Actieplan

eHealth implementatieonderzoek

Subtitel van het rapport (max. 2 regels)

Actieplan

eHealth implementatieonderzoek

April 2013

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

Colofon ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie Vooruitgang vraagt om onderzoek en ontwikkeling. ZonMw financiert gezondheidsonderzoek én stimuleert het gebruik van de ontwikkelde kennis – om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ZonMw heeft als hoofdopdrachtgevers het ministerie van VWS en NWO.

Voor meer informatie over het programma ICT & eHealth kunt u contact opnemen met het secretariaat

via e-mail ICT_eHealth@zonmw.nl of telefoon 070 349 52 14. Auteur: Chris Flim Datum: april 2013 Oplagenummer: 50/03/2013/W&I ZonMw Laan van Nieuw Oost-Indië 334 Postbus 93245 2509 AE Den Haag Tel. 070 349 51 11 Fax 070 349 53 58 www.zonmw.nl

info@zonmw.nl

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

Inhoud

Managementsamenvatting ......................................................................................................... 7

1 Inleiding ....................................................................................................................................... 9

2 Aandacht voor eHealth ................................................................................................................ 9

2.1 e-Health: implementatie als knelpunt ............................................................................. 9

2.2 Stimuleren van eHealth innovaties .............................................................................. 10

2.3 ZonMw en eHealth ....................................................................................................... 10

3 Actieplan eHealth implementatieonderzoek .............................................................................. 11

3.1 Doelgroepen Actieplan................................................................................................. 11

3.2 Doel Actieplan .............................................................................................................. 11

3.3 Begeleidingscommissie ............................................................................................... 11

4 Producten Actieplan .................................................................................................................. 13

4.1 Kennisagenda voor eHealth implementatieonderzoek ................................................ 13

4.2 Toetsingskader: Criteria voor implementatieonderzoek .............................................. 14

5. Ontwikkeling producten Actieplan ............................................................................................. 17

6 Activiteitenplanning .................................................................................................................... 19

Bijlagen

Bijlage A Begeleidingscommissie…………………………………………………………………….. 21

Bijlage B Belanghebbenden…………………………………………………………………………… 23

Bijlage C Citaten kamerbrief eHealth minister VWS en overzicht activiteiten NIA eHealth…..… 25

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

7

Managementsamenvatting eHealth, ofwel de inzet van ICT ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid of gezondheidszorg, staat volop in de belangstelling. Overheid en vertegenwoordigers van het zorgveld (KNMG, NPCF, ZN) hebben de overtuiging dat de reguliere toepassing van eHealth kan bijdragen aan betaalbare, toegankelijke zorg van hoge kwaliteit en meer eigen regie voor patiënten.

Een groot knelpunt voor veel innovaties zoals eHealth toepassingen is de overgang van de pilot-fase naar implementatie en brede toepassing in de dagelijkse gezondheidszorg. Dit knelpunt zorgt ervoor dat (schijnbaar) al bewezen succesvolle eHealth toepassingen ‘op de plank’ blijven liggen. ZonMw heeft dit actieplan voor eHealth implementatieonderzoek opgesteld om bij te dragen aan versnelling van implementatie en brede toepassing van eHealth innovaties in de dagelijkse gezondheidszorg. Implementatieonderzoek wordt in dit Actieplan gedefinieerd

1 als onderzoek naar

belemmerende en bevorderende factoren, de effectiviteit van invoerstrategieën en de mate van implementatie en opschaling.

Het Actieplan richt zich op financiers, beleidsmakers, (inhoudelijk) beslissers en uitvoerders van implementatieonderzoek.

De eerste producten van het Actieplan zijn:

een kennisagenda voor eHealth implementatieonderzoek

een toetsingskader voor eHealth implementatieonderzoek De lijst met producten wordt tijdens de looptijd van het Actieplan uitgebreid. In 2013 start ZonMw een call om methoden en hulpmiddelen om reeds beschikbare kennis laagdrempelig beschikbaar te maken voor praktijk en beleid.

1 Afgeleid van omschrijving - http://www.tno.nl/downloads/KvL-PZ-Succesvol_implementeren-TNO-new.pdf

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

8

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

9

1 Inleiding eHealth

2, ofwel de inzet van ICT ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid of

gezondheidszorg, staat volop in de belangstelling. Op het gebied van onderzoek, ontwikkeling en implementatie van eHealth vinden veel initiatieven plaats. Het Actieplan eHealth Implementatieonderzoek heeft als doel om focus en prioritering te geven aan eHealth implementatieonderzoek in Nederland en is als speerpunt genoemd in de kamerbrief eHealth van de minister van VWS d.d. 7 juni 2012

3. Implementatieonderzoek wordt in dit Actieplan gedefinieerd

4 als

onderzoek naar belemmerende en bevorderende factoren, de effectiviteit van invoerstrategieën en de mate van implementatie en opschaling.

