COLON (DIKDARM)

Colitis: dikke darm ontsteking

Coloscopie: endoscopie van de dikke darm

Colectomie: verwijderen van de dikke darm

2 organen waarop stress invloed heeft : hart en darmen

Dikke darm loopt over de hele buik dus bij problemen hiermee kan de pijn ook over

de hele buik lopen.

STRUCTUUR

MUSCULARIS

Glad spierweefsel

Transport stoelgang: via contracties voort duwen

Bij problemen: hardnekkige constipatie

Klep van Bauhin: onderhoudt steriliteit dunne darm

Anale sfincter: tegenhouden stoelgang

MUCOSA

Enkellagig mogelijkheid op adenocarcinoom

Absorptie van water en elektrolyten

Door absorptie wordt de massa geconcentreerd

Normaal in uw stoelgang 100ml water dus er wordt 1,4 liter water geabsorbeerd

Als uw dikdarm slijmvlies ziek is (colitis) dan heb je diarree want het slijmvlies absorbeert niet meer

ONDERZOEKSMETHODEN

Structureel

RX Colon (« RX Contrastlavement »: via lavement wordt contrast anaal

ingespoten) o Barium

o Gastrografine: bij vermoeden perforatie

Endoscopie o Coloscopie: lange buis anaal opvoeren

o Rectoscopie: metalen buis van 15-20cm, enkel rectum nakijken o Anuscopie: kort buisje van 5 cm

o Inspectie en biopsiename van mucosa

Functioneel

Anale manometrie

In de stoelgang allerlei dingen nakijken: bv. occult bloedverlies, vetten,

ziekteverwekkende bacteriën bv. salmonella, parasieten bv. lintworm

PATHOLOGIE

1. ACUTE APPENDICITIS

Rechts in onderbuik

Begrip

Acute ontsteking van de appendix

Mogelijk evolutie naar perforatie en peritonitis

Symptomen

Abdominale pijn o Begint epigastrisch(epigastrium t.h.v. maag) o Rechter fossa iliaca syndroom: lokale peritonitis (ontsteking buikvlies):

enkel rechter onder

Anorexie, nausea, braken

Matige koorts (38-38,5°C), verhoogde leucocytose (witte bloedcellen/ leucocyten): één welbepaald soort beschermt tegen bacteriën en een appendicitis is een bacteriële infectie dus als er geen verhoogd aantal

witte bloedcellen is dan gaat de chirurg niet opereren

Therapie

Appendectomie: wegnemen bij kijkoperatie

Geen functioneel gevolg na wegnemen appendix

2. IRRITABLE BOWEL SYNDROOM (SPASTISCH COLON: VEEL BEPERKTER)

Meer dan enkel dikke darm syndroom, vaak ook maagklachten

Functionele aandoening (niet organisch: geen kanker of ontsteking): je kan er oud mee worden, spierprobleem

Neurovegetatieve stoornis: psychosomatische symptomen

BEGRIP

Frequent voorkomend

Functionele stoornis van spijsverteringstelsel

Colonstoornissen: “spastisch colon” syndroom

Doch ook klachten van hoog GI stelsel

Belang van psychologische factoren: stress

Motorische stoornis als antwoord op verschillende prikkels: emoties, voeding (kunnen niet tegen kolen, koffie, enz.) , …

SYMPTOMEN

Abdominale pijn (heel frequent!)

Wisselende ernst: soms licht en knagend, soms naar spoed

Wisselende lokalisatie: dikke darm loopt overal dus pijn kan overal zitten, pijn zet zich vaak vast op sigmoid dus vnl. in fossa iliaca (linker)

Wisselend van aard: knagend of brandend of steken

Geen nachtelijke pijn: bij darmkanker daarentegen van pijn wakker worden ‘s nachts

Uitgelokt door stress, maaltijden

Verbetering door stoelgang en flatus

Abdominale opzetting

Geen spannende kledij verdragen, gevoel dat buik is opgezwollen terwijl de

dokter dat niet kan zien van buiten

Gestoord stoelgangspatroon

Diarree: ‘s morgens een paar keer kort na elkaar naar toilet moeten gaan

Constipatie

Diarree afwisselend met constipatie: paar weken dit, paar weken dat

Geen nachtelijke diarree

Abusus/misbruik van laxativa bij constipatie: dultorax (?)

