BV-Nieuws 2014-6

28
1 Agenda Concreet Studiedagen Cursussen/Mededelingen jaargang 2014 | oktober, nummer 6 Betondag 2014: Beton bindt! 6 BV Nieuws

Transcript of BV-Nieuws 2014-6

Page 1: BV-Nieuws 2014-6

PB BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 1

Agenda Concreet Studiedagen Cursussen/Mededelingen

jaargang 2014 | oktober, nummer 6

Betondag 2014:

Beton bindt!

6

BV Nieuws

Page 2: BV-Nieuws 2014-6

BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 3BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6

INHOUD

Nationale agenda

Schadeanalyse, scheur-vorming, vorstschadedinsdag 11 november 2014

Betondag 201420 november 2014De Doelen Rotterdam

Composieten, materiaal-kundig en constructief2 december 2014

Nieuwjaarsbijeenkomst21 janauri 2015Landgoed Zonnestraal, Hilversum

ALV27 mei 2015 datum o.v.v.

Agenda 2

Concreet 5

Studiedagen 6

Cursussen 14

Mededelingen 22

25

6 22

2

Page 3: BV-Nieuws 2014-6

BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 33

BV-NIEUWS2014

De brug, die in opdracht van Rijkswaterstaat werd ontworpen door Volker InfraDesign en gebouwd door Van Hattum en Blanke-voort, heeft een doorvaarthoogte van 13 meter en een beweeg-baar deel met een overspanning van 18 meter. De betonnen delen van de brug zijn een combinatie van prefab beton en in het werk gestort beton. Het dek is vervaardigd met een nieuw type voorgespannen ligger, de RHE-ligger. Deze H-vormige liggers worden in het werk met dwarsvoorspanning aan elkaar gekop-peld. Dit maakt een in het werk te storten druklaag overbodig.

De pijlervoeten van de brug zijn uitgevoerd als prefab betonnen pijlerbakken met een in het werk gestorte opvulling. Het toe-passen van prefab betonnen pijlerbakken zorgde niet alleen voor een hoogwaardige afwerking en een “low-heat-betonreceptuur” voor de uitvulling, waardoor thermische scheurrisico’s klein konden worden gehouden. Ook ondervond de scheepvaart een minimale hinder, doordat de pijlerbakken fungeerden als bekis-ting die gecompliceerde bouwkuipen en bijbehorende sterkere doorvaartbreedte-beperkingen overbodig maakten.

De gecontroleerde productie van de pijlerbakken maakte het mogelijk het grote aantal benodigde in te storten voorzieningen (stekkenbakken en ankers voor de wrijfgordingen) exact te plaatsen. Alle prefab elementen (liggers en pijlerbakken) werden over het water getransporteerd, wat eveneens een forse energie-besparing opleverde op het transport. De basculekelder en pijler-wanden zijn in het werk gestort en kenmerken zich door ele-gante, ellipsvormige en ronde vormen. Gezien de geotechnisch complexe grondslag van de vloer onder de basculekelder is een specifiek afgestemd betonverhardingstempo gehanteerd.

De opgaande wanden van de basculekelder zijn in 3 fasen ge-stort met behulp van van een steiger (-klim)bekisting. Om aan te sluiten op de ellipsvorm van de pijlers werden de buitenhoeken van de taps aansluitende wanden rond uitgevoerd; hiervoor werden speciale ronde stalen hoeken opgenomen in de bekisting. Het voegbeeld van de bekistingsplaten is geaccentueerd door

toepassing van geschaafde hardhouten latten in de bekisting. Een goede afstemming tussen de betonmortelleverancier, bekis-tingsleverancier en uitvoerende partijen leverde een CUR-A100 “Schoon beton”specificatie voor het betonwerk.

Na het eerste jaar bleek dat het energieneutrale concept in de praktijk ook echt werkt. In het eerste jaar dat de brug operationaal was, heeft de brug 64.500 kWh aan energie opgeleverd. Dat was al meer dan de 55.000 kWh die was verwacht. Het verbruik op jaarbasis was 42.400 kWh. Dat betekent dat de brug ook daad-werkelijk meer energie heeft opgeleverd dan verbruikt. Sterker nog, de opbrengst is aanzienlijk hoger dan vooraf werd gedacht.

PrijzenTijdens de feestelijke opening op 29 november 2012 noemde minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) de nieuwe Ramspolbrug een ‘icoon van innovatie’. De brug won in totaal drie prijzen. In 2010 ontving het project de Gouden Mier, dé onder-

Ramspolbrug levert elk jaar meer energie op dan dat er verbruikt wordt

Eerste energieneutrale brug ter wereldDe Ramspolbrug is de eerste brug ter wereld die energieneutraal functioneert. De motor die het beweegbare

brugdeel bedient, wint energie als de klep van de brug dicht gaat. Deze groene energie wordt opgeslagen

in accu’s. Met de 320 zonnepanelen die aan weerszijden van de brug zijn geplaatst, produceert de brug

minstens net zo veel stroom als hij nodig heeft. De groene stroom die extra wordt geproduceerd, wordt

aan het net geleverd.

Montage van de laatste ligger

In het kader van de Betonprijs 2013 in dit nummer twee prijswinnaars. De Ramspolbrug en de Keersluis Heumen.

Page 4: BV-Nieuws 2014-6

BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 54

scheiding voor duurzame initiatieven binnen de Rijksoverheid. Tijdens de opening van de nieuwe brug eind november 2012 kwam daar de Energie-Nulprijs bij. Met deze prijs worden aan-sprekende duurzame projecten in de grond-, weg- en waterbouw onder de aandacht gebracht. In november 2013 viel de brug weder om in de prijzen met De Betonprijs.

Hans Galjaard (Van Hattum en Blankevoort): “Een brug bouwen betekent ook een brug slaan tussen allerlei bij de bouw betrok-ken disciplines. Dat is hier prima gelukt met een groot aantal

mooie innovaties als resultaat. De Ramspolbrug is een innova-tieve brug, waarin de nauwe samenwerking tussen ontwerp en realisatie ook in de constructie heeft geleid tot een groot aantal vernieuwingen, variërend van de pijlerbakken tot de wijze waarop het val is opgelegd. Dit kon alleen ontstaan door de nauwe sa-menwerking tussen alle betrokken partijen. Vanaf de architect Edwin Megens van StudioSK, die ook een rol speelde in de werk-voorbereiding, helemaal tot aan de uitvoering.”

Van Hattum en Blankevoort

Rijkswaterstaat werkt aan de Maas, naast de verbetering van de vaarroute wordt de hoogwaterbescherming versterkt. Het werk biedt kansen voor de natuur en de ecologische hoofdstructuur. Na de Design&Build competitie waaraan zes marktpartijen hebben deelgenomen is het project begin 2010 gegund. Partijen zijn in staat gebleken om binnen de betonnen torens een uniek bewegingswerk te creëren.

De keersluis is een uitbreiding van de bestaande schutsluis, die is gebouwd in het begin van de jaren twintig van de vorige eeuw, gelijktijdig met de aanleg van het Maaswaalkanaal. Dit kanaal verkort de vaarweg vanuit het zuiden naar het oosten met ruim 150km. Het kanaal behoort tot het hoofdvaarwegennet en maakt onderdeel uit van de ecologische hoofdstructuur. Het waterpeil van het kanaal is nagenoeg constant, het peil van de Maas fluc-

tueert van min drie tot plus vijf meter t.o.v. het beheerspeil. Dit niveauverschil komt maar enkele weken per jaar voor, maar de oude sluis vormde altijd een obstakel omdat er enkel eenrich-tingsvaart mogelijk was. Deze bottleneck wordt met de nieuwe keersluis opgelost.

Een hefdeur als hoogwaterbescherming is een veilig en beproefd principe, bij calamiteiten helpen immers altijd de wetten van Newton, de zwaartekracht nog. Het landschap, de Nijmeegse stuwwal, de bestaande sluis en de betonnen brug verdragen de schaal van betonnen heftorens. De techniek en faalkanseisen vormen de bron van het ontwerp. Het keermiddel als machine in het landschap. Het bouwwerk is de jas voor het utilitaire kunstwerk, het omhult de techniek zonder die te verhullen. Het mechaniek wordt zichtbaar gemaakt door grote keerwielen en staalkabels te tonen in transparante lantaarns. Opslag van reservemateriaal en elektronica gebeurt veilig in het basement onder maaiveld. Het gebouw vormt de poort naar het Maas-Waal-kanaal, een baken in het landschap, meer dan pure ‘ form follows function’. Helder bij dag, mystiek verlicht bij nevel en nacht.Op alle fronten is deze betonnen sculptuur het resultaat van de intensieve open samenwerking tussen adviserende en uitvoe-rende mensen. De teamgeest, ontstaan tijdens de ontwerpcom-petitie, heeft de organisatie en het project positief beïnvloed, evenals de vroegtijdige keuze het project als BIM project uit te werken. Problemen werden vroegtijdig gesignaleerd waardoor op efficiënte wijze aan de hoge eisen ten aanzien van kwaliteit en vormgeving kon worden voldaan.Samen met de opdrachtgever is het gelukt om zes weken voor de contractuele einddatum een veilige, functionerende keersluis op te leveren. Het project is overgedragen aan een tevreden vaarwegbeheerder en de vaarweg is opengesteld voor het scheepvaartverkeer.

Wij zijn er trots op!Quist Wintermans Architecten en BESIX

Keersluis HeumenIn het kader van de Maaswerken is er bij Heumen een nieuwe keersluis gerealiseerd. Een helder baken in

het herstelde open kanaallandschap verbetert de doorgang voor de scheepvaart, creëert een ecologische

verbinding en beschermt het achterland. De samenwerking tussen architect, adviseurs en aannemer heeft

geleid tot een integraal, energieneutraal civiel kunstwerk.

Keersluis Heumen

Page 5: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 55

ConcreetHet beton van de toekomst

Tijdens de Betondag zal een bekende futuroloog, professor Willem de Ridder, betogen dat energie over een jaar of tien bijna gratis zal zijn. Hij onderbouwt dit met keurige grafieken die aangeven dat de prijs-prestatie curve van zonne-energie in de komende tijd door technologische vernieu-wing een enorme kromme zal gaan vertonen. Ik hou van dit soort mensen, eigenlijk zijn het dwarsdenkers. Maar ik geloof wel wat hij zegt!Als je je een beeld wilt vormen van de toekomst, zijn we als mensen zo geneigd om lijnen uit het verleden door te trekken. Extrapolatie noemen we dat. En desnoods gooien we er nog eens een trend tegenaan en dan heet het trend-extrapolatie.Maar als we één ding zeker weten, is het dat het verleden natuurlijk geen voorspellende waarde heeft. Kodak dacht nog maar 10 jaar geleden dat ze lekker bezig waren met hun filmrolletjes en opeens waren ze gemarginaliseerd door een nieuwe technologie. Als je denkt dat je er bent, dan ben je er geweest!Sommige mensen zien technologie als de bron van alle ellende. Uitputting van bronnen, vervuiling. Anderen zien technologie als de oplossing voor alle problemen. Ik vind deze discussie een beetje onzinnig. Technologie is in zich-zelf niet goed of kwaad. Je kunt er alle kanten mee op. Maar zeker is dat de technologische ontwikkeling doorgaat en zeker is ook dat dit de nodige verandering met zich zal brengen. Geldt dit ook voor onze betonwereld? Ja natuurlijk en tijdens de Betondag willen wij u graag een paar van deze ontwikkelingen laten zien. Ik noem enkele opvallende:

3-D printen met beton. Tijdens de Betondag zal een jonge Brabantse ondernemer laten zien hoe dat gaat in de praktijk. En dan niet dat gedoe met een laser en kunststof poeder, nee een echte beton-nozzle die, gekoppeld aan een BIM-model, in een vrije ruimte (van verscheidende meters) speciale mortel neerlegt. Een dergelijke mobiele printer kan op het werk com-plete bouwmuren en vloeren printen. Wat zal dit betekenen voor de structuur van onze sector? Wat betekent dit voor de aannemerij en de industrie?