De inhoud van het Actieplan eHealth Implementatieonderzoek sluit nauw aan op de Nationale Implementatie Agenda eHealth

5 (NIA) van KNMG, NPCF en ZN. Daarnaast worden relaties gelegd

met onder andere het Europese eHealth Action Plan 2013-20206 en het topsectorenbeleid

7. Het

Actieplan wordt uitgevoerd door ZonMw, ondersteund door een begeleidingscommissie met vertegenwoordigers van zorgvragers, zorgverleners, zorgfinanciers en kennisinstellingen. Vertegenwoordigers van de overheid nemen als toehoorder deel.

2 Aandacht voor eHealth

2.1 e-Health: implementatie als knelpunt Het grootste knelpunt voor veel innovaties zoals eHealth toepassingen is de overgang van de pilot-fase naar implementatie en opschaling in de dagelijkse gezondheidszorg. Dit knelpunt zorgt ervoor dat (schijnbaar) al bewezen succesvolle eHealth toepassingen ‘op de plank’ blijven liggen. Er zijn veel voorbeelden van eHealth toepassingen waarvan, ondanks positieve geluiden van innovatoren, voor belanghebbenden de meerwaarde niet of onvoldoende is aangetoond en/of de noodzakelijke (medische, sociale, financiële, ..) bewijslast ontbreekt. Ook succes in pilots of positieve uitkomsten van bijvoorbeeld evaluatie- of kosteneffectiviteitsstudies geven geen garantie op succes in de praktijk. Om implementatie en opschaling tot een succes te maken spelen factoren een rol die in eerdere fasen van innovatie vaak onderbelicht blijven. Een belangrijke factor is bijvoorbeeld verandermanagement. De eHealth innovatie moet ingepast worden in de dagelijkse praktijk van de gezondheidszorg en/of de dagelijkse praktijk moet zich aanpassen aan de nieuwe mogelijkheden. Het initiatief eHealthNu, een voorloper van de NIA eHealth heeft zeven barrières

8 geïdentificeerd die

implementatie en opschaling van eHealth bemoeilijken. Deze barrières zijn: Financiering, Wet- en regelgeving, Cultuur en draagvlak bij zorgvrager, Draagvlak medische professionals, Aanbod diensten en 'knowhow' (kennis van zaken), Medical evidence is beperkt of ontbreekt, Uniformering en standaardisatie.

eHealthNu richtte zich primair op de curatieve zorg. Voor andere domeinen van de gezondheidszorg zoals volksgezondheid, preventie, geestelijke gezondheidszorg en ouderenzorg zijn grotendeels vergelijkbare barrières te benoemen.

2 eHealth is een containerbegrip. Voorbeelden van eHealth diensten zijn: informatieve websites, communities, portalen, apps,

(zelfzorg)modules, telemedicine, telemonitoring, online consultatie, zorg op afstand, e-mental health. In sommige definities worden ook toepassingen voor dossiervorming, beslissingsondersteuning zorgverleners, domotica, robotica, serious gaming, etc. vormen van eHealth genoemd. 3 http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/06/07/kamerbrief-over-e-health.html

4 Afgeleid van omschrijving - http://www.tno.nl/downloads/KvL-PZ-Succesvol_implementeren-TNO-new.pdf

5 http://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/rapporten/2012/06/07/nationale-implementatieagenda-e-health-nia.html

6 http://ec.europa.eu/digital-agenda/en/news/putting-patients-driving-seat-digital-future-healthcare

7 http://www.top-sectoren.nl/

8 http://www.ehealthnu.nl/barrieres

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

10

2.2 Stimuleren van eHealth innovaties In de afgelopen jaren was eHealth een regelmatig terugkerend thema in diverse landelijke innovatieprogramma’s, zoals het Zorginnovatieplatform, Maatschappelijke Sectoren & ICT, Zorg voor Beter, Transitieprojecten Langdurige Zorg en In voor zorg. Implementatie en opschaling van eHealth krijgt ook (enige) aandacht in het topsectorenbeleid.

Daarnaast hebben diverse regio’s in Nederland eHealth hoog op de agenda staan. Voorbeelden hiervan zijn het Zorg Innovatie Forum in Noord Nederland, Medical Delta in Zuid-Holland, Health Lab in regio Amsterdam, Health Valley in Oost Nederland en Brainport Health Innovation in de regio Eindhoven. Ook in Europese programma’s zoals het Zevende Kaderprogramma

9, Ambient Assisted

Living10

, CIP ICT PSP11

en ERDF12

is eHealth een thema dat volop aandacht krijgt. Aangezien een fors deel van het beschikbare innovatiebudget op Europees niveau wordt verdeeld, zijn deze programma’s ook voor Nederlandse partijen van belang.