Mucusverlies : overmatig slijmverlies door de functionele stoornis

Symptomen van bovenste G.I. tractus (maagsfeer)

Nausea ! (klacht van de maag), epigastrische krampen, pyroris

Andere neurovegetatieve klachten (moe, niet lekker voelen, lastig, enz. klachten door stress) en cancerofobie (angst voor kanker en je kan het hen niet

uit hun hoofd praten en moet je hen gerust stellen)

Klachten van de maagsfeer bv. misselijkheid en overgeven (van de stress)

DIAGNOSE

Anamnese zeer suggestief

Vaak drukpijn op sigmoid in linker fossa iliaca: heel pijnlijk als je daar op drukt

Uitsluiten andere pathologie

Bloedonderzoek: eventueel nagaan of er een ontsteking is

Echografie abdomen (tumor uitsluiten)

Onderzoek van colon

Gynaecologisch onderzoek (bij vrouwen bij pijn in de onderbuik)

Grondig onderzoek als basis van behandeling: geruststelling als basis van

behandeling

THERAPIE

Psychologisch

Uitleggen wat fout loopt: functionele stoornis van de darm door stress

Inzicht in psychorelationele problemen

Geruststelling, belangstelling, blijvende steun: niet altijd gemakkelijk als patiënt steeds terugkomt met die klachten

Dieet

Restenrijk dieet, evt. aangevuld met vezels: vers fruit en groenten, donker

brood (veel vezels)

Medicatie: musculotrope spasmolytica voor pijn (op lijstje!): musculotroop:

werkt in op slijmvlies, spasmolytica: ontspannen van darm

Spasmine, Spasmomen, Duspataline, …

Medicatie voor diarree

Imodium

Weinig resten constipatie

Vezelrijk eten + beweging

Enkel bij zeer angstige kankerpatiënten: Xanax, anders geen tranquilizers

3. COLONDIVERTICULOSE

Diverticulose: meerdere divertikels hebben, divertikel: mucosa zit normaal netjes aan de binnenkant maar hier puilt de mucosa uit doorheen de spierwand

Als uw spierlaag overactief is dan gaat de mucosa erdoor uit puilen

Ontstaat door vezelarm dieet

Meestal op sigmoid

Blaasjes

Kan op onze leeftijd al voorkomen

Begrip

Frequent in Westerse maatschappij

Belang van voedingsvezels

Uitpuilen van mucosa doorheen spierlaag

Gevolg van hoge intraluminele druk

Symptomen

Geen

Spastisch colon

Diagnose

RX Colon

Coloscopie

Verwikkelingen

Diverticulitis: bacteriële infectie: bacteriën kruipen in de divertikels (lokale perinitis zoals bij apendicitis maar dan aan de linkerkant)

Acute diverticulitis: hoge koorts, pijn in de buik, enz. behandelen met antibiotica en eventueel heelkundige resectie van stuk waarin de meeste

divertikels voorkomen

Bloeding

Therapie

Vezelrijk dieet

Antibiotica bij -itis

4. COLITIS ULCEROSA

BEGRIP

Ontstekingsziekte van het slijmvlies van de dikke darm

Chronisch inflammatoire aandoening van het slijmvlies van het colon

Samen met ziekte van Crohn vormt dit de groep IBD (inflammatory bowel diseases): er zitten mensen in met Crohn en mensen in met colitis ulcerosa,

mensen met het één of het ander (niet bedoeld als: mensen met beide samen)

Beperkt tot het colon, als de colon weg is dan ook de ziekte ( Crohn: komt

over heel het gastro-intestinaal stelsel voor, hierbij kan dat er een afwisseling is van een deel ziek, een deel gezond, weer een deel ziek, enz. terwijl bij colitis

ulcerosa de zieke delen aaneensluiten en hier geen afwisseling met gezonde delen is zo kan je mogelijks differentiëren tussen beide via endoscopie)

Vooral bij jonge mensen

Oorzaak niet gekend

Belang van psychologische factoren: zeer opvallend, er kan een opstoot of aanvang van colitis zijn bij scheiding van een persoon waar je sterk aan gehecht

bent (“bloederige tranen bij het afscheid”)

Uitgebreidheid variabel: rectitis ~ pancolitis: je kan enkel een ontsteking van

het rectumslijmvlies (rectitis) hebben maar bij de andere kan heel de dikke darm ontstoken zijn (=globale diffuse colitis: pancolitis)

Verloop met opstoten en remissies (net zoals bij Crohn): opstoten kunnen van

wisselende ernst zijn (kan dodelijk zijn)

SYMPTOMEN

Bloederige diarree, volgens ernst opstoot: bij lichte opstoot zo’n 3 – 4 keer per dag maar bij zware opstoot 30-40 keer naar toilet op een dag met enkel bloed,

slijm en etter naar ziekenhuis

Abdominale pijn, koorts

Algemene ziekteverschijnselen

DIAGNOSE

Rectoscopie: ontsteking van slijmvlies?

