Tekst: Cesimir EisenIllustraties: Westhoek Verbeeldt en Casimir Eisen

BROUWERIJ FEYS-CALLEWAERTIN BEVEREN Al D IJZERWanneer we spreken over brouwerij Feys-Callewaert in Beverene/ä IJzer, thans een deelgemeente van Alveringem, is dit formeelwel juist, maar in de praktijk enigszins misleidend. Door haarligging aan de Dode IJzer, pal op de grens tussen Beveren enRoesbrugge, leunt ze in feite veel meer aan bij dit laatste dorp danbij de gemeente, waar ze administratief bij hoort. Al in de vroegejaren van de brouwerij had men dit 'probleem' opgelost door ophet publiciteitsmateriaal beide namen te vermelden, waarbij'Rousbrugge' - zoals het toen nog in het Frans geschreven werd -dikwijls in grotere letters werd weergegeven dan 'Beveren'.Meer zelfs, op oude etiketten van het bekendste bier Forte Bruneis Beveren helemaal niet meer vermeld en is er alleen sprake vanRousbrugge.

Op de plaats waar Pieter Feys in 1883 debrouwerij opstartte, bevond zich ook voor-dien al industriële activiteit. Veel weten weer niet over, enkel wat losse fragmentari-sche gegevens zijn overgebleven.Oorspronkelijk zou er een linnenblekerij,blauwververij en lakenweverij gevestigdgeweest zijn, uitgebaat door CorneelVerminck. Het gebouw werd tijdens deFranse Revolutie gedeeltelijk verwoest.In het begin van de 19de eeuw herbouwdede familie Baeckeroot de linnen blekerijtot een zoutziederij en een azijnstokerij.Het bedrijf werd in 1832 overgenomendoor Arsenius Viane, die er actief was totin 1883.

Pieter Feys, stichter van de brouwerij.

PIETER FEVSIn dat jaar werden de zoutziederij enazijnstokerij overgenomen door PieterFeys, landbouwer en toen ook burgemees-ter van Steenkerke nabij Veurne. Hij voeg-de er een brouwerij aan toe, die al snel debelangrijkste activiteit werd. De zoutberei-ding zelf bleef nog bestaan tot 1908 enwerd toen door Cyriel Feys, de zoon vanPieter, opgeheven.Op het einde van de 19de eeuw startte

40 De Zytholoog 43

Pieter ook met een mouterij, die een vande grootste en belangrijkste van de streekzou worden. Op de eesttoren is ook nu nogduidelijk het jaartal 1898 te lezen in wittebaksteenkoppen.In 1895 werd de brouwerij, die bekendstond als Brasserie de l'Ancre, uitgerustmet een Duitse afvulinstaflatie voor fles-senbier. Zij was daarmee de eerste inWest-Vlaanderen, die over een dergelijkeapparatuur beschikte en al vóór het beginvan de 20ste eeuw bier in flessen ver-kocht. Dit waren flessen van 75 cl met eenporseleinen stop en beugelsluiting, waar-over een 'waarborgbandje' als verzegelingwas aangebracht. Uit de periode van PieterFeys zijn drie bieren bekend: Blonde del'Yser, Triple Blonde en vooral Forte Brune,een bier van 5 graden, dat zeer populairwerd en permanent in het assortiment zoublijven tot aan de stopzetting van de brou-werij.

CVRIEL FEVSIn 1901 werd Pieter Feys opgevolgd door'zijn zoon Cyriel. Hij zou het bedrijf, en inhet bijzonder de mouterij, gevoelig uitbrei-den. Links van de bestaande mouterij uit1898 werden twee nieuwe eesttorens eneen nieuwe vloermouterij opgetrokken.Afgaande op de jaartallen die vermeldzijn op de oude etiketten van Forte Brune,dateert de middelste toren uit 1906 en delinkse, die iets lager is, uit 1908. De mou-terij beschikte dus over drie eesten enproduceerde niet alleen mout voor eigenqebruik, maar leverde ook aan talrijkeandere brouwerijen. Daaronder heel watbekende namen, zoals Lamot (Mechelen),Artois (Leuven), Belle-Vue (Brussel) enDe Gheest (Aalst).In 1912 onderging ook het brouwerijge-deelte een grondige vernieuwing, zoalsblijkt uit het jaartal in rode baksteenkop-pen, dat aangebracht is in de lange gevel,die loodrecht op de straat staat en even-

FEYS- CALlEWAERT a ZONEN'Gél14- J:!oUSBRUGGE

VERDWENEN BROUWERIJEN:EEN VLEUGJE NOSTALGIE (26)

