1

Buurtservice, twee uitwerkingen. Gert Rebergen, Izare b.v.

Zutphen, februari 2013.

===========================================================================

Omschrijvingen buurtservice.

Onder de vlag ‘Buurtservice’ varen diverse schepen.

De verschillende concepten die in den lande worden aangetroffen, kunnen we uitzetten op

een continuüm met als criterium “wijze waarop de bedrijfsvoering is vormgegeven’.

1. Continuüm.

De ene pool van het buurtservicecontinuüm wordt gevormd door het buurtservicecentrum,

de andere door het buurtservicebedrijf. Noch de missies, noch de doelstellingen, noch de

(bedrijfs)activiteiten, noch de direct betrokkenen, noch de belanghebbende partijen, zijn

beslissend; omdat op al deze aspecten de overeenkomsten tussen praktijkvoorbeelden

groter zijn dan de verschillen. Een fundamenteel verschil is gelegen in de bedrijfsvoering,

met name op het bedrijfskundig aspect van de verdiencapaciteit in relatie tot

stimuleringsmiddelen (donaties in euro’s, in natura, in kennis/kunde). Dat basisverschil doet

andere bedrijfsaspecten van elkaar verschillen.

Continuüm buurtservice.

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------- Buurtservicecentrum Buurtservicebedrijf

--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Buurtservicecentrum.

Het multifunctioneel wijkcentrum oftewel een buurtservicecentrum kan worden omschreven als een

centrum met een buurtfunctie waarin diverse activiteiten zijn ondergebracht in de sfeer van het club-

en buurthuiswerk, al dan niet gecombineerd met algemene voorzieningen zoals een bibliotheek en

dienstverlening. Buurtservicecentra leveren een bijdrage aan het leefklimaat in de wijk, verstrekken

informatie, organiseren de ontmoetingsfunctie, zijn vindplaats voor sociale werkers en bieden ruimte

voor uiteenlopende wijkgerichte activiteiten, ook voor activiteiten die door burgers of groepen van

burgers worden georganiseerd.

Het buurtservicecentrum kent een hybride financiering, bestaande uit gemeentelijke subsidies,

fondsen, participatiegelden en/of beschikbaarstellingen om niet, zo mogelijk aangevuld met

inkomsten uit de markt.

Buurtservicebedrijf.

Het buurtservicebedrijf omschrijven we als een bedrijf dat wordt gerund met dan wel door

kwetsbare personen woonachtig in een wijk / buurt, dat zich richt op een samenstel van

bedrijfsactiviteiten, dat tezamen voldoende inkomsten genereert om de continuïteit van de eigen

bedrijfsvoering veilig te stellen.

Het buurtservicebedrijf levert op een bedrijfskundig verantwoorde manier een bijdrage aan het

werk- en leefklimaat in de wijk.

Het buurtservicebedrijf kent een hybride financiële structuur, bestaande uit inkomsten uit de markt,

participatiegelden en/of armoedegelden, aangevuld met beschikbaarstellingen om niet en eenmalige

projectgelden.

2

Activiteiten.

Te onderscheiden zijn wijkgerichte en wijkoverschrijdende bedrijfsactiviteiten. Veel voorkomende

activiteiten die worden aangeboden zijn algemeen of meer specialistisch van aard.

Algemene diensten zijn tuinonderhoud, klusjesdienst, boodschappendienst, verhuisservice,

schoonmaakwerkzaamheden, kauwgomverwijdering.

Meer specialistische diensten zijn: gevelreiniging, graffitiverwijdering, stukadoorswerk, fietsreparatie,

inbraakpreventie, reparatie bestratingen, onderhoud meubilair in de publieke ruimte,

schilderwerkzaamheden, onderhoud bedrijventerrein.

2. Toespitsingen.

Referentie.

Het buurtservicecentrum sluit aan bij enkele deelfuncties van de overheid/-heden:

a. als beheerder van de openbare ruimte.

b. als hoeder van het collectieve belang. (armoede-/gezondheidspreventie, regelruimte voor burgers,

leefbaarheid, ondersteuning van kwetsbare burgers, veiligheid, onderwijs).

Het buurtservicecentrum levert een bijdrage aan de realisering van genoemde deelfuncties.

Het buurtservicebedrijf sluit aan bij de sociale ondernemer die zich in een MVO oriëntatie richt op de

P van People en wellicht ook de P van Planet. Niet omdat MVO een deelfunctie van de overheid is,

maar omdat de ondernemer zich als zodanig wenst te definiëren in maatschappelijk perspectief.

Belanghebbenden.

In principe zijn de belanghebbende partijen dezelfde. Het verschil zit in de mate van belangrijkheid

van de belanghebbende partij voor de organisatie van continuïteit van de bedrijfsvoering. De

nummering in onderstaande tabel geeft een hiërarchie naar belangrijkheid.

In beide concepten van het buurtservicecontinuüm is sprake van een klantengroep; dus niet van één

klant. Hier spreken we van belanghebbende partij of belanghebbende.

Domein.

Bij welk domein hoort de organisatie (centrum of bedrijf)? Het buurtservicecentrum is een

verlengstuk van de publieke zaak. Het buurtservicebedrijf is een private onderneming die waarde

creëert voor belanghebbende partijen (en niet vooral of uitsluitend voor de eigenaar van het bedrijf).

Het buurtservicecentrum hoort bij het publieke en semipublieke domein. Het buurtservicebedrijf bij

het private domein.

Functie.

We onderscheiden een organisatie met een capaciteitsfunctie (uitvoeren van opdrachten op

specificatie van de klant) en productfunctie ( het naar eigen ontwerp commercialiseren van

producten of diensten). De praktijk leert dat bij het buurtservicecentrum de capaciteitsfunctie

dominant is, bij het buurtservicebedrijf de productfunctie.

