COINS-referentiekader voor ramen van hoeveelheden · De Bouwwerk regisseur krijgt van zijn...

“De systematiek rondom gebruik bouwinformatie, opgesteld door de projectgroep COINS”

ToekomsT voor h

eT bouwproces

COINS-referentiekader voorramen van hoeveelhedenConcept publicatie - november 2008

1

COINS-referentiekader voor ramen van

hoeveelheden

Deze publicatie bevat de beschrijving van het COINS-referentiekader voor ramen van

hoeveelheden. Dit betreft een verzameling werkmethoden en informatieafspraken ten behoeve

van het toepassingsgebied 'ramen van hoeveelheden van bouwwerken'. Het doel van deze

afspraken is het mogelijk maken van procesverbetering en betere benutting van informatie.

Het referentiekader bevat specifieke werkmethoden en informatieafspraken die een aanvulling

zijn op de COINS-systematiek. De COINS-systematiek bevat de afspraken met een algemeen

karakter en geldigheid voor het bouwproces in brede zin.

Het COINS-referentiekader Ramen van Hoeveelheden is door het COINS-programma als

concept vrijgegeven in november 2008. Deze publicatie is uitgangspunt voor validatie door

middel van praktijkprojecten. Kritiek, commentaar, discussie, suggesties en vragen met

betrekking tot dit referentiekader zijn van harte welkom; gebruik hiervoor ons forum:

http://www.coinsweb.nl/modules/newbb/.

Colofon

Het COINS-referentiekader voor ramen van hoeveelheden, Concept publicatie –

november 2008

De systematiek rondom gebruik van bouwinformatie, opgesteld door de projectgroep COINS

Auteurs:

H.A. Schaap

J.W. Bouwman

P.H. Willems

De COINS-systematiek is ontstaan door bijdragen van o.a.: Arjen Adriaanse, Wouter Ariëns, Radboud Baayen, Gerard Bakker, Jacob Beetz, Wouter den Besten, Jan Beumer, Steven Beune, Marco van Bijnen, Wilbert Blom, Peter Bonsma, Jan Bouwman, Henk Burggraaff, Frans van Dam, Mark Damen, Dick Dokter, Piet van Dongen,

Richard Doornekamp, René Dorleijn, Leo van Geffen, Frans de Graaf, Hans Hendriks, Jos Houtvast, Sipke Huitema, Peter van Hulten, Paul

Jansen, Aad Jongbloets, Hans Jongedijk, Henk Kersten, Peter van Keulen, Olaf Kok, Bart Koster, Dick de Kreek, Matty van Leeuwen, Marc van Leusen, Thomas Liebich, Gerrit Luiten, Gert-Jan van Manen, Roy Meenhuis, Camiel Meijneken, Hans Moll, Bram Mommers, Gerrie

Mühren, Martin Murre, Sander van Nederveen, Leo Nieuwenhuizen, Wim Nijman, Herman Oogink, Willem Pel, Myrte Post, Ton van

Riezen, Renzo van Rijswijk, Henk Schaap, Wim Scheele, Jasper Schilder, Ton Schillemans, Krijn Smallenburg, Theo Specker, Gé Spees, Karel Veenvliet, Henk Vereijken, Cor Visser, Bauke de Vries, Peter Willems, Bernard Witteveen, Bert de Wolde, Wilfred Wolf, Wilfred van

Woudenberg.

© Het COINS-referentiekader Ramen van Hoeveelheden is een uitgave van COINS-

programma, CUR Bouw & Infra, Gouda. Het COINS-referentiekader is een open standaard.

Over de inhoud van de standaard kan vrijelijk worden beschikt. Er zijn geen beperkingen

omtrent het hergebruik van de standaard. DISCLAIMER: De voorliggende publicatie is

samengesteld voor gebruik door personen met deskundigheid in diverse voorkomende

disciplines. Het gebruik van de publicatie is geheel voor eigen risico. CUR Bouw & Infra kan

op geen enkele wijze verantwoordelijk gehouden worden voor fouten in de publicatie en/of

fouten als gevolg van het gebruik van de publicatie.

2

Inhoudsopgave

1. Inleiding

2. Algemene beschrijving van het referentiekader

3. Hoe met dit referentiekader om te gaan in de praktijk

4. Formele beschrijving van het referentiekader

5. Beschrijving uitwisselingsformaat

6. Voorbeeld 'Toepassing Ramen van Hoeveelheden'

3

Inleiding referentiekader Ramen van

Hoeveelheden

Inleiding

Deze publicatie bevat de beschrijving van het COINS-referentiekader Ramen van

Hoeveelheden. Het doel van dit referentiekader is het bieden van richtlijnen voor het

organiseren van het proces en de uitwisseling van informatie benodigd voor de activiteit

'Ramen van Hoeveelheden'. Door toepassing van de richtlijnen kan het proces gestroomlijnd

worden en kunnen de diverse betrokkenen elkaars informatie gebruiken en aansluiten op een

centrale informatiebron.

Dit referentiekader is gericht op het bepalen van hoeveelheden op alle abstractieniveaus en in

alle fasen van het ontwerp-, bouwen beheerproces dat zich afspeelt tussen meerdere

disciplines zoals engineering, calculatie, projectvoorbereiding, inkoop en werkvoorbereiding.