Inspectie met drones. We weten dat er in de komende jaren een enorme onderhoud- en renovatie-opgave op ons afkomt. Een goede inspectie is natuurlijk het fundament van asset-management. Maar veel van ons vastgoedbezit is slecht gedocu-menteerd. En veel kunstwerken zijn lastig te inspecteren. Maar ook hier brengt de technologie uitkomst. Er is een bedrijfje dat met drones objecten in kaart brengt en deze gegevens rechtstreeks in een virtueel model laat lopen. En dit zeer nauwkeurig. Als er later een millimeter zetting optreedt, wordt deze afwijking meteen geregistreerd.Ten slotte, mijn favoriet.

Zelf-helend beton. High tech in een als low tech bekend staande sector. Bacteriën die, als het beton nat wordt, kalksteen produceren en dus scheuren weer dichten. In eerste instantie een onderzoeksproject op een aantal universiteiten. Maar nu wordt het door een aantal partijen al marktrijp geacht! En introductie daarvan is tijdens de komende Betondag.

In het voorgaande heb ik drie voorbeelden van vernieuwing genoemd. Maar in werkelijkheid zijn het er natuurlijk veel meer. Vrijwel elke exposant heeft voor u wel een onweerstaanbaar aanbod! In deze BV-nieuws natuurlijk veel informatie over de komende Betondag. En het gaat goed met onze Betondag. De EXPO is uitverkocht. Er is een prachtig lezingen programma, zodat we ervaringen met elkaar kunnen delen. Er is een keur aan mooie projecten in binnen- en buitenland. En naast kennis zijn er de kennissen. Je spreekt immers in 1 dag meer mensen uit onze sector, dan wanneer je drie maanden onafgebroken in je lease-auto door Nederland rijdt!Ik spreek u daarom graag op 20 november in de Doelen te Rotterdam. Ik verheug me er alvast op!

Verder bijdragen van twee Betonprijswinnaars: de Ramspolbrug, de eerste energieneutrale brug ter wereld en de Keersluis Heumen (ook al energieneutraal). En natuurlijk veel cursussen. Succesnummer is de cursus Bruggen algemeen. De tweede sessie binnen een maand! start 11 november. Hoge verwachtingen hebben we van de nieuwe cursus Onderwaterbetonvloeren, waar de ver-nieuwde CUR 77 aan bod komt. Lees meer over deze cursus verder in dit nummer.

Frens Pries, Directeur Betonvereniging

Page 6: BV-Nieuws 2014-6

6 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 7

Betondag 2014: Beton bindt!

Kom kennis halen op de Betondag!De Betondag is al jarenlang dé kennisdag voor en het ontmoetingspunt van beton-minnend Nederland. Dit jaar wordt de Betondag gehouden op donderdag 20 no-vember in De Doelen, Rotterdam met als thema “Beton bindt!”. Het idee achter het thema is ‘Beton bindt en de Betonvereniging verbindt!’ Cement is

het bindmiddel in beton. De Betonvereniging wil het cement zijn van de samenleving als het gaat om het verbinden van de bouwketens, de verschillende materialen, de jonge en ervaren generaties, de docenten en studenten.

Op de Betondag ontmoet u dan ook uw bestaande relaties en vele nieuwe gezichten. Maar de basis is een echte kennisdag, de nieuwste technologische ontwikkelingen worden gepresen-teerd. En er is een divers en interessant congresprogramma, met verschillende parallelsessies en veel inlooplezingen.

Het allerlaatste nieuws over de Betondag volgt u via LinkedIn (Ons Beton Netwerk), Facebook (Betondag) en Twitter via @Betonvereniging en #Betondag. Ook dit jaar kunt u met een speciale app weer alle informatie over de Betondag gemakkelijk en snel op uw smartphone bekijken.

Programma Betondag 2014In het “blokschema” van de Betondag 2014, dat u vindt in het Betondag Magazine, de Betondag app of onze website www.betondag.nl, leest u het gehele programma van de Betondag in één overzicht. U vindt de tijden in dit blokschema van:- het congresprogramma in de Jurriaanse Zaal;- de inlooplezingen van de exposanten in de Van Cappellenzaal

en Eduard Flipse Zaal; en Arena’s;- de parallelsessies en de projectplaces in de Arena’s Rood,

Wit, Blauw en Hollands Glorie.

Het Congresprogramma bestaat uit:

09.15 uur Plenaire OpeningssessieOpening Frens Pries, directeur BetonverenigingJaarrede, Hans Ramler, voorzitter Bestuur Betonvereniging

09.30 uur Technologie als katalysator in de bouwProf. dr. Wim de Ridder, Hoogleraar Toekomstonderzoek, Universiteit Twente.

09.55 uur Infrastructure investment: An innovative approachChris Williams, Investments Director, BAM PPP B.V.

10.20 uur Duurzaam BetonMichiel Dankers, voorzitter NVTB

Project placesWe zorgen ervoor dat we op de Betondag van elkaar kunnen leren. Er zijn tientallen projecten waar opdrachtgever, bouwer, constructeur en toeleverancier gezamenlijk kritisch op hun project terugkijken. Wat ging er goed, wat moet er de volgende keer anders? Hoe ga je om met elkaar, hoe ga je om met krappe binnenstedelijke bouwplaatsen, hoe kies je voor een bouw-methode en waarom? Voor young professionals een schat aan kant en klare ervaring; ze leren van de fouten en successen van derden.

Vanwege de positieve reacties vorig jaar, is er dit jaar opnieuw plaats voor projectplaces. Ook worden er weer “arena’s” opge-bouwd voor lezingen. Met elkaar geven we zo invulling aan het leren en kennisoverdracht, maar ook aan het elkaar ontmoeten, projecttrots en vakmanschap.

De 4 projectplaces op de Betondag 2014 zijn: • Rijksmuseum Amsterdam: innovatie in constructie - ook voor opdrachtgever en gebruiker

een uitdaging• Restauratie Renovatie Maastunnel; bestaande infra, uitdaging

voor de toekomst!• Oud wordt nieuw: de magie blijft! De Nieuwe Kuip• SAA samenwerken in de driehoek!

Studiedagen

Page 7: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

6 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 7

Studiedagen

13.00 uur Arena Rood Rijksmuseum AmsterdamEen perfect museumklimaat in een 19e eeuws Rijksmonument: ga er maar aan staan!Hoe is het idee ontstaan om voor de uitgebreide klimaatinstal-laties die nodig waren in het nieuwe Rijksmuseum een complete ondergrondse installatiering te bouwen in de tuin? Een diepe betonnen ring van 4 meter breed en 4 meter hoog om het gebouw heen, honderden meters lang, en ver onder het grondwaterniveau? Wat waren de risico’s en hoe is de opdrachtgever, het Rijksvast-goedbedrijf, daarmee omgegaan? En hoe neem je zo’n beslissing, ver vooraan in het ontwerptraject? We zoomen uit naar de rol van de opdrachtgever.

13.00 uur Arena Blauw Restauratie Renovatie MaastunnelDe Maastunnel is de belangrijkste oeververbinding binnen de Ruit van Rotterdam. Dagelijks maken zo´n 60.000 voertuigen gebruik van de tunnel. Dit is meer dan wat de Erasmusbrug en Willemsbrug samen per etmaal verwerken.De tunnel is op 14 februari 1942 geopend en inmiddels dus 72 jaar in gebruik.Met de bouw is gestart op 15 juni 1937. Een periode van besluit-vorming, in een moeilijke tijd, ging daaraan vooraf.Tunnelervaring was in Nederland niet voorhanden. In opdracht van het Bestuur werd “i.v.m. de tunnelplannen” een studiereis naar de Verenigde Staten van Amerika gemaakt van 13 augustus 1929 tot 1 oktober 1929. Op basis van de ervaringen van deze studiereis werd toestemming verkregen om een (afgezonken) tunnel te ontwerpen en te realiseren.Het werd daarmee de eerste afgezonken tunnel ter wereld waarbij alle tunnelbuizen in 1 rechthoekige doorsnede waren gecombi-neerd. Het uiteindelijke ontwerp van de tunnelbuizen en de tunnel-installaties komt erg overeen met de Hollandtunnel in New York.De riviertunnel tussen de 2 pneumatisch afgezonken ventilatie-gebouwen heeft een lengte van 540 m. De landtunnels op de linker- en rechter Maasoever hebben een totaallengte van 530 m. Daarnaast hebben de open bakken aan weerszijden een totaal-lengte van 300 m.In een ook naar huidige begrippen korte tijd werd dit project gerealiseerd. Rotterdam had volop durf. Rotterdam barstte in de jaren dertig van het zelfvertrouwen. De Maastunnel: een pracht ontwerp met monumentale waarde. In 2012 is het gehele Maastunnelcomplex: de Maastunnel zelf, inclusief de bijhorende gebouwen en de tunneltraverse, Rijksmonument geworden.Nu 72 jaar later voldoet de tunnel op het oog nog steeds.

Grootschalig onderhoud op korte termijn werd in eerste instantie nodig geacht. Nader onderzoek heeft echter geleerd dat er meer tijd beschikbaar is voordat er gestart moet worden met de be-tonreparatie. Deze tijd wordt benut voor een gedegen project-voorbereiding.De uitvoering van de werkzaamheden staat gepland vanaf zomer 2017 t/m zomer 2019.De werkzaamheden variëren van grootschalig betonherstel tot het aanbrengen van tunnelveiligheidsvoorzieningen, vervanging van installaties en restauratieve werkzaamheden. Al deze werk-zaamheden moeten worden uitgevoerd rekening houdend met de status als Rijksmonument.Al met al gaat het hier om een substantieel pakket van werk-zaamheden. Dit uitvoeren terwijl het verkeer doorgaat, is on-mogelijk. Verkeerstechnische studies hebben geleerd dat een volledige afsluiting voor de verkeersafwikkeling in Rotterdam zeer ongewenst is. De minst slechte keus is de aanpak van “buis voor buis” werken, waarbij er altijd 1 buis beschikbaar blijft voor verkeer van Zuid naar Noord. Ook deze variant levert grote

problemen op voor de verkeersafwikkeling. Door onder meer dynamisch verkeersmanagement en fysieke aanpassingen wordt getracht dit zoveel mogelijk te beperken.

13:00 uur Arena Wit Oud wordt nieuw: de magie blijft! De Nieuwe Kuip

De Nieuwe KuipEr zijn in Nederland weinig gebouwen die meer emotie opwek-ken dan De Kuip. Gelukkig, voor zowel Feyenoordsupporters als liefhebbers van cultureel erfgoed, blijft dit markante stadion behouden. Beter gezegd: er komt een geheel nieuw stadion, met behoud van de karakteristieke monumentale tribunes.Het huidige Feyenoord stadion, dat dateert uit 1937 en in 1995 grondig is gerenoveerd, biedt onvoldoende ruimte om de club verder te laten groeien. Daarom zijn er al jaren plannen voor een nieuwe Kuip. Bouw van een volledig nieuw stadion bleek uit-eindelijk politiek niet haalbaar, waardoor besloten is tot een verbouwing van de Kuip.“De Nieuwe Kuip” gaat alle voorzieningen bieden die bij een modern stadion horen en wordt met 70.000 zitplaatsen weer het grootste stadion van Nederland. Met goede zichtlijnen, veilige routing, en goede voorzieningen voor supporters kan Rotterdam weer gastheer zijn voor onder meer interlands. Daarnaast ont-staan nieuwe exploitatiemogelijkheden op het gebied van andere sporten, concerten en overige grootschalige evenementen. Dit alles zal extra inkomsten genereren en Feyenoord structureel sterker maken.

Oude sfeer behoudenDe huidige Kuip, ontworpen door Brinkman en Van der Vlugt, blinkt uit in vernuft en ambachtelijkheid. Met minimaal materiaal- >

Page 8: BV-Nieuws 2014-6

8 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 9

gebruik is in crisistijd een stadion gecreëerd met een geheel eigen sfeer. Bij de vernieuwbouwplannen moest deze unieke sfeer behouden blijven, maar tegelijkertijd moest een geheel eigentijds stadion ontstaan waarmee Feyenoord jaren vooruit kan.De basis in het nieuwe ontwerp is het huidige stadion, dat zichtbaar blijft aan buiten- en binnenzijde. De bestaande en de nieuwe bebouwing lopen vloeiend in elkaar over. Het contrast tussen oud en nieuw wordt wel duidelijk zichtbaar gemaakt.Het vernieuwde Maasgebouw en het nieuwe Olympiagebouw flankeren het stadion. Deze gebouwen huisvesten functionele ruimten, een museum, loges, restaurants, zalen en commerciële ruimten. Een centraal ruimtelijk atrium verbindt beide met de oude Kuip en het veld.

