cover N 19-12-2006 12:25 Pagina 1

Een architect mag best eens wat meer met vuur spelen

Als het om brandwerend glas gaat voelt u zich als archi-tect mogelijk ernstig beknot in uw speelruimte. Terwijlu wat ons betreft juist naar hartelust mag spelenmet vuur en brandveiligheid! Brandwerend glas vanVetrotech Saint-Gobain kent namelijk geen of nauwelijks beperkingen. Het biedt ultieme veiligheid invele gradaties. En kent toepassingsmogelijkheden dieuw stoutste dromen overtreffen.Het is brandwerend op de eerste plaats. Maar naarwens ook uv-bestendig, warmte- en koude-isolerend,

breukbestendig, geluidsisolerend, kogelwerend, kortom,u mag het zeggen.

Bel of e-mail voor alle antwoorden Heeft u vragen over mogelijkheden of toepassingen, belof mail ons dan! Van de belangrijkste brandwerend-glasspecialisten ter wereld mag u immers snel een perfect advies verwachten.Brandwerende beglazing van Vetrotech Saint-Gobain – géén beperkingen

Vetrotech Saint-Gobain Europe BV, Graafschap Hornelaan 196, 6004 HT Weert. Postbus 15, 6000 AA WeertTel. +31 (0)495-57 44 35 • Fax +31 (0)495-57 44 36 • info@vetrotech.nl • www.vetrotech.com

OVER BRANDWEREND GLAS VAN VETROTECH SAINT-GOBAIN

Cobosystems

3

inhoud

colofon

UITGEVERIJCobosystems N.V.Draaiboomstraat 62160 Wommelgem

Tel.: 0032(0)3 355 10 40Fax. 0032(0)3 355 10 49

e-mail : info@cobosystems.bewebsite : www.cobosystems.be

ABONNEMENTEN EN DISTRIBUTIEinfo@cobosystems.beIngrid De WachterTel.: 0032(0)3 355 10 40ingrid.de.wachter@cobosystems.be

VERANTWOORDELIJKE UITGEVERArend Jan Kornet

COMMERCIELE DIRECTIEPaul KamerbeekTel.: 0032(0)495 23 24 64

SALESEddy DeschutereTel.: 0032(0)495 23 24 84Debby WertsTel.: 0032(0)3 355 10 44

REDACTIEing. Ludo Vanroyarch. Yves Van Vaerenbergharch. Daniël Simar

VORMGEVINGIvo Koschak

DRUKThieme, Nijmegen - Nederland

Als onze weermannen nu al zelf melden dat ze mer-ken dat onze aarde aan het opwarmen is, dan is hetniet langer vijf voor twaalf, nee de middag is wellichtal achter de rug.

Energiebesparing en daaraan gekoppeld het beper-ken van de uitstoot van broeikasgassen zijn actuelethema’s en liggen onze redactie nauw aan het hart. Hopelijk kunnen wij de uitstoot met enkele KJoulesverminderen met onze atikels over condenserendegasketels en alternatieve energievoorzieningen bijrenovatieprojecten. Globalisering heeft bestaande zekerheden en ver-banden ondergraven. Religies, tradities en socialeverbanden zijn erdoor ontwricht geraakt. Welk hou-vast heeft de architect nog in deze tijd? Terwijl ophet platteland locale tradities verder gezet worden,zijn onze stedenbouwkundigen op zoek naar de vier-kantswortel uit Europese en internationale architec-tuur. Op bouwtechnisch vlak blijkt dit alvast te lukken: wezien meer en meer dat de beste technieken enbouwproducten hun weg vinden naar een internatio-naal cliënteel via Internet en dat ook de projectenen het beheer ervan via www-technologie internatio-naler worden. Ook deze cobomail stelt u enkelenieuwe (product)ontwikkelingen en nieuwighedenvoor.Dat Cobosystems de ontwikkelingen op het uitgeef-gebied volgt, blijft ook uit de meest recente evolu-ties blijken. Deze Cobomail is, net als de vorige ove-rigens, integraal van het internet te plukken, als pdf-file. Nieuwer is dat op dezelfde wijze nu ook allebedrijfs- en productinformatie in identieke vorm alsde gedrukte uitgave rechtstreeks van onze websitekan worden geplukt.

Wij kunnen ook, en dat niet zonder trots, zeggen datwij, sinds onze website is vernieuwd, iedere werk-dag door meer dan 1000, vaak zelfs door 1500gebruikers geconsulteerd worden.

U bent er dus eentje uit de duizend !

Inhoud

Vloeren met ballen 4

Producten 6

Veiligheid 12

Bestekservice 17

Energie 20

Condensatieketels 23

Modeldocumenten 25

Colofon, inhoud, editoriaal 3

Berichten 14-15-16

Agenda 10

editoriaal

INHOUD-COL-EDI-ned 19-12-2006 14:27 Pagina 3

Cobosystems

Breedplaatvloeren met ingestorte polystyreenstroken

Een eerste, zeer eenvoudige, manier waaropbeton, massa wordt bespaard, is door hetsimpelweg inwerken van PS-stroken in breed-plaatvloerelementen. Het beton wordt enkel gebruikt waar het echtnodig is, en dat is niet alleen economisch,het is ook milieuvriendelijk.Op basis van deze eenvoudige techniek ont-wikkelden een aantal producenten vloersys-temen waarbij de materiaalbesparing ook noggekoppeld wordt aan andere voordelen,ondermeer inzake verwerkingsgemak.

Met ballen of dozenKunststof elementenvloeren zoals deBubbledeckvloer en de Airdeckvloer werkenvolgens eenzelfde principe. In deze vloerenzijn kunststof bollen of dozen (blokvormigeelementen) verwerkt tussen de breedplaat en

Zowel op de werf gestorte als geprefabriceerde betonvloeren ondergaan recent een aantalontwikkelingen die het mogelijk maken met een lichtere vloeropbouw toch betere prestatiesneer te zetten.

V

4

loeren met ballenBetonvloeren lichter en toch draagkrachtiger

tussen de onder- en de bovenwapening worden bollen geklemd. De wapeningsnetten met ingeklemde bollen kun-nen in de fabriek worden geprefabriceerd, tot op de werfgetransporteerd, en bovenop predallen worden geplaatst.

Geprefabriceerde elementen bestaande uit de onderste vloerplaat, de wapening en de “spaarbollen” worden op dewerf geleverd en dienen enkel nog te worden opgestortmet beton

VLOER-ned 18-12-2006 16:27 Pagina 4

de bovenwapening. Door plaatselijk versterk-te stroken te voorzien tussen de verlichtezones, verkrijgt de vloer toch de nodige sterk-te en stijfheid. Het resultaat is dat met min-der beton toch een dikkere vloerplaat ont-staat, die ook grotendeels de dragende func-tie van steunbalken kan opnemen. De bespa-ring is dus tweevoudig: niet alleen spaartmen beton uit in de vloerplaat, er zijn vaakook aanzienlijke besparingen mogelijk in deonderliggende draagstructuur.

De kunststof elementenvloer heeft ongeveer35% minder eigen gewicht dan een traditio-nele betonvloer of bekistingsplaatvloer vangelijke dikte. Samen met de gewichtsreductievan de ondersteunende constructie en defundering kan dit leiden tot een gewichtsbe-sparing van 50% op de totale gebouwcon-structie.Omdat de gewichtsbesparing in een stan-daard vloervlak vrijwel geen invloed heeft opde sterkte, is dit een concurrerend alternatief

voor massieve vloeren. De door Bubbledecken Airdeck geclaimde lagere constructiehoog-ten ten opzichte van andere vloertypes, han-gen af van het gekozen constructieprincipe(vloeren, balken, kolommen, …) en zijn nietinherent aan dit vloertype alleen. Kolommenkunnen zonder koppen in vloeren wordenopgenomen, wat soms wel nadelig is voor devloerdikte, want dan moeten de balken in devloeren (daar waar de bollen zijn weggeno-men) hoger worden dan de kolomkop, duswordt het vloerpakket dikker.

Een duidelijk pluspunt is dat door het wegla-ten van de kunststof elementen in het vloer-vlak balken verwerkt kunnen worden,waardoor de ontwerper wat meer ruimte krijgt(de draagstructuur is niet meer gerelateerdaan een bepaald stramien). Dat maakt dezevloeren in constructief opzicht adaptiever.Maar in de gebruiksfase is de aanpasbaar-heid minder dan bijvoorbeeld bij holle vloerty-pes.

Cobosystems

5

De Bubbledeck vloer maakt nu over-spanningen tot een maximum van 15meter zonder extra ondersteuningenmogelijk. Omdat de binnenwandengeen dragende functie meer hoevente vervullen, kan naar wens eenuiterst flexibele indeling wordengerealiseerd.Een bijkomend voordeel is dat dedraagstructuur niet meer gerelateerdhoeft te worden aan een bepaaldstramien. Dit heeft als gevolg datkolommen niet in een vierkant ofrechthoekig stramien hoeven te wor-den geplaatst, waardoor er weer eenextra mate van ontwerpvrijheidwordt verkregen.

Door de grotere overspanningen tenopzichte van de traditionele bekist-ingsplaatvloeren wordt een minimumaan kolommen verkregen, die tevenszonder kolomkoppen in de vloercon-structie worden opgenomen.Doordat de BubbleDeck vloer alzijdigzijn belastingen afdraagt, zijn ver-sterkte stroken en randbalken over-bodig geworden, kortom: een vlakkevloerconstructie die al naar gelangwensen en criteria als zichtwerk kanworden uitgevoerd.

ontwerpvrijheid

een alternatief voor de bollenvloer : vloerplaten met ingewerkte holle dozen

petflessen versterkt met bamboestokken, zijn een voordelig alternatief voor het lichter maken van betonnen vloeren

De “budgetversie” van de ver-lichte vloerplaat

Op basis van de vloer met bollenstructuur isrecent, tijdens een workshop in Argentinië, de“petflessenvloer” bedacht. De idee is om pet-flessen, eventueel versterkt met (bamboe)-stokken, te gebruiken als basis voor op dewerf gestorte vloeren. Een mooi voorbeeldvan afvalrecuperatie! Voor een begane grond-

vloer is bedacht om de flessen staand in eensoort bekisting te plaatsen en twee derdenvan de ruimten tussen de flessen met schel-pen of grind te vullen. Daarna wordt een PE-folie aangebracht en verankerd door de dop-pen op de flessen te draaien. Daarover wordteen wapening aangebracht en vervolgens kande betonvloer worden gestort. Leidingen kun-nen op dezelfde manier worden doorgevoerd

als bij kunststof elementenvloeren. Hoewel deze vloeren vooral gericht zijn opeenvoudige bouwmethoden (in minder ontwik-kelde landen), en er nog steeds beton op dewerf gestort moet worden, biedt deze werk-wijze perspectieven. Hopelijk mondt dit ideeuit in (geprefabriceerde) industriële toepas-singen, en kunnen we er ook in de Benelux devruchten van plukken.

VLOER-ned 18-12-2006 16:27 Pagina 5

Cobosystems

6

producten

De Belgische Bouwdocumentatie, digitaal én op papier is al 17 jaar hét product- en leverancierszoeksysteem voor de architec-ten en bouwbedrijven. De Cobosystems databank bevat gestructu-reerde informatie van maar liefst 4400 leveranciers, 29.000 pro-ducten en 13000 merken op de Belgische markt!

Cobosystems speelt een belangrijke rol bij het opzoeken van fabri-kanten en importeurs van producten, het voorschrijven van lasten-boeken, het beslissen en kopen van bouwproducten en -diensten.Dagelijks worden er alleen al via de Cobosystems website doormeer dan 1200 unieke bezoekers contacten gelegd en informatiegeraadpleegd of gedownload.

Bovendien geeft Cobosystems in samenwerking met externe,gespecialiseerde partners een aantal bouwprofessionele uitgavenuit zoals het Neutraal Bestek, het Handboek Veiligheidscoördinatiein de Bouw, Modelbrieven en Modeldocumenten voor Architecten.

De Belgische Bouwdocumentatie op papier en cd-rom, een jaarlijkse uitgave.

Cobosystems blijft uitgeven op papier zolang de gebruikers en abon-nees dit wensen. Wat betreft de gedrukte uitgave wordt het 500 pagi-na’s dikke Indexboek met adressen, merken en een gespecialiseerd

productenregister nog steeds fre-quent gebruikt.

Via een alfabetisch trefwoorden-register, afgestemd op de bouw-sector, kan men op zoek gaan naarproducten en diensten en de leve-ranciers of fabrikanten hiervan.

