Brel wandeling 3 - welkom

www.deswaene.be

BREL WA�DELI�G

TEKST E� CO�CEPT : MYRIAM VA� VARE�BERGH

JULI 2009

2

Jacques Brel Metrostation

Birminghamstraat

1070 Anderlecht

Google Maps

3

Op 21 juni 2009 organiseerde De Swaene voor het eerst een Brel wandeling. Dit was een

kleine reactie op een A4 documentje dat verspreid werd door de dienst toerisme van de

gemeente, onder de titel “Jacques Brel achterna in Anderlecht : Anderlechtse adolescentie

van 1942 tot 1953”.

Men stelde vast dat de wandeling iets uitgebreider kon en men wou aantonen dat deze wijk

van Scheut vaak onbekend is, doch ook pareltjes bevat.

1. START METROSTATIO� JACQUES BREL (uitgang Jules Graindor)

De figuur van Jacques Brel

Jacques, Romain, Georges Brel werd geboren in Schaarbeek op 8 april 1929 en overleed in

Bobigny bij Parijs op 9 oktober 1978.

Hij was een Belgische zanger, componist en tekstschrijver, die uitgroeide tot een

internationale vedette.

Met Vlamingen lag de relatie moeizaam, ook al heeft hijzelf altijd aangegeven dat hij zichzelf

als een Vlaming beschouwde.

In een interview dat hij gaf in 1972 aan Jo Röpke voor de toenmalige BRT, n.a.v. de première

van zijn film “Franz”, stelde hij : “Op een dag heb ik besloten dat ik Vlaming ben. Ik was 23

jaar voor het tot mij doordrong dat ik een burgermanskind ben. Als een Chinees ter wereld

komt, weet hij niet dat hij Chinees is. Hij beseft dat pas wanneer hij in Brussel rondwandelt

en de mensen hem roepen met de woorden “Chineesje”. Zo werd ik mij van mijn Vlaams zijn

bewust, toen ik in Frankrijk aan het werk ging en de Fransen ervan opkeken dat ik anders

was.”

Al eerder had hij in een interview met Johan Antierens, voor de krant De Standaard van 13

oktober 1966 wat uitleg gegeven over zijn liedje “Les Flamandes”. Hij stelde toen : “Als ik in

een Brusselse zaak behoorlijk Frans spreek, loop ik de kans uitgelachen te worden. Brussel is

de hoofdstad van het koeterwaals. Om in te gaan op uw vraag, voor mij is een flamingant een

extremist en fanaticus, iemand die aan zijn Vlaams zijn voldoende heeft en zich afsluit van de

buitenwereld. … Wij Vlamingen vormen één België en zijn in meerderheid en wij gedragen

ons gemarginaliseerd. Wij zetten een grote bek op om ons klein hart te overstemmen. Als ik de

flaminganten aanpak, is dat om dat ik een Vlaming ben en alle kritiek bij de zelfkritiek begint.

Ik voel mij goed in mijn Vlaamse huid. Over de hele wereld, in 5ew York, in Canada in Tel

Aviv, stel ik mij voor als een Vlaamse liedjeszanger, ik introduceer Vlaanderen in de wereld.”

De meesten kennen hem natuurlijk als de zanger en de componist, maar weinigen weten

echter dat hij ook heel wat films gemaakt heeft. Voor sommige films verzorgde hij enkel maar

de muziek, in andere was hij acteur en in nog andere nam hij ook de regie in handen.

4

Hieronder volgt een kort overzicht van het geheel (bron : Wikipedia) :

Les risques du métier (1967) Regie: André Cayatte

Met Jacques Brel, Emmanuelle Riva

Muziek: Jacques Brel en François Rauber

Brel speelt Jean Doucet, een onderwijzer die wordt beschuldigd van verkrachting.

La bande à Bonnot (1968) Regie: Philippe Fourastié

Met Jacques Brel, Bruno Cremer, Annie Girardot


Brel speelt Raymond la Science, een van de leiders van een bende bankovervallers.

Mon oncle Benjamin (1969) Regie: Edouard Molinaro

Met Jacques Brel, Claude Jade, Bernard Blier

Muziek: Jacques Brel

Brel speelt Benjamin Rathery, een schalkse plattelandsdokter in het Frankrijk onder

Lodewijk XV. De film is voornamelijk gevuld met degengevechten en blote dames.

Mont-Dragon (1970) Regie: Jean Valère

Met Jacques Brel, Françoise Prévost, Catherine Rouvel

Brel speelt Georges Dormond, een ontslagen militair die wraak neemt op degenen die

hij voor zijn ontslag verantwoordelijk houdt.

Les assassins de l'ordre (1971) Regie: Marcel Carné

Met Jacques Brel, Catherine Rouvel, Paola Pitagora, Charles Denner

Brel speelt een rechter die drie van moord verdachte politie-agenten poogt te

veroordelen.