In onze rubriek 'Een vleugje nostalgie' bestedenwe aandacht aan brouwerijen, die al jarengeleden gestopt zijn met hun brouwactiviteiten,maar waarvan de gebouwen nog steedsnadrukkelijk aanwezig zijn in het straatbeeld.In sommige gevallen kreeg de oude brouwerijeen nieuwe bestemming en werd alles mooigerestaureerd, zonder dat daarbij het vroegeregebruik verdoezeld werd. Op andere plaatsengaat het om gebouwen die al jaren leegstaanenwaarin de tand des tijds soms al lelijk heefthuisgehouden.

wijdig loopt met de Dode IJzer.Tijdens en na de Eerste Wereldoorloggroeide het bedrijf uit tot een van debelangrijkste in België. Net als brouwerijSint-Joris in Reningelst, waarover we in hetvorig nummer van De Zytholoog schreven,lag brouwerij Het Anker achter de IJzer, inonbezet België, en had zij dus niet te lijdenonder de maatregelen die de Duitse bezet-ter uitvaardigde. De aanwezigheid van tal-rijke dorstige soldaten aan het front deedde zaak floreren, zoals duidelijk blijkt uitde cijfers van de moutstortingen. Waardeze in 1914 nog 'maar' 92.958 kg be-droegen, was dit in 1915 opgelopen tot324.590 kg! Ook na de oorlog zorgde debevoorrading van de arbeiders, belast metde wederopbouw van de verwoeste front-streek, voor veel werk. In die tijd telde debrouwerij zowat dertig werknemers entwee Tsjechische brouwingenieurs.In 1935 werd de rechtspersoonlijkheid vanhet bedrijf omgezet in een naamloze ven-nootschap en werd de naam gewijzigd inNV Mouterij-Brouwerij Feys-Callewaert &Zonen.Tijdens het interbellum breidde Cyriel Feyshet assortiment bieren gevoelig uitGulden, Ménage, Ankerbier. Foncée,

'FORTE BRUNE

EXIGEZ LA BANOE OE GAAANT!EelSCHT ne r YoIAARBORG 6ANO.JE

~ •• ~'TMQC><"OO<A flI'Il>>Q,.UJ.30

In de vroegere brouwzaal is nog duidelijk te zien waar de ketels stonden.

Export 6°, Bavière 6°, Bock 8° en DorttPils zagen het levenslicht. De vier laatstebiernamen geven ook aan dat de brouwerijin die jaren zowel bieren van hoge als vanlage gisting produceerde.

et als zijn vader was Cyriel Feys ook poli-tiek actief. Van 1904 tot 1920 en van 1933tot 1941 was hij burgemeester van de toen

og zelfstandige gemeente Beveren.

FERNAND FEYSIn 1942, in volle oorlogsperiode, namFernand Feys, geboren op 30 november1908, de leiding van het bedrijf over vanzijn vader. Hij zou uiteindelijk de laatsteactieve brouwer van de familiale onder-neming zijn, want vanaf het einde van dejaren '50 kwam de rendabiliteit van debrouwerij steeds meer onder druk te staandoor de steeds toenemende macht enkracht van de grote pilsfabrieken, die zich

ationaal konden manifesteren en de klei-• ere en regionale brouwerijen vaak uit de:narkt drukten. Dat lot was ook brouwerijfeys beschoren en in 1965 werden alle

.~rouwactiviteiten stopgezet. De mouterijerkte nog enkele jaren voort, maar werd

- 1969 ook stilgelegd. In de loop der jarenzouden alle nog aanwezige machines enapparatuur ontmanteld en verkocht wor-

en, zodat de gebouwen thans nagenoeg

een leeg omhulsel zijn, op een eenzame,achtergebleven lagertank en een paarweekbakken van de mouterij na. Toch kanmen zich nog steeds een goed beeld vor-men hoe het vroeger moet geweest zijn.In de voormalige brouwzaal is nog zeerduidelijk te zien waar zich de brouwketelsbevonden en de werking van de eesten inde mouterij is ook nog gemakkelijk tereconstrueren (al zijn de schouwen metwindvaan op de mouttorens wel verdwe-nen).Na het stopzetten van zijn brouwerij enmouterij startte Fernand Feys met eenbierhandel. Hij werd verdeler van Lamot inde Westhoek. De eerste jaren - tot 1969 -zou hij het bier overigens ook nog afvullenop fles en was hij dus ook biersteker.Net als zijn vader en grootvader wasFernand Feys ook sterk geëngageerd inde plaatselijke politiek. Van 1944 tot 1970was hij burgemeester van Beveren. In1971 werd Beveren aangehecht bij Staveleen werd Fernand burgemeester van dezegemeente. Zes jaar later werd Stavele eendeelgemeente van Alveringem, waarFernand eveneens burgemeester zou zijntot in 1982.