Het Indexboek is ook de toegangtot een map met product- en lever-anciersinformatie van een 250-talbedrijven, gestructureerd en tech-nisch beschreven, voorzien vanfoto's en tekeningen. Deze infor-matie wordt jaarlijks geactuali-seerd en is alfabetisch geklas-

seerd. De technische fiches krijgen bovendien de BB/SfB-code mee,een internationale codering voor bouwproducten volgens de elemen-tenmethode.

Op de meegeleverde tweetalige CD kan men via een waardevol zoek-systeem de bedrijven en infopagina’s gemakkelijk terug vinden. Decd-rom bevat bovendien alle digitale fabrikantenbestekteksten en deextra opgenomen fiches en data ter beschikking gesteld door de fabri-kanten die niet op papier verschijnen.

Cobosystems op Internet:De internetdatabank van Cobosystems maakt gebruik van geavan-ceerde database zoekstructuren en verregaande functionaliteiten. Zokan men zoeken op basis van trefwoorden of productomschrijvingen,merknamen, fabrikantnamen.Talrijke organisaties (waaronder Bouwunie, WTCB, Confederatie Bouwen NAV) en vele bedrijven linken reeds naar de Cobosystems websiteom hun leden of bezoekers de zoekdiensten en content vanCobosystems aan te bieden. Meer dan 10000 pagina's op Internetvermelden Cobosystems.Naast de contactgegevens van alle fabrikanten, vind je er ook de leve-ringsprogramma’s, Technische Fiches en bestekteksten met foto’s entekeningen van de deelnemende bouwleveranciers. De databanken worden voortdurend aangevuld en geactualiseerddoor een bouwkundige redactie, zodat de gegevens vergelijkbaar enop een uniforme manier gepresenteerd worden.

Cobosystems

HET MERKENREGISTER

Via de merknaam van een product of een dienst kan men inhet merkenregister de leverancier of producent terugvinden.Het adressenregister bevat alle contactgegevens.

De Belgische bouwdocumentatie is dan ook één van demeest uitgebreide databanken voor bouwprofessionelen enbevat:

- 4400 fabrikanten en leveranciers- 4500 trefwoorden- 2600 producten- 29000 productkoppelingen- 13000 merken

FABRIKANTEN- EN PRODUCTEN-REGISTER

Dankzij het vrij toegankelijk maken van de fabrikanten- enproductenregisters van Cobosystems kunnen de zoekrobotsvan Google hun werk doen. Hierdoor zijn deze registers enalle bedrijfspresentaties en linken opgenomen in dezoekbestanden van Google.Tussen de 500 en 1200 unieke bezoekers komen dagelijksvia searchengines terecht in de uitgebreide Cobosystemsdatabank op Internet!

Cobosystems staat als hoogkwalitatieve portaalsite vaakbovenaan in de top 10 van de zoekresultaten van Google. De participerende fabrikanten genieten mee van deze“PaginaBeoordeling”. Ook de voorstelling van de pro-ducten en merken van de deelnemers worden steeds vakerbij de zoekresultaten getoond wanneer bouwprofessione-len op algemene bouwkundige termen of trefwoordenzoeken.

www.cobosystems.be www.bestekservice.be

PRODUCT-ned 19-12-2006 09:25 Pagina 6

Cobosystems

7

Bestekteksten van fabrikanten: een service voorontwerpers en architecten.

In het gepersonaliseerd projectbestek moet een zo nauwkeurig moge-lijke beschrijving staan voor de uitvoering van het project, de tegebruiken materialen en uitvoeringsmethodes, en de aan te leggenvoorzieningen. Samen met de plannen en de prijsofferte moet hetprojectbestek vertellen wat er dient uitgevoerd te worden.

Het is dit deel van het Bestek dat mee bepalend is voor de kwaliteitvan het opgeleverde werk, en dat ook als leidraad moet dienen indienna de oplevering problemen worden vastgesteld. Bij problemen ofgeschillen is het Bestek naast de plannen één van de documentendie duidelijkheid kan verschaffen over verantwoordelijkheden, moge-lijke oplossingen en dergelijke.Hoe gedetailleerder een projectbestek is en hoe meer definitieve keu-zes hierin zijn vastgelegd, hoe groter de kans om de uiteindelijke kost-prijs van het project juist te begroten.

Verkeerdelijk wordt soms ook aan de prijsofferte wel eens de naam"bestek" gegeven. Men vraagt dan aan de aannemer om "bestek" opte maken, terwijl een prijsofferte wordt verwacht.

Bestekteksten aangeboden door fabrikanten zijn dan ook een geap-precieerd hulpmiddel en reële tijdsbesparing voor de architect. Debestekopsteller moet immers niet meer zelf op basis van commerci-ële folders of een technische fiche een volwaardige bestektekstschrijven.

Het Neutraal Bestek voor residentiële en utilitairebouwwerken.

De architecten die projecten ontwerpen in het kader van Overheids-opdrachten, weten dat het verboden is om bepalingen op te nemendie het gewone verloop van mededinging beperken of uitsluiten. Ditbetekent dat het niet toegelaten is om in die bestekken voor over-heidsopdrachten technische bepalingen te vermelden die geen con-currentie mogelijk maakt of zelfs maar beperkt.

Cobosystems heeft sinds de start van het Neutraal Bestek rekeninggehouden met deze (spel)regels en via de opbouw en formuleringensteeds voldaan aan de gewenste Neutraliteit.

De teksten worden opgesteld, gebruik makend van neutrale referen-tiedocumenten zoals de NBN-normen van het BIN, de EuropeseNormen, De STS-reeksen, de publicaties van het WTCB, de kwali-teitsverklaringen voor bouwproducten en bouwsystemen (BENOR,CEBEC, ATG, Probeton, CRIC, ...) en de richtlijnen opgesteld door sec-tororganismen en onderzoeksinstellingen. (b.v. NAVB, ...)Een lees- en adviescommissie van architecten uit de NAV, bewaaktmee de kwaliteit en neutraliteit van de bestekteksten.De databank Neutraal Bestek van Cobosystems/NAV bevat momen-teel meer dan 2500 digitale neutrale teksten, inclusief de algemeneadministratieve bepalingen van het NAV, waarmee een veelvoud vanwerken en producten kan worden beschreven.

Structuur en opbouw van het bestek.De Release 4 introduceerde 2 nieuwe werkinstrumenten: het “Facet Werkproces” en het “Facet Materiaal” . Deze codes wer-den gebruikt om het geheel van het project doeltreffend te structuren.Op dit moment zijn de teksten van Release 1 tot 3 nog niet verfijndop basis van deze nieuwe codes.

Vanaf Release 5 werd het gebruik van MSWord ingevoerd en deposten voor de meetstaat geïntroduceerd. Deze nieuwe aanpak wilCobosystems systematisch doorvoeren in het geheel van de beschik-bare teksten.

TIPSLees meer over dit onderwerp in het artikel“Bestekteksten en bestekservice, garantiesvoor kwaliteit in bouwen” op pagina17.

Nieuwigheden Release 6!Met Release 6 gaat Cobosystems op de ingeslagen weg verder…•de codering van het Facet Werkproces versie 6 wordt overal ingevoerd

met een verdere uitdieping naar meetposten;•de codering van het Facet Materiaal wordt uitgebreid, uniform

gemaakt en geactualiseerd;•omzetting van alle teksten naar MS-Word volgens de laatste opmaak-

profielen;•de outlining (Word) wordt overal geïntroduceerd;•stijlen conform met de werkmethodes van C3A/Tase worden toege-

past;•bepaalde groepen van teksten worden geactualiseerd;•een Filemaker databank wordt ingeschakeld om opzoekingen, selectie

en beheer te vergemakkelijken.

Hierdoor krijgt de bestekschrijver een instrument en werkmethode terbeschikking om:

•verkorte of beknopte bestekken op te stellen;•eigen of “bureau”variante teksten toe te voegen aan het moederbe-

stek en te verwerken;•meetstaten te genereren of meetposten te beheren;•projectversies te archiveren of te documenteren;•gegevens van normen en referentiedocumenten op te vragen;•d.m.v. linken aanverwante documenten of bronnen te consulteren.

Sinds de introductie van het Facet Werkproces bij Release 4, en de uit-breiding ervan bij Release 5, was er ten opzichte van de eerste tekstenuit Releases 1 tot 3 een zekere divergentie ontstaan. Met Release 6wordt het gehele aanbod opnieuw uniform gecodeerd en op hetzelfdeniveau gebracht. Door de verdere uitdieping, ook bij de opbouw vanfabrikanten bestekteksten, werden de meetposten als onderdeel vanhet Facet Werkproces, maar ook in de bestekteksten zelf geïntrodu-ceerd.Voorbeelden van deze aanpak vindt men reeds op de websitewww.bestekservice.be bij verschillende fabrikanten bestekteksten.Deze kunnen gratis gedownload worden.

Op dit ogenblik zijn er reeds 9000 meetposten ingevoerd en zo’n 2500bestekartikels.De codering voorziet meetposten die verdeeld zijn over een groot aan-tal domeinen en uitvoeringstechnieken waaronder ook renovatiewer-ken, onderhoud, herstellingswerken…

102 Loten744 Hoofdstukken2980 Hoofdgroepen3165 Artikelgroepen

Om de beheersbaarheid en bruikbaarheid te vergroten worden dezemeetposten in een database beheerd.

Release 6 laat u toe opeenvoudige wijze uw moe-derbestek te genererenvan waaruit projectbestek-ken opgebouwd worden.Zo wordt het op korte ter-mijn mogelijk eerst eenmeetstaat (of beknoptbestek) op te stellen endaarna het projectbestekte genereren. In de huidi-ge versie moeten de pro-jectgebonden keuzes nogbevestigd worden in deteksten zelf.

PRODUCT-ned 19-12-2006 09:25 Pagina 7

Cobosystems

B

8

ARCOM

Building Information FoundationRTS

Cobo Systems N.V./S.A an ArkoCompany

Construction CommunicationNetwork Pty

Construction Information Ltd

Construction Information SystemsAustralia (NATSPEC)

Construction SpecificationsCanada (CSC)

Construction SpecificationsInstitute (CSI)

CROW

Digicon Information Inc.

Gemeinsamer AusschussElektronik im Bauwesen (GAEB)

Institute of InternationalHarmonization for Building andHousing (IIBH)

NBS, RIBA Enterprises Limited

Norconsult Information Systems

STABU Foundation

Standards Norway

Swiss Research Centre forRationalization in Building andCivil Engineering (CRB)

URS Praha, a.s.

www.icis.orgCobosystems is lid vanICIS (InternationalConstruction InformationSociety), de overkoepe-lende organisatie vanbestekuitgevers.www.icis.org

Door afspraken te maken tussen Cobosystems N.V. in Belgiëen de Stichting STABU in Nederland wordt het veel makkelijkervoor fabrikanten om hun producten in de vorm van kant-en-klare bestekteksten beschikbaar te stellen, zowel voor Belgiëen Luxemburg als voor Nederland. Cobosystems verzorgt voorfabrikanten bestekteksten die aansluiten op de in België enLuxemburg gebruikte systematiek van het Neutraal Bestek. DeStichting STABU verzorgt voor de Nederlandse markt de zoge-naamde Fabrikantgebonden Product Specificaties als onder-deel van de STABU-besteksystematiek. Het Neutraal Bestekwordt uitgegeven in samenwerking met NAV, de VlaamseArchitectenorganisatie en heeft ongeveer 850 licentiehouders: architecten, openbare en private instellingen. De STABU-systematiek heeft ruim 1700 licentiehouders. Gezien de ergverschillende wetgeving, wijken de twee besteksystemen sterkaf van elkaar, wat aanleiding geeft tot zeer verschillendebestekteksten. Om fabrikanten te helpen deze hindernis teslechten, verlenen zowel Cobosystems als STABU de dienstaan fabrikanten om hun producten in de juiste beschrijving inde verschillende markten af te zetten.