Bovenring en dakOm de capaciteit te vergroten tot 70.000 zitplaatsen wordt de 2e ring uitgebreid met een extra bovenring. De bestaande tribunes blijven behouden. De uitbreiding wordt volledig vrijstaand van de bestaande constructie uitgevoerd om te voorkomen dat deze extra wordt belast. De nieuwe tribunes worden bereikbaar gemaakt met roltrappen aan de verschillende zijden van het stadion. De nieuwe ring krijgt alle benodigde moderne voorzienin-gen. Rondom de bestaande tribunes komen er nieuwe omlopen met kiosken en toiletten.De bestaande dakconstructie zal in het vergrote stadion geen functie meer hebben en wordt daarom vervangen door een nieuw ringvormig dak dat alle zitplaatsen bedekt. Het dak is gemaakt van een lichtdoorlatend membraan en krijgt de ken-merkende ringenstructuur van De Kuip. Het dak kan worden gesloten met een doek dat vanuit de videocube, die boven de middenstip hangt, wordt uitgetrokken.Dat betekent droge zitplaatsen voor alle toeschouwers en biedt ook uitkomst voor evenementen. De nieuwe tribunering en het nieuwe dak zijn ontworpen vanuit dezelfde minimale constructie-filosofie als het bestaande gebouw.

Tot slotOmdat de uitbreiding van de 2e ring volledig vrij staat van het bestaande stadion, is het mogelijk deze te bouwen terwijl het stadion in gebruik is. Door een slimme logistieke planning kunnen de bouwactiviteiten plaatsvinden gedurende het voetbalseizoen, met minimale hinder voor de bezoekers. Als alles verloopt volgens planning is het stadion in 2017 gereed.Het plan gaat uit van de kwaliteiten en de identiteit van het bestaande stadion. Het is echter veel meer dan louter een uit-

breiding, want ook de bestaande voorzieningen onder de tribunes worden geheel aangepakt. De emotionele, cultuurhistorische en ook economische waarde blijven daarbij behouden en krijgen een nieuwe impuls voor toekomstige generaties.

14:30 uur Arena Blauw Projectplace: SAA samenwerken in de driehoek!Deze sessie draait om de optimalisering van de relatie tussen opdrachtgever en opdrachtnemer bij DBFM-contracten, waarbij ook wordt ingegaan op de rol van de omgeving. Hans Ruijter, programmadirecteur SAA, gaat in op de samenwerking in de driehoek (OG, ON en de vergunningverlener). Hij gaat hierbij specifiek in op de DBFM-projecten van SAA als opdrachtgever. Jil Ligterink, voorzitter directie Van Hattum en Blankevoort, reageert vanuit opdrachtnemersperspectief.

Weguitbreiding Schiphol-Amsterdam-Almere (SAA)Om de files te verminderen is een grote capaciteitsuitbreiding nodig. Daarom verbreedt Rijkswaterstaat over 63 kilometer de weg. Dit betekent:• extra rijstroken• een extra brug over het Amsterdam-Rijnkanaal• een brede Hollandse Brug• de renovatie van 5 grote knooppunten• de aanpassing van circa 100 viaducten• langste wisselstrooksysteem van Nederland

Rijkswaterstaat verbreedt de komende jaren de drukke snelwe-gen tussen Schiphol, Amsterdam en Almere met één of meer rijstroken. Hierdoor verbetert de doorstroming en daarmee de bereikbaarheid van de noordelijke Randstad. Ook wordt de leef-baarheid in de omgeving vergroot, door een goede inpassing van de weg en de aanleg van meer en hogere geluidsschermen.

Op de corridor Schiphol-Amsterdam-Almere is het eerste project van het programma gereed (A10-Oost/A1 Diemen). De A1/A6 Diemen – Almere Havendreef is volop in de uitvoering. De A9 Holendrecht – Diemen (Gaasperdammerweg) is gegund en de voorbereidende werkzaamheden zijn gestart. En de A6 Almere Havendreef – Almere Buiten-Oost en de A9 Badhoevedorp – Holendrecht (Amstelveen) bevinden zich in de voorbereiding van de uitvoeringsfase.

Studiedagen

Page 9: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

8 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 9

In de bouw gaat informatietechnologie een nieuwe fase in. Steeds meer bedrijven maken hun bestekken in 3D/4D BIM. Het ontwerp- en productieproces is ermee gediend. Hiermee is de geest uit de fles. Zoals de professionele computer in de jaren zeventig van de vorige eeuw alleen voor grootgebruikers be-schikbaar was en heden ten dage vrijwel iedereen over een der-gelijk high tech apparaat beschikt, zo komt ook BIM in handen van de opdrachtgever, zelfs als dat een opdrachtgevende woon-consument is. Met simpele foto’s van de Iphone kunnen nu al goede visualisaties worden gemaakt. Tegelijkertijd zijn er 3D printers die in staat zijn om grote bouwelementen te produceren. Het is niet moeilijk om met zekerheid te voorspellen dat BIM aan de 3D-bouwprinter zal worden gekoppeld, niet in de laatste plaats ten faveure van de opdrachtgever die de architect en aannemer een bijrol geeft als hij een nieuw huis wil bouwen.

We leven in een tijd van snelle veranderingen die de weg effenen naar een wereld die we nog nooit hebben meegemaakt. Wie probeert zich een voorstelling te maken van deze toekomst valt gemakkelijk terug op beelden uit een verleden dat nooit meer terugkeert. Dat geldt ook voor ondernemers die in de bouw groot zijn geworden. Bedrijven van buiten de sector denken eerder vanuit de mogelijkheden die de technologie hen biedt. Een soft-warepakket voor 3D-ontwerpen van sieraden wijkt niet wezenlijk af van een softwarepakket voor het bouwen van een 3D-huis. Buitenstaanders hebben in de snel opkomende informatietech-nologie dan ook een voorsprong op de gevestigde bedrijven. De

grootste fabrieken van elektrische auto’s, de grootste producenten van duurzame energie en de grootste boekverkopers zijn be-drijven die 10 jaar geleden nog niet of nauwelijks bestonden.

Het is nog niet te laat. In septem-ber 2014 werd de Dutch Open Hackathon georganiseerd. Maar liefst 500 computerenthousias-telingen kwamen bij elkaar om voor 10 Nederlandse bedrijven app’s te bouwen. De beloning: € 2500 voor de prijswinnaar. De ondernemers betaalden slechts de catering. In steeds meer sectoren stellen ondernemers tot hun eigen verbazing vast dat onderzoek en ontwikkeling – mits goed georganiseerd - gratis is.

Als de bouwsector verrassend voor de dag wil komen, organiseert zij een conferentie voor ontwerpers naar het voorbeeld van soort-gelijke bijeenkomsten die in Silicon Valley veelvuldig plaatsvin-den. Het doel zou kunnen zijn om in korte tijd gekoppelde BIM en 3Dprintsoftware te ontwikkelen die voor de opdrachtgever gebruiksvriendelijk is. De bestaande bouwbedrijven slaan hier-mee een nieuwe weg in en houden de toekomst van de bouw in eigen hand.

Investors today have a plethora of investment opportunities in a number of different asset classes so why would they choose to allocate funds to the infrastructure asset class which includes airports, seaports, road and rail infrastructure, water utilities, energy generation and social infrastructure such as schools and hospitals? For institutional investors such as pension funds infrastructure is a good addition to their investment portfolios because it’s a long term investment that matches their long term liabilities. In addition other expected benefits of the asset class include: • Stable, consistent cash flows;• Relatively low volatility sheltered from short term market

sentiments;• Inflation linked returns;• Diversification as infrastructure tends to have a low corre-

lation with other asset classes; and,• Infrastructure investments often provide a win/win in that

they provide important community benefits while delivering low risk long term returns.

This final benefit is particularly relevant to the now an established

Public Private Partnerships (“PPP”) sub section of the infrastruc-ture asset class. PPP’s are a procurement method where the private sector finances, builds and operates infrastructure and provides long term facilities management through long term concession agreements.These agreements transfer substantial risks to the private sector in return for payments over the concession life which is generally at least 25 years. Payment is only made if services are delivered according to the requirements of the concession agreement.BAM PPP is responsible for Royal BAM Group’s involvement in the PPP market. Operating from offices in Bunnik, Birmingham, Brussels, Dublin, Frankfurt am Main and Glasgow, and active in the road, rail, education, healthcare, judicial and general ac-commodation sectors. BAM PPP remains keen to be involved as a long term partner to all of its PPP projects for the concession term both as an investor and as the project asset manager how ever like many contractor organisations in the sector they are keen to recycle an element of the required equity invest-ment rather than have it fully invested for the full concession length. With this in mind and appreciating the attractiveness

Betondag 2014 Jurriaanse zaal 9.30 uur

Betondag 2014 Jurriaanse Zaal 09.55 uur

Technologie als katalysator in de bouwProf. dr. Wim de Ridder

Infrastructure investment: An innovative approachChris Williams, Investments Director, BAM PPP B.V.

Prof.dr. Wim de Ridder (Fotostudio Gerry Hurk-

mans Amsterdam)

>

Studiedagen

Page 10: BV-Nieuws 2014-6

10 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 11

of these long term investments to institutional investors a direct investment from an institutional partner, rather than the more traditional indirect investment by an infrastructure fund, was evaluated as potentially offering optimal benefits and synergies to the parties involved if it could be made a reality.In May 2011 BAM PPP teamed up with the pension fund adminis-trator PGGM to form a still unique joint venture; BAM PPP PGGM Infrastructure Coöperatie (“JV”), with the objective of providing a long-term partnership to invest in the developing social and transport PPP markets in the Netherlands, Belgium, the United Kingdom, Ireland, Germany and Switzerland. PGGM are a coope-rative Dutch pension fund service provider currently with over €158 billion in assets

under management and approximately 670,000 members who its helps to realize a valuable future. To date PGGM have com-mitted €340m to the JV and are achieving the benefits they initially sought; proprietary access to PPP projects with long term stable cashflows in partnership with a proven developer and without execution risk or high management fees often associated with indirect investments.The interests of BAM PPP and PGGM are very much aligned in this innovative JV providing attractive benefits to both parties, but also importantly benefits to the PPP project clients, the public beneficiaries of the infrastructure assets and to the individuals ultimately achieving the returns on their pension funds.

Op de Betondag 2014 kan men voor het eerst kennis maken met Green-Basilisk BV. Het bedrijf beschikt over een aantal unieke patenten, die de vervaarding van zelfherstellend beton mogelijk maken. Aan de basis staat de toevoeging van een ‘Healing Agent’, waardoor scheuren in beton worden afgedicht door micro-organismen. Het additief is ontwikkeld, uitgebreid beproefd en gepatenteerd door de TU-Delft onder leiding van Dr. Henk Jonkers. Toen bleek dat testen succesvol waren, nam de belangstelling vanuit de (beton)markt sterk toe. De commer-ciële introductie van het product werd reëel en de oprichting Green-Basilisk BV een feit.

De Healing-Agent van Green-Basilisk wordt toegepast in ver-schillende betonproducten:• In vloeibare vorm als een impregneermiddel voor een be-

staande betonconstructie, waarvan scheuren moeten wor-den afgedicht (zie foto).

• In de vorm van toeslagmateriaal in betonreparatiemortel. De eigenschappen van de reparatiemortels worden hierdoor enorm verbeterd (o.a. het voorkomen van scheuren).

• Als hulpstof in ter plaatse gestort beton, indien het beton wordt blootgesteld aan een agressief milieu.

• In prefab beton voor speciale toepassingen.

In alle gevallen wordt de duurzaamheid van beton enorm verbeterd.

Green-Basilisk is gebaseerd op een Neder-landse vinding, maar werkt voor toepas-singen samen met gerenommeerde na-men uit de internationale betonwereld. Hierdoor is een brede introductie van de technologie op grote schaal mogelijk.