Nota bene: met ‘dominant’ bedoelen we de bijdrage die de functie levert aan de organisatie van de

continuïteit van de bedrijfsvoering.

Type organisatie.

Onder en taakorganisatie verstaan we een organisatie die in opdracht van een beleidsorgaan één of

meerdere taken uitvoert. Met het begrip marktorganisatie bedoelen we de organisatie die in staat is

om de inkomsten, verkregen uit de verkoop van de output, te gebruiken om de kosten van de

organisatie te dekken. In de marktorganisatie valt het management en beleidsorgaan dus samen; in

de taakorganisatie niet (geheel).

3

Rol overheid.

Als belangrijkste financier van het buurtservicecentrum treedt de overheid op als beleidsorgaan. Wat

de overheid wil terugkrijgen voor de in de vorm van een subsidie toebedeelde collectieve middelen,

geeft de overheid aan. Feitelijk is de betalende overheid het richtinggevend beleidsorgaan, met

inachtneming van het gegeven dat de overheid zich in toenemende mate probeert te beperken tot

hoofdlijnen in plaats van gedetailleerde voorschriften met betrekking tot de uitvoering.

Bij een buurtservicebedrijf is de rol van de overheid hooguit die van facilitator.

Keuze activiteiten.

De grondslagen waarop het buurtservicecentrum zijn activiteiten bouwt, zijn de competenties van de

deelnemers in relatie tot de wensen van buurtbewoners. De activiteiten zijn dan ook vaak vooral

algemeen van aard. De diensten die worden aangeboden worden geselecteerd op basis van de

vaardigheden van de deelnemers.

Dit in tegenstelling tot het buurtservicebedrijf. Het buurtservicebedrijf levert producten en/of

diensten en maakt op basis daarvan gebruik van de bij de werkprocessen passende

productiecapaciteit, aanwezig bij buurtbewoners, die als werkuitvoerders worden gerekruteerd. De

verdiencapaciteit van de activiteiten is primair, niet zozeer in absolute zin, wel in het licht van de

dienstenportfolio en de financiële doelstelling die met dat portfolio dient te worden gerealiseerd.

Prijszetting.

De diensten die door het buurtservicecentrum worden geleverd, zijn bedoeld voor buurtbewoners

met een krappe beurs. De prijzen die door het buurtservicebedrijf als tegenprestatie worden

gevraagd, zijn marktconform.

3. Waardeoordeel.

De wereld van het buurtservicecentrum verschilt fundamenteel van die van het buurtservicebedrijf.

Hiervoor noteerden we in geval van het buurtservicecentrum de publieke en semipublieke sector; en

bij het buurtservicebedrijf de private en semiprivate sector.

Om succesvol te zijn in het publieke respectievelijk private domein, zijn onderscheiden competenties

nodig, zowel op strategisch als operationeel niveau.

Ook het imago van het buurtservicecentrum verschilt fundamenteel van dat van het

buurtservicebedrijf. Het buurtservicecentrum wordt maar al te vaak door de private sector als een

gesubsidieerde en uit dien hoofde negatief geconnoteerd als ambtelijke instelling gepositioneerd.

Het buurtservicebedrijf is in een tijd van economische tegenwind en verminderde inzet van

collectieve middelen in het sociale domein, in vele ogen hét antwoord daarop. Waarom? Omdat het

concept zich gemakkelijk laat aansluiten bij modernistische thema’s als ondernemerschap, eigen

broek ophouden, zelfregie, werken primair, samenredzaamheid, terugtredende overheid, eigen

kracht, het nieuwe welzijn, enz. enz.

Zowel de competenties om in het eigen domein succesvol te zijn, als de imago’s die de

buitenwerelden toebedelen, zijn op zichzelf valkuilen. Zo is de ruimte om risicodragend te

ondernemen voor een buurtservicecentrum zeer beperkt. Zo is de ruimte om als buurtservicebedrijf

om productiemiddelen risicovol in te zetten op bedrijfsactiviteiten die gretig worden afgenomen

edoch een zwakke verdiencapaciteit hebben, zeer beperkt.

Geen van de twee concepten van buurtservices is zaligmakend. In een specifieke context past

wellicht het ene concept beter dan het andere. Omtrent dergelijke vormgevingsregels is de

beschikbare ervaringskennis niet of nauwelijks gesystematiseerd.

Er is dan ook geen enkele grond om de ene pool van het buurtservicecontinuüm waardevoller te

doen zijn dan de andere.

4

4. Conceptuele verschillen.

Hieronder vatten we schematisch de verschillen samen.

Aspect Buurservicecentrum Buurtservicebedrijf

Referentie overheid als beheerder van de

publieke ruimte en hoeder van het

collectieve belang

sociaal ondernemer met MVO

oriëntatie, zowel op de P van

People als de P van Planet

Belanghebbende 1. gebruikers, deelnemers 1. betalende opdrachtgevers

2. overheid/-heden 2. overheid/-heden

3. buurtbewoners 3. uitvoerenden

4. bedrijfsleven 4. buurtbewoners

Domein publieke of semipublieke domein private domein

Functie capaciteitsfunctie dominant productfunctie dominant

Rol overheid beleidsorgaan facilitator

Type organisatie taakorganisatie marktorganisatie

Keuze activiteiten o.b.v. behoefte buurbewoners en

deelnemerscompetenties

o.b.v. bedrijfscompetenties en

verdiencapaciteit

Prijszetting voor de krappe beurt & tegen

vriendenprijzen

marktconform

Gert Rebergen

Izare b.v., Zutphen