Voor meer info : Cobosystems, Paul Kamerbeek, www.cobosystems.beStichting STABU, Herman Kervel, www.stabu.org

estektekstenBvan fabrikantenin de geheleBenelux

8-ICIS N 19-12-2006 16:17 Pagina 8

Cobosystems

9

Pag 9 19-12-2006 09:56 Pagina 9

Cobosystems

16 november 2006 tot 22 december 2006 tentoonstelling - architectuur:NU architectuuratelier (Arunas Arlauskas, ArmandEeckels en Halewijn Lievens), GentPlaats: deSingel, Desguinlei 25, 2018 AntwerpenInfo: www.desingel.be

30 november 2006 tot 14 januari 2007 tentoonstelling - architectuur:Wonen in Welvaart (1948-1973) - Wijken, huizen eninterieurs voor het goede leven Plaats: deSingel, Desguinlei 25 - 2018 AntwerpenInfo: www.desingel.be

11 januari 2007 tot 14 januari 2007 Land- en tuinbouwbeurs:Agriflanders 2007 - Vlaamse land- en tuinbouwbeurs Organisatie: Agriflanders / IWD vzw Plaats: Flanders Expo, Maaltekouter 1 - 9051 GentInfo: www.agriflanders.be

13 januari 2007 tot 21 januari 2007 Bouw- en renovatiebeurs: Bouw & Reno Plaats: Antwerp Expo (Bouwcentrum), Jan VanRijswijcklaan 191 - 2020 AntwerpenInfo: http://www.bouwreno.be

15 januari 2007 tot 20 januari 2007Bouwbeurs:Bau 2007 - MunchenPlaats: Neue Messe MunchenInfo: www.bau-muenchen.de

19 januari 2007 tot 28 januari 2007Bouwbeurs WiezePlaats: Oktoberhallen Wieze – Schrovestraat 18 –9280 WiezeInfo: 0495/532238 of info@rham.be; www.rham.be

27 januari 2007 tot februari 2007Bouw- en interieurbeurs:Wonen 2007Plaats: Nekkerhal Mechelen - 2800 MechelenInfo: info@expoplus.be, www.expoplus.be

2 februari 2007 tot 4 februari 2007Vakbeurs voor bouw, industrie, interieur, automati-satie en veiligheid:Pro@Work 2007 Plaats: Fabriekspand Roeselare, Roeselare Info: Group Vancanneyt Metaalwaren; Spoelenwielenlaan 8, 8860 Lendelede Tel: 051/31 13 96

4 tot 6 februari 2007 en 9 tot 11 februari 2007Bouwbeurs :Batimons Plaats: Mons-Expo av. Thomas Edison 27000 Mons

4 tot 6 februari 2007vakbeurs voor home improvement en tuin:DIY 2007: Dé vakbeurs voor home improvement entuin voor de Benelux en FrankrijkPlaats: Kortrijk Xpo – 8500 KortrijkInfo: tel. 056 24 11 11; www.diy-xpo.be

4 februari 2007 tot 7 februari 2007Interieurbeurs:Intirio 2007 – vakbeurs voor interieurdecoratie enhuislinnenPlaats: Flanders Expo - Maaltekouter 1 - 9051 GentInfo: info@intirio.be; www.intirio.be

5 februari 2007 tot 10 februari 2007Internationale Bouwbeurs 2007 - Utrecht (Nl)Plaats: Jaarbeursplein - NL-3521 UtrechtInfo: www.bouwbeurs.nl

9 februari 2007 tot 11 februari 2007Beurs voor bouw, interieur en omgeving:Maison Belle - Het huis is een droom die gebouwdmoet worden Plaats: Palais des Congrès de Liège - Esplanade deL'Europe 2 - 4020 LiegeInfo: www.maisonbelle.be

10 februari 2007 tot 18 februari 2007Bouwbeurs:In WonenPlaats: Antwerp Xpo – Jan Van Rijswijklaan 191 –2018 AntwerpenInfo: tel. 02 740 10 11; www.artexis.be

15 februari 2007 tot 6 mei 2007 tentoonstelling - architectuur:Kazuyo Sejima & Ryue Nishizawa (SANAA) / WalterNiedermayrOut of the light / Into the shadow Plaats: deSingel - Desguinlei 25 - 2018 AntwerpenInfo: www.desingel.be

15 februari 2007 tot 25 maart 2007 tentoonstelling - architectuur:Noumenon (Carl Desmet, Jodie Hruby), Brussel Plaats: deSingel - Desguinlei 25 - 2018 AntwerpenInfo: www.desingel.be

22 februari 2007 – 4 maart 2007 Bouwbeurs:Batibouw 2007 – Internationale beurs voor Bouw,renovatie en interieurInternationaal salon voor bouw, renovatie en inrichting Plaats: Brussels Expo – Belgiëplein – 1020 Brussel Info: Batibouw S.A., tel. 02/663 14 00, fax 02 660 47 13, info@batibouw.com

23 februari 2007 tot 26 februari 2007Tuinbeurs:Tuin Expo Antwerpen Plaats: Antwerp Xpo – Jan Van Rijswijklaan 191 –2018 AntwerpenInfo: www.tuinexpo.com

2 maart 2007 tot 5 maart 2007 Tuinbeurs:Tuin Expo Kortrijk Plaats: Kortrijk Xpo – 8500 KortrijkInfo: www.tuinexpo.com

6 maart 2007 – 10 maart 2007 vakbeurs voor de installatiesector:ISH - Frankfurt (Duitsland)Plaats: Messe Frankfurt (D)

16 maart 2007 tot 18 maart 2007Tuinbeurs:Tuin & TrendsPlaats: Nekkerhallen Mechelen – 2800 MechelenInfo: www.tuinexpo.com

17 maart 2007 - 25 maart 2007Woonbeurs CharleroiPlaats: Charleroi Expo – 6041 Charleroi

17 maart 2007 - 25 maart 2007evenement voor interieur, tuin & zwembad:Sfeer 2007Plaats: Flanders Expo - Maaltekouter 1 - 9051 GentInfo: www.sfeer.be

18 april 2007 – 23 april 2007 Interieurbeurs – Italië:Salone del Mobile - Milaan Plaats: nieuwe beursgebouw bij Malpensa: FieraMilano Rho

19 april 2007 - 26 mei 2007 tentoonstelling - architectuur:Kris Kimpe & Bruno PoelaertPlaats: deSingel - Desguinlei 25 - 2018 AntwerpenInfo: www.desingel.be

20 april 2007 - 24 april 2007 Bouwbeurs:Batimoi 2007 – beurs voor bouw, renovatie en deco-ratie, zwembadenPlaats: Wex, rue des 2 Provinces - Zone de laFamenne – 6900 Marche-en-FamenneInfo: tel. 084 34 08 00, wex@wallonie-expo.be,www.wex.be

10 mei 2007 – 11 mei 2007 Contactdagen op maat voor architecten, interieurar-chitecten, interieurvormgevers en ingenieursbureaus:Architect@WorkPlaats: Kortrijk Xpo - 8500 Kortriijk Info: www.architectatwork.be

15 juni 2007 - 17 juni 2007Tuinhappening:Hobbytuin Zomerhappening. Plaats: plantentuin Meise – Nieuwelaan 381860 MeiseInfo: www.happenings.be/rekad/

5 september 2007 – 9 september 2007vakbeurs voor machines en materiaal voor bouw,industrie, milieu:Matexpo Plaats: Kortrijk Xpo - 8500 Kortriijk Info: www.matexpo.com

3 oktober 2007 - 5 oktober 2007 Europese vakbeurs voor oppervlaktetechnieken:Matexpo EurofinishToegang: Enkel vakpubliek Plaats: Flanders Expo - Maaltekouter 1 - 9051 GentInfo: www.eurofinish.be

BEURZEN EN EVENEMENTEN IN BINNEN- EN BUITENLAND

10

agenda

Agenda-ned 18-12-2006 16:03 Pagina 10

De parel in de woningbouwDe parel in de woningbouw

Argexkorrels worden Argexkorrels worden

met silowagens geblazenmet silowagens geblazen

met een rendement van met een rendement van

30m³/uur. Ideaal voor alle30m³/uur. Ideaal voor alle

types van aanvullingen in types van aanvullingen in

de GWW en vloerisolatie inde GWW en vloerisolatie in

de woningbouw.de woningbouw.

Meer info?

Argex NV—Kruibeeksesteenweg 227

2070 Zwijndrecht

Tel 03 250 15 15

Fax 03 250 15 00

info@argex.be—www.argex.be

26-WTCB+EMMER F 19-12-2006 14:44 Pagina 11

Cobosystems

Op twee gebieden werden recent voorschriften uitgeschreven die de algemene veiligheid vande mensen kan bevorderen, nl. op het vlak van brandbeveiliging en op het vlak van inbraak-beveiliging.

op het vlak van brandbeveiliging • in Wallonië, moeten sinds 1 juli 2006 alle

woningen voldoen aan een uitvoeringsbe-sluit van 21 oktober 2004, in verband metrookmelders in gebouwen.

• Voor Brussel is sinds juni 2004 eenministerieel besluit van toepassing, datslaat op verhuurde woningen.

• Voor Vlaanderen bestaat sinds 7 mei 2004een decreet, maar het blijft wachten op deuitvoeringsbesluiten.

V

12

BrandbeveiligingIn België sterven elk jaar een honderdtal men-sen in een brand. Brand maakt de meesteslachtoffers in privé-woningen. Vooral 'snachts is hij een zeer gevaarlijke vijand. Hetvuur kan geruime tijd smeulen alvorens debrand zich echt ontwikkelt en uitbreidt naar deandere kamers. Tijdens die eerste fase wor-den er reeds giftige rookgassen gevormd diekunnen bedwelmen en verstikken. In enkeleminuten kunnen ze de slachtoffers doden langvoordat de vlammen hen bereiken.

Minimale installatie voor de (brand)beveili-ging in woningenHet informeren van de bouwheer inzake diensveiligheid, ook op het gebied van brandrisicos,behoort mede tot de maatschappelijke verant-woordelijkheid van de ontwerper of projectont-wikkelaar.

De eerste interventiemiddelen:Draagbare blustoestellen, brandhaspels enbranddekens zijn eerste interventiemiddelendie, bij een kleine brand, door de bewonerskunnen worden gebruikt. De eigenaars van een eengezinswoning dienog niet beschikken over de eerste interven-tiemiddelen, kunnen hiervoor terecht bij gespe-cialiseerde firma's. De regelgeving legt reedsdraagbare blustoestellen en brandhaspels opin de gemeenschappelijke delen van bestaan-de appartementsgebouwen, en zeker in recentgebouwde appartementen (opgetrokken na 1 januari 1998).Zelfs indien het niet wettelijk verplicht is, is hetnuttig om in de woning over minstens één blus-middel te beschikken, en te weten hoe hetgebruikt moet worden.

oor uw veiligheid

(minimale)

Wat betreft inbraakbeveiliging Er bestaat sinds kor t een vernieuwdTypebestek voor inbraakvertragend schrijn-werk en beglazing. Dit project TIS-inbraak steunt op twee peilers:enerzijds de risicoanalyse, anderzijds hettypebestek. Waar de eerste een idee geeftvan de vereiste beveiligingsgraad van eengebouw, schrijft het typebestek de nodigeinbraakvertragende maatregelen voor, vantoepassing op het schrijnwerk.

BEVEILIGING-ned 18-12-2006 16:09 Pagina 12

De rookdetectorRook bevat een kleurloos en reukloos kool-stofmonoxide waarvan men in een diepe slaapkomt. Wanneer je dus in bed ligt wanneer debrand ontstaat, heb je heel weinig kans om teontsnappen. Een goed geplaatste woningde-tector zal evenwel snel de rook detecteren,waarna een scherp geluidssignaal de aanwezi-gen tijdig wekt. Het installeren van woningdetectoren laat toede brand sneller te ontdekken, de woning tijdigte evacueren, het begin van brand eventueelnog te blussen met een blusdeken, water ofeen brandblusser. Rookdetectoren zijn nu al verplicht in Wallonië,in alle verhuurde panden in Brussel, en wel-licht binnenkort in Vlaanderen (er is al eendecreet, het blijft wachten op de uitvoerings-besluiten).Opgelet: enkel rookdetectoren met eenBOSEC-goedkeurig voldoen aan de voorschrif-ten van het Waalse decreet. (ziewww.bosec.be)

Het handblusapparaatElke auto is verplicht uitgerust met een (poe-der)brandblusapparaat. Hoewel het gevaar opbrand in een woning even reëel is, zal menslechts in een minderheid van de woningeneen brandblusapparaat aantreffen. Waar vooropenbare gebouwen en grotere gebouweenhe-den brandvoorschriften gelden, is dit voor par-ticuliere woningen niet het geval. Hoewel hetniet verplicht is (in België), lijkt een brandblus-apparaat op de juiste plek, mede gezien delage kostprijs ervan, een verstandige investe-

ring. De meeste draagbare blustoestellen zijngevuld met 6, 9 of 12 kg bluspoeder en met 6of 9 l schuim (water en additieven).Voor een woning worden draagbare blustoe-stellen met schuim of ABC poeder gebruikt dieeen BENOR en een ANPI goedkeuringslabeldragen. Ze zijn door ANPI en APRAGAZbeproefd en voldoen aan de Belgische enEuropese normen.Beveilig een woning/appartement NIET meteen afgedankt blustoestel uit de wagen. Ditbevat slechts één kilogram bluspoeder en devervaldatum is verstreken. De blussers in devorm van spray of spuitbussen, zoals je dievindt in grootwarenhuizen en doe-het-zelf-zaken, zijn evenmin geschikt.Voorzie minstens één toestel op een centraleplaats die steeds bereikbaar is, ook bij brand.Lukt dit niet, plaats dan meerdere toestellen.Denk bijvoorbeeld aan een eengezinswoningmet meerdere verdiepingen. Plaats dan opelke verdieping één blustoestel; Andere plaatsen waar het verstandig is eenblusapparaat te plaatsen zijn aan de buiten-kant van de toegangsdeur naar de keuken, destookketel, de garage. In een appartementsgebouw worden de keuzeen de opstellingsplaats van de blusmiddelen inde gemeenschappelijke delen bepaald door deterritoriaal bevoegde brandweer.