Dit referentiekader is een aanvulling op de COINS-systematiek. De COINS-systematiek bevat

de afspraken met een algemeen karakter en brede geldigheid voor het bouwproces. De

COINS-systematiek is door het COINS-programma als concept vrijgegeven in april 2008.

Deze versie is als pdf-document beschikbaar; zie hiervoor Publicatie COINS-systematiek,

concept, april 2008.

Deze publicatie van het COINS-referentiekader Ramen van Hoeveelheden is uitgangspunt

voor validatie door middel van praktijkprojecten. Kritiek, commentaar, discussie, suggesties

en vragen met betrekking tot de COINS-systematiek en dit referentiekader zijn van harte

welkom; gebruik hiervoor ons forum: http://www.coinsweb.nl/modules/newbb/.

Deze publicatie is samengesteld in het kader van het COINS-programma hetgeen een

projectorganisatie is onder de vlag van CUR Bouw & Infra. Alle auteursrechten zijn

eigendom van CUR Bouw & Infra.

Het COINS-referentiekader Ramen van Hoeveelheden is een publicatie die onderdeel vormt

van een serie publicaties die voortkomen uit het COINS-programma. Dit betreft thans:

• COINS-systematiek

• COINS Referentiekader voor functioneel specificeren

• COINS Referentiekader voor ramen van hoeveelheden

Leeswijzer

De eindgebruiker vindt in deze publicatie de principes achter het COINS-referentiekader. De

ICT-deskundige vindt een meer formele beschrijving van de uitgangspunten, zodanig dat een

COINS-compatible omgeving opgezet kan worden. Tenslotte is ter illustratie een

praktijkvoorbeeld opgenomen.

De lezer wordt verondersteld bekend te zijn met de COINS-systematiek; de publicatie van de

COINS-systematiek kan gedownload worden via de link die hierboven is aangegeven.

Hoofdstuk 2 geeft een inleiding op de principes, werkmethoden en informatieafspraken die

4

van belang zijn voor ondersteuning van ramen van hoeveelheden. Een samenvatting wordt

gegeven van de zaken die al in de COINS-systematiek zijn opgenomen. Daarnaast worden de

aanvullingen beschreven die specifiek zijn voor het referentiekader. Dit hoofdstuk is bedoeld

als algemene introductie voor een breed publiek, zoals projectleiders, toepassers en ICT-

deskundigen. Hoofdstuk 3 geeft aan hoe het referentiekader in de praktijk gebruik kan

worden. De hoofdstukken 4 en 5 zijn technisch van aard en vooral bedoeld voor ICT-

deskundigen. Hoofdstuk 4 geeft een formele beschrijving van het referentiekader. In

hoofdstuk 5 wordt een beschrijving gegeven van het COINS-uitwisselingsformaat met

gebruik van het referentiekader. Tenslotte geeft hoofdstuk 6 een beknopt voorbeeld.

5

Algemene beschrijving van het

referentiekader Ramen van Hoeveelheden

Inhoud

• 1 Inleiding

• 2 Het proces rondom Ramen van Hoeveelheden

• 3 Het bouwwerk informatiemodel - CBIM

o 3.1 Het bouwwerk

o 3.2 De vorm en locatie van bouwdelen

o 3.3 Bibliotheek met te gebruiken onderdelen en samenstellingen

o 3.4 Recept, handelingen en middelen

o 3.5 Hoeveelheden gebaseerd op 3D-modellen

• 4 Het ramen van hoeveelheden

Inleiding

Dit hoofdstuk geeft een beschrijving van de richtlijnen die deel uitmaken van het

referentiekader voor ramen van hoeveelheden. Dit hoofdstuk is geschreven voor projectleiders

en medewerkers die direct betrokken zijn bij het proces van ramen van hoeveelheden.

Met het referentiekader worden problemen rond het ramen van hoeveelheden aangepakt die

karakteristiek zijn voor veel bedrijven in de bouwsector. Het gaat hierbij om de volgende

knelpunten:

• Gedurende de uitvoering van een project wordt op verschillende tijdstippen en locaties vanuit

een verschillende context begonnen met het vastleggen van objectinformatie, meestal in de

vorm van een grafisch model. Er is geen sprake van uniform productmodel waardoor de

informatie van de betrokkenen niet samengevoegd kan worden

• Er is geen uniform samenwerkingsmodel waardoor aan het begin van een project niet duidelijk

wordt gemaakt welke betrokkene op welk moment welke informatie dient aan te leveren

• Een eenduidige werkwijze ten behoeve van uitbesteding en aansturing van aannemers

ontbreekt

• Er is geen centrale informatievoorziening beschikbaar waar verschillende

(hoeveelheidbepalende en -consumerende) applicaties de informatie kunnen plaatsen en/of

onttrekken

• De borging van kennis door middel van procesbeschrijvingen of best practices ontbreekt ten

aanzien van zaken die van belang zijn voor de hoeveelheidsbepaling

• Het instrumentarium sluit niet aan bij de behoefte: de huidige applicaties voorzien niet in het

gebruik van bibliotheken en het gebruik van 3D-modellen voor de hoeveelhedenbepaling

bevindt zich nog in een prematuur stadium.

