is een geordende verzameling van gegevens, die de huisvestingsbehoefte weergeeft en op basis waarvan:één of meer gebouwen worden geëvalueerd of het ontwerp voor verbouwing of nieuwbouw wordt gemaakt en getoetst;en het project wordt uitgevoerd volgens het desbetreffende bestek.

Stichting Bouwresearch: Het Programma van Eisen (PvE) is het product van een proces van het programmeren, "een samenhangend geheel van activiteiten, gericht op het verzamelen, bewerken, evalueren en overdra gen van de informatie die nodig is om de behoeften, eisen en wensen van de opdrachtgever en de toekomstige gebruikers van een bouwwerk (of een onderdeel daarvan), alsmede de uitgangspunten en randvoorwaarden voor de realisering in het ontwerpproces in te brengen".

Entree

Restaurant

Operatiekamers

Behandelkamers

WachtruimtenPatienten

+

+

+

+

x x

+

Voorbeeld van positieve en negatieve relaties in een ziekenhuis

Entree

Restaurant

Operatiekamers

Behandelkamers

WachtruimtenPatienten

+

+

+

+

x x

+

Entree

Restaurant

Operatiekamers

Behandelkamers

WachtruimtenPatienten

+

+

+

+

xx xx

+

Voorbeeld van positieve en negatieve relaties in een ziekenhuis

Voorbeeld van vroegtijdig onderzoek naar ogenschijnlijke details. Van belang indien:- dergelijke ruimten vaak voorkomen- er grote impact is op bijv. installaties

p = primaire relatie (aangrenzend, directe nabijheid)

s = secundaire relatie(geringe afstand, zelfde gebouwdeel of verdieping)

01. 01. 1 regiomanager 101. 04. 2 secretariaat p 201. 02. 3 chef Finance & control p 301. 06. 4 groep financiële administratie p 401. 02. 5 chef Aanleg, beheer & storingen p s s 501. 02. 6 adviseur Personeel & organisatie p s 601. 05. 7 medew. Planning & onderzoek/Inform.-voorz.s s p 701. 03. 8 groepschef Voorbereiding s p s 801. 08a. 9 afdeling Voorbereiding (tekenkamer) s p 901. 08a. 10 Leidingregistratie (tekenkamer) p s 1001. 03. 11 groepschef Uitvoering s s p s s s 1101. 08a. 12 afdeling Uitvoering (tekenkamer) s s p 1201. 07. 13 afdeling Inspectie (Aansluitingen) s p s s 1301. 03. 14 groepschef Beheer & storing s s p s s s s s s p 1401. 05. 15 medew.Beheer & storing/Techn. admin. s s s s s s s p 1501. 09. 16 ruimte (werkkamer) fitterij s 1601. 02. 17 chef Meterbeheer/magazijn p s s s s s s 1701. 07. 18 medewerkers magazijn s s s s s p 1804. 01. 19 magazijn s s p 1901. 10. 20 extra werkkamer 2001. 11. 21 receptie/entree s 2101. 08b. 22 lichtdrukkerij/tekeningenarchief p p p 2205. 01. 23 archiefruimte s s s 2305. 02. 24 brandvrije kluis s s s s 2405. 04. 25 computerruimte 2502. 01. 26 spreekkamer 1 s s s s s 2602. 01. 27 spreekkamer 2 s s 27

regi

oman

ager

secr

etar

iaat

chef

Fin

ance

& co

ntro

l

groe

p fin

ancië

le a

dmin

istra

tie

chef

Aan

leg,

beh

eer &

stor

inge

n

advis

eur P

erso

neel

& o

rgan

isatie

Plan

ning

& o

nder

zoek

groe

psch

ef V

oorb

erei

ding

afde

ling

Voor

bere

idin

g

Leid

ingr

egist

ratie

groe

psch

ef U

itvoe

ring

afde

ling

Uitvo

erin

g

afde

ling

Insp

ectie

groe

psch

ef B

ehee

r & st

orin

g

med

ewer

kers

Beh

eer &

stor

ing

ruim

te fit

terij

chef

Met

erbe

heer

/mag

azijn

med

ewer

kers

mag

azijn

mag

azijn

arch

iefru

imte

bran

dvrij

e klu

is

com

pute

rruim

te

spre

ekka

mer

1

spre

ekka

mer

2

extra

wer

kkam

er

rece

ptie

/ent

ree

licht

druk

kerij

/teke

ning

enar

chie

f

ruim

tenu

mm

er v

olge

ns

ruim

test

aat

Relatieschema bij eenruimtelijk programma van eisen.van belang om alle functies en hunonderlinge relaties in beeld te brengen.

HaalbaarheidsOnderzoek naar

meerdere alternatieven

Alt 1

Alt 2

Alt 3

Glo

bal

e ve

rken

nin

gN

aar

con

seq

uen

ties

va

n a

lter

nat

ieve

n e

nke

uze

s

FunctioneelPvE

TechnischPvE

Ruimtelijk PvE

RelatieSchema

OppervlakteSchema

Planconcept

Schetsontwerp

Voorlopigontwerp

Definitiefontwerp

Definitiefase

Ontwerpfase

Tekenen en rekenen

Initiatieffase

HaalbaarheidsOnderzoek naar

meerdere alternatieven

Alt 1

Alt 2

Alt 3

Glo

bal

e ve

rken

nin

gN

aar

con

seq

uen

ties

va

n a

lter

nat

ieve

n e

nke

uze

s

FunctioneelPvE

TechnischPvE

Ruimtelijk PvE

RelatieSchema

OppervlakteSchema

Planconcept

Schetsontwerp

Voorlopigontwerp

Definitiefontwerp

Definitiefase

Ontwerpfase

Tekenen en rekenen

Initiatieffase