Ten slotte: waarom de naam Green-Basi-lisk? Het bedrijf is vernoemd naar een groene hagedis. Het diertje maakt handig gebruik van water. In geval van dreigend gevaar kan het eroverheen lopen om te vluchten. De Healing-Agent maakt ook ‘handig’ gebruik van water. In geval van scheurvorming zal een minieme hoeveel-heid altijd aanwezig water zorgen voor het afdichten van de scheur. De verwach-ting is dat het niet lang meer duurt, voor-dat men voor duurzaam beton de vraag stelt: “Green-Basilisk inside…..?!”

Bart van der WoerdGreen-Basilisk BVwww.green-basilisk.com

Betondag 2014 Van Capellenzaal 11.30 uur

Self Healing Concrete: Klaar voor de marktBart van der Woerd

Afdichten van scheuren in een betonnen dakvloer van een parkeergarage.

Studiedagen

Page 11: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

10 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 11

We leven in een tijd waarin vele diverse nieuwe technolo-gieën worden ontwikkeld en elkaar opvolgen. Deze ont-wikkelingen samen worden ook wel de 3rd Revolution genoemd en zijn onder meer te verdelen over de thema’s Additive Manufacturing, Robotics, Safety & Security, Nieuwe Energie, Nano, Clean Tech, Medical Tech, Intellec-tueel eigendom, Big data, Internet of Things, Circulaire Economie en Food Tech. Stel je voor wat voor invloed één enkele technologische ontwikkeling of een combina-

tie van technologische ontwikkelingen kan hebben in de Bouw- en Vastgoedsector! Een sector waarin gebouwen en gebouw-componenten onder meer on-site worden gemaakt op basis van Additive Manufacturing. Er wordt niet meer materiaal gebruikt dan nodig, waardoor de afvalproductie in deze sector verder wordt geminimaliseerd. Eventueel worden gebouwcomponenten naderhand on-site geassembleerd met robots, waardoor een schone maar vooral veilige bouwplaats wordt bereikt. Oude machines worden vervangen door nieuwe schone en intelligente machines, die enkel op elektriciteit werken. De eigenschappen van de gebruikte filamenten worden op basis van nanotechnologie verbeterd. Waar nu nog vaak verschillende materialen worden gebruikt om functies te combineren zoals isoleren, geluidwering en constructie, worden dergelijke functies gecombineerd in één enkel materiaal, zoals isolerend lichtbeton. Tijdens de engineering wordt er rekening mee gehouden dat de materialen zich in een circulaire economie bevinden. Aan het

einde van de gebruiksfase van een gebouw worden de diverse materialen gescheiden en hergebruikt voor productie van nieuwe materialen, zonder verlies op prestaties of produceren van afval. Deze ontwikkelingen impliceren nogal wat veranderingen in de huidige sector. Het filament (lees, het beton) waarvan het 3D-printen zich bedient, moet voldoen aan normen. Via nieuwe certificeermethodes zal hieraan worden voldaan, zodat con-structeurs ermee kunnen rekenen en gemeentes omgevings-vergunningen kunnen verlenen. Nieuwe samenwerkingsver-banden komen tot stand en nieuwe markten ontstaan. Het interdisciplinaire karakter van de bouwsector wordt vergroot met onder meer Automation en Robotics. Hierdoor maken be-staande functies ruimte voor nieuwe functies.

CyBe geeft door in te zetten op deze technologische ontwikke-lingen invulling aan de ambitie Redefining Construction. De ProTo R 3DP (een prototype 3Dprinter) die momenteel wordt getest en gekeurd, is bij Robotics, Clean Tech en Additive Manu-facturing onder te brengen. Het beton voor het 3D-printen - genaamd CyBe-mortel - is minder CO2-belastend en wordt na gebruik weer hergebruikt bij productie van nieuwe CyBe-mortel, waardoor het helemaal past bij Circulaire economie. Naast de CyBe-mortel als filament worden met diverse partners andere soorten filament ontwikkeld. Parallel hieraan wordt samen met Universiteit(en) onderzoek gedaan naar 3D-printen van duurzame betonconstructies, waarbij Nano om de hoek komt kijken. De eerste tekenen van de 3rd Revolution worden zichtbaar in de sector. De open innovatie die hiermee gepaard kan gaan zal van grote invloed zijn. Tijdens de presentatie op de Betondag (10.00 Eudard Flipse Zaal) ga ik hier graag dieper op in.

Berry HendriksCyBe Additive Industries B.V.

Professioneel assetmanagement wordt steeds belangrijker. Het efficiënt uitvoeren van assetmanagement begint bij het verzamelen van goede, relevante informatie over de staat van de objecten. Een drone is een uitstekend en effectief hulpmiddel bij het verzamelen van die informatie. Data die met een drone is verkregen is objectief, nauwkeurig, aantoonbaar en reprodu-ceerbaar. Bovendien is het werken met drones snel en veilig. Een drone heeft een platformstructuur waar verschillende meetinstrumenten, zoals foto-/filmcamera’s, 3D-camera’s en warmtesensoren aan kunnen worden gekoppeld. De drone wordt bestuurd door een gecertificeerde piloot en is binnen slechts enkele minuten, na aankomst op de vluchtlocatie, ge-reed voor gebruik Vaak zijn 3 services mogelijk:

1. InspectiesEen drone maakt het mogelijk om inspecties op afstºand uit te voeren, zonder dat bedrijfsprocessen worden onderbroken. Zelfs moeilijk bereikbare plekken kunnen vrij moeiteloos wor-den geïnspecteerd. Bij inspecties wordt gebruik gemaakt van een camera van hoge kwaliteit waardoor zelfs moeilijk bereik-bare plekken gedetailleerd op de beelden terug te zien zijn. Voorbeelden van objecten waarop een inspectie kan worden uitgevoerd zijn onder andere telecommasten, windmolens en bruggen.

2. 3D-mapping Grote infrastructurele werken lenen zich uitstekend voor 3D-

Betondag 2014

Betondag 2014

The 3rd Revolution en de BouwsectorBerry Hendriks

Inspecteren met een drone? Te zien op de betondag! Martijn Schouten (iDrones)

Berry Hendriks

>

Studiedagen

Page 12: BV-Nieuws 2014-6

12 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 13

mapping (opstellen van een 3D model). De objectieve beelden worden samengesteld uit een veelheid aan data waarbij bijvoor-beeld gebruik wordt gemaakt van ijkpunten (Ground Control Points). De drone kan met een vaste frequentie, op exact gelijke punten, opnames maken waardoor het grondverzet kan worden berekend, of zettingen. 3D-mapping kan worden bijvoorbeeld worden ingezet om een volume toename (of afname) van een zanddepot in beeld te brengen.

3. Documentatie en validatie Door de projectvoortgang te documenteren en valideren wordt inzicht gecreëerd. Door regelmatig metingen op dezelfde plekken uit te voeren ontstaat een automatisch documentatieproces. Documentatie en validatie kan bijvoorbeeld worden ingezet bij infrastructuur- of gebiedsontwikkeling projecten.

Voor meer informatie en beeldmateriaal kijkt u op www.idrones.nu of neemt u contact op metWalter Hoff (06-53963539/033-4556030) of Martijn Schouten (06-29553062/033-4556030).

Het Platform Betononderhoud is een netwerk van organisaties op het gebied van betononderhoud. Doel van het Platform is optimalisatie van (de samenwerking in) de keten om te komen tot het duurzaam in stand houden van betonconstructies. Vanuit het Platform is in 2013 bij Rijkswaterstaat de workshop Lean Betonreparatie Infrastructuur belegd. In een aantal bijeenkom-sten is de keten van betonreparatie inzichtelijk gemaakt. Hierbij is de focus gelegd op de overgangen in de keten (van de ene schakel naar de ander) en de daarbij optredende verstoringen en verspillingen. Het elimineren van deze verspillingen levert besparing op en een kwalitatief hoogwaardiger product.

Na de realisatie van een kunstwerk gaat de gebruiksperiode in. Tijdens deze periode wordt diverse malen onderhoud gepleegd. Informatie over wat (en wanneer) er is gewijzigd of gerepareerd aan een kunstwerk is belangrijk om een totaal beeld te krijgen van de conditie ervan. Deze informatie is van waarde op elke plek in de keten. Eén van de aanbevelingen van de commissie van het project ‘Lean Betonreparatie Infrastructuur’ is dan ook om per object met één risicodossier te werken. Dit dossier moet, geactualiseerd, worden overgedragen aan de verschil-lende ketenpartners.

Het project is de volgende stap en volgt de aanbeveling van de commissie Lean Betonreparatie Infrastructuur. Binnen dit project willen we komen tot een uniform Object Gebonden Risicodossier aan de hand van een bestaand kunstwerk. In dit geval is dat de Torontobrug (brug 350) te Amsterdam.

Het project wordt uitgewerkt door een representatieve groep van de partijen die betrokken zijn bij Betononderhoud (Stake-

holders). Tot nu doen mee: Gemeente Amsterdam (opdrachtge-ver), Rijkswaterstaat, Hegeman Beton- en Industriebouw, De Jong Beesd, VBR (Ivacon), VABOR (Witteveen+Bos), VLB (Grouttech) en het Platform Inspectiebranche (Arcadis); een enkele partij wordt nog benaderd.De bedoeling is dat de template die uiteindelijk als eindproduct wordt opgesteld kan worden aangevuld met andere disciplines zoals het elektromechanisch gedeelte, de verhardingen, remming-werken, enz. In de loop van 2015 zullen de resultaten worden bekendgemaakt.

Betondag 2014

Platform Betononderhoud ontwikkelt objectgebonden risicodossier

Studiedagen

Page 13: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

12 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 13

Deelnemers Betondag 2014 standnummer Naam standhouder 105 Aerolift Industrials B.V. 156 All Concrete Floors B.V. 42a Aneas 64 Antea Group 65 ARCADIS 34 ArcelorMittal Bissen & Bettembourg SA 17 B&R Building Materials 32 B|A|S Research & Technology 131 Balm Uitwendige Wapening bv 86 BAM Infraconsult bv 120 BASF Nederland BV 114 Baumineral GmbH 158 Bekaert NV 60 Bemo Rail 87 Besix Nederland BV 57 en 3 Betonvereniging 31 BFBN - Bond van Betonfabrikanten 136 BMG Advies en Applicatie B.V. 10 Bonar B.V. 24 BTE Nederland B.V. 29 BubbleDeck International Light Weight

Concepts BV 152 Buig Centrale Steenbergen B.V. 123 Buildsoft 159 Carmeuse 31 Cement&BetonCentrum 104 Cementbouw BV 40 Cemex Deutschland AG 100 Chemische Bouwstoffen Tillman B.V. 63 COBc 56 Constructeursregister 38 Construsoft BV 19 Cugla BV 169 CyBe Additive Industries B.V. 143 Dagblad Cobouw/SDU 33 De Hoop Pekso 111 DSI B.V. 85 Dura Vermeer 102 Dyckerhoff Basal Nederland B.V. 101 Dyckerhoff GmbH 103 Edilon Sedra Contracting BV 133 ENCI 104 Euroment 128 Faber Betonpompen BV 7 Fischer Benelux 81 Freyssinet Nederland B.V. 108 Funderingstechnieken Verstraeten BV 43 en 44 Gemeente Rotterdam 107 GEOS nv 126 Grouttech 141 Ha-Be Betonchemie 25 Haitsma Beton B.V. 144 Hakron Nunspeet BV 144 Hakron-Terwa 26 Halfen b.v. 125 Handelsonderneming Van der Blij B.V. 117 Heuker Beheer B.V. 41 Hilti Nederland bv 170 HTI 36 Iv-Groep b.v. 157 Jager Meng- en Recyclingtechniek B.V. 35 Jonker BV 160 Kimmenade Nederland BV 20 Kiwa Nederland bv 14 Kiwitz BV 121 Leyco Chemische Leyde GmbH 42 Lincon BV

124 LKAB Minerals B.V. 146 Mapei Nederland 27 Martens prefab beton 4 Matrix Software 8 MBS BV 133 Mebin 110 Measuring Sensor 9 Metalproducts BV 30 Molenaar Betonindustrie BV 15 Motogroup 50 Movares Nederland B.V. 148 Mulder Europe BV 112 Nedri Spanstaal BV 155 NEN Materialen&Bouwproducten 39 Orcem 138 Peikko Benelux B.V. 106 Progress Machinen & Automation AG 84 ProRail 132 Reckli GmbH 16 Rekers GmbH 151 Remei Blomberg GmbH & Co. KG 83 Rijkswaterstaat 145 Rotonde International BV 119 S&P Clever Reinforcement Company

Benelux BV 133 Sagrex 1 SBRCURnet 22 Schöck Nederland bv 129 Scholz Benelux BV 147 Schrumpf Bouwstoffen B.V. 137 Self Healing Concrete 153 Service Groep 2 SGS Intron B.V. 23 Sika Nederland B.V. 154 Skako 28 Spanbeton bv 115 en 116 Spenner Zement GmbH & Co. KG 5 Stanley Black & Decker Netherlands BV 82 Strukton Civiel 88 TBI Infra BV 81 Tebecon B.V. 127 Technosoft BV 150 Terre Armee BV 166 TME BV 18 TMS 122 TNO 113 TNO DIANA BV 11 UBB B.V. 105 UBO Engineering BV 149 Van den Bergh & Co B.V. 80 Van Nieuwpoort Beheer B.V. 28 VBI Verkoop maatschappij BV 118 Vereniging van gecertificeerde

BetonReparatiebedrijven 130 Vliegasunie BV 21 Vroom Funderingstechnieken BV 47 Wagemaker 52 Witteveen+Bos 37 Würth Nederland B.V.