Het voorliggende referentiekader is gericht op het ramen van hoeveelheden tijdens alle fasen

van het ontwerp-, bouwen beheerproces. Het referentiekader is een aanvulling op de

COINS-systematiek. De toevoegingen voor het referentiekader 'Ramen van hoeveelheden'

6

zijn beperkt. Een belangrijk deel van de benodigde functionaliteit is namelijk al beschikbaar

in de systematiek. Echt nieuw is de structuur die de onderdelen van de bouwwerkcatalogus

verbindt met de handelingen en middelen noodzakelijk voor de realisatie van deze onderdelen

in het bouwwerk.

Het proces rondom Ramen van Hoeveelheden

Een belangrijke zorg is om de juiste informatie van verschillende betrokkenen op één plek bij

elkaar te krijgen. Het volgende plaatje geeft een voorbeeld van de samenwerking die relevant

is voor de raming van hoeveelheden.

We onderscheiden de volgende rollen:

• Bouwwerk regisseur; is verantwoordelijk voor het proces en maakt afspraken met de overige

rollen over het uitvoeren van werkzaamheden en aanleveren van informatie; de bouwwerk

regisseur is tevens verantwoordelijk voor een bouwwerkinformatiesysteem waarin de

informatie van het bouwwerk verzameld wordt; de bouwwerk regisseur wordt ondersteund

door een BIM-coordinator die zorg draagt voor de correcte vorm en samenhang van de

informatie

• Ontwerp leverende; is verantwoordelijk voor de levering van omschrijvingen van ruimtes en

bouwdelen en daarmee samenhangende 3D-modellen; bepaalt daarmee welke

functievervullers toegepast worden; een en ander binnen het kader van een bouwwerk

objectstructuur die door de bouwwerk regisseur is aangegeven; de rol van Ontwerp leverende

kan meerdere keren voorkomen voor diverse disciplines

• Catalogus beherende; is verantwoordelijk voor het vastleggen en onderhouden van de

catalogus van samenstellingen en onderdelen die beschikbaar zijn voor gebruik binnen het

project; de catalogus is opgenomen in het bouwwerkinformatiesysteem;

7

• Technische oplossing uitwerkende; bepaalt wat de beste technische oplossing is voor de

diverse bouwdelen; zorgt dat de technische omschrijvingen correct en compleet zijn; zorgt

voor de correcte relaties van bouwdelen naar onderdelen in de catalogus

• Dimensie toetsende; specificeert en toetst de dimensionering van constructieve bouwdelen

• Werkvoorbereidende; legt recepten vast, bestaande uit handelingen ("Workitems") die

vervolgens bestaan uit middelen zoals materiaal, arbeid, materieel en onderaanneming; de

werkvoorbereider koppelt deze recepten aan bouwdelen

• Hoeveelhedenrapporteur; bewaakt en rapporteert de hoeveelheden van bouwdelen, onderdelen

en middelen.

De communicatie tussen de verschillende rollen kan ondersteund worden door middel van

digitale uitwisseling van berichten die gebaseerd is op de VISI standaard. De toegevoegde

waarde is dat daarmee vastgelegd wordt, wie, wat op welk moment aangeleverd heeft en

waarom. De toepassing van de VISI standaard valt echter buiten de scope van dit

referentiekader en wordt daarom hier niet uitgewerkt.

De verschillende rollen wisselen informatie uit met de Bouwwerk regisseur die voorts als

centraal punt dient voor informatieverstrekking. Voor een ordelijke uitvoering van het proces

worden door de COINS-systematiek de volgende zaken geïntroduceerd:

• Een bouwwerk informatiemodel, afgekort met CBIM; dit model legt de vorm en structuur vast

van de informatie die opgeslagen wordt in het bouwwerkinformatiesysteem van de Bouwwerk

regisseur

• De COINS-container, een standaard verpakking voor informatie die uitgewisseld wordt tussen

rollen; de inhoud van de COINS-container is eveneens gestandaardiseerd volgens CBIM

• Window of Autorization, een gestandaardiseerde vastlegging van de bevoegdheden van een

rol ten aanzien van het lezen en schrijven van informatieobjecten

• Exchange requirement, een gestandaardiseerde vastlegging van eisen ten aanzien van de

inhoud van informatieobjecten zoals die aangeleverd dienen te worden door een rol.

Een voorwaarde om volgens de COINS-systematiek te kunnen werken, is het beschikbaar

hebben van software-applicaties die gegevens kunnen uitwisselen volgens het COINS-

container formaat.

De Bouwwerk regisseur krijgt van zijn organisatie kennis en 'best practices' aangereikt aan de

hand waarvan snel het proces voor een nieuw bouwproject kan worden ingericht:

• Het CBIM is door de organisatie vastgesteld als uitgangspunt

• De rolverdeling is door de organisatie vastgesteld en wordt in de vorm van een blauwdruk

aangereikt

• Voor iedere specifieke bijdrage van iedere rol is een Window of Autorization en Exchange

requirement door de organisatie vastgesteld en wordt in de vorm van een blauwdruk

aangereikt.

Het bouwwerk informatiemodel - CBIM

Het bouwwerk informatiemodel CBIM is een voorschrift voor de vorm en structuur van de

informatie van het bouwwerk. In dit hoofdstuk wordt een toelichting gegeven op de

onderdelen die van belang zijn voor de raming van hoeveelheden.

8

Het bouwwerk

De kern van CBIM wordt gevormd door het bouwwerk zelf. Het bouwwerk kan worden

voorgesteld als een verzameling met elkaar verbonden ruimtelijke en/of fysieke objecten

(fysiek object wordt ook wel bouwdeel genoemd). Een bouwwerk, bestaande uit bouwdelen

kan worden voorgesteld als een eenvoudige hiërarchie. De hiërarchie is die van een boom.