2.3 ZonMw en eHealth ZonMw stimuleert gezondheidsonderzoek en zorginnovatie. ZonMw doet dit door het financieren van gezondheidsonderzoek én het stimuleren van het gebruik van de ontwikkelde kennis – om daarmee de zorg en gezondheid te verbeteren. ICT en eHealth krijgen al vanaf de start van ZonMw in 2002 aandacht in veel onderzoeks- en implementatieprojecten. Door de toenemende aandacht en relevantie van ICT en eHealth werd in 2009 besloten een intern projectteam ICT en eHealth te starten om programma overstijgende activiteiten voor ICT en eHealth op te pakken.

In 2012 is besloten om ICT en eHealth, waar van toepassing, aandacht te gaan geven in onderzoeks- en innovatieprogramma’s. Zo zijn er bijvoorbeeld specifieke beoordelingscriteria voor toepassing van ICT en eHealth in onderzoeksprojecten geformuleerd. Daarnaast is op de webportal van het samenwerkingsverband Zorg voor innoveren een dossier eHealth ingericht. Zorg voor innoveren is een samenwerkingsinitiatief van vier overheidspartijen (ZonMw, NZa, CVZ/Zorginstituut Nederland en VWS) om zorgvernieuwers te ondersteunen bij het doorlopen van het innovatieproces in de gezondheidszorg. De activiteiten van ZonMw en Zorg voor innoveren worden genoemd in de kamerbrief eHealth van de minister van VWS van 7 juni 2012. Vanuit het zorgveld hebben vertegenwoordigers van het zorgveld (NPCF, KNMG, ZN) de krachten gebundeld in de NIA eHealth. Door de initiatiefnemers van de NIA eHealth is het verzoek aan ZonMw gedaan om te komen tot een Actieplan eHealth onderzoek, ondersteunend aan implementatie en opschaling.

9 http://ec.europa.eu/research/fp7/understanding/fp7inbrief/what-is_nl.html

10 http://www.aal-europe.eu/about/

11 http://ec.europa.eu/information_society/activities/ict_psp/index_en.htm

12 http://europa.eu/legislation_summaries/employment_and_social_policy/job_creation_measures/l60015_en.htm

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

11

3 Actieplan eHealth implementatieonderzoek

3.1 Doelgroepen Actieplan Het Actieplan richt zich op financiers, beleidsmakers, (inhoudelijk) beslissers en uitvoerders van implementatieonderzoek. Het plan richt zich niet alleen op de programma's en initiatieven die ZonMw financiert maar op alle relevante eHealth implementatieonderzoek in Nederland.

In bijlage B staat een overzicht van belanghebbenden voor wie dit document van toepassing kan zijn.

3.2 Doel Actieplan Het doel van het Actieplan is het vergroten van kennis over belemmerende en bevorderende factoren voor succesvolle implementatie en opschaling van eHealth innovaties. Daarnaast is het doel om te bevorderen dat vervolgens deze factoren worden verminderd respectievelijk gestimuleerd in praktijk en beleid. Daarmee levert dit Actieplan een bijdrage aan versnelling van implementatie en opschaling van eHealth innovaties in de dagelijkse gezondheidszorg.

Uitgangspunt van dit Actieplan is dat eHealth op zichzelf nooit het doel is, maar een middel ter ondersteuning of verbetering van de gezondheid of gezondheidszorg.

3.3 Begeleidingscommissie ZonMw heeft een begeleidingscommissie voor dit Actieplan ingesteld. Zie bijlage A voor de leden van de begeleidingscommissie. De begeleidingscommissie eHealth heeft in opdracht en onder eindverantwoordelijkheid van het ZonMw-bestuur de taak om het Actieplan op te stellen inclusief bijbehorend communicatie- en implementatieplan. De begeleidingscommissie rapporteert over de verrichte werkzaamheden aan het bestuur van ZonMw. Het bestuur van ZonMw is eindverantwoordelijk voor het evalueren van het Actieplan. De begeleidingscommissie komt eenmaal per kwartaal bijeen om de voortgang van het Actieplan te bespreken. Daarnaast onderhoudt het programmasecretariaat contact met de grotere groep belanghebbenden als genoemd in bijlage B en organiseert het tweemaal per jaar een bijeenkomst om deze groep te informeren over de voortgang van de activiteiten zoals verwoord in dit Actieplan.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

12

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

13

4 Producten Actieplan Het Actieplan eHealth Implementatieonderzoek heeft een looptijd van twee jaar (2013-2014), waarna een evaluatie plaatsvindt. Het Actieplan wordt gecoördineerd door ZonMw. De eerste producten van het Actieplan zijn:

een kennisagenda voor eHealth implementatieonderzoek

een toetsingskader voor eHealth implementatieonderzoek De lijst met producten wordt tijdens de looptijd van het Actieplan uitgebreid.