Coloscopie: uitgebreidheid van ontsteking?

Een stoelgangskweek/cultuur (coprocultuur?): zien of er bacteriën in zitten want niet iedereen met bloederige diarree heeft colitis ulcerosa, het kan ook verklaard

worden door een infectie

VERWIKKELINGEN

Lokaal

Toxisch megacolon (acuut): een groot uitgezet colon: slijmvlies zodanig ontstoken dat de wand van het colon herleid wordt tot een dun blaadje

o RX nemen om na te gaan

o Kans dat het barst

o Kan dodelijk aflopen bij perforatie

Coloncarcinoom (laattijdig): iemand met langbestaande colitis ulcerosa loopt een verhoogd risico op kanker (algemeen: op elke plaats waar er een chronische infectie zit verhoogd risico op kanker) jaarlijks een

coloscopie om op te volgen (met biopsie?)

BEHANDELING

Medicamenteuse therapie: ontsteking bestrijden

Corticoiden bij acute opstoten

5-ASA (AminoSalicilicAcid, afgeleide van aspirine) preparaten per os (pil) of

in lavement: ontstekkingsremmend effect op de darmwand

o Met lavement behandelen, is enkel bij ontsteking van rectum: enkel

lokaal behandelen

o Zorgt voor stabilisering zodat ze geen opstoten krijgen houden patiënten in remissie

o Bv. Pentasa, Salazopyrine

TNF-antagonisten (tumor necrosis factor)

Heelkundige therapie

Bij verwikkelingen als het niet anders kan bv. bij colonkanker

Bij chronische morbiditeit

1 operatieve behandeling: Totale colectomie met twee mogelijkheden van herstel:

o Met ileostomie: ileum wordt aan de huid gebracht: kunstmatige anus,

hierbij 1,5 liter vocht in zakje

o Pouch ingreep met ileo-anale anastomose: anus is behouden, rectum is

weg, ileum vasthechten aan de aars door een soort pouch aan te leggen, niet noodzakelijk diarree (Bij ontsteking van pouch: pouchitis)

5. COLONPOLIEPEN

Goedaardige tumoren van de dikke darm

Solitaire poliep

Voorlopers van kanker dus daarom preventief stoelgangonderzoek naar occult bloedverlies

beste preventie van dikke darmkanker

Eén of enkele poliepen

Adenomateuze poliep(en): goedaardige woekering van het colonslijmvlies

Gesteeld (dunne steel met bol) of sessiel (breed

ingeplant)

Occult bloedverlies

Maligne ontaarding: iets goedaardig kan altijd ontwikkelen tot kwaadaardig belang van vroegtijdig poliepen ontdekken via bloedtest

Op tekening een grote poliep: wellicht kwaadaardig

Diagnose door coloscopie of RX colon

Therapie met polypectomie: endoscopisch een lus rond leggen, de basis

wegbranden en de poliep onderzoeken

Regelmatige follow-up: eens een poliep gehad, dan gaan er nog volgen, is

genetisch (binnen drie jaar opnieuw een coloscopie, het stomste wat je kan doen hier is je kop in het zand steken)

FAP: familiale adenomateuze polypose

Honderden tot duizenden poliepen (heel slijmvlies ermee behangen)

Als een van de ouders het heeft, heeft de helft van de kinderen het: het is een dominant gen

Steeds maligne ontaarding op 30-40 jaar: wordt altijd kanker, vroegtijdige

ontaarding

Behandeling: totale colectomie met ileostomie of met ileo-anale

anastomose (Pouch)

Heel de familie screenen!