Bovenaan vindt men één enkel object dat voor het bouwwerk als geheel staat. Daaronder een

laag met objecten die gezamenlijk ook weer het bouwwerk representeren maar dan met meer

detail. Zo kan men verder werken tot aan het niveau dat verdere detaillering niet zinvol is.

Bijvoorbeeld omdat objecten in deze laag worden betrokken van een toeleverancier of omdat

de wijze van produceren volgens standaard recepten kan geschieden.

Figuur: Decompositie van het bouwwerk

De vorm en locatie van bouwdelen

Het CBIM geeft beperkte mogelijkheden om geometrische objecten te definiëren. Deze

hebben voornamelijk betrekking op de locatie en oriëntatie van bouwdelen of ruimtes.

Daarnaast bestaat de mogelijkheid om een begrenzing in de vorm van een z.g. 'bounding box'

te specificeren.

9

Figuur: Met behulp van bounding boxes kan aan ieder bouwdeel de globale locatie en begrenzing van

ieder bouwdeel vastgelegd worden. Naarmate de boom van fysieke objecten verder uitgroeit, worden

ook deze begrenzingen gedetailleerder.

Voor een nauwkeurige beschrijving van de 3D-vorm kan een bouwdeel (of ruimte) verwijzen

naar een Expliciet3DRepresentatie dat de verwijzing bevat naar een grafisch bestand waarin

de vorm van het bouwdeel is vastgelegd. Voor het formaat van de grafische bestanden denken

we in eerste instantie aan IFC, maar in principe zijn ook andere formaten zoals DWG

geoorloofd. Omdat het grafische bestand meerdere grafische objecten kan bevatten, is de

verwijzing geschikt om naar een uniek object binnen het grafisch bestand te wijzen.

Figuur: Een fysiek object kan via de expliciete 3D representatie referen aan een vorm object binnen

een grafisch bestand

Bibliotheek met te gebruiken onderdelen en samenstellingen

De decompositie van het bouwwerk eindigt op het niveau dat bouwdelen betrokken kunnen

worden van toeleveranciers als item uit een bibliotheek of zelf gefabriceerd kunnen worden

volgens een standaard recept. In CBIM is een bibliotheek (of catalogus) opgenomen die een

projectgebonden bibliotheek vormt; in deze bibliotheek kunnen onderdelen opgenomen

10

kunnen die vervolgens in het bouwwerk toegepast kunnen of mogen worden. De toepassing

van een bibliotheekonderdeel vindt plaats door een verwijzing aan te brengen van een

bouwdeel (fysiek object) naar een onderdeel in de bibliotheek. In principe kunnen per

bouwdeel meerdere verwijzingen naar bibliotheekonderdelen opgenomen worden. De

aantallen of hoeveelheden (amount) kunnen apart vastgelegd worden. De CBIM-struktuur is

zodanig ontworpen dat naast niet-samengestelde onderdelen, ook samenstellingen als

bibliotheekonderdeel opgeslagen kunnen worden. Via linken kan een bibliotheekobject

gerelateerd worden aan een onderdeel in een branchebibliotheek zoals buildingSmart IFD,

CROW Cheobs, Stabu of Uneto-VNI.

Figuur: voorbeeld van een buitenwand met raamkozijnsamenstellingen in een hoeveelhedenboom

11

Figuur: samenstellingen vastleggen in de onderdelenbibliotheek

Figuur: voorbeeld van een buitenwand met raamkozijnsamenstellingen in een hoeveelhedenboom

12

Recept, handelingen en middelen

Aan een bibliotheekonderdeel kan ook een of meerdere recepten hangen die de relatie legt

met handelingen en middelen (resources) die nodig zijn om dit onderdeel te realiseren

(maken, assembleren, stellen) etc. Voor het berekenen van deze hoeveelheden hanteert het

recept een berekening die is bepaald door een formule. Deze berekeningswijze is

applicatieafhankelijk en daarom wordt de formule zelf niet in het CBIM opgeslagen, enkel

een referentie hiernaar. Het resultaat van deze berekening kan wel in het CBIM worden

opgeslagen via het attribuut "calculated resource".

Figuur: een recept bestaat uit handelingen (work items) en een handeling verwijst naar middelen. De

code bij het middel verwijst naar de toe te passen formule om de hoeveelheid van dit middel (uren,

inhoud, gewicht) te berekenen.

Hoeveelheden gebaseerd op 3D-modellen

3D-modellen beschrijven de vormgeving van objecten en bevatten daarmee uitgangspunten

voor de hoeveelhedenberekening, denk aan de lengte van een pijp en het oppervlak van een

muur. Deze eigenschappen kunnen expliciet vastgelegd worden in CBIM. We gaan ervan uit

dat een bouwwerkinformatiesysteem de functionaliteit zal bevatten om de bewuste

objecteigenschappen te extraheren uit een 3D-bestand en expliciet vast te leggen in CBIM.

Voor IFC-objecten zijn deze eigenschappen beschreven in de IAI-publicatie Model based

quantities.

