1836 Ned Tijdschr Geneeskd. 2007 18 augustus;151(33)

Ingestie gevolgd door aspiratie van koolwaterstofhoudende verbindingen kan leiden tot een acuut beeld met sufheid en respiratoire verschijnselen en uiteindelijk tot een chemische pneumonie. Wij beschrijven een patiëntje wie dit overkwam na de ingestie van lampolie.

ziektegeschiedenis

Patiënt A, een meisje van 1 jaar en 8 maanden, zagen wij op de afdeling Spoedeisende Hulp omdat ingestie van lampolie werd vermoed. Thuis was zij zonder toezicht in de tuin ge-weest, waar olielampjes op tafel stonden. Haar vader hoor-de haar ineens hard hoesten; toen hij buitenkwam, zat het meisje onder de lampolie en kwam de geur ervan ook uit haar mond. Ze was veel aan het hoesten, zonder te braken. Na circa 10 minuten begon zij in toenemende mate voor korte tijd weg te vallen en werd ze suf. Bij lichamelijk onderzoek, ongeveer 1 uur na de vermoe-de ingestie, zagen wij een bleek, suf meisje dat wel reageer-de op aanraken en aanspreken. Haar pols bedroeg 100-120/min en er was een tachypneu van 64/min met minimale intrekkingen en neusvleugelen; de spontane saturatie was 85%. Over de longen hoorden wij beiderzijds vesiculair ademgeruis, zonder bijgeluiden. Een vervaardigde thorax-foto toonde geen afwijkingen (figuur a). Patiënte werd ter observatie opgenomen. Met zuurstoftoediening knapte ze klinisch snel op; ongeveer 7 uur na de olie-ingestie was ze niet meer zuurstofbehoeftig (maximale zuurstofbehoefte: 0,5 l/min). De volgende dag kreeg ze echter koorts die opliep tot 40°C rectaal. Het bloedonderzoek toonde een leukocytose (13,9 × 109/l) met granulocytose (84%) en een stijging van

de waarde van C-reactieve proteïne (CRP) tot 158 mg/l. Een nieuwe thoraxfoto toonde uitgebreide consolidaties in de ondervelden (zie figuur b). De diagnose ‘chemische pneu-monie’ werd gesteld en er werd begonnen met amoxicilline-clavulaanzuur 300 mg-75 mg 3 dd per os (totaal: 7 dagen), gezien het risico op een bacteriële superinfectie. Hierop zagen wij een goed klinisch herstel en na 3 dagen kon het meisje in een goede conditie uit het ziekenhuis worden ontslagen. Bij poliklinische controle 2 weken later was zij vol ledig opgeknapt.

beschouwing

In 2004 werd het Nationaal Vergiftigingen Informatie Centrum (NVIC) 5866 maal geconsulteerd over vergiftigin-gen met huishoudmiddelen en doe-het-zelfproducten.1 Een groot deel van deze meldingen betrof jonge kinderen (0-4 jaar). De top tien van huishoudmiddelen en doe-het-zelf-producten die vergiftigingen veroorzaken bij kinderen tot en met de leeftijd van 12 jaar blijkt over de jaren vrij stabiel te zijn. Wel wordt er over de meeste middelen al gedurende enkele jaren duidelijk vaker informatie gevraagd. Lampolie stond hierbij in 2004 op de 9e plaats. Gegevens over 2005 zijn nog niet bekend. Aspiratie van koolwaterstofverbindingen door kinderen gebeurt onopzettelijk, meestal op een moment van onoplet-tendheid van een ouder. Men kan problemen voorkomen door de stoffen veilig te verpakken en ze buiten het bereik of het zicht van kinderen te bewaren.1-4 Lampolie lijkt met zijn vele kleurtjes op limonade, waardoor een kind zich makke-lijk kan vergissen en de vloeistof als zodanig opdrinkt. De frequentie van respiratoire en neurologische compli-caties bij aspiratie van koolwaterstofverbindingen is afhan-kelijk van de viscositeit en oppervlaktespanning van deze stoffen. De lage viscositeit en oppervlaktespanning van lampolie zorgen ervoor dat de vloeistof zich na aspiratie gemakkelijk als een dunne film kan verspreiden, zodat een relatief kleine hoeveelheid toch een relatief groot long-

casuïstische mededelingen

Chemische pneumonie na ingestie van lampolie

C.A.W.Lewiszong-Rutjens, M.Réchards en J.A.Schipper

Een meisje van 1 jaar en 8 maanden kreeg last van hoesten en werd suf nadat zij lampolie had gedronken. Op de afdeling Spoedeisende Hulp was haar zuurstofsaturatie 85%. Opname volgde. De volgende dag had zij zowel klinisch als radiologisch het beeld van een chemische pneumonie. Na 3 dagen werd patiënte in goede conditie uit het ziekenhuis ontslagen. De belangrijkste symptomen na ingestie van koolwaterstofverbindingen zoals lampolie zijn respiratoire problemen door aspiratie en effecten op het centrale zenuwstelsel na maag-darmabsorptie. In korte tijd kunnen ernstige symptomen ontstaan. De therapie is ondersteunend. De prognose is gunstig.

Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:1836-8

St. Antonius Ziekenhuis, afd. Kindergeneeskunde, Postbus 2500, 3430 EM Nieuwegein.Mw.C.A.W.Lewiszong-Rutjens (thans: Canisius-Wilhelmina Ziekenhuis, afd. Kindergeneeskunde, Nijmegen) en hr.dr.J.A.Schipper, kinderartsen; mw.dr.M.Réchards, assistent-geneeskundige.Correspondentieadres: hr.dr.J.A.Schipper (j.schipper@antonius.net).

1837Ned Tijdschr Geneeskd. 2007 18 augustus;151(33)

oppervlak kan bereiken en de distale luchtwegen diep kan penetreren. Op grond hiervan is er in 1997 een nieuwe Euro-pese richtlijn opgesteld, waarin eisen worden gesteld aan de kleur, viscositeit en oppervlaktespanning van lampolie (www.rivm.nl). Nadat deze wetgeving in werking was getre-den, signaleerde het NVIC tot 2002 een sterke afname van het aantal verzoeken om informatie over lampolie. De af-gelopen jaren is dit aantal echter weer aan het stijgen (van 111 in 2003 naar 146 in 2004). Een verklaring hiervoor zou kunnen zijn dat er weer verschillende gekleurde lampoliën op de markt gekomen zijn. Producenten claimen echter dat deze gekleurde lampoliën een hogere viscositeit hebben, aangezien ze van plantaardige oliën zijn gemaakt. Hierdoor zouden ze bij ingestie minder schadelijk zijn.1 4 Het ge-aspireerde volume blijft vrijwel altijd beperkt tot maximaal 30 ml door de onaangename smaak en het beperkte slik-vermogen van kinderen. De respiratoire problemen zijn de belangrijkste symp-tomen na ingestie van lampoliën; ze worden veroorzaakt door aspiratie en nauwelijks door maag-darmresorptie. Ze ontstaan kort na de ingestie, altijd binnen 6 uur, ten gevolge van desintegratie van de surfactant en verdringing van zuurstof in de alveoli door vluchtige koolwaterstoffen. Er is een verergering gedurende 24-48 uur; herstel treedt in na 3 tot 8 dagen, soms later. Koorts wordt bij een chemische pneumonie dikwijls gezien, ook als er geen bacteriële super-infectie aanwezig is. Zo nodig kunnen er antibiotica wor-den gegeven; toediening van corticosteroïden wordt niet zinvol geacht. Ingeval er geen luchtwegklachten resteren, is er geen indicatie voor het vervaardigen van een controle-thoraxfoto. Na absorptie van koolwaterstoffen met een lagere visco-siteit kunnen zich effecten op het centrale zenuwstelsel

voordoen. In de eerste fase treedt stimulatie op van het cen-trale zenuwstelsel met effecten zoals opwinding, onrust, hoofdpijn, misselijkheid en braken. Hierbij kan braken ver-dere aspiratie bevorderen. In een latere fase volgt depressie van het centrale zenuwstelsel en kunnen effecten als suf-heid, ademhalingsdepressie en convulsies optreden. Slape-righeid is het belangrijkste neurologische symptoom; con-vulsies en coma zijn zeldzaam. De therapie bij ingestie van koolwaterstofverbindingen is ondersteunend en de prognose is gunstig, met in de regel volledig herstel.2-5 Om alle ontwikkelingen en de mogelijke gezondheidseffecten verder na te gaan doet het NVIC een follow-uponderzoek naar lampolie-intoxicaties.

Belangenconflict: geen gemeld. Financiële ondersteuning: geen gemeld.

Aanvaard op 28 februari 2007

Literatuur

1 Gorcum TF van, Velzen AG van, Riel AJHP van, Meulenbelt J, Vries I de. Acute vergiftigingen bij mens en dier. Jaaroverzicht 2004 – Natio-naal Vergiftigingen Informatie Centrum. Zeist: Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu; 2004.

2 Klein BL, Simon JE. Hydrocarbon poisonings. Pediatr Clin North Am. 1986;33:411-9.

3 Melis K, Verbeke S, Bochner A. Chemische pneumonie bij kinderen. Ned Tijdschr Geneeskd. 1990;134:811-4.

4 Gerritsen J, Knol K. Longontsteking door lampolie. Ned Tijdschr Geneeskd. 1982;126:229-32.

5 Meulenbelt J, Vries I de, Joore JCA. Behandeling van acute vergif-tigingen. Praktische richtlijnen. Houten: Bohn Stafleu van Loghum; 1996.

Thoraxröntgenfoto’s van patiënt A na ingestie van lampolie: (a) bij binnenkomst in het ziekenhuis: geen afwijkingen; (b) na 20 uur:

beiderzijds uitgebreide consolidaties basaal, links meer dan rechts, passend bij chemische pneumonie.

a bbuikholtewervelkolom hart

infiltratieve afwijkingen

1838 Ned Tijdschr Geneeskd. 2007 18 augustus;151(33)

Abstract

Chemical pneumonia following ingestion of lamp oil. – A 20-months-old girl developed a cough and became drowsy after drinking lamp oil. In the Emergency Ward, her oxygen saturation was 85%. The day after admission to hospital she showed a clinical and radiological picture of

chemical pneumonia. After 3 days the patient could be discharged in good condition. The most important symptoms after the ingestion of hydrocarbon compounds such as lamp oil are respiratory problems due to aspiration and effects on the central nervous system following gastro-intestinal absorption. Severe symptoms can develop in a short period of time. The treatment is supportive. The prognosis is favourable.Ned Tijdschr Geneeskd. 2007;151:1836-8