Wapeningsplein standnummer Naam standhouder 163 Dekker Machines & Service 162 LIC 165 MVM Betonstaal 161 Van Noordenne Wapeningsstaal 164 Vereniging Wapeningsstaal Nederland

(VWN)

Studiedagen

Page 14: BV-Nieuws 2014-6

14 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 15

Programma najaar 2014Aanmelden www.betonvereniging.nl Opleidingen

Cursussen

In Nederland wordt een diepe bouwput doorgaans gemaakt met behulp van keerwanden en een ongewapende onder-waterbetonvloer met trek-el ementen. Het onderwater-beton (OWB) heeft in een bouwput de functie van waterafsluitende laag, stijf stempel en/of werkt ter pre-ventie van opbarsten. OWB is inmiddels een bewezen be-trouwbare techniek waarmee

veel ervaring is opgedaan binnen ondergrondse bouwprojecten in de utiliteitsbouw en infra-projecten.Sinds 2001 geldt CUR-Aanbeveling 77 (CUR77) als dé richtlijn voor het ontwerp van deze tijdelijke ongewapende OWB-vloeren. De rekenregels hebben hun waarde bewezen, maar bleken voor bijvoorbeeld ondiepe bouwputten vaak tot overmatig dikke vloeren te leiden.Ook bleek de waterdichtheid te vaak maatgevend en sloten de rekenregels niet aan op de vigerende normen en de groeiende toepassing van bijvoorbeeld ankerpalen en diepwanden.Om voornoemde redenen is begin 2014 een herziene versie van CUR77 uitgebracht. In de herziene rekenregels is de toetsing van waterdichtheid pragmatischer geworden, zijn toetsingen in de UGT toegevoegd of geoptimaliseerd en formuleringen sluiten aan op de Eurocode.In deze cursus worden, aan de hand van diverse voorbeelden en cases, de herziene rekenregels doorlopen. Alle facetten van de dimensionering van de vloer en de toetsing van de verbindingen met trekelementen worden beschouwd evenals de belangrijkste uitvoeringstechnische aspecten. Na de cursus bent u in staat ongewapende OWB-vloeren te ontwerpen die voldoen aan vige-rende normen, praktisch waterdicht zijn en een optimale balans omvatten tussen veiligheid, kosten en risico’s. De herziene CUR77 is inbegrepen als lesmateriaal.

ProgrammaCursus Rekenregels voor ongewapende onderwaterbetonvloeren

11-12-2014 15.00 – 20.00 uur DocentInleiding J. Galjaard ABT bvIntroductie Case 5 P. Barten Witteveen +Bos bvGeotechnische aspecten A. Vriend AcéconBuiging en membraanwerking R. Arkesteijn ABT bvVerbinding keerwand M. Attahiri Gemeente RotterdamDwarskracht Verbinding trekpalen, P. Barten Witteveen +Bos bv Case 5 + Case opdracht

18-12-2014 15.00 – 20.00 uur DocentTrekelementen, M. Takken Volker InfraDesign bvUitvoeringsaspecten, Case 5 integraal E. de Winter Royal HaskoningDHVBespreking opdracht Nieuwe elementen

Plaats en tijd

Cursusplaats Datum

Utrecht 11 en 18 december 2014

Kosten [excl. BTW]

Cursusgeld €

LedenprijsNiet-ledenprijs

685,- 795,-

AanmeldenMeld u aan voor de cursus Onderwaterbetonvloeren via onze website www.betonvereniging.nl. U leest hier ook onze voor-waarden voor het aanmelden en annuleren.

Rekenregels voor ongewapende onderwaterbetonvloeren

Onderwaterbetonvloeren, Dimensionering en toetsing

Nieuw!Cursus Onderwater-betonvloerenStart donderdag 11 en 18 december 201415.00 – 20.00 uurUtrecht

Page 15: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

14 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 15

Cursussen

(Ver)Nieuw(d)e cursus Bruggen!

Wegens succes geprolongeerd. De 1e cursus Bruggen algemeen was heel snel volgeboekt. Er is nu een tweede cursus met start-datum 11 november 2014 gepland. BV en BmS organiseren de cursus Module Bruggen algemeen

Doel / Nieuwe voorschriftenHerberekening van bestaande bruggen; aangepast gebruik. Het geeft de nodige discussie.Zwaardere belasting door gewijzigd verkeersaanbod vraagt vaak om constructieve aanpassingen. De invloed van dyna-misch gedrag (wind en verkeerstrillingen) is vaak groter dan verwacht. Reden genoeg voor een vernieuwde cursus.Deze module “Bruggen algemeen” vormt de basis.

CursussenDe hier gepresenteerde cursus is de eerste uit een serie van vijf cursussen over bruggen:Module 1: Bruggen algemeenModule 2: Betonnen bruggenModule 3: Stalen bruggenModule 4: Staal-beton bruggenModule 5: Hergebruik bruggen obv NEN 8700

DoelgroepDe cursus is bestemd voor: Constructief ontwerpers, (tekenaar-)constructeurs, docenten, medewerkers van controlerende in-stanties, staalconstructiebedrijven, aannemers.

Docentening. J.H. ten Boom; 10Tree Projectsir. G.G.A. Dieteren; TNOir. J.C. Galjaard; Volker Infra Design bving. B.H. Hesselink; Movaresing. R.H. de Meijerir. J.H. Reusink; Ingenieursbureau Gemeente Rotterdamprof.dr.ir. R.D.J.M. Steenbergen; TNO, UGenting. R.J. Schippers; MOS Grondmechanica BVir. R.P.H. Vergoossen; RoyalhaskoningDHVir. J. Vorstenbosch; RWS

ProgrammaLestijden van 15.00 tot 21.00Dag 1Vormen, typen, statisch systeem, Rand-overgangsconstructiesOpleggingen/voegen, Funderingen (ontwerp)Case intro

Dag 2Uitgangspunten, voorschriften, richtlijnenBelastingen weg, spoor, voetgangersUitvoering, ontwerp, trade off matrixCase vervolg

Dag 3Bijzondere belastingen en combinatiesTemperatuur, wind, vermoeiingDynamica bij bruggen: Trillingen doorverkeer, wind en aardbevingen,Case afronding

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 11, 18, 25 november 2014

Kosten [excl. BTW]

Cursusgeld €

LedenprijsLeden van Betonvereniging en/of Bouwen met Staal

1.185 1.385

AanmeldenAanmelden via de website van de Betonvereniging of Bouwen met Staal. www.betonvereniging.nl / www.bouwenmetstaal.nl

Wegens succes geprolon-geerd

Cursus Bruggen Module Algemeen

Vind je het ontwerpen van bruggen leuk en uitdagend, maar mis je nog de kennis om dat goed te kunnen doen, dan organiseert de Betonvereniging nu de cursus bruggen voor jouw! De grond-beginselen van het ontwerpen van bruggen, van brugtype tot temperatuurbelasting, van fundering tot randelement, worden hierin behandeld. Deze cursus maakt je geen deskundige, maar je weet hierna wel wat er allemaal bij het ontwerpen van een brug komt kijken.Experts met liefde voor het vak leggen het je graag uit. Deze cursus is daardoor voor diegenen die zich willen omscholen tot brugontwerper, maar ook voor ontwerpers die hun kennis willen opfrissen, een efficiënte manier om dat te doen.

Hans GaljaardDocent Betonvereniging Strategisch specialist ontwerp / Register ontwerperVan Hattum en Blankevoort

De eerstvolgende cursus start 11 november 2014 te Utrecht

Page 16: BV-Nieuws 2014-6

16 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6

Cursussen

Inleiding in de dynamica

DoelNa afronden van de cursus en tentamen is de cursist in staat een complex dynamisch systeem te reduceren tot een eenvou-diger systeem welk met de opgebouwde kennis gemodelleerd en beoordeeld kan worden. Onder andere wordt de afleiding van de bewegingsvergelijking van enkele klassieke dynamische sys-temen en hun oplossing behandeld. Hiermee kent de cursist de theoretische achtergrond om het gedrag van een dynamisch systeem te bestuderen en te beoordelen.

Programma• systemen met één vrijheidsgraad• ongedempt en gedempt vrije trilling• gedwongen trillingen (harmonische belasting)• systemen met continu verdeelde massa en stijfheid• schematiseren van complexe systemen tot systemen met

één vrijheidsgraad• respons op kortdurende belastings-verschijnselen• discrete systemen met meer vrijheidsgraden• dynamische belastingen in de praktijk en beoordeling van de

respons

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 25 november 2014

Kosten [excl. BTW]

Cursusgeld €

LedenprijsNiet-ledenprijs

810,-945,-

In het cursusgeld zijn het cursusmateriaal en het tentamen in-begrepen.

* Ledenprijs geldt voor leden van de Betonvereniging en de Vereniging

Bouwen met Staal.

Kennismaken met Betononderhoud & Betonreparatie

DoelHet doel van de cursus is om in 2 dagdelen de deelnemer basis-kennis bij te brengen op het gebied van betononderhoud en beton-reparatie

ProgrammaVoor bestaand beton worden de diverse aantastingmechanismen besproken waarbij m.b.t. de normering wordt gekeken welke uitgangspunten er gehanteerd moeten worden om de aantasting-mechanismen bij nieuwbouw te voorkomen. Ook komt schade en herstel aan nieuw betonwerk aan de orde, welke tijdens het uitvoeringsproces zijn ontstaan.

Dat beton niet altijd naar wens uit de kist komt is algemeen bekend. Hoe dit is te voorkomen wordt in andere cursussen aangedragen, maar hoe dit goed is te herstellen wordt in deze cursus aange-dragen. Er wordt inzage verkregen in de beschikbare reparatie-technieken en de daarbij behorende reparatiematerialen. Tevens worden criteria besproken welke aan de reparaties gesteld kunnen worden. Op deze wijze wordt ook een relatie gelegd met de normen en CUR aanbevelingen

Blok 1• Meest voorkomende aantastingsmechanismen (o.a. ASR,

carbonatatie, chloride, vorst- en dooizouten)• Reparatiemethoden (o.a. handmatig repareren, spuitbeton,

Injecteren, Kathodische bescherming).• Reparatiematerialen (o.a. reparatie mortels en injectie-

vloeistoffen).

Blok 2• Reparatiecriteria.• Extra beton bescherming (preventief en achteraf aan te

brengen). • Schade en gebreken uit het uitvoeringsproces bij nieuw

betonwerk.• Duurzaam Beton.

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 10 december 2014

Kosten [excl. BTW]Cursusgeld €

LedenprijsNiet-ledenprijs

640,-745,-

In het cursusgeld zijn het cursusmateriaal en de maaltijden in-begrepen.

Page 17: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

17

Cursussen

Algemene Basiskennis Beton [abb]

DoelDeze cursus heeft tot doel een introductie te geven van beton.

U leert de basisprincipes van het materiaal beton kennen. Welke soorten beton zijn er? Hoe behandel je beton? De cursus is door zijn breed opgezette karakter uitstekend ge-schikt als bedrijfscursus.