Het branddekenMinder evident dan het brandblusapparaat,maar zeker even nuttig, is een branddeken.Een branddeken steekt opgevouwen in eenronde of rechthoekige houder die bij voorkeureen rode kleur heeft. De houder wordt aan demuur bevestigd. Branddekens zijn vervaardigduit een onbrandbare stof en zijn in verschil-lende formaten verkrijgbaar (zie ook Tips).

Verbetering op gebied vaninbraakbeveiliging

Indien men een afdoende mate van inbraak-beveiliging wenst te bereiken, is een geïnte-greerde aanpak vereist. Men dient met anderewoorden zowel aandacht te schenken aan deorganisatorische, bouwkundige, mechanischeals elektronische aspecten van dit probleem. • Organisatorische maatregelen strekken er

vooral toe de woning voor de dief onaan-trekkelijk te maken, hem geen gelegenheidte geven en de buit zo laag mogelijk te hou-den door o.a. een goed sleutelbeheer, hetscheppen van een bewoonde indruk, hetmerken en registreren.

• Bouwkundige maatregelen hebben tot doelde weerstand van toegangen en uitgangen

en van alle andere gevelopeningen te verho-gen: degelijke sloten, gelaagd glas, ...

• Mechanische en elektronische beveiliging isin sommige gevallen een noodzakelijke aan-vulling van de voorgaande maatregelen enheeft naast een algemeen afschrikkendefunctie de taak een inbraak of een pogingertoe te detecteren en de omwonenden ende politiediensten rechtstreeks of onrecht-streeks te alarmeren.

De samenhang tussen deze maatregelen isvoor de hand liggend: een niet gesloteninbraakwerende deur heeft weinig of geen nut,evenals een detectiesysteem waaraan geengevolg wordt gegeven.Als gevolg van recente golven van inbraken zietde bouwsector zich ertoe verplicht technischvolwaardige en betaalbare oplossingen voorhet beveiligen van gebouwen en goederen aante bieden. In dit kader past het TIS-project‘Inbraakbeveiliging’, dat tot doel heeft techni-sche innovaties te stimuleren bij schrijnwer-kers die actief zijn in dit domein.• Risicoanalyse: Om het risico op inbraak

voor een gebouw in te schatten, kan een risi-coanalyse uitgevoerd worden. Een eenvoudi-ge checklist laat toe te beoordelen tot welkerisicoklasse het gebouw behoort (ziewww.tis-inbraak.be). Aan de hand van dezerisicoklasse kan men de inbraakvertragendemaatregelen bepalen die dienen getroffente worden via het schrijnwerk. Dit gebeurtdoor middel van een typebestek.

• Typebestek: De idee achter het typebestek(te downloaden op www.tis-inbraak.be) isdat er bij een groter inbraakrisico (afhanke-lijk van de risicoklasse) strengere maatrege-len vereist zijn en dat het betreffendeschrijnwerkelement bijgevolg ook moetbeantwoorden aan een hogere weerstands-klasse (WK). Het typebestek somt per mate-riaalsoort de mechanische maatregelen opdie moeten genomen worden opdat het ele-ment zou voldoen aan de beoogde weer-standsklasse uit de Europese ontwerpnor-men prEN 1627 tot 1630

Het typebestek beschrijft 4 risicoklassen, dieaanleiding geven tot 3 weerstandsklassen.Volgende inbraakvertragende schrijnwerkele-menten worden besproken: deuren, ramen,schuiframen en –deuren, dakvlakvensters, rol-luiken, garagepoorten, kelderopeningen, licht-koepels, verandadaken.

Cobosystems

13

TIPS

De stof waaruit het branddeken is vervaardigd: • moet soepel en voldoende zwaar zijn zodat het correct op de

brandende ketel kan worden gelegd en blijvend de luchttoevoer(zuurstof) kan afsluiten,

• mag niet waterafstotend zijn.Hang de houder met het branddeken in de keuken: • op een gemakkelijk bereikbare plaats (zeker niet bij het fornuis), • op een hoogte die afhankelijk is van je eigen grootte en van de

afmetingen van het deken. Er moet ook nog voldoende ruimte vrijzijn om het deken uit de houder te trekken zonder dat het ergensblijft achterhangen. Bij een barbecue of fonduemaaltijd houd jehet branddeken bij de hand.

Vouw het deken zorgvuldig op alvorens het opnieuw op te bergen inzijn houder. Volgens de Europese norm EN 1869 moet je het blusdeken weg-gooien en vervangen nadat je het hebt gebruikt voor het blussen vaneen brand. In plaats van een branddeken kan je ook een vochtige,niet-synthetische dweil gebruiken.

BEVEILIGING-ned 18-12-2006 16:09 Pagina 13

Cobosystems

14

berichten PRODUCT IN DE KIJKER

NIEUW WATERDICHTINGSSYSTEEM VOOR PARKEERDAKENVAN PENTAGON PLASTICSPentagon Plastics heeft recent een doeltreffend systeem ontwikkeld omparkeerdaken waterdicht te maken en te beschermen. Het Flexideck Xeros Topdeck-systeem is een elastisch PUR-coating-systeem dat vloeibaar en koud aangebracht wordt veilig en zonder brand-gevaar.Het systeem bezit een uitstekende chemische weerstand en biedt zo eenbescherming tegen olie, brandstof en andere chemicaliën die op par-keerdaken voorkomen. De coating hecht op de meeste ondergronden.Door het naadloze en elastomerische karakter wordt een volledig water-dicht membraan verkregen zonder naden of overlappingen.Waterinfiltratie is uitgesloten dankzij de uitzonderlijke scheuroverbrug-gende eigenschappen die thermische en structurele bewegingen opvan-gen. Het systeem beschermt het dak niet alleen langdurig tegen neer-slag, maar ook tegen vorst en zon. Het geheel is waterdampdoorlatend,zodat vocht en waterdamp uitdrogen zonder blazen te veroorzaken of zon-der aan hechting te verliezen.

Waterdichte garantieHet speciaal ontwikkelde Flexideck Xeros-systeem biedt een volledigewaterdichting en bescherming aan parkeerdaken met een productgaran-tie van 10 jaar.Om parkeergarages volledig te beschermen bestaat bovendien hetFlexideck Xeros Interdeck-systeem. Dit is een decoratief beschermendcoatingsysteem voor de onderliggende cementgebaseerde parkeerdek-ken en is een vereenvoudigde versie van het Topdeck-systeem.

Pentagon Plastics09 381 65 00info@pentagonplastics.be www.pentagonplastics.be

warringtonfiregentglobal safety

TESTTEST het brandgedrag van uw bouwproducten

HELPTHELPT u door de CE-certifi catieprocedures

ADVISEERTADVISEERT over brandveiligheidsproblemen

VERIFIEERTVERIFIEERT de overeenkomstigheid met brandvoorschriften

Warringtonfiregent nv is een spin-offbedrijf van de Universtiteit Gent en combineert het onderzoekspotentieel van de universiteit met de wereldwijde ervaring van de Warrington Fire Group

WFRGENT NV - Ottergemsesteenweg-Zuid 711 - B-9000 Gent - Belgiët: +32/(0)9 243 77 50 - f: +32/(0)9 243 77 51 - e: info@warringtonfi regent.net

14-15-16-NIEUWS-N 19-12-2006 12:20 Pagina 14

Cobosystems

15

ADRESWIJZIGINGEN

L-Door : Nieuw adres : Denderstraat 29; B-1770 LiedekerkeTel. 053 66 73 76; Fax 053 66 94 02

Resi-ConnNieuw adres : Motstraat 72 hal 9; B-2800 MechelenTel. 015 44 32 20; Fax 015 44 32 28

Stiebel Eltron (AEG) : Nieuw adres : Havenlaan 104; B-1000 BrusselTel. 02 423 22 22 ; Fax 02 423 22 12

Weyerhaeuser :Nieuw adres : Schepersweg 3A8; Nl-6049 CV Herten (Roermond)Tel. 0031 (0)475 399 740; Fax 0031 (0)475 310 271

(deze opsomming is niet limitatief, voor actuele adresgegevensvan alle bedrijven en organisaties, zie www.cobosystems.be)

Forbo Swift Adhesives brengt een nieuw gevelmembraanop de belgische markt, waarmee kleurige accenten kun-nen worden gelegd. Het gevelmembraan wordt voorna-melijk toegepast als dampopen gevelafdichting achterstructuurbeglazing, als (water)afdichting achter struc-tuurbeglazing, gerekt staal of houtbekleding.Stamisol Color is de optimale toevoeging voor open, ver-luchte gevels, voor bijzondere visuele effecten achter degevelbekleding. Onder gerekt staal, hout of textiel biedtStamisol Color interessante transparantie-effecten, ofveranderende perspectieven. Stamisol Color garandeert minimaal 10 jaar UV-weer-stand en is ondermeer verkrijgbaar in de kleuren rood,geel, turqoise, blauw, zwart, wit, beige, lichtgrijs en don-kergrijs (voor 2007 wordt dit kleurenassortiment verderuitgebreid). De folie wordt geleverd op rollen van 2,5 mop 25 m en laat zich gemakkelijk bewerken, versnijden,kleven, …. Naast de folie wordt ook een uitgebreidgamma (plaatsings)toebehoren geleverd, die toelatenhet product optimaal te verwerken.

Forbo Swift Adhesives Tel. 0031 (0)416 358 200;andreas.silk@forbo.com; www.forbo.com

STAMISOL COLOR – EEN KLEURRIJK PRODUCT !

14-15-16-NIEUWS-N 19-12-2006 12:20 Pagina 15

Cobosystems

16

berichten PRODUCT IN DE KIJKER

NIEUWE HOOFDKANTOOR VAN TRESPA-PARTNERINPEK WIL (EN ZAL) FANTASIE VAN ARCHITECTENPRIKKELENHet nieuwe hoofdkantoor van Inpek in Vipiteno isuniek. Dit gebouw, dat gebruikt wordt door de part-ner van Trespa in Italië, is een indrukwekkend staal-tje architectuur dat prima in zijn omgeving past ende paneelproducten van Trespa voor exterieur- eninterieurtoepassingen op een ongebruikelijke manieraan het publiek presenteert.Het nieuwe kantoor met showroom is ontworpen door deItaliaanse architect Enrico Massagrande en bevindt zich in debuurt van de Brennerpas, vlakbij de grens met Oostenrijk. Dearchitect wilde een gebouw ontwerpen dat het landschap zouweerspiegelen en aanvullen. Zo is de verhoging aan de voorkantbijvoorbeeld schuin, in lijn met het onregelmatige karakter van delocatie. De architect wilde optimaal gebruikmaken van de toepas-singen en het potentieel van Trespa Meteon en Virtuon panelen. Vanaf een afstand bezien wordt de omgeving rond het gebouwgedomineerd door de expressieve achtergrond van de bergen, dekale rotsen en de steeds veranderende kleuren van de seizoenen.Deze geologie en kleuren heeft de architect willen laten terugko-men in de verhoogde gedeeltes van het gebouw door een belijningaan te brengen met donkere en lichte Trespa Meteon panelen.Soms wordt het strakke geometrische patroon van de wanden envensters onderbroken door andere wanden die de volle hoogte vanhet gebouw bestrijken en gemaakt zijn van onregelmatige gevorm-de, gekleurde Trespa Meteon panelen. Het meest dominerende element is de ‘Golf van het leven’, diehet gebouw omgeeft en ook gemaakt is van Trespa Meteonpanelen. Hier heeft de architect opnieuw geprobeerd de natuurte symboliseren, meer bepaald de manier waarop de natuure-lementen interessante onregelmatige, golvende vormen kunnenvoortbrengen. Langs de hoofdingang zijn kwartssteentjesgebruikt om een stroming te verbeelden en het licht te reflec-teren. 's Nachts wordt als totaaleffect de uitstraling van kunst-hout opgewekt. Het totale ontwerp is bedoeld om de fantasie teprikkelen.Aan de binnenkant zet het gebouw de dialoog met de natuurvoort. De inkom is voorzien van grasgroene vloerbedekking diede buiten- en binnenkant naadloos met elkaar verbindt. Groteramen geven constant uitzicht op het golfpatroon van TrespaMeteon aan de buitenkant van het gebouw, terwijl het land-schap en de bergen zoveel mogelijk in het zicht wordengeplaatst. De natuur komt het gebouw binnen via allerlei kleu-ren, vormen en lichteffecten, zodat alles, van de grootste ruim-te tot het kleinste detail, er volledig van doordrenkt raakt. Hetresultaat is een buitengewone presentatie van unieke vormen,kleuren en structuren waarbij abstracte ideeën worden ver-mengd met functionele en conventionele beelden.