4.1 Kennisagenda voor eHealth implementatieonderzoek

De kennisagenda bevat thema’s en vraagstukken over bevorderende en belemmerende factoren voor eHealth implementatie. De kennisagenda richt zich zowel op toepassing van bestaande kennis als op ontwikkeling van nieuwe kennis. De thema’s en vraagstukken kunnen worden ingebracht vanuit praktijk en beleid. ZonMw richt de processen in om de kennisagenda invulling te geven en breed beschikbaar te maken. Toepassing en ontwikkeling van kennis over (eHealth) implementatie moet bijdragen aan versnelling van implementatie en opschaling van eHealth innovaties in de dagelijkse gezondheidszorg. De kennisagenda heeft ook een functie als het gaat om identificeren en helpen wegnemen van ‘systeemfalen’. Van ‘systeemfalen’ kan men spreken indien een collectief van verschillende belanghebbenden er structureel niet in slaagt om een gezamenlijke doelstelling of overstijgend gezamenlijk belang te realiseren. Prioriteiten voor 2013 en 2014 De focus voor de kennisagenda ligt in 2013 en 2014 op processen ter ondersteuning van burgers, zorgvragers en (individuele) formele en informele zorgverleners op gebied van digitale communicatie en informatie en toegankelijkheid van gezondheidszorg. Daarbij zijn de speerpunten, randvoorwaarden en onderwerpen zoals geformuleerd in de Nationale Implementatie Agenda eHealth het vertrekpunt (zie volgende paragraaf en bijlage C). Daarnaast kunnen kennisvragen en –thema’s uit andere deelsectoren zoals preventie, public health, occupational health en welzijn ingebracht worden. Nationale Implementatie Agenda (NIA) eHealth Artsenkoepel KNMG, patiëntenfederatie NPCF en Zorgverzekeraars Nederland (ZN) hebben in de NIA afspraken vastgelegd om de verdere ontwikkeling van eHealth te stimuleren. Dat is van belang omdat eHealth bijdraagt aan betaalbare, toegankelijke zorg van hoge kwaliteit en meer eigen regie voor patiënten. eHealth wordt ingezet ter vervanging, vereenvoudiging en verbetering van bestaande zorg en niet als toevoeging van extra zorg. De agenda biedt bovendien een goede leidraad voor andere organisaties in het zorgveld om op aan te haken. Het document is overhandigd aan minister Edith Schippers op 7 juni 2012. De NIA sluit aan bij de brief over eHealth die minister Schippers op 7 juni 2012 naar de Tweede Kamer stuurde.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

14

Speerpunten van de NIA eHealth: 1. bewustwording van de mogelijkheden die eHealth biedt. 2. opschaling van verantwoord gebruik van eHealth toepassingen en van het verder structureel

en verantwoord inbedden van eHealth in de dagelijkse zorgpraktijk. 3. verder onderzoek en verdere ontwikkeling op het gebied van eHealth. Enkele genoemde randvoorwaarden voor de samenwerking zijn dat partijen

op het gebied van ontwikkeling en gebruik van eHealth toepassingen jaarlijks een eigen beleidsagenda met daaruit voortvloeiende activiteiten bepalen.

een gezamenlijk kader hanteren rondom pilots, experimenten, onderzoek (inclusief business modellen), het delen van kennis en ervaringen en het bepalen van nut, noodzaak en prioriteit voor implementatie en opschaling van bewezen toepassingen.

bij de implementatie van eHealth toepassingen (ook in pilots, experimenten en onderzoek) reeds bestaande standaarden en normen daadwerkelijk (laten) toepassen, en samenwerken aan de ontwikkeling en/of aanpassing van ontbrekende respectievelijk ontoereikende standaarden.

In bijlage C staan de inhoudelijke eHealth onderwerpen genoemd voor de periode 2012-2015. Hulpmiddelen en methoden voor toepassing kennis Er is al veel kennis beschikbaar over eHealth implementatie. Deze kennis wordt echter vaak (nog) niet toegepast op het juiste moment op de juiste plaats door de juiste personen. De kennisagenda legt daarom de nadruk op het toepassen van al beschikbare kennis.

