Burgers in beweging

Een onderzoek naar succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan, voortduren en uitbouwen van burgerinitiatieven op het gebied van

sporten en bewegen in lage SES wijken

Ilse Flink

Afdeling Maatschappelijke Gezondheidszorg

Erasmus MC

Achtergrond

Overgewicht en obesitas groeiend probleem

Lage SES

Gesubsidieerde beweegprogrammas weinig duurzaam

Burgerinitiatieven (mogelijk) duurzamer

Zorg op Zuid in Feyenoord Klein maar Fijn onderzoek CEPHIR

Onderzoeksvragen (1)

1. Wat voor voorbeelden zijn er in Nederland te vinden van sport- en

beweeginitiatieven in de wijk voor Nederlanders met lage SES die zijn

ontstaan vanuit de bewoners zelf, die door deze bewoners worden

gedragen, en die vanuit zichzelf voortduren?

Onderzoeksvragen (2)

2. Wat zijn voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij

het ontstaan van de beweeginitiatieven?

Wat zijn kenmerken en succesfactoren van het individu (trekker)

die het initiatief neemt tot een succesvolle beweegactiviteit?

Wat zijn de kenmerken en succesfactoren van de organisatie die

het initiatief neemt tot een succesvolle beweegactiviteit?

Wat zijn factoren die het ontstaan van het initiatief kunnen

belemmeren?

Onderzoeksvragen (3)

3. Wat zijn voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren

voor het voortduren en uitbouwen van de beweeginitiatieven?

Wat zijn kenmerken en succesfactoren van het individu (trekker)

die ervoor zorgen dat het initiatief duurzaam is (voortduurt) en

kan uitbouwen?

Wat zijn de kenmerken en succesfactoren van de organisatie die

zorgen dat het initiatief duurzaam is (voortduurt) en kan

uitbouwen?

Wat zijn factoren die het voortduren en uitbouwen van het

initiatief kunnen belemmeren?

Methode

10 burgerinitiatieven op het gebied van sporten en bewegen in

Amsterdam, Utrecht, Rotterdam, Den Haag en Den Bosch

Selectie met hulp van gemeente

Langlopende initiatieven in lage SES wijken

Burgerinitiatief “Een initiatief van één of meer burgers, dat

onverplicht wordt opgestart ten behoeve van anderen in de

samenleving”

Vanuit verschillende netwerken opgestart

13 diepte interviews met trekkers en vrijwilligers

Slechts enkele voorbeelden dus niet representatief

Resultaten (1)

Algemene eigenschappen van de initiatieven

Richten zich op verschillende beweegactiviteiten (bijv. buurtfitness,

aerobics, zwemmen, hardlopen, wandelen)

Netwerken: moskeeën, migrantenorganisaties, buurthuizen en scholen

Looptijd 1-24 jaar

Initiatiefnemers van allochtone afkomst en meestal vrouw

Deelnemers met diverse etnische achtergronden en meestal vrouw

Grootte is wisselend en hangt af van activiteit: 7-60 deelnemers

Resultaten (2)

Voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan

Kenmerken initiatiefnemer:

Sterke intrinsieke motivatie

Zijn al langer en op verschillende terreinen actief in wijk

Sleutelfiguur in de wijk

Voorbeeld citaat “Iedereen kent me als de dochter van. Mijn vader is

hier al 25 jaar actief in het buurthuis.” (initiatiefneemster aerobics

en fietslessen, Amsterdam)

Resultaten (3)

Voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan

• Bestaande netwerken zijn belangrijke broed- en vindplaatsen voor initiatiefnemers

• Moskee

Migrantenorganisatie

Buurthuis

School

Voorbeeld citaat “Het is een beetje vanuit de moskee ontstaan. Daar zag ik dus dat de mannen weinig bewogen en toen heb ik het

initiatief genomen om iets te organiseren.” (initiatiefnemer hardlopen en gymmen voor mannen, Utrecht)

Resultaten (4)

Voorwaarden, succesfactoren en belemmerende factoren bij het ontstaan

Goede contacten met externe partijen voordat er gestart wordt

Voorbeeld citaat “Opbouwwerkers hebben toen geholpen om via het

buurthuis de activiteiten op te starten.” (initiatiefneemster bewegen voor

vrouwen, Den Haag)

Resultaten (5)

Succesfactoren bij het voortduren en uitbouwen

Taal en culturele achtergrond initiatiefnemer dezelfde taal spreken

en/of openstaan voor andere culturen neemt drempels weg

Sociale functie van het initiatief als primair doel vrouwen/mannen uit

hun isolatie halen en met elkaar in contact komen

Initiatiefnemer als vertrouwenspersoon delen ook andere problemen

met initiatiefnemer

Werving via verschillende kanalen maar vooral mond-tot-mond

Resultaten (6)

Succesfactoren bij het voortduren en uitbouwen

Veel informeel contact met deelnemers en vrijwilligers wonen bij

elkaar in de wijk dus komen elkaar met regelmaat tegen

Alle initiatieven werken samen of worden ondersteund door een

externe partij financiering, faciliteren van ruimte en materiaal,

verzorgen van cursussen

Nauw contact met één persoon

Initiatief leidt tot nieuwe initiatieven bijv. taallessen en heeft “spin-off”

effecten bijv. verbeteren Nederlandse taal, contact in wijk

Resultaten (7)

Belemmerende factoren bij het voortduren en uitbouwen

Het vinden van vervanging Eén persoon trekt de kar en anderen

willen/kunnen het niet overnemen

Redenen waarom dit moeilijk blijkt:

Ontbreken intrinsieke motivatie “ze doen het alleen voor het geld”

Weinig vertrouwen in eigen kunnen

Te grote verantwoordelijkheid

Te tijdrovend

Resultaten (8)

Belemmerende factoren bij het voortduren en uitbouwen

Initiatieven zijn beperkt in hun bereik richten zich alleen op etnische

minderheden (vaak Turken en Marokkanen) en bereiken vooral

vrouwen tussen de 30 en 60 jaar

Weinig tijd en financiële middelen beperkte uitbouwmogelijkheden,

kunnen vrijwilligers niet belonen

Overvragen door gemeente Initiatiefnemers overbelast; schept

verwachtingen die niet waar worden gemaakt

Aanbevelingen voor de praktijk (1)

Bij het ontstaan of opstarten van het initiatief

Professionals als facilitatoren bijv. verstrekken opstartsubsidie voor

huur ruimte; aanschaf sportmaterialen; financiering opleiding; tijdelijk

inhuren van professionele ondersteuning

Waar mogelijk één duidelijk en laagdrempelig contactpersoon en

duidelijkheid over rol en verwachtingen

Aanbevelingen voor de praktijk (2)

Bij het voortduren en uitbouwen van het initiatief

Vrijwilligers en initiatiefnemers belonen en “in het zonnetje zetten”

kan iets kleins zijn dat aansluit bij waar gemeente mee bezig is

Cursussen aanbieden die het initiatief verder helpen

Ondersteuning bij uitbreiding of overname bijv. beschikbaar stellen van

professionele netwerk, verbinden met andere programma's

Aansluiten bij energie die er is maar niet blijven trekken aan een dood

paard

Aanbevelingen voor het beleid

Buurthuizen, moskeeën, migrantenorganisaties en scholen blijven

ondersteunen in wat voor vorm dan ook

Samenwerking tussen zorg, gemeente en welzijn versterken

succesvolle initiatieven kunnen sneller geïdentificeerd worden en

knelpunten kunnen sneller aangekaart worden

Hartelijk dank voor uw aandacht!