HET EINDEToen Fernand Feys op 4 maart 1988 over-

3rouwerij Feys-Callewaert rond 1950

leed, werd de bierhandel voortgezet doorzijn zoon Pierre. Lang zou dit echter nietduren, want Pierre was in feite werkzaamin de immobiliënsector. In het begin van dejaren '90 werd de bierhandel stopgezet enkwam het gebouw grotendeels leeg testaan. Wel zouden er nog tot op het eindevan de jaren '90 in de grote kelders (nu, infeite zijn het slechts ten halve kelders: hetplafond bevindt zich in werkelijkheid bovenstraatniveau) geregeld fuiven of andereevenementen van plaatselijke jeugdvereni-gingen of andere organisaties plaatsvin-den. Toen viel dit ook stil en kwam er eeneinde aan alle activiteit in het grote com-plex.Nadat hij de bierhandel had stopgezetheeft Pierre Feys zich nog wel ingezet omde hele site te laten beschermen. Daarin ishij ook geslaagd, want in 2001 werden devoormalige brouwerij en mouterij, evenalsde omgeving, geklasseerd als beschermdmonument en dorpsgezicht.Die klassering kon het verval echter niettegenhouden, want nadat Pierre het com-plex rond de eeuwwisseling verkocht had,werd er door de nieuwe eigenaar in feiteniets mee gedaan. Meer dan tien jaarstonden de gebouwen te verkommeren enhadden weer en wind vrij spel om hun des-tructief werk te doen. Door grondverschui-

-rtlotPHONE' oIi'DM.CQI'IM. ItOUs.8nUGO.lE

~OPI!RINGH~~ l~~m:J!U9~ Ijf~ •..,;,» ~'..•.•' BN'A~Rllj; t;A}'{ÇR~

Briefhoofd uit 1917

tHAtJS SIII'ärrCVIU DE ràUTCS l'ifOVEHANCE$,,*ff UIrA!w,••"DN HAll,.•..; .SAStE~~

GftAlNS TltltS -i- MAlJSt/UPçI..OERS·

GR••..IN6 FRANÇ-AIS

plus ?,!rfeCIJOHlI':e:;

'... nies de retoumeur-s mècerrtqnes.~r1'ft.!4

DeZytholoog 43 41

vingen, vooral aan de achterkant, kwamde bouw onder grote druk te staan en be-gonnen muren en vloeren grote scheurenen barsten te vertonen. Het veroorzaaktezelfs de gedeeltelijke instorting van deachteraan gelegen voormalige bottelarij.Kortom: ondanks de klassering zag het erniet goed uit voor de vroegere brouwerij-mouterij Feys. Het viel te vrezen dat, metnog enkele jaren leegstand, het complexniet meer te redden zou zijn en enkel goedvoor de sloop.

HEROPSTANDINGTot op nieuwjaarsdag 2012de site bezocht werd doorde nu 48-jarige HendrikNelde. Hij was er niet zozeeruit persoonlijke interesse,

maar wel in functievan zijn beroep als im-mobiliënmakelaar. Maar devonk sloeg onmiddellijk over, en hij ge-raakte gecharmeerd en geïnspireerd doorde verlaten brouwerij. Hij besloot dus zelfwerk te maken van een herbestemmingvan het imposante gebouw. Niet dat hijonmiddellijk één groot masterplan had vanwat het moest worden. 'Naarmate je hetgebouw leert kennen, zie je wat de moge-lijkheden zijn', vertelde hij ons tijdens onsbezoek begin oktober. Eén van die moge-lijkheden, die hij zeker wil realiseren, ishet installeren van een microbrouwerij inde vroegere brouwzaal. Dat moet eentroef zijn, waarmee hij niet alleen de spe-cifieke bierliefhebber, maar ook de gewonetoerist naar Beveren en Roesbrugge willokken. Zijn streefdoel is dit onderdeel vanhet project tegen eind 2015 gerealiseerdte hebben.Voor het zover is moeten er natuurlijk nogheel wat renovatiewerken gebeuren aande vervallen lokalen. Op korte termijnheeft Hendrik drie zaken voor ogen: hetterug waterdicht maken van de gebouwen,zorgen voor een veilige toegankelijkheid,en het opzetten van goede contacten metmonumentenzorg om steun te verwervenvoor zijn plannen.