13

Het ramen van hoeveelheden

Indien we beschikken over een bouwwerkinformatiesysteem op basis van CBIM en de

informatie van het bouwwerk is verzameld volgens de uitgangspunten van het referentiekader,

dan is de raming van hoeveelheden geen ingewikkelde klus meer. De hoeveelhedenrapporteur

start daarvoor een programma op dat gebruikt maakt van de gegevens die in het

bouwwerkinformatiesysteem zijn vastgelegd. De procedure die door het rekenprogramma

wordt uitgevoerd is als volgt:

• Maak een lijst van bouwdelen

• Voor ieder bouwdeel, volg de link naar de onderdelenbibliotheek en maak voor ieder

bibliotheekonderdeel een record aan bestaande uit: bouwdeel, bibliotheekonderdeel, eenheid,

hoeveelheid. Verwerk in deze procedure ook samenstellingen

• Sorteer de lijst op bibliotheekonderdeel en groepeer op bibliotheekonderdeel; Laat alleen de

subtotalen zien; de subtotalen vermelden de bibliotheekonderdelen en bijbehorende

hoeveelheden.

• Een andere handige sortering is de z.g. 'Where used' rapportage. Voor deze rapportage wordt

de lijst eerste gesorteerd op bibliotheekonderdeel en vervolgens op bouwdeel. De lijst laat

onmiddellijk zien waar een bepaald bibliotheekonderdeel toegepast is.

14

Hoe met dit referentiekader om te gaan in

de praktijk

Inhoud

• 1 Inleiding

• 2 De systematiek als basis

• 3 Referentiekaders als aanvulling - Plug-in modellen

• 4 Uitgangspunten voor gebruik

o 4.1 De projectorganisatie

o 4.2 De IT-aanbieder

Inleiding

De COINS-standaard wordt beschikbaar gemaakt door middel van de volgende producten:

• COINS-systematiek

Een verzameling algemene afspraken voor proces en informatie die de ruggengraat vormen

voor integratie van het proces

• COINS-referentiekaders

Aanvullende afspraken om specifieke toepassingen te kunnen ondersteunen, zoals het

'functioneel specificeren' of 'ramen van hoeveelheden'

• COINS-implementatierichtlijnen

Richtlijnen die zich voor richten op de IT-implementatie van de standaard, met als doel om

interoperabiliteit van IT-systemen te bewerkstelligen

De systematiek als basis

De COINS-standaard heeft een modulair karakter. Centraal staat een kernmodel dat door

COINS-compatible softwareapplicaties geïmplementeerd moet worden. Daaromheen

gegroepeerd zijn een aantal plug-in modellen die deze kern in voor een specifiek

toepassingsgebied detailleren. Deze aanpak biedt een aantal voordelen:

• Applicaties implementeren alleen het kernmodel plus één of meer plug-in modellen die

betekenis voor hen hebben.

• De invloed van wijzigingen is beperkt tot het model waarop ze betrekking hebben

• Een uitbreiding (het toevoegen van een nieuw plug-in model) heeft geen invloed op bestaande

applicaties.

• Een nieuw plug-in model kan eerst lokaal van start gaan (bijvoorbeeld binnen een lopend

project) om vervolgens te promoveren naar een standaard COINS plug-in model.

Voorbeelden van plug-in modellen zijn die voor "Functioneel specificeren" en "Maken van

ramingen".

15

Referentiekaders als aanvulling - Plug-in modellen

Referentiekaders zijn aanvullende afspraken om specifieke toepassingen te kunnen

ondersteunen, zoals het 'functioneel specificeren' of 'ramen van hoeveelheden'. Deze

referentiekaders worden als separate publicaties uitgebracht. Ieder referentiekader gebruikt de

COINS-systematiek als basis. Voor wat betreft het informatiemodel (CBIM) wordt zo'n

toevoeging een plug-in model genoemd. Plug-in modellen voegen meer specifieke details toe

aan het kernmodel. Hiervoor zijn verschillende mechanismen beschikbaar:

• Toevoegen van één of meer extra attributen aan een bestaand objecttype

Dit is de meest simpele vorm. Het bestaande objecttype wordt met wat extra attribuutwaarden

verrijkt.

• Nieuw objecttype als specialisatie van een bestaand objecttype

Dit biedt de mogelijkheid de algemene objecttypen uit het kernmodel te specialiseren voor een

specifieke toepassing bijvoorbeeld voor installaties.

• Toevoegen van een associatie tussen een bestaand objecttype en een nieuw objecttype

Zo kan de bestaande kernmodelstructuur worden verrijkt met nieuwe objecttypen.

Uitgangspunten voor gebruik

Voor het gebruik van de COINS-producten zijn de volgende uitgangspunten van belang:

• De COINS-producten worden ontwikkeld en gepubliceerd door een beheerorganisatie (CUR

Bouw en Infra)

• De gebruikers van de COINS-producten zijn projectorganisaties en IT-bedrijven

16

De projectorganisatie

Voor de projectorganisatie is het volgende van belang:

• De projectorganisatie heeft de taak om een ordelijk en efficiënt proces tot stand te brengen

• De projectorganisatie kiest de systematiek en eventuele referentiekaders als uitgangspunt voor

een project

• De projectorganisatie maakt zonodig een aanpassing op de referentiekaders (projectspecifiek)

• De projectorganisatie maakt gebruik van de systematiek om voor iedere rol vast te leggen hoe

het informatieproces verloopt

• De projectorganisatie maakt gebruik van de systematiek om voor iedere rol het

informatieproces overeen te komen.