Dit wordt gestimuleerd door inzet van methoden en hulpmiddelen om beschikbare kennis laagdrempelig beschikbaar te maken voor praktijk en beleid. Bij methoden en hulpmiddelen kan gedacht worden aan checklists (bv. voor stakeholderanalyse), templates (bv. voor business cases), ‘best practices’, voorlichting, keuzehulpen, educatie, implementatiefellows etcetera. ZonMw zal in 2013 een call starten om gebruik van dit soort hulpmiddelen te stimuleren en/of te ontwikkelen. Voorstellen kunnen ingediend worden door samenwerkingsverbanden van minimaal drie partijen. Subsidiëring zal plaatsvinden op basis van cofinanciering. Meer informatie wordt vanaf april 2013 gegeven op de website van ZonMw.

4.2 Toetsingskader: Criteria voor implementatieonderzoek

Het toetsingskader bevat (succes)criteria die bevorderen dat resultaten van implementatieonderzoek een concrete bijdrage leveren aan versnelling van implementatie en opschaling van eHealth innovaties in de dagelijkse gezondheidszorg. Het toetsingskader biedt financiers, beleidsmakers, beslissers en uitvoerders een hulpmiddel voor beslissingsondersteuning om schaarse (financiële) middelen doelmatig in te zetten. De basisversie van het toetsingskader bestaat uit tien criteria inclusief een korte handleiding voor beoordeling van onderzoeksvoorstellen op basis van deze criteria. (De handleiding is beschikbaar via de website van ZonMw).

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

15

De criteria zijn onderverdeeld in vier categorieën: Probleemstelling, Resultaat, Onderwerp en Aanpak van eHealth implementatieonderzoek.

Probleemstelling van eHealth implementatieonderzoek

1. eHealth implementatieonderzoek richt zich op belemmerende en bevorderende factoren, de effectiviteit van invoerstrategieën en de mate van implementatie en opschaling.

2. De probleemstelling voor eHealth implementatieonderzoek is ingebracht door (vertegenwoordigers van) het zorgveld en/of beleidsmakers.

Resultaat van eHealth implementatieonderzoek

3. De resultaten van implementatieonderzoek dragen bij aan versnelling van implementatie en opschaling van eHealth innovaties in de dagelijkse gezondheidszorg.

4. De resultaten van eHealth implementatieonderzoek zijn afgestemd met (vertegenwoordigers van) partijen die op basis van deze resultaten actie moeten ondernemen.

5. De uitkomsten van het implementatieonderzoek worden vertaald in praktische hulpmiddelen zodat belanghebbenden uit zorgveld en beleid deze kennis eenvoudig toe kunnen passen.

Onderwerp van implementatieonderzoek

6. Implementatieonderzoek vindt plaats op basis van casuïstiek uit de dagelijkse praktijk waarbij rekening gehouden wordt met het wet- en regelgevend kader.

7. Implementatieonderzoek richt zich op casuïstiek waarin al op kleine schaal en/of in pilots praktische ervaring is opgedaan met eHealth innovaties.

Aanpak van implementatieonderzoek

8. De onderzoeksmethodiek is passend/doelmatig bij de geformuleerde probleemstelling. 9. Belanghebbenden uit het zorgveld en/of beleid zijn vanaf het begin bij de opzet en uitvoering

van het implementatieonderzoek betrokken. 10. Implementatieonderzoek wordt bij voorkeur uitgevoerd door een samenwerkingsverband

waarbij publiek-private samenwerking en cofinanciering ‘in cash’ of ‘in kind’ gestimuleerd wordt (in lijn met nationale en Europese richtlijnen).

In de volgende casus, die voor zowel financiers, beleidsmakers, beslissers en uitvoerders geldt, wordt uitgelegd hoe het proces verloopt aan de hand van het toetsingskader: In opdracht van een beleidspartij stelt een kennisinstituut een onderzoeksvoorstel op gericht op de organisatie van de revalidatiezorg in Nederland (punt 2). Het doel van het onderzoek is te komen tot aanbevelingen om het gebruik van eHealth toepassingen te bevorderen. Deze aanbevelingen dragen bij aan verbetering van ondersteuning van zorggebruikers bij het toepassen van thuisrevalidatie (punt 3 en 5). De basis voor het onderzoeksvoorstel wordt gevormd door ervaringen uit de praktijk (punt 7). Bij het uiteindelijke opstellen van de aanbevelingen wordt rekening gehouden met factoren die belemmerend en/of bevorderend zijn bij het gebruik van eHealth toepassingen in de specifieke situaties (punt 1). De onderzoekers stemmen daartoe al voor de start van het onderzoek af met de partijen (patiënten, mantelzorgers, zorgverleners) en met overige belanghebbenden uit het zorgveld en/of beleid die betrokken zijn bij het gebruik van eHealth toepassingen bij thuisrevalidatie (punt 4 en 9). Op deze manier zijn de (eind)gebruikers tijdig betrokken bij het opstellen van de aanbevelingen en kunnen zij hun wensen en beperkingen in een vroeg stadium uiten. Dit is van belang voor het uiteindelijke resultaat aangezien verwacht mag worden dat gedragen aanbevelingen positief bijdragen aan de versnelling van de implementatie in de dagelijkse praktijk. De onderzoekers hebben een breed gedragen resultaat voor ogen en werken daarom samen met een aantal publieke en private partners(punt 10). Bij het opstellen van het onderzoek is al in een vroeg stadium rekening gehouden met de geldende wet- en regelgeving (punt 6) en is de methodiek aangepast aan de vraagstelling (punt 8).