TrespaTel. 0800 15 501www.trespa.be

14-15-16-NIEUWS-N 19-12-2006 12:20 Pagina 16

Cobosystems

17

Architecten die tijdwinst willen realiseren,hebben er voordeel bij te werken met eengestructureerd éénheidsbestek, dat alle nodi-ge werkposten omvat. Cobosystems biedthierop een antwoord door zowel een neutraalbestek (in samenwerking met NAV, deVlaamse Architectenorganisatie) aan te bie-den, als fabrikanten bestekteksten.

Ieder jaar kiezen tientallen fabrikanten ervoorCobosystems hun merkgebonden bestektek-sten op te laten stellen en te verspreiden.Deze vormen een door de architecten envoorschrijvers sterk geapprecieerde aanvul-ling op het Neutraal Bestek, dat 10 jaar nazijn introductie meer dan 1000 geregistreer-de gebruikers telt.

Fabrikanten die kiezen aan te sluiten op dezesystematiek, stellen niet alleen hun product-kennis ter beschikking van de ontwerper,maar optimaliseren de informatiestroom doortoevoeging van productinformatie en uitvoe-ringsrichtlijnen (via linken).

De bestekschrijver apprecieert de extra ser-vice die deze fabrikanten biedt, en beloonthun hiervoor door deze producten op tenemen in het projectbestek, misschien zelfsin het “moederbestek”. Zo hebben de fabri-kanten ook meteen hun doel bereikt : eenstukje verkoop realiseren.

Samen met de fabrikanten biedtCobosystems een compleet dienstenpakket,dat het gebruiksgemak van de ontwerpers envoorschrijvers ten goede komt:•de redactie schrijft bestekteksten op basis

van de technische productgegevens van defabrikant.

•deze bestekteksten krijgen hun plaatstoegewezen in het Facet Werkproces (hetcompleet traject van het bouwproces), maarze kunnen ook makkelijk opgevraagd wor-den via de merknamen en de bedrijfs-gegevens van de fabrikanten.

•de bestekteksten zelf zijn opgebouwd inMS-Word en sluiten naadloos aan bij hetNeutraal Bestek (dat momenteel meer dan2500 bestekteksten omvat).

•Door toepassing van de “outlining” in Worden een weloverwogen formattering zijn zehandig verwerkbaar. Een meetstaatopstellen in Excel, op basis van dezebestekteksten wordt hierdoor sterk vereen-voudigd.

BestekserviceVoor fabrikanten met een uitgebreid leve-ringsprogramma kan Cobosystems een “intel-ligente zoekboom” ontwikkelen of kunnen viaeen database met een opbouw van “vragenen mogelijke antwoorden” op een gebruiks-vriendelijke manier producten geselecteerden voorgeschreven worden.

Iedereen die professioneel met bouwen te maken krijgt, kan de centrale plaats van hetlastenboek, het bestek, als draaischijf van de informatie-uitwisseling tussen ontwerpers enuitvoerders niet ontkennen.Het belang ervan neemt zelfs nog toe, nu de bouwheer of gebouwbeheerder meer dan ooit dekosten wil beheersen (minimaliseren) en kwaliteit wil maximaliseren, zowel tijdens het bou-wen, als erna, tijdens het gebruik van het gebouw.

estekteksten en bestek-service: garanties voorkwaliteit “in”bouwen

B

DOENSurf naar www.bestekservice.bevoor de nieuwstebestekteksten!

www.bestekservice.be

www.cobosystems.be

Cobosystems is lid van van ICIS, deoverkoepeldende wereldwijde organi-satie van bestekuitgevers.

www.icis.org

Met behulp van een bestekservice is hetopstellen of kiezen van een bestektekst eenstuk makkelijker, bovendien worden foutieveof onmogelijke keuzes en specificaties hier-door uitgesloten!

VerspreidingDe fabrikanten bestekteksten zijn vrijbeschikbaar op www.cobosystems.be.De Cobosystems website heeft dagelijks1000 à 1500 unieke bezoekers!Ook op www.bestekservice.be kan elke archi-tect of voorschrijver terecht voor de nieuwstefabrikanten bestekteksten! Deze wordenregelmatig bijgewerkt en aangevuld.

Maandelijks organiseer t Cobosystemsbestekinfodagen en demo’s, vaak in samen-werking met NAV of fabrikanten. Hierop wordthet belang van goed opgebouwde en kwali-teitsvolle bestekteksten gedemonstreerd,zowel aan beginners als aan gevorderdebouwprofessionelen.

BESTEKSERVICE-ned 18-12-2006 16:07 Pagina 17

DEEL 1 RUWBOUWLOT 13 FUNDERINGEN13.50.--. FUNDERINGEN - BESCHERMINGSSYSTEMEN EN TOEBEHOREN13.58.00. FUNDERINGEN - VOCHT ISOLERENDE SYSTEMEN

WULVA13.80.--. FUNDERINDEN - DIVERSE UITVOERINGEN13.84.00. DOORBREKINGEN VOOR NUTSVOORZIENINGEN

EMMER SERVICE

LOT 14 RIOLERING [ONDERBOUW]14.50.--. RIOLERINGSNET - INDIVIDUELE BEHANDELINGSINSTALLATIES VOOR HUIS

HOUDELIJKE AFVALWATER14.51.00. ANAEROBE SYSTEMEN

OLIVIER14.52.00. AEROBE SYSTEMEN [NBN EN 12255-1:2002]

OLIVIER

LOT 15 GEWAPEND BETON15.40. VLOERPLATEN IN GEWAPEND BETON15.41.00. DRAAGVLOEREN UIT ZELFDRAGENDE ELEMENTEN

ECHO15.90.--. DIVERSE ANDERE ELEMENTEN15.93.00. DRAGENDE & NIET-DRAGENDE KELDERS

OLIVIER15.95.00. GARAGESMEERPUTTEN

OLIVIER15.A0.--. SPECIALE UITVOERINGEN15.A4.00. BOUWVOEGEN

DOW CORNING

LOT 16 STAAL16.30.--. KOLOMMEN IN STAAL16.37.00. KOLOMBRANDBESCHERMING DOOR BUITENBEKLEDING

PROMAT

LOT 17 METSEL- EN STEENWERKEN, INGEGRAVEN CONSTRUCTIES17.20.--. BESCHERMINGEN EN VOORBEREIDENDE WERKEN17.22.00. BESCHERMING VAN BOVENGRONDS METSELWERK

WULVA17.30.--. METSELWERKEN MET STENEN EN BLOKKEN17.32.00. NIET-DRAGENDE BINNENWANDEN

ISOLAVA17.34.00. LATEIEN EN PRELINTELEN VOOR BINNEN- EN BUITENMETSELWERK

BAT CONTINENTAL17.3A.00. MORTELS VOOR METSELWERKEN VOLGENS NBN EN 998-2:2003

BEAMIX17.40.--. PAREMENTMETSELWERK17.41.00. BLOKKEN EN STENEN

SCHEYS BETON / WELSHSLATE17.60.--. GEVELBEKLEDING MET STEENACHTIG MATERIAAL17.62.00. BREUKSTENEN

WELSHSLATE17.80.--. DIVERSEN VOOR PARAMENTMETSELWERK17.81.00. VOEGWERKEN EN ANDERE VOEGEN OP METSELWERK

DOW CORNING317.82.00. BEVESTIGINGSMIDDELEN, VERANKERINGEN, METSELWERKONDER-

STEUNINGEN, …BAT CONTINENTAL / HALFEN FRIMEDA

17.88.00. WAPENINGENBAT CONTINENTAL

17.8A.00. MORTELS VOOR PAREMENTMETSELWERK VOLGENS NBN EN 998-2:2003BEAMIX

LOT 18 GEVELAFWERKINGEN18.30.--. GEVELBEKLEDING MET PANELEN18.31.00. ISOLERENDE DUBBELWANDIGE PROFIELPANELEN

JORIS IDE18.40.--. GEVELBEKLEDINGEN MET PLAATMATERIAAL [niet geprofileerd]18.42.00. PLATEN ZONDER OVERLAP OP ACHTERCONSTRUCTIE

TRESPA18.60.--. GEVELBEKLEDING MET PROFIELELEMENTEN EN -PLATEN18.61.00. PROFIELPLATEN

JORIS IDE18.64.00. PLANKPROFIELEN

JORIS IDE18.68.00. BINNENDOZEN

JORIS IDE18.90.--. HULPSTUKKEN EN DIVERSE ELEMENTEN VOOR GEVELWERKEN18.91.00. DORPELS, LEKLIJSTEN, DORPELSAFDEKKERS, ...

ROVAL18.93.00. MUURAFDEKELEMENTEN

ROVAL18.94.00. KROONLIJSTAFWERKINGEN

TRESPA

LOT 19 GEVELSYSTEMEN19.90.--. DIVERSEN GEVELSYSTEMEN19.91.00. WATERDICHTINGSSTROKEN

WULVA19.94.00. TOEBEHOREN, HULPSTUKKEN, DIVERSEN VOOR STRUCTURELE BEGLAZING

[SGG]DOW CORNING

19.95.00. TOEBEHOREN, HULPSTUKKEN, DIVERSEN VOOR STRUCTURELE VOEGENDOW CORNING

DEEL 2 STRUCTUREN, TIMMERWERKEN EN SKELETBOUWLOT 24 TIMMERWERKEN - HELLENDE DAKEN24.40.--. ZELFDRAGENDE DAKELEMENTEN VOOR HELLENDE DAKEN24.41.00. SANDWICH DAKELEMENTEN VOOR HELLENDE DAKEN [tweeschalig]

OPSTALANUNIDEK

24.42.00. DAKELEMENTEN VOOR HELLENDE DAKEN [éénschalig]OPSTALAN

Cobosystems

18

LOT 25 TIMMERWERKEN - PLATTE DAKEN25.40.--. ZELFDRAGENDE DAKELEMENTEN VOOR PLATTE DAKEN25.41.00. SANDWICH DAKELEMENTEN VOOR PLATTE DAKEN [tweeschalig]

UNIDEK

LOT 28 BRANDBESCHERMING VAN STRUCTUREN & TIMMERWERKEN, ...28.60.--. BRANDBESCHERMING VAN VLOERCONSTRUCTIES28.64.00. RECHTSTREEKSE BRANDBESCHERMING VAN HOUTEN VLOEREN - BRANDAAN-

VAL IN BEIDE RICHTINGENPROMAT

DEEL 3 DAKWERKENLOT 31 ONDERDAKEN, DAKISOLATIE…31.20.--. ONDERDAKEN, ...31.23.00. ONDERDAKPLATEN

JORIS IDE31.30.--. PLATTE DAKISOLATIE31.31.00. SYSTEMEN VOOR DAKISOLATIE AAN DE BUITENKANT

ROCKWOOL / UNIDEK

LOT 32 DAKWERKEN - LEIEN, PANNEN, …32.40.--. LEIEN, …32.41.00. DAKAFWERKING MET LEIEN

WELSHSLATE

LOT 33 DAKWERKEN - DAKAFDICHTING33.30.--. BAANVORMIGE DAKAFDICHTINGEN OP PLATTE OF LICHT HELLENDE DAKEN33.32.00. MEMBRANEN – EENLAAGSE DAKDICHTINGEN

WULVA

LOT 34 METALEN DAKBEDEKKINGEN34.20.--. DAKAFWERKING MET GEPROFILEERDE METALEN ELEMENTEN34.21.00. PROFIELPANELEN

JORIS IDE34.25.00. DAKRANDEN

ROVAL

LOT 35 GROENDAKEN35.80.--. GROENDAKEN - DAKDICHTINGSSYSTEMEN35.84.00. GROENDAKEN - DAKDICHTINGSMEMBRANEN - EENLAAGSE DAKDICHTINGEN

VOOR EXTENSIEVE BEGROEIINGWULVA

35.86.00. GROENDAKEN - DAKDICHTINGSMEMBRANEN - EENLAAGSE DAKDICHTINGEN VOOR INTENSIEVE BEGROEIINGWULVA

LOT 36 DAKWATERAFVOER36.20.--. DAKGOTEN36.21.00. DAKGOOTBEKLEDINGEN

WULVA36.70.--. REGENWATERTANKEN EN -RESERVOIRS / BUITENSHUIS GEPLAATST

[zie onder 14.90.]36.72.00. ONDERGRONDSE HEMELWATERPUTTEN - PREFAB COMBITANKS

OLIVIER36.73.00. ONDERGRONDSE HEMELWATERPUTTEN - PREFAB TANKS

OLIVIER

DEEL 4 SPECIALE TECHNIEKEN - VERWARMING & SWW, VENTILATIE, HVAC...LOT 40 CENTRALE VERWARMING40.60.--. CENTRALE VERWARMINGSINSTALLATIES - REGELING40.64.00. INSTALLATIE-ONDERDELEN - LOKALE REGELING - KRANEN