Als uw moeder of vader FAP heeft, dan gaat op 18jaar uw dikke darm eruit

6. COLONADENOCARCINOOM

Bij mannen en vrouwen

Begrip

Maligne ontaarding van het slijmvlies van het colon of rectum

RISICOFACTOREN

Adenoom

FAP

Colitis ulcerosa

Eerste graad verwantschap met pt met colonkanker: familiaal

In het erfelijk materiaal zitten oncogenen en tumorsuppressogenen

Oncogenen: genen die tussenkomen in normale celdeling, bij mutatie hierin

geen normale celdeling, gestoorde celdeling is kenmerk van kanker overerving genen waardoor familiale band

Tumorsuppressogenen: houden zich bezig met het uitschakelen van structurele fouten bij celdelingen dus bij mutatie van tumorsuppressogenen

die overgeërfd worden ook familaal doorgeven van kanker

Overgewicht, dieet rijk aan vet, arm aan vezels: komt meer voor bij obese

personen

SYMPTOMEN (schuin gedrukte zijn alarmsymptomen van colonkanker)

Verandering van stoelgangspatroon: altijd gewone stoelgang en dan ineens constipatie (bij spastisch colon is het altijd afwisselend)

Bloedverlies per anum vermengd met faeces: anaal bloedverlies vermengd met

stoelgang, bloed zit in de stoelgang

Valse stoelgangsnood

Occult bloedverlies met ferriprieve anaemie

Abdominale pijn

Obstructie

Anorexie en vermagering

DIAGNOSE

RX Colon

Coloscopie

PPA (palpatio per anum) voor laaggelegen tumoren: we voelen in het rectum en je voelt de tumor met je vinger als

die laag ligt (prostaat ligt ook laag dus dan kan je die ook ineens nagaan)

Onderzoek naar metastasen

Prent: kanker zit bij pijltje, bij zwarte vlek is het een tumor,

obstructie is logisch want nog maar een kleine doorgang

(“klokhuisbeeld”)

BEHANDELING

Heelkundige therapie (Enkel heelkundig! Niet via medicatie mogelijk)

Segmentaire colectomie: enkel het segment eruit snijden waar de kanker zit en de andere delen worden weer aan elkaar gezet

Stel bij distaal gelegen tumor in het rectum, net boven anus: Abdomino- perineale resectie bij laaggelegen tumoren met colostomie

o Resectie door het abdomen

o Resectie van het perineum (onderbuik waar uw geslachtsorganen en anus zitten): je neemt het anaal apparaat (anus + rectum) weg

o Geen pouch ingreep want anus is weg dus altijd stoma: sigmoid (deel van de dikke darm dat overgaat in de endeldarm/rectum) aan de huid

en dan zit je definitief met een colostomie

Chemo- en radiotherapie: colonkanker reageert goed op chemotherapie dus je kan die mensen daar jarenlang mee in leven houden

Resectie van levermetastasen en metastasen in de longen: wegsnijden van metastasen je kan mensen lang in leven houden door telkens de

uitzaaiingen weg te snijden (enkel bij darmkanker)

7. HEMORROIDEN - SPEEN

BEGRIP

Overgang van eenlagig naar huid gebeurt in anaalkanaal

Variceuze uitzettingen van de anale veneuze plexus

Anale spataders: uitgezette aders rond de anus

Inwendige hemorroïden: bedekt door rood, enkellagig epitheel

Uitwendige hemorroïden: bedekt door huid

SYMPTOMEN

Rood bloedverlies per anum: speen kan zwaar bloeden, je kan daar ferriptieve bloedanemie van krijgen

Verschil met tumor!: bloed is niet vermengd met stoelgang

Prolaps

Anale jeuk, mucusverlies

Acute trombose met hevige pijn: een klonter in zo een spatader is heel pijnlijk

speenknobbel opensnijden

BEHANDELING

Scleroserende injecties via anuscopie: spuiten een scleroserende vloeistof in die

zorgt voor een prikkelende reactie die een littekenreactie opwekt, er ontstaat een verkleving van de vaatwand waardoor er geen bloed meer door kan (functie wordt door een andere ader overgenomen)

Ligaturen zetten: een soort rubber bandje over de basis van de speenknobbel

zetten knobbels verdrogen en verdwijnen

Operatief

Rechts boven: anuscopie van inwendig speen

Links boven : uitwendig speen

Twee onderste: inwendig speen dat je vanbuitenuit ziet: geeft een prolaps: speen puilt naar buiten

Een beginnende prolaps: dan kan je dat weer naar binnen duwen

Bij ernstige prolaps kan je dit niet terug opnieuw naar binnen duwen

8. ANALE FISSUUR

Begrip

Scheurtje in het epitheel van het distale anaal kanaal

Scheurtje in het slijmvlies of huid rond de anus

Symptomen

Pijn bij defaecatie: scheurtje rekt uit of gaat terug open

Rood bloedverlies per anum

Secundaire obstipatie: bang om naar toilet te gaan want doet pijn,

waardoor ze constipatie krijgen

Diagnose

Anuscopie

Zalven