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

16

Doorontwikkeling: Het toetsingskader is nooit af en wordt door ZonMw in een cyclisch proces continu verbeterd op basis van feedback van gebruikers. De basisversie van het toetsingskader is opgesteld op basis van suggesties van de leden van de begeleidingscommissie, van vertegenwoordigers van diverse andere partijen zoals kennisinstituten, en op basis van ervaringslessen uit nationale en Europese eHealth programma’s. Criteria voor eHealth toepassingen: Naast toetsingscriteria voor eHealth implementatieonderzoek is er bij beleid- en praktijkpartijen behoefte aan criteria om te beoordelen hoe kansrijk een eHealth toepassing is. Als eerste stap is ZonMw in gesprek om te komen tot een gezamenlijk kader met de NIA partners. In de NIA eHealth is daarover het volgende opgenomen: ‘De NIA partners zullen een gezamenlijk kader hanteren rondom pilots, experimenten, onderzoek (inclusief business modellen), het delen van kennis en ervaringen en het bepalen van nut, noodzaak en prioriteit voor implementatie en opschaling van bewezen toepassingen.’ ZonMw zal de totstandkoming van dit kader voor de NIA partijen faciliteren.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

17

5. Ontwikkeling producten Actieplan De kennisagenda en het toetsingskader zijn geen statische producten, maar komen tot stand via een iteratief proces. Aan de hand van onderstaande visualisatie wordt het iteratieve proces toegelicht.

Figuur 1: Visualisatie activiteiten Actieplan

Proces kennisagenda eHealth implementatieonderzoek

Intake van kennisvragen of -thema’s Praktijk en beleid kunnen, rechtstreeks of via kennisinstituten, kennisvragen en –thema’s inbrengen.

Betreft het implementatieonderzoek? Toetsing of de kennisvraag of het thema past binnen het bereik van eHealth implementatieonderzoek.

Inbrengen bij andere kennisagenda’s of programma’s Nagaan of de kennisvraag of –thema past binnen het bereik van andere kennisagenda’s of lopende programma’s.

Toevoegen aan kennisagenda Kennisvraag of -thema wordt toegevoegd aan de (publiek beschikbare) kennisagenda eHealth implementatieonderzoek.

Kennis beschikbaar? Toetsing of/welke relevante kennis beschikbaar is voor een kennisvraag of –thema, en waar deze kennis (inter)nationaal beschikbaar is.

Kennisbronnen verzamelen Relevante kennis is beschikbaar en wordt gekoppeld aan de betreffende vraag of –thema in de kennisagenda.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

18

Agenderen van implementatieonderzoek Relevante kennis is niet beschikbaar en gewenst implementatieonderzoek wordt geagendeerd. Uitvoering van dit onderzoek is afhankelijk van beschikbare publieke en private middelen.

Methoden en hulpmiddelen voor toepassing kennis? Toetsing of er goede methoden of hulpmiddelen zijn die toepassing van kennis door praktijk en beleid op laagdrempelige wijze mogelijk maken.

Bevorderen ontwikkeling Methoden of hulpmiddelen zijn niet of beperkt beschikbaar. Ontwikkeling wordt geagendeerd. Ontwikkeling van methoden en hulpmiddelen is afhankelijk van beschikbare publieke en private middelen.

Bevorderen gebruik Methoden of hulpmiddelen zijn beschikbaar, maar worden nog onvoldoende door praktijk en beleid benut.

Call ZonMw ZonMw initieert in 2013 een call om het gebruik en ontwikkeling van methoden en hulpmiddelen voor kennistoepassing een extra impuls te geven. Voor de call zijn beperkte financiële middelen per initiatief beschikbaar. De financiële middelen worden op basis van samenwerking en cofinanciering toegekend.

Proces toetsingskader eHealth implementatieonderzoek

Basisversie ZonMw stelt een basisversie van het toetsingskader beschikbaar, inclusief handleiding voor gebruik. Deze basisversie wordt in een cyclisch proces van Toepassen, Evalueren en Verbeteren continue doorontwikkeld.

Toepassen Gedefinieerde doelgroepen (financiers, beleidsmakers, (inhoudelijk) beslissers en uitvoerders van eHealth implementatieonderzoek) gebruiken het toetsingskader voor beslissingsondersteuning.