COMAP40.B0.--. C.V. - VLOERVERWARMING40.B9.00. DIVERSE HULPSTUKKEN EN TOEBEHOREN VOOR VLOERVERWARMING

COMAP

LOT 42 CENTRALE VERWARMING - BIJZONDERE INSTALLATIES42.30.--. PARTICULIERE STOOKOLIERESERVOIRS (-TANKS) - P3 & P4 PRODUCTEN -

[minder dan 5000 L]42.31.00. STOOKOLIERESERVOIRS (-TANKS) - INDIVIDUELE INSTALLATIES

OLIVIER

LOT 49 HVAC-INSTALLATIES - LUCHT-COMPONENTEN49.60.--. LUCHTTOEVOER- EN AFZUIGKANALEN [niet behorend tot 49.50]49.62.00. ZELFSTANDIGE LUCHTAFVOERKANALEN [ook rookafvoer]

[Ro volgens NBN S 21-207]PROMAT

DEEL 5 SPECIALE TECHNIEKEN - ELEKTRICITEITLOT 50 ELEKTRICITEIT IN HUISHOUDELIJKE LOKALEN OF PLAATSEN (BA1)50.50.--. BINNENINSTALLATIES - ELEKTRISCH TRANSPORT50.52.00. KABELBANEN, BUIZEN, GOTEN, ZUILEN, DOORVOERINGEN

DOW CORNING

DEEL 6 SPECIALE TECHNIEKEN - SANITAIRLOT 61 SANITAIRE INSTALLATIES VOOR PARTICULIEREN61.40.--. SANITAIRE KRAANWERK61.43.00. SANITAIRE KRAANWERK - EENGREEPSMENGKRANEN

IDEAL STANDARD61.44.00. SANITAIRE KRAANWERK - THERMOSTAATKRANEN

IDEAL STANDARD61.70.--. SANITAIRE TOESTELLEN VOOR BADKAMERS EN ANDERE SANITAIRE RUIMTEN61.72.00 WASTAFELS

IDEAL STANDARD61.73.00. WC-POTTEN, SPOELBAKKEN...

IDEAL STANDARD61.75.00. URINOIRS ZONDER INGEBOUWD WATERSLOT NBN EN 80:2001

IDEAL STANDARD61.77.00. BADEN, WHIRLPOOLS, JACCUZI...

IDEAL STANDARD61.78.00. STORTBADBAKKEN, DOUCHEBAKKEN

IDEAL STANDARD

Overzicht fabrikanten bestekteksten

BESTEKSERVICE-ned 18-12-2006 16:07 Pagina 18

Cobosystems

19

LOT 62 SANITAIRE INSTALLATIES VAN OPENBARE GEBOUWEN62.80.--. DIVERSE SANITAIRE UITRUSTINGEN VOOR ‘DROGE RUIMTEN’62.82.00. DIVERSE SANITAIRE UITRUSTINGEN VOOR WC'S

DESMET-BARBE-MODULON62.90.--. DIVERSE SANITAIRE UITRUSTINGEN VOOR 'NATTE' RUIMTEN62.94.00. DIVERSE SANITAIRE UITRUSTINGEN VOOR DOUCHELOKALEN

DESMET-BARBE-MODULON

LOT 63 SANITAIRE INSTALLATIES VOOR SPECIALE TOEPASSINGEN63.40.--. WATERKRANEN63.41.00. KRANEN VOOR SPECIALE TOEPASSINGEN - EENGREEPSMENGKRANEN

IDEAL STANDARD

LOT 65 SANITAIRE INSTALLATIES - VLOEISTOFAFVOER65.60.--. AFVOERLEIDINGEN VOOR VLOEISTOFFEN65.68.00. BRANDBESCHERMING OP AFVOERLEIDINGEN

PROMAT

DEEL 7 SCHRIJNWERKENLOT 71 BUITENSCHRIJNWERKEN71.30.--. RAMEN EN VENSTERDEUREN VOLGENS STS 52.071.31.00. SYSTEMEN

MEYVAERT71.33.00. BEGLAZINGEN

VETROTECH SGG71.3A.00. AANSUITINGEN, TOEBEHOREN, HULPSTUKKEN, DIVERSEN

WULVA71.90.--. DIVERSEN71.91.00. TOEBEHOREN, HULPSTUKKEN, DIVERSEN VOOR BEGLAZINGEN

DOW CORNING3

LOT 72 BINNENSCHRIJNWERKEN72.20.--. BINNENDEUREN - ALGEMEEN72.22.00. DEURBLADEN

MEYVAERT

LOT 74 NIET-DRAGENDE WANDSYSTEMEN74.30.--. MONTAGEWANDEN - NIET-DRAGENDE SYSTEMEN74.32.00. MONTAGEWANDEN - SYSTEMEN OP METALEN PROFIELEN

FAAY Vianen74.33.00. MONTAGEWANDEN - SYSTEMEN UIT PANELEN

FAAY Vianen / PROMAT74.40.--. SCHEIDINGSWANDEN - NIET-DRAGENDE SYSTEMEN74.42.00. SCHEIDINGSWANDEN OP METALEN PROFIELEN

MAARS JANSSEN CONCEPT / PANISOL

LOT 75 VERANDA'S, LICHTSTRATEN, KOEPELS, DAKVLAKVENSTERS75.30.--. LICHTSTRATEN75.32.00. SYSTEMEN VOOR UTILITEITSBOUW

SEYNHAEVE PLASTICS

LOT 76 BUITENZONWERINGEN & -VERDUISTERINGEN76.40.--. BUITENZONWERINGEN - MOBIELE OF REGELBARE SYSTEMEN76.41.00. JALOEZIESYSTEMEN

HELIOSCREEN76.50.--. BUITENZONWERINGEN - SCREENS76.51.00. OPROLBARE SCREENS MET GELEIDERS

HAROL PROJECTSHELIOSCREEN

76.56.00. BUITENSYSTEMEN VOOR LICHTSTRATENHELIOSCREEN

LOT 7A SPECIALE UITRUSTINGEN EN MEUBILAIR VOOR LABO’S EN ONDER-ZOEK CENTRA

7A.30.--. LABORATORIA-INRICHTINGEN [beheersingsniveau: 2]7A.32.00. WERKBANKEN EN -BLADEN [o.a. volgens NBN EN 13150:2001]

TRESPA

DEEL 8 AFWERKINGENLOT 83 PLAFONDAFWERKINGEN83.20.--. VERLAAGDE PLAFONDS83.22.00. LINEAIRE PLAFONDSSYSTEMEN

HUNTER DOUGLAS83.23.00. BREDE LINEAIRE PLAFONDSSYSTEMEN

HUNTER DOUGLAS83.25.00. CASSETTEN & BANDRASTERPLAFONDSSYSTEMEN

HUNTER DOUGLAS83.26.00. ROOSTERSPLAFONDSSYSTEMEN

HUNTER DOUGLAS83.30.--. VERLAAGDE PLAFONDS - SYSTEMEN VOOR SPECIALE TOEPASSINGEN83.32.00. SYSTEMEN VOOR CLIMATISATIE TOEPASSINGEN [KOUD & WARMTE]

HUNTER DOUGLAS

LOT 84 BINNENWANDAFWERKINGEN84.42.--. MUURBEKLEDINGEN OP EEN ONDERGROND O.B.V. GIPS84.42.00. GEKLEEFDE TEGELS

KONINKLIJKE MOSA

LOT 86 VLOERAFWERKING86.20.--. VOORBEREIDENDE WERKEN86.24.00. ISOLATIELAGEN VOOR VLOEREN

UNIDEK86.30.--. DEKVLOEREN EN CHAPES86.33.00. GEWONE NIET-HECHTENDE DEKVLOEREN / LICHT GEWAPEND

GROUTTECH86.50.--. BEVLOERING OP DEKVLOEREN OF GESTABILISEERD ZANDBED86.51.00. TEGELVLOEREN GEPLAATST MET MORTEL OP EEN DEKVLOER OF ZANDBED

WELSHSLATE86.52.00. TEGELVLOEREN GELIJMD OP EEN DEKVLOER

KONINKLIJKE MOSA86.70.--. BEVLOERING OP ROOSTERINGEN, VLOERRIBBEN, …86.72.00. GLAZEN VLOEREN

MEYVAERT86.80.--. DIVERSE AFWERKINGEN86.82.00. VLOERPLINTEN

HELBIG ALUMINIUM

LOT 89 INTERIEUR DECORATIE & ACCESSOIRES89.20.--. BINNENZONWERINGEN, LICHTWERINGEN, VERDUISTERINGEN...89.21.00. HORIZONTALE BINNENZONWERINGEN VOOR VERTICALE VENSTERS

HELIOSCREEN89.22.00. VERTICALE BINNENZONWERINGEN VOOR VERTICALE VENSTERS

HELIOSCREEN89.25.00. HORIZONTALE BINNENVERDUISTERINGEN VOOR VERTICALE VENSTERS

HELIOSCREEN

DEEL 9 BUITENINRICHINGEN EN BUITENINFRASTRUCTUURWERKENLOT 90 WATERWERKEN, ...90.20.--. BUFFERBEKKENS, TERREINBESCHERMING, ...90.22.00. BUFFERBEKKENS

WULVA90.23.00. GRONDWATERPROTECTIE

WULVA90.40.--. PARK- EN TUINVIJVERS90.42.00. GEOMEMBRANEN VOOR VIJVERS

WULVA

LOT 91 TERRAS- EN BALKONINRICHTING91.60.--. TERRASTEGELS & -DALLEN91.63.00. SYSTEMEN OP GESTABILISEERD ZANDBED OF MORTELBED

WELSHSLATE

• ZonneroostersHunter douglas

• Gevelcassettes en gevelelementenHunter douglas

• GroendakenQuality-A-Products

• Grasdallen (kunststof)Quality-A-Products

• CondensatiegasketelsJunkers-Servico

• GasketelsJunkers-Servico

• BadverwarmersJunkers-Servico

• Dak- en gevelfoliesForbo-Stamisol

• BinnenzonweringenLecluyse

• Vloerconstructies - Zwaluwstaart vloerenReppel

• KaleienArte Constructo

In bewerking

BESTEKSERVICE-ned 18-12-2006 16:07 Pagina 19

Cobosystems

EnergieauditDe energieaudit heeft als doel enerzijds eenstaat van het energieverbruik van een gebouwop te stellen, rekening houdend met de ken-merken en de gebruiken ervan, en anderzijdsde punten van verbetering, en hun rentabi-liteit, van de energieprestatie te identificeren. In een woning kan vaak op een eenvoudigemanier veel energie bespaard worden. In deeerste plaats moet worden uitgezocht waar degrote energievreters zich bevinden. Zodra diebekend zijn, kan worden gezocht naar maatre-gelen en oplossingen om het energieverbruikterug te schroeven. Een energieaudit geeftantwoord op de vragen waar, hoeveel en opwelke manier energie in een woning kan wor-den bespaard. In een energieaudit kan eenonderzoek gebeuren naar het verwarmings-systeem, de isolatie van de woning, hetgebruik van zonne-energie,…. Kortom, de vol-ledige energiehuishouding van de woningwordt doorgelicht.De in de energie-audit voorgestelde maatre-gelen kunnen op termijn duizenden euro’s aanbesparingen opleveren.Voor het uitvoeren van deze studie is inVlaanderen een fiscale maatregel van toepas-sing: 40% van het factuurbedrag kan via de

belastingsaangifte terugverdiend worden. InFranstalig België kan de subsidie oplopen tot50% van de investering (met een bepaald pla-fond).

Duurzaam renoverenBij het verwezenlijken van energiebesparing inbestaande woningen werd tot nu toe demeeste winst gehaald uit de verbetering vande gevel- en dakisolatie. Dat zal ook in de toe-komst belangrijk blijven, want het verminderenvan de energievraag blijft de eerste stap opweg naar een zo duurzaam mogelijke energie-voorziening.