42 De Zytholoog 43

Hendrik Nelde is er zich goed van be-wust dat hij alles niet alleen zal kun-nen realiseren, maar hulp van buiten-af nodig heeft. Niet alleen omwille vanhet financiële aspect, maar ook omdathij zelf niet de vereiste kennis heeftvoor alle activiteiten die hij in gedach-ten heeft. Voor de geplande micro-brouwerij bijvoorbeeld, heeft hij demedewerking van een brouwer nodig,want zelf brouwen kan hij niet. Voor

elk onderdeel van hetproject zoekt hij

dus ge-schiktepart-ners.

Om hetin zijn ei-

gen woorden te zeggen:'Moed en beginkracht heb ik,

kennis en kapitaal zoek ik.' Decompetenties van zijn partners kun-nen betrekking hebben op vele vakge-bieden. Op een eerste 'denktankdag'op 17 november vorig jaar werd o.m.gedacht aan het volgende: vrijwilli-gers voor internet en sociale media,event-manager, technisch onderleg-den, duurzaamheidsbewuste spelers,energiespecialisten, administratievekrachten, lobby- en overheidscontac-ten, een coördinator werkgroepen,een jurist-marketingspecialist, corn-municatiespecialisten, een verant-woordelijke voor internationale con-tacten, een verantwoordelijke voor deacademische wereld, fiscalisten ... Omhet zo gestructureerd mogelijk te la-ten verlopen richtte Hendrik een vzw'Vrienden van de Brouwerij' op. Enom zoveel mogelijk publiciteit te ma-ken (en interesse te wekken) voorhet project is er de website www.feysbook.be. Een knipoog naar face-book natuurlijk, maar via die websitekun je ook inschrijven op de echtefacebook-pagina van de brouwerij,waar je nog veel meer foto's vindtdan we bij dit artikel kunnen publice-ren. •

Tekst en toto's : Johan 'Wanne' Madalijns

BIER? VROUWENWETEN WAAROMVrouwen & Bier, je kan er de laatste tijd nietmeer naast kijken. Collega Zythologe SofieVanrafelghem heeft er zowaar haar handels-merk van gemaakt. Aan de hand van tallozelezingen, artikelen en interviews brengt ze dititem weer op de voorgrond.

Is dit nieuw? Als je een paar decennia mee-draait in de bierwereld weet je, dat dit eensteeds terugkerend onderwerp is. Zo hebbenbvb de 'Belgische Brouwers' in september2003 een volledige editie van hun magazine'Het Brouwersblad' gewijd aan dit thema.Sofie verscheen echter op het juiste momentop het toneel en onze bierwereld kan er alleenmaar van genieten. Haar ervaringen pende zeneer in het boek 'Bier? Vrouwen weten waar-om'.Het 239 pagina's tellende boek omvat zeshoofdstukken, doorspekt met de belevenissenvan dertien biervrouwen. Zo leidt Sofie je vlotdoorheen de rol van de vrouw in de bierge-schiedenis, een paar vooroordelen over vrou-wen en bier, de positieve gezondheidsfactorvan bier (met dank aan Emeritus ProfessorDenis De Keukeleire) en een tiental bierwee-tjes (hoe serveer, proef en bewaar je bier, hetbrouwproces, foodpairing, ... het komt allemaalaan bod!).Maar dit boek wordt echt gedragen door dewonderlijke belevenissen van de aangehaaldebiervrouwen. Rosa Merckx, Anne-CathèrineDilewyns, Anne-Francoise Pypaert, Mieke enAnnick Desplenter, Sidy Hanssens, GudrunVandoorne, An en Miek De Ryck, Nathalie Eloir,Hildegarde Van Ostade, Ellen Mertens en DaisyClaeys leidden je op een boeiende manierdoorheen hun opmerkelijke bieravonturen ende vrouwelijke aspecten binnen hun bierwe-reld. Zo kom je o.a. te weten dat de Affligem950 een persoonlijke creatie is van Ellen, datRosa begon als secretaresse en opklom totbrouwmeester bij Liefmans, dat het oudste vatin gebruik bij Hanssens dateert van 1882, ofdat ze eeuwen geleden geloofden dat vrouwendragers waren van melkzuurbacteriën en daar-om niet in de buurt van brouwketels mochtenkomen wegens kans op infectie.En het is nu net deze uitzonderlijke en zeerpersoonlijke invalshoek, die dit boek onder-scheidt van de talloze bierboeken, die momen-teel op de markt komen. Halen dat boek (ook

als man!).

PRAKTISCH:

Sofie Vanrafelghem:Bier? Vrouwen wetenwaarom.Uitgeverij Van HalewyckISBN 9789461312082.239 Pagina's.Richtprijs: 19,95 euro.