De cursus kan ook gevolgd worden als voorbereiding op de cur-sus Betonlaborant BV.

Programma• In de cursus worden de navolgende onderwerpen behandeld:• Grondstoffen• Samenstelling van beton• Eigenschappen van betonspecie en beton• Verwerken en nabehandelen van betonspecie• Wapening en bekisting• Betonvoorschriften, kwaliteit en controle

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

AmsterdamMeppelDen BoschVeldhoven

12 januari 201513 januari 201512 januari 201513 januari 2015

Examenplaats Examendatum

Utrecht 07 april 2015

Kosten [excl. BTW]

Cursusgeld €

LedenprijsNiet-ledenprijs

810,-1.125,-

In het cursusgeld zijn het cursusmateriaal en het examen begrepen.

Uitvoering Betonreparatie voor Middenkader

DoelDe cursus leidt op tot een Betonreparateur die, met voldoende praktijkervaring, in staat is zelfstandig reparatieprojecten te kunnen uitvoeren en begeleiden. De Betonreparateur voldoet aan de eisen zoals genoemd in art.8.4 van de Beoordelingsrichtlijn 3201 voor het toepassen van specialistische instandhoudingtechnieken voor betoncon-structies.

Programma• Schadeonderzoek, schadeanalyse en schadeadvisering van

meest voorkomende schadegevallen• Kennis van reparatietechnieken• Kennis van materialen en materieel• Kennis van bestekken en andere contractstukken• Kostenaspecten• Hoe ga je uitvoeren?• Kwaliteitszorg• Opstellen veiligheidsplan• Milieuzorg

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Nieuwegein 20 januari 2015

Examenplaats Examendatum

Nieuwegein 21 april 2015

Kosten [excl. BTW]Cursusgeld incl. examen €

LedenprijsNiet-ledenprijs

2.095,-2.425,-

In het cursusgeld is het cursusmateriaal begrepen.

Page 18: BV-Nieuws 2014-6

18 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 19

Cursussen

Extreme verhoging vorst-dooi-bestandheid en duurzaamheid!Extreme verhoging vorst-dooi-bestandheid en duurzaamheid!

Beton wordt veel gebruikt als materiaal voor bestratingen, terreinverhardingen en weg-verhardingen, laadperrons, bruggen en tunnels, prefab industrie.

Vorst en dooizouten zijn dan relevant voor de duurzaamheid. Zeker met veelvuldige afwisseling van vriezen en dooien. Het gebruik van dooizout vormt een ernstige complicatie voor beton. Kenmerkend voor vorst-dooizoutschade is een afschilfering van de oppervlaktelaag (scaling). Ook intern kan de structuur ernstig worden beschadigd door scheurvorming.

Na onderzoek door MPVA Neuwied GmbH, is uit de CDF-Test gebleken dat de vorst-dooibestandheid en de duurzaamheid extreem wordt verhoogd door toepassing van POLYTOP TM AF 20.

POLYTOP TM AF 20

Julianaweg 12, 7078 AR Megchelen (Gld.NL)Postbus 1, 7080 AA Megchelen (Gld.NL)Tel.: +31(0)315 - 377541, Fax: +31(0)315 - 377577E-mail: [email protected], Internet: www.tillman.nl

Vestigingen: België - Duitsland - Luxemburg - Oostenrijk - Zwitserland

Voor m

eer in

fo,

bezoe

k onze

stand (1

00)

TM14.158 Adv Polytop (210x297).indd 1 12-08-14 11:38:20

Page 19: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

18 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 19

Cursussen

Voorspantechniek uitvoering

DoelHet bijbrengen van kennis over het materiaal voorgespannen beton, het aanbrengen van voorspanning en van de kenmerken van de verschillende spansystemen, het spannen en de hierbij te treffen veiligheidsmaatregelen.

ProgrammaDe navolgende onderwerpen worden behandeld: • Het principe van de voorspanning, verschil tussen

gewapend beton en voorgespannen beton; • Het in het werk brengen van de voorspanelementen;

controles voor en na het storten; • Het spannen, de spanapparatuur en de veiligheidsmaatrege-

len; • Het injecteren en de bescherming van de constructie bij een

lage temperatuur; • De belangrijkste systemen; • Schadegevallen.

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 20 januari 2015

Examenplaats Examendatum

Utrecht 21 april 2015

Kosten [excl. BTW]

Cursusgeld incl. examen €

LedenprijsNiet-ledenprijs

1.290,-1.550,-

In het cursusgeld zijn het cursusmateriaal en de maaltijden in-begrepen.

Betononderhoudskundige

DoelDe betononderhoudskundige is de functionaris die bij onderhoud en reparatie van bestaande betonconstructies een schadeanalyse maakt, een hersteladvies opstelt en de uitvoering van beton-reparaties voorbereidt en begeleidt. Een gedegen basiskennis van het materiaal beton en van het gedrag van de betonconstructie onder belastingen is daarbij een voorwaarde en moet in het be-gintraject van de opleiding zijn aangetoond.

Om het diploma Betononderhoudskundige BV – zoals bedoeld in art. 8.4 van de BRL 3201 voor het toepassen van specialistische instandhoudingstechnieken voor betonconstructies - te kunnen verkrijgen, moet men de volgende drie cursussen met goed gevolg hebben doorlopen:1. Basiskennis Betontechnologie [bbt]. Deze cursus wordt twee keer per jaar aangeboden en beslaat

12 avonden van 2,5 uur. De cursus wordt afgesloten met een schriftelijk examen.

2. Basiskennis Betonconstructieleer [bbc]. Deze cursus wordt twee keer per jaar aangeboden en beslaat

10 avonden van 2,5 uur. De cursist krijgt inzicht in de krachtswerking van betonconstructies en hoe een construc-tie zich gedraagt als het wordt belast.

3. Betononderhoudskundige [bok]. Deze cursus wordt één keer per jaar aangeboden en beslaat

5 dagen van 6 uur. De cursus wordt afgesloten met een schriftelijk examen.

Kandidaten met het diploma Betontechnoloog BV én met vol-doende nascholing in de laatste vijf jaar, alsmede kandidaten die aan de TU Delft, fac. Civiele techniek in de afgelopen vijf jaar

het college Concrete Science and Technology hebben gevolgd, of gelijkwaardig, krijgen vrijstelling voor cursus 1.Kandidaten met een HBO-diploma Bouwkunde of Civiele tech-niek of hoger, krijgen vrijstelling voor cursus 2.

Programma cursus 3De cursus Betononderhoudskundige [bok] bestaat uit 5 dagen van 6 lesuren, met tussenpozen, op donderdag.De kennisoverdracht heeft plaats door middel van mondeling onderwijs aan de hand van een speciaal voor deze cursus ge-schreven dictaat van de Betonvereniging

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 29 januari 2015

Examenplaats Examendatum

Utrecht 16 april 2015

Kosten [excl. BTW]Cursusgeld cursus

incl. examen €examenzonder cursus €

LedenprijsNiet-ledenprijs

1.925,-2.175,-

635,-690,-

In het cursusgeld zijn het cursusmateriaal en het examen begrepen.

Extreme verhoging vorst-dooi-bestandheid en duurzaamheid!Extreme verhoging vorst-dooi-bestandheid en duurzaamheid!

Beton wordt veel gebruikt als materiaal voor bestratingen, terreinverhardingen en weg-verhardingen, laadperrons, bruggen en tunnels, prefab industrie.

Vorst en dooizouten zijn dan relevant voor de duurzaamheid. Zeker met veelvuldige afwisseling van vriezen en dooien. Het gebruik van dooizout vormt een ernstige complicatie voor beton. Kenmerkend voor vorst-dooizoutschade is een afschilfering van de oppervlaktelaag (scaling). Ook intern kan de structuur ernstig worden beschadigd door scheurvorming.

Na onderzoek door MPVA Neuwied GmbH, is uit de CDF-Test gebleken dat de vorst-dooibestandheid en de duurzaamheid extreem wordt verhoogd door toepassing van POLYTOP TM AF 20.

POLYTOP TM AF 20

Julianaweg 12, 7078 AR Megchelen (Gld.NL)Postbus 1, 7080 AA Megchelen (Gld.NL)Tel.: +31(0)315 - 377541, Fax: +31(0)315 - 377577E-mail: [email protected], Internet: www.tillman.nl

Vestigingen: België - Duitsland - Luxemburg - Oostenrijk - Zwitserland

Voor m

eer in

fo,

bezoe

k onze

stand (1

00)

TM14.158 Adv Polytop (210x297).indd 1 12-08-14 11:38:20

Page 20: BV-Nieuws 2014-6

20 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 21

Basiskennis Betontechnologie [bbt]

DoelNa het volgen van deze cursus weet u hoe beton is samen gesteld en kunt u eenvoudige mengsels uitrekenen. Deze cursus is een verplichte vooropleiding voor de drie opleidin-gen op betontechnologisch gebied:• Betontechnoloog BV• Betontechnologisch Adviseur BV of• Betononderhoudskundige BV.

ProgrammaDe cursus is opgebouwd rond onderstaande thema’s: A. De korrelsToeslagmaterialen - Invloed op eigenschappen beton- Invloed op de waterbehoefte- De verhouding tussen de korrels - Achter-grondinformatie voor het berekenen van de meng verhoudingenB. De lijmCementsteen - Water-cementfactor - Overige invloeden op De Lijm - Water - Cement en bindmiddel - VulstoffenC. De toevoegingenHulpstoffen - Pigmenten en Kleurstoffen - Vezels - Verwerken van vezelsD. Het MengselontwerpEisen aan de betonsamenstelling - Keuze van de materialen - Berekenen van betonsamenstelling: grondslagen

E. Het Vervaardigen en Verwerken van betonspecieVerwerkbaarheid - Betontechnologische aandachtspunten - Speciale betontechniekenF. De Kwaliteitszorg en Regelgeving

Plaats en tijdVoorjaar Cursusplaats Aanvangsdatum

UtrechtEindhovenZwolleExamenplaatsUtrecht

3 februari 20152 februari 20152 februari 2015Examendatum9 juni 2015

Kosten [excl. BTW]Cursusgeldincl. examen

€ Alleen deelnameexamen

LedenprijsNiet-ledenprijs

1.135,-1.355,-

LedenprijsNiet-ledenprijs

635,-690,-

In het cursusgeld is het cursusmateriaal inbegrepen.

Betonstorten: van voorbereiding tot nabehandeling [bvn]

DoelDe deelnemer kan na afloop van de cursus inschatten of de voorgeschreven (voorspan)wapening uitvoerbaar en verant-woord is in de constructie. Tevens kan hij hoeveelheid, omvang en inzetbaarheid van hulpmiddelen bepalen voor het beton-storten en stellen van wapening en bekisting. Hij weet hoe te handelen bij het bestellen en storten van betonspecie en treft de juiste maateregelen tot nabehandelen. In het geval van voor-gespannen betonconstructies weet hij welke maatregelen ge-nomen moeten worden. Ten slotte weet hij waarom en hoe hij dilataties en oplegdetails moet aanbrengen.

Programma• wapenen• voorspanning in het werk• voorbereiden voor het storten• bekisting en wapening stellen• storten en nabehandelen

• oplegdetails, dilataties, voegovergangen• schoon beton en bekistingen

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 5 februari 2015

Examenplaats Examendatum

Utrecht 2 april 2015

Kosten [excl. BTW]Cursusgeld incl. examen €

LedenprijsNiet-ledenprijs

1.490,-1.750,-

In het cursusgeld zijn het cursusmateriaal en de maaltijden inbegrepen.

Cursussen

Page 21: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

20 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 21

Betontechnoloog [bte]

DoelDe cursus is de laatste in de opleiding tot Betontechnoloog die, na voldoende praktijkervaring , verantwoordelijk is voor het meng-selontwerp en de kwaliteitsbewaking van de productie van be-tonspecie zoals omschreven in de eisen als bedoeld in art. 9.6.1 van NEN 8005 en art. 7.8.1 van de Beoordelingsrichtlijn 1801 ‘Betonmortel’.