Installatietechnische maatregelen zijn bij reno-vatie moeilijker dan bij nieuwbouw omdatdaarvoor in veel gevallen ingrijpende bouw-kundige aanpassingen nodig zijn. Toepassingvan sommige technieken is vaak onmogelijk.Bijvoorbeeld warmteterugwinning uit douche-water, waarvoor ruimte onder de douchecabi-ne nodig is, of aan grotere opslagvaten waar-voor vaak de ruimte ontbreekt. Kleinschaligerenovatie kan in sommige gevallen een oplos-sing zijn, maar de ingrepen in de installatiesbleven daarbij tot op heden meestal beperkttot het vervangen van onderdelen (bijvoor-

Bij het streven naar energiebesparing en gebruik van duur-zame energie in de woningbouw is altijd de meeste aan-dacht uitgegaan naar nieuwbouwwoningen. Dit is niet verwonderlijk, omdat nieuwbouw in principe allevrijheid biedt op gebied van constructie(methode), materi-aalgebruik en installatietechniek. Niettegenstaande is, gezien het grote aantal, het meeste(ecologische en energie-) winst te halen bij bestaandewoningen. Dankzij nieuwe technieken groeien de mogelijkheden omook in de bestaande woningen de stap te zetten naar duur-zame energie. In België stimuleert de overheid de energie-besparing in bestaande woningen met tal van premies. Deenergieaudit, waarvoor ook een premie kan worden aange-vraagd, kan de eerste stap zijn tot een economich, ecolo-gisch energieverbruik.

eteromgaanmet energie in bestaande woningen

B

20

beeld de cv-ketel) door energiezuiniger model-len. De laatste jaren zijn echter door schaal-verkleining van apparatuur en ontwikkelingvan innovatieve producten steeds meer ener-giezuinige technieken beschikbaar voor klein-schalige toepassingen. Met deze ontwikkelin-gen nemen ook de mogelijkheden voor duur-zaam renoveren toe, zowel voor grootschaligeals kleinschalige projecten.

Warmtepomp goed alternatiefHet is nog steeds zo dat vervanging van eenoude cv-ketel door een HR-ketel (hoogrende-mentketel) leidt tot een forse besparing vanhet energieverbruik. Hetzelfde geldt voorplaatsing van een zonneboiler met HR-opslagvan het opgewarmde water. Voor verwarmingvan een woning en de productie van warmwater is gebruik van een warmtepomp echtersteeds vaker een interessant alternatief. Dezetechniek is zeker niet nieuw en heeft zich deafgelopen jaren ruimschoots bewezen innieuwbouw van woningen en utiliteitsbouw.Ook in grootschalige woningrenovatieprojec-ten worden warmtepompsystemen al regelma-tig toegepast; in combinatie met bodemwarm-te of warmtelevering (restwarmte uit industrieof elektriciteitsopwekking) als warmtebron

Bij grootschalige renovatie zijn ook ingrijpende installatietechnische maatregelen mogelijk, waarbijmet nieuwbouw vergelijkbare energieprestaties haalbaar zijn.

ENERGIE-ned 18-12-2006 16:13 Pagina 20

kan een warmtepomp aanzienlijke energiebe-sparingen opleveren. Door de introductie vansteeds kleinere modellen kunnen warmte-pompen tegenwoordig echter ook heel goed inindividuele woningen worden toegepast. Vooreen optimaal rendement van een warmtepom-psysteem is het wel noodzakelijk ook lage-temperatuurverwarming te installeren, bijvoor-beeld in de vorm van vloer- of wandverwar-ming (eventueel vergrootte radiatoren).Minder vaak toegepast is de warmte/kracht-installatie (wkk). Een wkk-systeem is in feiteeen mini-elektriciteitscentrale. Het wekt elek-triciteit op en daarbij komt ook restwarmte vrijdie vervolgens kan worden benut voor verwar-ming en warm water. Voor grotere systemen,kan door combinatie van wkk en warmtepom-pen het totale rendement van het systeemverder worden versterkt.

WarmteterugwinningEen andere techniek die kan worden gebruiktin bestaande gebouwen is warmteterugwin-ning (wtw). Al iets langer bekend is bijvoor-beeld de combinatie van de warmtepompboi-ler en wtw, waarbij warmte aan de ventilatie-lucht wordt onttrokken voor de productie vanwarm water. Dit concept stelt echter hoge

eisen aan het ventilatiesysteem, waardoor hetmeestal minder geschikt is voor kleinschaligerenovaties. Een betrekkelijk nieuwe toepassing van warm-teterugwinning is de lokale wtw-unit, die aldoor diverse fabrikanten wordt geleverd.Climarad bijvoorbeeld, combineert een verwar-mingselement (radiator) met een ventilatie-voorziening die warmte terugwint uit de afge-voerde lucht en daarmee de aangevoerde ven-tilatielucht voorverwarmt. Ingebouwde senso-ren meten de kwaliteit van de lucht in de ruim-te en sturen met deze informatie de hoeveel-heid ventilatie. Met deze combinatie van tech-nieken biedt de Climarad-radiator een hogercomfort en een lager energieverbruik dan eentraditionele radiator. Een vergelijkbaar systeem- zij het zonder warmteterugwinning - is ontwik-keld door Gentle Vent. Hierbij wordt een(bestaande) radiator voorzien van een ventila-tietoevoer via de gevel. De ventilatielucht wordtdoor de radiator geleid en zo voorverwarmd.Ook dit systeem vermindert het energiever-bruik en draagt bij aan een beter binnenmilieu.Het grote voordeel van beide lokale units is datze per ruimte kunnen worden geplaatst, zonderingrijpende aanpassingen aan de woning,waardoor ze bij uitstek geschikt zijn voor toe-passing in bestaande woningen.

Ventilatie. Bij het renoveren van woningen is ook het ver-beteren van de ventilatie van groot belang. Inveel oude huizen hebben de bewoners bijvoor-beeld te kampen met vochtproblemen.Isolatiemaatregelen kunnen deze problemenzelfs verergeren als niet tegelijk wordt gezorgdvoor voldoende ventilatie. Maar niet alleen dekwaliteit van het binnenmilieu is gebaat bijgoed ventileren, ook het energieverbruik wordterdoor beïnvloed. Een huis dat te vochtig isdoor slechte ventilatie is ook moeilijker te ver-warmen. Verkeerd ventileren leidt echter weertot onnodig verlies van warmte, die met de

afgevoerde lucht uit de woning verdwijnt. Ophet gebied van ventilatie is een veelvoud aanoplossingen beschikbaar waarmee verant-woorde ventilatie kan worden gerealiseerd.Zelfregelende roosters, bijvoorbeeld, kunneneenvoudig in een bestaand gebouw wordentoegepast om de toevoer van ventilatielucht tereguleren. Betere prestaties kunnen ondermeer worden bereikt door aansturing van deroosters via meting van de luchtkwaliteit(vocht of CO2) of aanwezigheidsdetectie endoor aanvoer en afvoer van ventilatielucht insamenhang te regelen (gebalanceerde mecha-nische ventilatie). Dit laatste concept biedtbovendien de mogelijkheid om warmteterug-winning in het systeem te integreren. Zo kanvoor een beperkte opknapbeurt tot een ingrij-pende renovatie een passend ventilatiecon-cept worden gekozen.

Het belang van samenhangendemaatregelen.

Het is niet zozeer de stand van de techniekdie op dit moment bepalend is voor het suc-ces van duurzaam renoveren. Enerzijds zijnopdrachtgevers vaak nog onbekend met devele mogelijkheden voor energiebesparing enhet gebruik van duurzame energie in bestaan-de gebouwen. Anderzijds staan adviseurs eninstallateurs voor de uitdaging om de beoogdeenergieprestaties ook in de praktijk waar temaken. Naarmate meer systemen en technie-ken worden gecombineerd, neemt ook decomplexiteit van het geheel toe. De onderlingesamenhang van de verschillende onderdelenis dan van grote invloed op het eindresultaat.In de praktijk blijkt bijvoorbeeld dat door fou-ten tijdens de installatie en de inrichting vaneen systeem de prestaties soms flink achter-blijven bij de prognoses. Goed toezicht, nietalleen tijdens de uitvoering, maar ook op hetonderhoud na oplevering, is dan ook noodza-kelijk. In deze context kadert dan ook derecente wetgeving, die ondermeer voorziet inhet aanstellen van een “verslaggever”, die deEPB-aangifte opstelt, maar ook in de gatenhoudt dat de voorgestelde maatregelen weldegelijk (goed) worden uitgevoerd.

Ambities. De voortschrijdende ontwikkeling van energie-besparende technieken en duurzame energiewordt deels gevolgd door, maar ook deelsgevoed door de wetgeving. Doordat de ener-gieprestatie van een gebouw (en de aanbevo-len maatregelen) op deze wijze inzichtelijk wor-den gemaakt voor kopers en huurders, zal deinvoering van de EPB-aangifte waarschijnlijkeen nieuwe prikkel vormen om te komen totnog betere energieprestaties.Dat deze opwaartse spiraal voorlopig nog nietten einde zal zijn, mag worden afgeleid uit hetfeit dat ondertussen alweer wordt nagedachtover de mogelijkheid om bestaande woningenenergieneutraal te maken (of zelfs energiele-verancier). Dit concept, waarbij een woninggemiddeld over een jaar even veel (of meer)energie opwekt dan het verbruikt, is inmiddelsvoor nieuwbouw op woning- of wijkniveau eenrealistische doelstelling. Zover is het voorbestaande gebouwen nog niet, maar dat isongetwijfeld een kwestie van tijd.

Deze tekst is geschreven op basis van eenartikel van Lex van der Wagt. Hij is zelfstandigtekstschrijver en publiceert regelmatig overDubo-gerelateerde onderwerpen.

Cobosystems

21

Bij gunstige oriëntatie van de woningen kan ook plaatsing van PV-panelen voor gebruik van zonne-energie worden overwogen.

Een microwarmtekrachtinstallatie wekt op kleine schaalgelijktijdig warmte en elektriciteit op en zorgt bij toepassingin woningen voor een aanzienlijke energiebesparing.

ENERGIE-ned 18-12-2006 16:13 Pagina 21

Slechts 4 gram en toch geeft het veel gewicht

aan de architect BETER ONDERNEMEN MET NAV

Werp ook uw gewicht in de strijd De taken en verantwoordelijkheden van de architect worden steeds uitgebreider, terwijl zijn positie op de bouwplaats steeds onzekerder wordt.

Naast een actieve belangenbehartiging staat NAV voor een performante dienstverlening. De NAV helpdesk staat helemaal tot uw beschikking. Binnen de 24 uur krijgt u van NAV een antwoord op uw beroepsvragen. Daarenboven zorgt NAV voor een reeks nuttige publicaties die uw beroepsuitoefening veel aangenamer maken: NAV News, Dimension en een tweemaandelijkse pocket. We vullen dit graag aan met up-to-date digitale informatie op www.nav.be. De vele infoavonden, cursussen en evenementen zijn de kers op de taart. Hier krijgen NAV-leden de beste plaatsen.

Word dus nu NAV-lid en bouw mee aan een succesvolle toekomst voor u én het architectenberoep.

NAV vzw, Spastraat 8, 1000 BRUSSEL - Tel.: 02/238.07.71 - Fax: 02/238.06.11 - info@nav.be - www.nav.be

Cobosystems

23

Stijgend marktaandeelHet aantal condensatieketels voor verwar-ming en warm water is de afgelopen 2 jaartelkens met meer dan 55% gestegen.Daardoor is het aandeel van dit type rende-mentsketels verdubbeld ten opzichte vanandere, klassieke verwarmingsketels.Diverse factoren liggen aan de basis van dezebelangrijke toename:Naast een betere doorstroming van de infor-matie over de diverse voordelen die de instal-latie van een condensatieketel met zich mee-brengt, zijn zowel de installateurs als de con-sumenten momenteel beter vertrouwd metde techniek, en kiezen daarom steeds vakervoor een condensatieketel.De overheid stimuleert bovendien via allerleifiscale maatregelen om voor een condensa-tieketel te opteren.Door de stijgende energiekosten is het alge-mene kostenplaatje voor verwarming sterkgestegen. De consument gaat momenteeldus op zoek naar alternatieven om zijn ener-giekosten te drukken en gelijktijdig een hogerrendement te bereiken. Een condensatieketelis daar uiterst geschikt voor.Door de wettelijke verplichtingen die door denieuwe EPB-regelgeving worden opgelegd,zoeken architecten, fabrikanten en bouwhe-ren naar nieuwe toepassingen die een posi-tief effect hebben op het E-peil van hungebouw.

Werkingsprincipe van condensatieketelsCondensatieketels vertonen een veel beterenergetisch rendement dan niet-condense-rende ketels. Dit kan voornamelijk toege-schreven worden aan de doorgedreven afkoe-ling van de verbrandingsgassen. Dankzij dezeafkoeling kan men niet enkel een grootgedeelte van de ‘voelbare’ warmte uit derookgassen recupereren, maar ook de con-densatiewarmte (latente warmte) van de erinaanwezige waterdamp, die ontstaat wanneer

de temperatuur daalt tot onder het dauwpunt.De aldus uit de rookgassen onttrokken warm-tehoeveelheid kan 6 tot 10 % hoger zijn danbij een traditioneel ketelsysteem (respectie-velijk bij een gasolie- en een gasketel).