• De projectorganisatie maakt gebruik van de systematiek en eventuele referentiekaders om een

IT-bedrijf voor te schrijven hoe het informatieproces ondersteund moet worden.

De IT-aanbieder

De volgende uitgangspunten zijn voor de IT-aanbieder van belang:

• De IT-aanbieder ontvangt de systematiek en eventuele referentiekaders met projectspecifieke

aanpassingen als specificatie voor het informatieproces dat hij dient te ondersteunen

• IT-aanbieders gebruiken de COINS-systematiek en implementatierichtlijnen om COINS-

compatible informatiesystemen te bouwen

• IT-aanbieders gebruiken de COINS-systematiek en implementatierichtlijnen om COINS-

compatible interfaces aan softwaretools te bouwen

17

Formele beschrijving van het


De toevoegingen aan het CBIM voor het referentiekader 'Ramen van hoeveelheden' zijn

beperkt. Een belangrijk deel van de benodigde functionaliteit (onder andere de referenties

naar de bouwwerkcatalogus plus de interne structuur in subassemblies) is namelijk al

beschikbaar in het kernmodel. Echt nieuw is de structuur die de onderdelen van de

bouwwerkcatalogus verbindt met de activiteiten en middelen noodzakelijk voor de realisatie

van deze onderdelen in het bouwwerk.

Ramen van hoeveelheden

Bouwwerkcatalogus structuur

Een fysiek object (bouwdeel) kan naar een onderdeel in een bouwwerkcatalogus (Catalogue

Part) verwijzen. Bouwwerkcatalogus onderdelen vormen samen een projectgebonden

bibliotheek van onderdelen die in het project voorkomen. De CBIM structuur is zodanig

18

ontworpen dat naast atomaire onderdelen ook (sub)assemblies als bibliotheekelement kunnen

worden opgeslagen. Een separaat informatieobject (Amount) legt de hoeveelheid van het

catalogusonderdeel vast voor dit specifieke fysieke object (bouwdeel). Dit zal vaak aantallen

(stuks) betreffen, maar kan ook afhankelijk zijn van een bepaalde eigenschap bijvoorbeeld

strekkende meters (lengte) of per eenheid van gewicht (massa). Ook binnen een

(sub)assembly bepalen Amount objecten de interne hoeveelheden. Deze hoeveelheden

vormen dan echter constante waarden, dat wil zeggen de assembly is in de

bouwwerkcatalogus gefixeerd.

Recepten

Aan een catalogusonderdeel kunnen ook één of meer recepten hangen die de relatie legt met

de middelen (resources) die nodig zijn om dit onderdeel te realiseren (maken, assembleren,

stellen) etc. Een recept bestaat uit een keten van handelingen (workitems). Een handeling kan

worden verbonden met middelen (materiaal, arbeid, materieel, onderaanneming) die een deel

van de realisatie tot stand brengen. Deze relaties kunnen worden weergegeven met formules

waaruit de hoeveelheid van het betreffende middel is te berekenen en uiteindelijke de kosten.

Deze berekeningswijze is bedrijfsafhankelijk en daarom wordt de formule zelf niet in het

CBIM opgeslagen enkel een referentie (code) hiernaar. Het resultaat van deze berekening kan

wel in het CBIM worden opgeslagen via het attribuut "calculated resource".

19

Beschrijving uitwisselingsformaat van het


Onderstaande OWL definitie specificeert alleen die onderdelen die het referentiekader Ramen

van Hoeveelheden toevoegt aan het kernmodel zoals vastgelegd in het document COINS-

systematiek (april 2008). Het submodel Ramen van Hoeveelheden (met namespace tag "c-

bim-qe") importeert daarom dit kernmodel (met namespace tag "c-bim").

Naast nieuwe objecttypen (owl:Class) worden ook nieuwe relaties gespecificeerd soms met

objecttypen uit het kernmodel. Deze relaties worden dus alleen herkend door applicaties die

ook dit submodel ondersteunen.

OWL definitie <?xml version="1.0"?>

<rdf:RDF

xmlns:rdf="http://www.w3.org/1999/02/22-rdf-syntax-ns#"

xmlns:c-bim-qe="http://www.coinsweb.nl/c-bim-qe.owl#"

xmlns:owl="http://www.w3.org/2002/07/owl#"

xmlns:xsd="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#"

xmlns:c-bim="http://www.coinsweb.nl/c-bim.owl#"

xmlns:rdfs="http://www.w3.org/2000/01/rdf-schema#"

xml:base="http://www.coinsweb.nl/c-bim-qe.owl">

<owl:Ontology rdf:about="">

<owl:imports rdf:resource="http://www.coinsweb.nl/c-bim.owl"/>

<owl:versionInfo rdf:datatype="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#string"

>Created with TopBraid Composer</owl:versionInfo>

</owl:Ontology>

<owl:Class rdf:ID="Resource">

<owl:equivalentClass>

<owl:Restriction>

<owl:allValuesFrom rdf:resource="#Resource"/>

<owl:onProperty rdf:resource="http://www.coinsweb.nl/c-

bim.owl#nextVersion"/>

</owl:Restriction>

</owl:equivalentClass>

<rdfs:subClassOf rdf:resource="http://www.coinsweb.nl/c-

bim.owl#CbimObject"/>

</owl:Class>

<owl:Class rdf:ID="Recipe">




<owl:Restriction>



<owl:allValuesFrom rdf:resource="#Recipe"/>

</owl:Restriction>



<owl:Restriction>

<owl:onProperty>

<owl:ObjectProperty rdf:ID="firstWorkItem"/>

</owl:onProperty>

20

<owl:maxCardinality

rdf:datatype="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#int"