ProgrammaDe cursus is opgebouwd rond onderstaande thema’s:A. Samenstellen van betonAlgemeen schema voor het ontwerpen van betonsamenstellingen – uitwerking voor mengselontwerp van traditioneel beton, zelf-verdichtend beton en aardvochtig beton.B. Beton met specifieke eisen of bijzondere samenstellingenBeton met bijzondere specificaties – beton met hoge duurzaam-heid – bijzondere uitvoeringsmethoden (storten/aanbrengen/verwerken/afwerken)C. Beton in de kistHorizontale betonspeciedruk – gewogen rijpheid – temperatuur-beheersing – nabehandeling – ontkistenD. Uiterlijk van betonUiterlijk van beton in de voorschriften – belangrijke invloeds-factoren op het uiterlijk – veel voorkomende onvolkomenheden en herstelmaatregelen en hoe te voorkomen

E. ProcesbeheersingProcesbeheersing – statistische begrippen – conformiteitscon-trole – familieconcept –statistische procesbeheersingF. Beoordelen van beton als eindproductVisuele inspectie – afnamecriteria bij betonproducten en vooraf vervaardigde betonelementen – beoordeling van de druksterkte – onderzoek naar de duurzaamheid

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

ZwolleDen BoschRotterdam

9 februari 20159 februari 201510 februari 2015

Examenplaats Examendatum

Utrecht 26 mei 2015

Kosten [excl. BTW]Cursusgeld cursus

incl. examen €examenzonder cursus €

LedenprijsNiet-ledenprijs

1.145,-1.290,-

635,-690,-

In het cursusgeld is het cursusmateriaal inbegrepen.

Voorgespannen Beton

Doel• Weten op welke wijze voorspanning kan worden toegepast en

welke aspecten daarbij van belang zijn. • Gefundeerde afwegingen kunnen maken t.a.v. het toe te passen

voorspanniveau. • Specifieke problemen i.v.m. het toepassen van voorspanning

onderkennen en kunnen oplossen.• Zelfstandig constructies in voorgespannen beton kunnen ont-

werpen.

Programma• Inleiding; voorspantechnologie • Centrisch voorgespannen constructies• Voorgespannen van op buiging belaste constructies• Statisch onbepaalde voorgespannen constructies• Bezwijkveiligheid• Krimp, kruip, relaxatie en herverdeling door kruip

• Afschuiving• Scheurwijdte bepaling• Gedeeltelijk voorgespannen beton• Detailleren • Voorspanning zonder aanhechting en uitwendige voorspanning

Plaats en tijdCursusplaats Aanvangsdatum

Utrecht 10 maart 2015

Kosten [excl. BTW]Cursusgeld incl. examen €

LedenprijsNiet-ledenprijs

1.865,-2.095,-

Cursussen

Page 22: BV-Nieuws 2014-6

22 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 23

Mededelingen

Ruim 60 (oud)leden bezochten 24 september de Hoogovens in IJmuiden en de productielocatie van Enci.Bij hoge uitzondering mochten we de smelterij van Hoogoven 7 bezoeken.Het bijproduct de hoogovenslak wordt op loopafstand door ENCI IJmuiden verwerkt tot verschillende hoogovencementen. Peter de Vries verzorgde de excursie in de productielocatie.

De dag werd afgesloten met een goede maaltijd. Sprekers waren voorzitter Gert van der Wegen , oud-voorzitter Nico Vonk en vi-ce-voorzitter van de VDB (de Duitse zustervereniging) Karsten Rendchen . Tijdens het dessert was er een verrassingsoptreden van Hans Kazan.Nico ging in zijn speech terug naar het begin van Stutech en noemde o.a. de oprichtingsvergadering dd 22 mei 1974 in het Jaarbeurs Congrescentrum te Utrecht

Voorlopig bestuur:H. de Jong (Voorzitter) C. SouwerbrenJ. SlagterA. van VugtJ. WiebengaC. Lans (Secretaris)

Doelstellingen:Uitwisselen van ervaringenIn studie nemen van voorkomende problemenOrganiseren van voordrachten en studiebijeenkomstenMeewerken aan tot stand komen van voorschriftenOnderhouden van contacten met buitenlandse zusterorganisa-ties.

1e ledenvergadering op 24 oktober 1974. Aanwezig o.a. ook VDB en 36 leden. Eind 1975 zijn er al 93 Stutechleden, ruim 1 jaar na oprichting van Stutech.Gestaag gegroeid naar nu 250 leden.

De voorzitter Gert van der Wegen trakteerde zijn gehoor op onderstaande rijm.

STUTECH 40 JAAR JONG

Stutech bestaat al 40 jaarOngelofelijk, maar toch echt waarEen groep van zeer betrokken mensenHun motivatie kent geen grenzenDat kunnen andere verenigingen slechts wensenStutechers zijn ook heel trotsEn terecht, hun beton staat als een rotsZij zijn het fundament in de wereld van betonNiets beter te vinden onder de Nederlandse zonHet lijkt soms magieMaar het is gewoon betontechnologieUit al die verschillende materialen zo iets moois creërenDat gaat niet zomaar, daar moet je veel voor lerenDie kennis en ervaring moet je dus samen delenStutechers doen dat met velenZij werken ook graag samenElke studiegroep kent dan ook vele namenStutech rapporten zijn gebaseerd op de praktijkDat maakt het lezen ervan ook zo aantrekkelijkDan heb je nog die interessante voordrachtenDie lijken wel te komen van hogere machtenDe excursies zijn de kersen op de taartAltijd in september, want maart roert zijn staartEr is ook een nieuwe tendensStutech is steeds actiever over de grensDit wordt door VDB bijzonder gewaardeerdWe zijn met hun aanwezigheid vereerdStutech blijft altijd boeien En zal dus ook de komende 40 jaar blijven groeien en bloeien

Ik heb het volste vertrouwen in de toekomst van Stutech want de betontechnoloog zal een steeds belangrijkere en veelzijdigere rol

gaan spelen. De scala aan grondstoffen zal verder toenemen, we zullen nood-gedwongen steeds meer van specificatie naar (functionele) prestaties gaan (of zelfs garanties) en met steeds meer milieu-effecten rekening moeten houden. Een uit-dagende maar ook boeiende ontwikkeling voor de betontechnoloog, waarbij Stutech onmisbaar is.

Stutech is een bij de Betonvereniging aan-gesloten vereniging. Lidmaatschap van Stutech staat open voor een ieder die interesse heeft in het vakgebied betontechnologie. Lidmaat-schap geeft u de mogelijkheid om de leden-vergaderingen bij te wonen en deel te nemen aan studiegroepen en excursies. Meer informatie stutech.nl.

Stutech de studievereniging voor Betontechnologen vierde onlangs haar 40 jarige bestaan.

Stutech 40 jaar

Voorraad Hoogovenslak bij Enci IJmuiden. Voorzitter Gert van der Wegen speecht.

Page 23: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

22 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 23

Mededelingen

Op donderdag 25 september 2014 werd er middags een bezoek gebracht aan de iQ-woning-fabriek van Ballast Nedam te Weert. Hier heeft Ballast Nedam een zeer innovatief concept ontwik-keld van een prefab woning. In de iQ-woning-fabriek worden seriematig betonmodules vervaardigd, welke op de bouwplaats worden samengesteld tot een complete woning. De ca. 40 aanwezigen werden in het Experience Center iQ-woning om ca. 14:30 uur door Aad van Haastert namens het Stubeco bestuur welkom geheten.Namens Ballast Nedam gaf Johan Postma, commercieel manager van de iQ-woning, een uiteenzetting over het innovatieve bouwconcept.De eerste prefab iQ-woningen werden in 2009 gebouwd in Eind-hoven, het systeem werd daarna verder ontwikkeld. Nu staan er binnen 6 weken, van fundering tot en met sleutel, woonklare woningen van hoge kwaliteit. Nu met epc 0,6 vanaf 1 januari 2015 met een epc van 0,4. Op 1 april 2011 werd de huidige fabriek geopend. In de fabriek

worden prefab betonnen modules gestort. In de wanden worden de elektraleidingen opgenomen. In de modules wordt onder ideale omstandigheden sanitair geïnstalleerd, tegelwerk aangebracht, trappen gesteld en keukens gemonteerd. De totale productie-tijd in de fabriek is 2 weken. Voordelen voor de kopers zijn volgens Johan Postma onder andere: het rentevoordeel door de korte bouwtijd, de betaal-baarheid, hoge kwaliteit en de vrije indeelbaarheid van de bin-nenwanden.De enige werkzaamheden op de bouwplaats zijn, naast de prefab funderingsbalken, het samenstellen van de modules, het spuit-werk op de plafonds, het metselen van de buitengevel en het aanbrengen van de dakpannen. Iedere woning kan een eigen architectonische stijl krijgen.Verspreid over Nederland zijn al meer dan 15 projecten gebouwd volgens het iQ-woning principe.Kleinschalige projecten vanaf 3 woningen zijn mogelijk. Woningen zijn leverbaar in de beukmaat 6,3 en 5,4 m. In Duitsland worden nu woningen gebouwd met beukmaat 6,3 m. Vervolgens werden we in groepen door de fabriek geleid, waar-bij duidelijk was dat er inderdaad sprake was van een hoge en constante kwaliteit.Meer informatie over de iQ-woningen is te vinden op de website: http://www.iqwoning.nl/

Stubeco is een vereniging die als doel heeft de uitvoeringstech-niek van betonconstructies in de ruimste zin van het woord te bevorderen. Het accent ligt hierbij op kennis van het uitvoeren van betonwerk, hulpconstructies, wapening en arbeidsomstan-digheden.

Meer info: www.stubeco.nl

Stubeco verslag Kwartaalvergadering Kwartaal vergadering iQ-woning te Weert op donderdag 25 september 2014

Betonvereniging Kring NoordBetonvereniging Kring Noord organiseert het symposium “Proefbelasting Friese Ruytenschildtbrug” welke wordt aange-boden door Provincie Fryslân, Rijkswaterstaat Betonvereniging Kring Noord en TU Delft op:

Donderdag 4 december 2014 om 13:00 uur in het Abe Lenstra stadion te Heerenveen

De middag zal bestaan uit een zestal presentaties over het project door de direct betrokkenen bij de proefbelasting.

Opgeven voor deze middag kan via de mail: [email protected] of per telefoon: 06-15500051Adres: Abe Lenstra stadion Ingang Oost aan de Stadionweg (A32 zijde) te Heerenveen.Vroegtijdig inschrijven voorkomt teleurstelling, helaas is het aantal deelnemers beperkt.

De kosten voor deze bijeenkomst worden betaald door de organisatie.

Page 24: BV-Nieuws 2014-6

24 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 25

Mededelingen

De jury heeft in een overleg op 3 oktober 2014 de genomineerden gekozen voor de ENCI Studieprijs 2014. De 37ste prijsuitreiking van de ENCI Studieprijs is op 20 november 2014, tijdens de Betondag van de Betonvereniging, in congres-centrum “De Doelen” te Rotterdam. Tijdens deze prijsuitreiking presenteren de genomineerden kort hun studie aan het publiek, en dingen zo ook nog mee naar een extra prijs, de Publieksprijs 2014. Graag nodigen we u voor de prijsuitreiking uit. De locatie is: arena Rood op de eerste etage, om 13.00 uur.

Er waren dit jaar 13 inzendingen uit Nederland en Vlaanderen: zeven in de categorie Universiteit, vijf in de categorie Hogeschool en één in de categorie Masteropleidingen. Hieruit zijn onder-staande acht studies genomineerd.

In de categorie Universiteit:- “Het Modelleren van Discrete Scheurvorming in Beton” door

Steven Jelle Schoenmakers van de Technische Universiteit Eindhoven.

- “Tegengaan van wapeningscorrosie door zelfherstel van scheuren in beton” door Sam Vantyghem van de Universiteit Gent.

- “Effect van het type superabsorberende polymeer op de zelf-helende eigenschappen in beton, al dan niet in combinatie met bacteriële werking” door Kenny D’Halluin van de Univer-siteit Gent.

- “Magnetically orienting steel fibres in Self-Compacting Con-crete” door Mark Wijffels van de Technische Universiteit Eindhoven.

In de categorie Hogeschool:- “Staalvezelbeton in keldervloeren” door Maikel van Dooren

van de Hogeschool Utrecht.

- “De toepassing van vezelwapening bij traditioneel funderings-herstel” door Tom Godthelp van de Hogeschool van Amsterdam.