De temperatuur waarbij de waterdamp begintte condenseren, is afhankelijk van een aantalfactoren, waaronder de aard van de brandstofen het CO2-gehalte van de verbrandingspro-ducten.

Uit de afbeelding die dit verband illustreertvoor aardgas en gasolie, blijkt dat er bij derookgassen van gasketels sneller (d.w.z. bijhogere temperaturen) condensatie optreedtdan bij deze van gasolieketels, voor zover denormale CO2-grenswaarden gerespecteerdwerden. Bij moderne gasketels (met een CO2-grenswaarde van 9,5 %) treedt dit fenomeenimmers reeds op vanaf 55°C, terwijl hetdauwpunt van gasolieketels (met een CO2-grenswaarde van 12,5 %) 46°C bedraagt. (bron : WTCB-Contact – Nr.9 – Maart 2006“Condensatieketels besparen energie – K. De Cuyper, ir.)

In de nieuwe regelgeving inzake energieprestatie gaat de aandacht niet alleen naar de ther-mische isolatie van het gebouw, maar wordt tevens aangespoord tot het gebruik van techni-sche installaties met betere energieprestaties. Condensatieketels bijvoorbeeld, alhoewelreeds meer dan 20 jaar op de markt, zijn nu aan een sterke opmars bezig.

Condensatieketels sparen energie enmilieu!

C

Ook geschikt voor renovatiemarkt

De toepassing van condensatieketels kan totaanzienlijke energiebesparingen leiden bijnieuwbouw, maar ook bij de vervanging vanbestaande ketels, voor zover men een correc-te analyse uitvoert van het bestaande verdeel-systeem (hydraulische kringen, dimensioneringvan de warmteafgiftelichamen bij lage tempe-ratuursystemen, aangepaste schouwen).

BBT THERMOTECHNOLOGY BELGIUMNV/SAAmbachtenlaan 42AB 3001 HeverleeTel.: 016 40 30 20Fax: 016 40 04 06www.buderus.beinfo@buderus.be

JUNKERS - SERVICO NV (zie ook verderin deze Cobomail)Kontichsesteenweg 60B 2630 AartselaarTel.: 03 887 20 60Fax: 03 877 01 29www.junkers-servico.beinfo@junkers-servico.be

VIESSMANN BELGIUM BVBAHermesstraat 14B-1930 ZaventemTel.: 02 712 06 66Fax: 02 725 12 39www.viessmann.beinfo@viessmann.be

JUNKERS - SERVICO NVDe redactie werkt momenteel aan eenaantal bestekteksten voor Junkers-Servico o.a. over:- Cerasmart – condensatiewandketels

en -vloerketels- Cerapur – condensatiewandketels- CerasmartModul Solar – condensatie-

vloerketel met warmtewisselaar voorzonnepanelen

Binnenkort beschikbaar op:www.bestekservice.be/junkers-servico

Dauwpunt van de rookgassen, afhankelijk van het CO2-gehalte.

PRODUCTINFO

BESTEKSERVICE

CONDENSATIE-ned 18-12-2006 16:51 Pagina 23

Geprefabriceerde elementen in architectonisch beton zijn niet meerweg te denken uit actuele bouwprojecten. Agref is op dit vlak al meerdan 50 jaar actief en heeft een sterke reputatie.

Agref levert een uitgebreid assortiment van gevelpanelen en bekleding,sandwichpanelen, kaderelementen, kroon- en sierlijsten, deur- enraamomlijstingen, trapsleden, enz…

Agref is vooral een specialist in elementen voor appartementen en inhet bijzonder balkons en éénmalige stukken, maar ook op het vlak vanrestauratie is de onderneming zeer bedreven. Ook binnen de sector van het stadsmeubilair bekleedt Agref een lei-derspositie op de Belgische markt.

Door de grote variëteit aan kleuren, vormen en oppervlaktestructurenkrijgt ieder bouwwerk een eigen, unieke identiteit. Verschillende afwerkingen zijn mogelijk :• Glad of gestructureerd;• Licht of sterk uitgewassen;• Geslepen of gepolijst;• Gezandstraald;• Geschuurd.

Agref N.V.Tragelweg 49230 WetterenTel.: 09 369 19 11Fax: 09 369 07 04E-mail: info@agref.bewww.agref.beTIJDLOOS DESIGN VERENIGD MET GROTE DUURZAAMHEID

VOORLOPER IN ARCHITECTONISCH BETON

MAATWERK EN PERFECTIONISME

KLEUR • CREATIVITEIT • FLEXIBILITEIT

AGREF-Ad-ned 18-11-2005 15:49 Pagina 1

Cobosystems

25

BodeldocumentenM

CD-rom met modeldocumenten en modelbrievenArchitecten hebben het enorm druk. Plannen bekijken, ontwerpenmaken, bestekken opstellen en projecten administreren en opvolgen.Daarnaast moeten ze ongetwijfeld ook vaak brieven schrijven naar

hun contacten in het bouwpro-ces, zoals aannemers enopdrachtgevers. Dit kost ech-ter veel tijd. Cobosystems heeft in samen-werking met NAV, de VlaamseArchitecten Organisatie eennieuwe cd-rom uitgegeven metdiverse actuele, professionelemodelbrieven voor de commu-nicatie met aannemers,opdrachtgevers en de andereactoren in het bouwproces. Decd-rom is aangevuld met talrij-ke modeldocumenten die

onontbeerlijk zijn bij de administratieve verwerking van projecten:PV’s oplevering, werf-verslag, contracten, … Tevens vindt men eenextract uit het “Facet Werkproces” en de administratieve bepalingenvan het Neutraal Bestek van Cobosystems - NAV.

Deze documenten zijn opgemaakt in Word, met opmaakprofielen enformatteringen, conform de C3A – werkmethode. De modelbrieven,typebrieven, documenten en contracten werden met veel zorg samen-gesteld onder redactie van NAV de Vlaamse Architectenorganisatie enhaar juridische adviseurs.

Het Handboek Veiligheidscoördinatie voor de Bouw.

Reeds in 1999 startte Cobosystems, als aanvulling op het NeutraalBestek, een samenwerking met NAVB, met een uitgave rondVeiligheid en Preventie op Bouwplaatsen. De veiligheids- en preven-tiefiches redactioneel opgesteld door NAVB, werden gelinkt met debestekposten en zo verspreid onder de architecten en aannemers.Vanaf 2001 werd op basis van de Welzijnwetgeving en de huidigewetgeving op Veiligheidscoördinatie op de Tijdelijke en MobieleBouwplaatsen een Handboek voor Veiligheids-coördinatoren uitgege-ven in samenwerking met een gespecialiseerd redactioneel team vanarchitecten en coördinatoren.In dit handig losbladig handboek van ruim 1000 pagina’s, komenzowel de wetgeving als de theorie en praktijk van de veiligheidcoör-dinatie aan bod.

Hoe stel ik een Veiligheids- en gezondheidsplan op, wat moet er inhet Postinterventiedossier staan, …? Aan de hand van concrete vra-gen, wordt de Veiligheidscoördinatie en het instrumentarium verdui-delijkt. Via checklists en voorbeelddocumenten, is de theorie in prak-tijk omgezet. Op het forum voor gebruikers van het Handboek kunnende digitale versies van deze documenten gedownload worden.

Het handboek richt zich niet alleen tot de actieve Veiligheidscoördi-nator maar tot alle actoren die zich willen verdiepen in de risico’s,preventiemaatregelen, veiligheidsprocedures en veiliger werken opde werven. Zo is er een extract opgenomen uit de Belgische Bouw-documentatie met een uitgebreid register van toeleveranciers vanveiligheidsmaterieel en -uitrusting.

25-MOD+NCS N 19-12-2006 12:10 Pagina 25

TCBVoordelen van groendaken

Uit de gestage toename van het aantal realisa-ties en de talrijke stimuleringsmaatregelen vande lokale overheden blijkt dat het groendak ookin de stedenbouw en de architectuur geen onbe-kende meer is. Dit succes is te danken aan dediverse voordelen die dit daktype met zich mee-brengt in vergelijking tot een traditioneel platdak.

Naast de ecologische invloed behoren ook hetaangename uitzicht en het gevoel van ruimte totde belangrijkste pluspunten voor de bewoners.Verder kunnen deze daken een financiële meer-waarde en een groter prestige opleveren voorde eigenaars of gebouwinvesteerders.

Wat de stedelijke of gemeentelijke waterhuis-houding betreft, kunnen (intensieve) groenda-ken tot een belangrijke vermindering van hettotale jaarlijkse waterafvoervolume leiden (tot50%). Daarnaast zorgen groendaken, in verge-lijking tot klassieke platte daken, voor een gro-tere spreiding van het af te voeren piekdebiet bijstortregens. Het afgevoerde regenwater kanbovendien ook hergebruikt worden op voor-waarde dat het gezuiverd wordt met actieve-koolstoffilters.

Op energetisch vlak bieden groendaken ooksterke pluspunten voor het zomer- en winter-comfort. De thermische inertie en de aanwezig-

heid van vegetatie zorgen er immers voor datde temperatuur ter hoogte van de dakvloer opjaarbasis relatief constant blijft. Toch moet mende dakopbouw steeds van voldoende isolatievoorzien om te kunnen voldoen aan de regle-mentaire eisen en om een U-waarde 0,4 W/m2K te kunnen waarborgen.Wat het akoestische comfort betreft, speelt demassawet een doorslaggevende rol in de lucht-geluidsisolatie tegen lawaai van buitenaf.Inmiddels werden ook de meeste problemenmet betrekking tot de brandveiligheid vangroendaken de wereld uitgeholpen.

MateriaalkeuzeHet ontwerpen en aanleggen van groendaken iseen multidisciplinaire aangelegenheid, waarbijhet succes grotendeels afhangt van het inzichten de expertise van de personen die de dak-werken uitvoeren en de groenaanleg verzorgen.Aangezien groendaken onderhevig zijn aanzwaardere belastingen dan klassieke plattedaken, is het logisch dat er strengere eisengesteld worden aan de dakisolatie, de afdich-ting en de wortelweerstand ervan.

Het WTCB voert in dit kader samen met de uni-versiteit van Gembloux twee jaar gedurendewortelweerstandsproeven uit volgens de normprEN 13948. De resultaten van dit onderzoekzouden op termijn aanleiding moeten geven totde ontwikkeling van verschillende ATG's voor de

afdichting van groendaken.Ook de BUtgb (Belgische Unie voor de techni-sche goedkeuring in de bouw) heeft een aantalaanbevelingen gepubliceerd voor de dakisolatieen dakafdichtingen. Toch is het – zeker voorintensieve groendaken – raadzaam om voor elkproject een speciale studie uit te voeren terbeoordeling van de stabiliteit en het draagver-mogen van de samenstellende componenten.Groendaken worden steeds uitgevoerd metspecifieke lagen ter verzekering van debescherming van de afdichting, de waterafvoer,de filtratie, de waterophoudbaarheid, de wor-telgroei en de vegetatie. Deze bovenliggendelagen worden verder toegelicht in de TV 229,waarin ook diverse bouwdetails zijn opgeno-men.De TV "Groendaken" kan gedownload wordenop de website van het WTCB (www.wtcb.be) watoverigens gratis is voor bouwaannemers, en hijis ook op papier verkrijgbaar.

Info op www.cobosystems.beARGEXINSULCOIRSMONTAUBANPENTAGON PLASTICSTRIFLEX BELGIEQUALITY - A - PRODUCTSWERZALIT AG & CO WULVA

Cobosystems

26

W Nieuwe TV over groendaken

26-WTCB+EMMER N 19-12-2006 14:13 Pagina 26

[ DUBBELE BESCHERMING VOOR UW BOUWBEDRIJF ]

> We knokken voor uw plaats in de bouwsector

> Onze ombudsdienst staat u bij met raad en daad

> Leesbare informatie waarvoor u geen vertaler moet zoeken

> Nuttige informatieavonden en efficiënte vorming

> Een helpende hand voor uw bouwadministratie

Voor meer informatie:

Bouwunie, Spastraat 8, 1000 Brussel,

Tel. 02 238.06.05, Fax. 02 238.06.11,

info@bouwunie.be

www.bouwunie.be

www.donbar.be www.artimat.be

QUAND LES LIGNES DEVIENNENT UN STYLE • WANNEER LIJNEN EEN STIJL WORDEN

WHEN LINES BECOME A STYLE • QUANDO LE LINEE FORMANO UNO STILE

210X297+debords 12/09/05 17:34 Page 1