Evalueren Gebruikers van het toetsingskader geven feedback op inhoud en bruikbaarheid van het toetsingskader. Zowel op inhoudelijke aspecten als op factoren als gebruiksgemak en meerwaarde.

Verbeteren ZonMw voert verbeteringen door en stelt een aangepaste versie van het toetsingskader beschikbaar.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

19

6 Activiteitenplanning

Activiteit/Kwartaal Q1 2013 Q2 2013 Q3 2013 Q4 2013 Q1 2014 Q2 2014 Q3 2014 Q4 2014

Coördinatie Actieplan

1.1 Publicatie Actieplan / presentatie minister

1.2 Opstellen communicatieplan incl. toepassing in lopende en nieuwe programma’s & initiatieven

1.3 Kwartaaloverleg begeleidingscommissie

1.4 Evaluatie speerpunten Actieplan

Kennisagenda

2.1 Inrichten intakeproces kennisvragen en beschikbare kennis uit implementatieonderzoek

2.2 Publicatie basisinformatie kennisagenda

2.3 Uitvoeren activiteiten kennisagenda

2.4 Opstellen ZonMw call ‘methoden en hulpmiddelen voor toepassing kennis’ 2013

2.5 Openstellen ZonMw call ‘methoden en hulpmiddelen voor toepassing kennis’ 2013

2.6 Uitvoeren secretariaat ZonMw call ‘methoden en hulpmiddelen voor toepassing kennis’ 2013

2.7 Looptijd projecten ‘methoden en hulpmiddelen voor toepassing kennis’ incl. monitoring en C&I

Toetsingskader implementatieonderzoek

3.1 Opstellen basisversie toetsingskader

3.2 Opstellen handreiking voor gebruik toetsingskader

3.3 Afstemmen met ministerie(s) om toepassing van het toetsingskader te stimuleren

3.4 Afspraken maken met doelgroepen over toepassing toetsingskader

3.5 Cyclisch proces: Toepassen, evalueren, verbeteren toetsingskader

3.6 Monitoren gebruik toetsingskader

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

20

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

21

Bijlage A Begeleidingscommissie

Voorzitter

Rien Meijerink

Leden:

Namens zorgverzekeraars

Ilse te Walvaart (VGZ)

Harry Nienhuis (Menzis)

Namens zorgvragers (combinatie met vertegenwoordiging gezondheidsfonds)

Jacqueline Baardman (NPCF)

Hendrien Witte (Longfonds)

Namens zorgverleners

Lode Wigersma (KNMG)

Paul Habets (LHV)

Erna Vreeke (V&VN)

Annemiek Mulder (Actiz)

Vertegenwoordigers onderzoeks- en kennisinstellingen

Miriam Vollenbroek (UTwente)

Ruud Janssen (HS Windesheim)

Nick Guldemond (TU Delft)

Quintus Bosman (Nictiz)

Toehoorders

Stefan Ottenheijm (Ministerie VWS)

Menno Horning (Ministerie EZ)

Vincent Pelgröm (NZa)

Status maart 2013: Tijdens looptijd van het actieplan kunnen wisselingen in de commissie plaatsvinden.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

22

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

23

Bijlage B Belanghebbenden Toelichting: De volgende partijen spelen een belangrijke rol als financier, beslisser of uitvoerder van de activiteiten zoals verwoord in dit Actieplan eHealth implementatieonderzoek.

Categorie Partijen

NIA Partners NPCF, KNMG, ZN

Overige koepels & verenigingen

Patiëntenverenigingen, Federatiepartners KNMG, Wetenschappelijke Verenigingen, Actiz, V&VN, NFU, NVZ, GGZ Nederland, GGD Nederland,..

Overheden Ministerie van VWS, Ministerie van EZ, Ministerie van OCW, Ministerie van SZW, Provincies, Gemeenten, Europese Unie

Overheidsinstituten ZonMw, CVZ, NZa, IGZ, RIVM, RVZ, ..

Kennisinstellingen Nictiz, TNO, Vilans, Syntens, Trimbos, Nivel, RIVM, Rathenau, NEN, ..

Onderwijsinstellingen UMC’s, universiteiten, hogescholen, MBO’s, instituten voor bij- en nascholing, ..

Innovatie initiatieven Regionale, sectorale, doelgroep- of aandoeningsspecifieke consortia

Private partijen ICT, Telecom, Farmacie, Woningbouw, Brancheverenigingen,..

Fondsen Innovatiefondsen, gezondheidsfondsen, opleidingsfondsen, kwaliteitsfondsen

Overige financiers Maatschappelijke initiatieven, participaties, banken, private equity,..