>1</owl:maxCardinality>

</owl:Restriction>


</owl:Class>

<owl:Class rdf:ID="ResourceType">




<owl:Restriction>



<owl:allValuesFrom rdf:resource="#ResourceType"/>

</owl:Restriction>



<owl:Restriction>

<owl:onProperty>

<owl:ObjectProperty rdf:ID="quantityType"/>

</owl:onProperty>

<owl:cardinality


>1</owl:cardinality>

</owl:Restriction>


</owl:Class>

<owl:Class rdf:ID="Formula">




<owl:Restriction>



<owl:allValuesFrom rdf:resource="#Formula"/>

</owl:Restriction>



<owl:Restriction>

<owl:onProperty>

<owl:ObjectProperty rdf:ID="resourceType"/>

</owl:onProperty>

<owl:cardinality


>1</owl:cardinality>

</owl:Restriction>


</owl:Class>

<owl:Class rdf:ID="WorkItem">


<owl:Restriction>

<owl:allValuesFrom rdf:resource="#WorkItem"/>



</owl:Restriction>





<owl:Restriction>

<owl:onProperty>

21

<owl:ObjectProperty rdf:ID="nextWorkItem"/>

</owl:onProperty>

<owl:maxCardinality



</owl:Restriction>


</owl:Class>

<owl:ObjectProperty rdf:about="#nextWorkItem">

<rdfs:range rdf:resource="#WorkItem"/>

<rdfs:domain rdf:resource="#WorkItem"/>

</owl:ObjectProperty>

<owl:ObjectProperty rdf:ID="recipe">

<rdfs:domain>

<rdf:Description rdf:about="http://www.coinsweb.nl/c-

bim.owl#CataloguePart">


<owl:Restriction>

<owl:onProperty rdf:resource="#recipe"/>

<owl:maxCardinality



</owl:Restriction>


</rdf:Description>

</rdfs:domain>

<rdfs:range rdf:resource="#Recipe"/>


<owl:ObjectProperty rdf:about="#quantityType">

<rdfs:domain rdf:resource="#ResourceType"/>

<rdfs:range rdf:resource="http://www.coinsweb.nl/c-

bim.owl#PropertyType"/>


<owl:ObjectProperty rdf:ID="calculatedResource">

<rdfs:range rdf:resource="#Resource"/>

<rdfs:domain rdf:resource="http://www.coinsweb.nl/c-

bim.owl#PhysicalObject"/>


<owl:ObjectProperty rdf:about="#firstWorkItem">

<rdfs:domain rdf:resource="#Recipe"/>

<rdfs:range rdf:resource="#WorkItem"/>


<owl:ObjectProperty rdf:about="#resourceType">

<rdfs:domain rdf:resource="#Resource"/>

<rdfs:range rdf:resource="#ResourceType"/>

<rdfs:domain rdf:resource="#Formula"/>


<owl:ObjectProperty rdf:ID="formula">

<rdfs:range rdf:resource="#Formula"/>

<rdfs:domain rdf:resource="#WorkItem"/>


<owl:FunctionalProperty rdf:ID="category">

<rdfs:range rdf:resource="http://www.w3.org/2001/XMLSchema#string"/>

<rdfs:domain rdf:resource="#ResourceType"/>

</owl:FunctionalProperty>

<rdf:Description rdf:about="http://www.coinsweb.nl/c-bim.owl#value">

<rdfs:domain rdf:resource="#Resource"/>

</rdf:Description>

</rdf:RDF>

22

Voorbeeld 'Toepassing Ramen van

Hoeveelheden'

Inhoud

• 1 Inleiding

• 2 Vervaardigen ontwerp in uitwerkingsniveaus

• 3 De technische oplossing

• 4 Bouwdelen, Catalogus onderdelen, Recept, Handelingen en Middelen

• 5 Rapportages

• 6 Voorbeeld in testgereedschap

Inleiding

In dit hoofdstuk is een voorbeeld opgenomen van de toepassing 'Ramen van Hoeveelheden'.

Dit voorbeeld betreft een keldervloer van een gebouw. De hoeveelhedenraming wordt

toegepast op het uitwerkingsniveau van Technische oplossingen; op dit niveau worden de

hoeveelheden rechtstreeks berekend uit de bouwdelen en materialen die in het ontwerp

verantwoord zijn. Het voorbeeld toont de werkwijze aan de hand van een klein onderdeel van

het bouwwerk; de werkwijze voor het gehele bouwwerk is slechts een opschaling van de

getoonde werkwijze.

Vervaardigen ontwerp in uitwerkingsniveaus

Het bouwwerk informatiemodel CBIM dat opgenomen is in de COINS-systematiek, biedt de

mogelijkheden om een bouwwerk op verschillende uitwerkingsniveaus vast te leggen. Dit

maakt dat goede aansluiting gevonden kan worden bij de begrotings- en kwaliteitsniveaus die

voor de B&U in NEN2634 zijn benoemd. Het volgende plaatje illustreert de niveaus die NEN

2634 onderscheidt.