- “Oud beton in nieuw beton” door Niels Loozeman en Teun Hoogeveen van de Hogeschool Windesheim.

In de categorie Professional Masteropleidingen:- “Het Onderwijscentrum Noordwestcluster te Utrecht” door

Youness Lyousoufi van de MSEng opleiding van de Beton-vereniging.

De jury voor de ENCI Studieprijs 2014 bestaat uit:- prof.dr.ir. Theo Salet, juryvoorzitter, hoogleraar Material

Related Structural Design - Concrete Structures, Technische Universiteit Eindhoven, faculteit Bouwkunde / Witteveen+Bos Raadgevende Ingenieurs

- prof.dr.ir. Luc Taerwe, hoogleraar betonconstructies, Univer-siteit Gent, Laboratorium Magnel voor Betononderzoek

- dr.ir. Cor van der Veen, UHD, Faculteit Civiele Techniek en Geowetenschappen, sectie Gebouwen en Civiel Technische constructies, Technische Universiteit Delft

- ing. Gerrit Verkerk, hogeschooldocent en coördinator minor Constructief Ontwerpen, Hogeschool Rotterdam, Opleidingen Civiele Techniek en Bouwkunde

- ir. Peter Bosman, hogeschooldocent en coördinator minor Constructief Ontwerpen, Hogeschool Windesheim Zwolle, Opleidingen Civiele Techniek en Bouwkunde

- ir. Tom Groeneweg, constructeur - projectleider, Advies- en ingenieursbureau Movares Nederland BV

- ing. Henk Wapperom, secretaris, projectcoördinator Beton-vereniging

Kijk voor de meest actuele informatie op: www.encistudieprijs.nl of volg ons via de facebookpagina: ENCI Studieprijs.

PERSBERICHT, 7 oktober 2014

Nominaties ENCI Studieprijs 2014 zijn bekend

scholz Scholz Benelux BV Nude 54 D T +31 (0)317 61 70 44 NL-6702 DN Wageningen T +32 (0)70 69 00 09

Pigmenten voor uw project!

ww

w.s

chol

z-be

nelu

x.co

m

Betondag

20 november 2014

Port of Rotterdam foyer

Bezoek ons op stand 129!

Page 25: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

24 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 25

Mededelingen

We kunnen terugkijken op een zeer geslaagde Funderingsdag welke gehouden is jongstleden 2 oktober te Zeist in FIGI. De eer-ste twijfel over het wel of niet bezoeken kreeg gaandeweg het karakter van een niet-mogen-missen-dag. Hierdoor kwam de aanmelding van een langzaam aan start in een ware stroom-versnelling en dit resulteerde voor de dag zelf in ruim 300 gere-gistreerden.Onder leiding van een duo-dagvoorzitterschap van Mandy Korff en Almer van der Stoel werd de dag vakkundig gestuurd en langs de zeer diverse en boeiende onderwerpen geleid. Na de centrale inleidingen was de keuze moeilijk voor de parallelses-

sies. De sectie met Uitdagingen met 1e spreker Frits van Tol trok zeer veel toehoorders.Het plenaire Lagerhuisdebat o.l.v. Almer van der Stoel bracht ook nog discussie met de zaal. Tot slot de Funderingsprijs waarbij een eervolle vermelding is gegeven naar Proefproject Oosterweelverbinding i.v.m. het vele onderzoekswerk dat er ge-richt is toegepast. De prijs van de winnaar was uiteindelijk na de nodige keuzes en stemmingen bij de Jury, gevallen op de on-dergrondse uitbreiding van het Museum Het Mauritshuis. Al met al een dag, waarbij alweer wordt uitgekeken naar de vol-gende Funderingsdag welke wordt gehouden in najaar 2016.

De Funderingsdag de dag van 2 oktober 2014

Jaarlijks organiseert de Betonvereniging een docentendag voor haar docenten. Deze keer voor het eerst in samenwer-king met Bouwen met Staal en HTI. Een dag van ervaringen uitwisselen, een technische excursie en afsluitend een goede maaltijd.

Dit jaar werd de Spoorzone in Delft be-zocht. Een 2.5 km lange tunnel die soms op zeer korte afstand van de bebouwing moet worden gebouwd.

Docentendag Betonvereniging

Page 26: BV-Nieuws 2014-6

26 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 27

Elke twee jaar organiseren de Betonvereniging en de NVAF in samenwerking met KIVI afdeling Geotechniek en SBRCURnet de prijs voor het Funderingsproject van het jaar. Met deze prijs worden ontwerpers en uitvoerders van projecten beloond die op bijzondere wijze het ontwerp resp. de uitvoering ter hand hebben genomen.Voor de prijs komen bouwwerken (in de brede betekenis van het woord) of onderdelen van bouwwerken in aanmerking welke in Nederland of in het buitenland door Nederlandse bedrijven zijn gerealiseerd en waarbij de toegepaste funderingstechnieken op bijzondere wijze tot uiting komen. De bouwwerken of de desbe-treffende typerende onderdelen moeten gereed zijn voor de sluitingstermijn van de indiening van de projecten.

De Jury van 2014:Prof. Frits van Tol (voorzitter), DeltaresHenk de Koning (secretaris), NVAFPaul Cools, RWS-GPO, Secretaris Geo-ImpulsTon Groeneweg, Ballast Nedam Funderingstechnieken BVGeerhard Hannink, Gemeentewerken Rotterdam IngenieursbureauBart van Paassen, BAM infraconsult BV

De jury heeft uit de dertien ingezonden projecten vier projecten genomineerd voor het Funderingsproject van het jaar 2014 en één project heeft een eervolle vermelding gekregen. De projecten zijn beoordeeld op 6 criteria: Technologische nieuwheid; Samenwerking; Belang; Schoonheid; Economie; Duurzaamheid.

Tijdens de drukbezochte Funderingsdag op 2 oktober in FIGI te Zeist zijn de winnaars door de voorzitter van de Jury, Prof. Frits van Tol bekend gemaakt.

De winnaar van het Funderingsproject van het jaar 2014 is geworden:Uitbreiding Ondergrondse Casco MauritshuisOpdrachtgever / Eigenaar - Mauritshuis, Koninklijk Kabinet van SchilderijenAannemer - Volker Staal en Funderingen bvOntwerper - constructeur - ABTFunderingsbedrijf - Volker Staal en Funderingen bvAndere betrokkene - Bébouw Midreth

Het juryrapport: Een fraaie ondergrondse uitbreiding van dit museum.Een etalage van funderingstechnieken, zoals: - csm-wand (cutter-soil-mix); - jetgrouten; - hard- en softgel injecties; - gewi ankers en gevels op nastelbare vijzelsLogistiek een lastig plekje vlak bij het torentje van de premier voor aan- en afvoer.Een reclame voor ondergronds bouwen!

Een Eervolle Vermelding kreeg:Proefproject OosterweelverbindingOpdrachtgever / Eigenaar - Beheersmaatschappij Antwerpen MobielAannemer - Denys NV, BelgiëOntwerper-constructeur - RoTS (samenwerking Witteveen+Bos en Grontmij)Funderingsbedrijf - Sterk Heiwerken; Fondedile, BelgiëAndere betrokkenen - MOW, afdeling geotechniek, België, WTCB, België

Het juryrapport:Het project omvat een echt praktijk onderzoek- zwelgedrag Boomse klei (stijfheid, sterkte, wosp)- veel beproevingen, o.a. ook CSL op voegen; inclinometers- testen sleufstabiliteit in losgepakte aanvulling- paneel afstorten op 10 m – m.v.Een gedegen aanpak, met bijzondere aandacht voor monito-ring. Naast de klassieke meetmethoden ook meetmethoden met behulp van glasvezel.Dit soort proeven zou veel vaker moeten; aardig om te zien dat Witteveen & Bos er ook net als bij NZ-lijn Amsterdam, in slaagt om de opdrachtgever te overtuigen van nut en noodzaak van zo’n kostbare proef.

De overige drie genomineerde projecten:Scheidingswand Coentunnel Nieuw Hoog CatharijneParkeergarage Kruisplein

Funderingsproject van het Jaar

Mededelingen

Page 27: BV-Nieuws 2014-6

BV-NIEUWS2014

26 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 27

De Duitse “Rat für Formgebung” te Frankfurt, heeft onlangs bekendgemaakt dat de F2 Facade “met de betaalbare groene gevel” winnaar is van de “Iconic Award 2014”. Deze prestigieuze prijs, toegekend aan een innovatief product, werd officieel uit-gereikt in het BMW Center te München op 6 oktober 2014.

Waarom de IconicAward; de F2 Groene Gevel is ontwikkeld om de natuur terug te brengen in de binnenstedelijke woongebieden, waarbij de gedachte is de verstedelijkte omgeving te integreren in de flora en fauna van ons dagelijks leven.

De F2 Facade is betaalbaar omdat de buitengevel geïntegreerd is in de Groene Gevel. Door het spelen met de groene planten/

bloemen kunnen er diverse groenverbanden gemaakt worden, wat weer een speelveld kan zijn voor de vogels en insecten in de wijk.

De F2 Facade is een gepatenteerde uitvinding van DMV architec-ten te Kerkrade en is verder uitontwikkeld met BIA Beton te Wijchen en Loohorst Landscaping te Ermelo.

IconicAward 2014 http://www.iconic-architecture.com/F2 Facade http://f2facade.comBIA Beton www.bia-beton.nlLoohorst Landscaping www.loohorst.com

F2 Facade winnaar van de Iconic Award 2014

Op dinsdag 23 september opende de Woon Wijzer Winkel zijn deuren voor particulieren die hun woning willen verduurzamen. De Woon Wijzer Winkel is onafhankelijk en helpt consumenten stapsgewijs met advies en concrete maatregelen op weg naar energieneutraal wonen.

Met een showroom van meer dan 1.000 m2 duurzame producten en producttoepassingen ondersteunt de Woon Wijzer Winkel, onderdeel van het Innovatie Centrum Duurzaam Bouwen (IC-DuBo), woningeigenaren bij het realiseren van totaaloplossingen, die voor hun specifieke woning geschikt zijn. Niet alleen besparen zij hierdoor tot 100% op hun energiekosten, maar zij dragen ook bij aan een gezondere leefomgeving.

Meest uitgebreide duurzaamheidsplatform van NederlandDe Woon Wijzer Winkel (www.woonwijzerwinkel.nl) is het meest uitgebreide en complete duurzaamheidsplatform voor particu-liere woningbezitters van Nederland. Behalve voor woningbezit-ters is de Woon Wijzer Winkel ook interessant voor Verenigingen Van Eigenaren en huurders, die door collectieve oplossingen kunnen profiteren van schaalvoordelen. De fysieke mogelijkheid om alle denkbare en duurzame oplossingen in de showroom te zien, ondersteunt het digitale aanbod op Marktplaats Duurzaam Bouwen (www.mpdubo.nl): een onafhankelijk, gratis platform voor iedereen die op zoek is naar de beste maatregelen om een woning of ander gebouw te verduurzamen.

Woon Wijzer Winkel opent zijn deuren

Alle Energie=0-oplossingen onder één dak

Mededelingen

Page 28: BV-Nieuws 2014-6

BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6 PB

Beton verenigings Nieuws is een uitgave van de Betonvereniging en bevat informatie voor leden en

geïnteresseerden in de vereniging en het materiaal beton in algemene zin. Beton verenigings Nieuws verschijnt zevenmaal per jaar.

Uitgave: Betonvereniging Postbus 411, 2800 AK Gouda Tel. 0182-539233 Fax. 0182-537510E-mail: [email protected]: www.betonvereniging.nlOpmaak: Quantes, RijswijkDruk: Quantes, Rijswijk

Abonnementen: Leden van de Betonvereniging ontvangen het BV-Nieuws gratisRedactie secretariaat: Bram Rensen Advertenties: Hetty Besseling

Abonnementen lopen parallel met het lidmaatschap

ISSN 1386-968X

Colofon

28 BV-Nieuws | jaargang 2014 | oktober, nummer 6

Bureau Betonvereniging

Betondag 20 november 2014

Bureau Betonvereniging

Ontmoeten en lerenEen feest van techniek.

Locatie: de Doelen RotterdamContact: Hetty Besseling

e-mail [email protected] tel. 0182 532 389