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

24

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

25

Bijlage C Citaten kamerbrief eHealth minister VWS en overzicht activiteiten NIA eHealth

Citaten uit kamerbrief brief minister VWS dd 7 juni 2012

13:

Richtlijnen voor onderzoek ‘E-health toepassingen zijn vaak middelen om zorg op een andere manier in te richten of te verlenen dan voorheen. De verwachting is dat niet altijd een ander resultaat op uitkomsten van zorg zal worden behaald, maar dat e-health bijvoorbeeld wel bijdraagt aan het verbeteren van zelfredzaamheid, doelmatigheid en/of arbeidsbesparing. In onderzoek naar e-health zal moeten worden gezocht naar relevante uitkomstmaten om de meerwaarde te kunnen beoordelen. ZonMw heeft in juli 2011 een signalement uitgebracht om meer aandacht te vragen voor gericht onderzoek naar e-health en ICT. Zij kunnen een belangrijke rol vervullen in het delen van reeds beschikbare kennis, maar ook een faciliterende rol spelen in het vaststellen van richtlijnen voor e-health onderzoek.’ Duidelijke informatie over mogelijkheden ‘Er bestaat vaak onduidelijkheid over de (on-)mogelijkheden die er zijn om e-health toepassingen te laten gebruiken door zorgprofessionals en patiënten. Hierdoor duurt het doorlopen van procedures om toegang tot reguliere zorg te krijgen vaak langer dan nodig. Om dit knelpunt te verhelpen ben ik in juni 2011 gestart met één online informatiepunt voor zorgvernieuwing: www.zorgvoorinnoveren.nl Het informatiepunt is een gezamenlijk initiatief met het CVZ, de NZa en ZonMw. Met dit initiatief bundelen deze partijen hun krachten om het proces van innoveren eenvoudiger, transparanter en beter voorspelbaar te maken voor zorgvernieuwers. Omdat e-health een specifiek domein van zorgvernieuwing is waar veel aandacht voor is, is er op de website een aparte pagina rondom dit thema ingericht.’

13

http://www.rijksoverheid.nl/bestanden/documenten-en-publicaties/kamerstukken/2012/06/07/kamerbrief-over-e-health/kamerbrief-over-e-health.pdf

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

26

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

27

Activiteiten NIA 2012-2013

De NIA-eHealth is een belangrijk uitgangspunt voor dit Actieplan eHealth implementatieonderzoek en de visie op de positie van eHealth van het NIA initiatief is daarom ook van toepassing voor de activiteiten benoemd in het actieplan:

‘eHealth wordt ingezet ter vervanging, vereenvoudiging en verbetering van bestaande zorg en niet als toevoeging van extra zorg. De reguliere toepassing van eHealth draagt bij aan betaalbare, toegankelijke zorg van hoge kwaliteit en meer eigen regie voor patiënten.’

Voor de jaren 2012 - 2015 staan de volgende eHealth onderwerpen centraal: 1. (Opschaling van) telemonitoring bij patiënten met diabetes mellitus en bij patiënten met

chronisch hartfalen, en teleconsultatie, te beginnen met teledermatologie.

2. Versterking eerstelijnszorg en ketenzorgondersteuning a. Meer zelfmanagement door patiënten en gerichte ondersteuning daarbij, zoals

bijvoorbeeld zelfmanagement bij antistolling via een zorgportaal. b. ondersteunen van zorgsubstitutie: verhoging van kwaliteit, gemak, efficiency. Hierbij

toepassen van een kerndataset (op basis van bijvoorbeeld CCR) door de complete keten. c. beslissingsondersteuning van professionals, bijvoorbeeld bij elektronisch voorschrijven

van medicatie.

3. E-mental Health: het introduceren en opschalen van effectieve zorgmethoden. 4. Opschaling van oplossingen die tijd- en/of plaatsonafhankelijke zorgverlening mogelijk maken,

zoals e-consult en e-afspraak. 5. eHealth gericht op patiëntondersteuning en het gebruik van Persoonlijk Gezondheidsdossiers

(PGDs) gekoppeld aan bestaande registraties van zorgverleners. 6. Ondersteunen van landelijke en/of regionale initiatieven voor ‘langer thuis eHealth’. 7. Ontwikkelen van standaarden voor veilige betrouwbare, consistente en toekomstbestendige

uitwisseling van gegevens voor alle geagendeerde eHealth toepassingen. 8. Opstellen van een lange termijn onderzoeks- en innovatieagenda. Afspreken van eenduidige

criteria voor eHealth onderzoek, voor snelle en eenduidige beoordeling van eHealth toepassingen, en het uitwisselen van uitkomsten en bevindingen.

ZonMw- Actieplan eHealth implementatieonderzoek april 2013

28