Figuur: Abstractieniveaus volgens NEN 2634

23

De volgende tabel geeft een beschrijving van de verschillende niveaus.

Figuur: Kosten- en kwaliteitsniveaus volgens NEN 2634

De technische oplossing

Voor de juiste aansluiting op CBIM dient opgemerkt te worden dat de laagnummering in

CBIM aanvangt met 0. De technische oplossingen bevinden zich dus op CBIM-laag 3. In een

bouwwerk informatiesysteem dat op CBIM is gebaseerd, groeit de informatie gedurende de

ontwerpfasen en wordt het ontwerp in steeds meer detail vastgelegd. Zoals gezegd,

concentreren we ons in dit voorbeeld op de laag van technische oplossingen. De som van de

bouwdelen op die laag vormt een woning. Zie het volgende plaatje.

24

Figuur: De som van de bouwdelen op CBIM-laag 3 vormt de technische uitwerking van de totale

woning

De kelderverdieping kan apart bekeken worden. Een van de bouwdelen van de

kelderverdieping betreft de keldervloer. Dit betreft een vloer met grondslag. In het

classificatiesysteem behoort dit onderdeel tot de groep 2A(13.2) - /Bouwkundig

werk/Fundering/Vloeren op grondslag/Constructief.

Figuur: Een aantal bouwdelen vormt de kelderverdieping; een van de bouwdelen betreft de

keldervloer

Bouwdelen, Catalogus onderdelen, Recept, Handelingen en Middelen

Bij de decompositie van het bouwwerk is in dit voorbeeld gebruik gemaakt van de

elementenmethode. Let op dit is een keuze en geen verplichting. De keldervloer zien we als

onderdeel van de fundering op de vierde uitwerkingslaag (laag 3 in CBIM). Het volgende

plaatje laat zien hoe de decompositie in elkaar zit.

Figuur: De keldervloer is een onderdeel van de fundering

Een bouwdeel krijgt technische eigenschappen als er een verbinding gelegd wordt tussen het

bouwdeel en een onderdeel in de catalogus. In dit geval wordt voor het volgende technische

oplossing gekozen:

25

• P2A.13.2/01 Vloer, in het werk gestort, dik 200-400 mm op werkvloer 50 mm

In de onderdelencatalogus is aangegeven in welke eenheid het onderdeel toegepast wordt, in

dit geval m2. Ook is vastgelegd in welke hoeveelheid deze vloer in het bouwwerk toegepast

wordt, in dit geval 100 m2. Deze hoeveelheid zal naar in de toekomst afgeleid zijn uit een 3D-

model. Het volgende plaatje laat zien hoe met het testtool de relatie is gelegd tussen het

bouwdeel en het catalogusonderdeel.

Figuur: De technische oplossing voor de keldervloer is geselecteerd in de onderdelencatalogus

Aan het catalogusonderdeel is een recept gekoppeld; in het recept zijn de handelingen en

middelen beschreven die van toepassing zijn om het onderdeel te realiseren. Dit wordt

geïllustreerd in het volgende plaatje.

26

Figuur: Aan het catalogusonderdeel is een recept gekoppeld; het recept bevat handelingen en

middelen

Rapportages

Aan de hand van de informatie die op bovengenoemde wijze is vastgelegd, kan direct een

rapportage gegeneerd worden van de hoeveelheden waarin onderdelen uit de catalogus zijn

toegepast. In dit voorbeeld slechts een onderdeel.

| CatalogusOnderdeel | Hoeveelheid | Eenheid |

|====================|=============|=========|

| P2A.13.2-01 | 100 | m2 |

Vaak is het ook handig om snel na te gaan waar een bepaald onderdeel toegepast is ('where

used?'). Ook deze vraag is direct uit de informatie af te leiden. De rapportage krijgt dan de

volgende indeling.

| CatalogusOnderdeel | Toegepast in bouwdeel | Hoeveelheid | Eenheid |

|====================|=======================|=============|=========|

| P2A.13.2-01 | 1.2A-001 | 100 | m2 |

Rapportages waarin ook de recepten verwerkt zijn, moeten met een speciale applicatie

vervaardigd worden; deze applicatie gebruikt formules die applicatieafhankelijk zijn en niet in

CBIM zijn opgenomen.

27

Voorbeeld in testgereedschap

Ter ondersteuning van de documentatie van de COINS-standaard is ook een kleine Java

applicatie ontwikkeld om de COINS standaard te kunnen beproeven door het invoeren van

(kleine) voorbeelden. De applicatie is dus louter bedoeld om de werking te analyseren en te

demonstreren. Het is zeker niet bedoeld als voorbeeld van toekomstige applicaties die de

COINS-standaard ondersteunen. De applicatie is te downloaden vanaf deze wiki site: COINS

Testgereedschap .

De gegevens van het hier getoonde voorbeeld zijn vastgelegd in een OWL-bestand dat

ingelezen kan worden door het testgereedschap. Het OWL-bestand kan via de volgende link

gedownload worden: Vloer.zip.

Rijksgebouwendienst

© Projectgroep COINS, CUR Bouw & Infra, Gouda, 2008

Meer informatie over COINS, zie www.coinsweb.nl

COINS-referentiekader voor ramen van hoeveelheden · De Bouwwerk regisseur krijgt van zijn...

Documents

Transcript of COINS-referentiekader voor ramen van hoeveelheden · De Bouwwerk regisseur krijgt van zijn...