Franz (1972) Regie: Jacques Brel

Met Jacques Brel, Barbara


Brel speelt Léon, een postbeambte die in een sanatorium indruk poogt te maken op ene

Leonie (gespeeld door Barbara). De ervaren regisseur Eduard Molinaro hielp Brel om

dit regiedebuut af te ronden.

L'aventure c'est l'aventure (1972) Regie: Claude Lelouch

Met Lino Ventura, Jacques Brel, Charles Denner

Brel speelt Jacques, lid van een bende op hol geslagen gangsters.

5

Le bar de la fourche (1972) Regie: Alain Levent

Met Jacques Brel, Rosy Varte, Isabelle Huppert

Muziek: Jacques Brel

Brel speelt Van Horst, die na vele omzwervingen terugkeert bij de minnares die hij

ooit belazerde.

Le Far West (1973) Regie: Jacques Brel


Brel speelt Jacques, in een film over volwassenen die het Wilde Westen van hun jeugd

in België pogen te hervinden.

L'emmerdeur (1973) Regie: Eduard Molinaro

Met Jacques Brel, Lino Ventura, Caroline Cellier


Brel speelt Pignon, een vertegenwoordiger in overhemden die tijdens een

zelfmoordpoging per ongeluk een huurmoordenaar in zijn werk stoort.

Belangrijk is dat Brel alleszins een aantal jaren in Anderlecht gewoond heeft. Het leek ons

dan ook een goede reden om in zijn voetsporen te treden of althans de wijk die hij wel gekend

moet hebben in Anderlecht wat nader te bestuderen.

1. Het metrostation Jacques Brel

Wat het metrostation Jacques Brel betreft, dat geopend werd op 6 oktober 1982, moet

duidelijk gemaakt worden dat het hoegenaamd niet de bedoeling was om dit te noemen naar

de Belgische chansonnier Jacques Brel, maar wel naar de Jules Graindorlaan waar het gelegen

is.

In dat ganse metrostation verwijst niets naar Jacques Brel. Men vindt er enkel, in de richting

Stokkel, een werk van Maurice Wyckaert (geboren Brussel 1923 – overleden Brussel 1996)

zijnde een kunstenaar geïnspireerd door de Cobra-beweging. Over een lengte van 120 m (de

hele lengte van het station) heeft hij het werk Coming up for air aangebracht. Iedereen ziet er

wat anders in. Alleszins gaat het over een kleurenspel dat aan een blauwe hemel met diverse

tinten wolken doet denken. Het is een uitbeelding van de natuur.

Wij verlaten de Graindorlaan en gaan onmiddellijk achter het ziekenhuis de voetweg door

en op het einde ervan draaien wij rechts de Verheydenstraat in.

6

2. Verheydenstraat

De Verheydenstraat noemde tot 1866 rue de la Barrière.

Kartonfabriek Vanneste & Brel

Het is hier dat op het nummer 18 de oude kartonfabriek Vanneste & Brel gevestigd was.

Vanneste & Brel fabriek SCA Packaging te Gent

Thans zien wij op de gebouwen nog SCA Packaging van de Zweedse multinational Svenska

Cellulosa Aktiebolaget staan. Dit is een nog steeds gezond bedrijf met ± 46.000 werknemers

over de ganse wereld.

Zij hadden 3 fabrieken in België (Gent, Buggenhout en Brussel) en hadden in Anderlecht tot

34 werknemers. Zij hadden de cartonnage Vanneste & Brel overgenomen in de jaren ’80,

doch zijn overgegaan tot sluiting in 2005. De gebouwen staan er nu nog steeds leeg bij. Wij

herkennen wel twee afzonderlijke delen, nl. het oude gebouw met de bureaus en de

administratie in een stijl uit de jaren ’30, en de nieuwe gebouwen op ongeveer 2,5 ha. In de

oude gebouwen zien wij ook nog op de hoek een nis waar vroeger een Maria-beeldje in stond.

Brel heeft in sommige van zijn interviews daarnaar verwezen om aan te duiden dat hij uit een

katholiek nest kwam.

Belangrijk is echter te wijzen op de vroegere benaming Vanneste & Brel. Dit geeft aan dat het

vooral de familie Vanneste was die een belangrijke rol speelde in het geheel.

Familie Brel

Het is inderdaad Armand Vanneste, die gehuwd was met de zus van de vader van Jacques

Brel, Léontine Brel, die in 1921 deze kartonfabriek overgenomen had – die in 1877 gesticht

werd als “L’Entreprise Bichon” . Een tijdje later heette het bedrijf “La Gondole”. De familie

Vanneste heeft altijd minimum 70% der aandelen behouden. Het is pas achteraf dat de familie

Brel ook ingetreden is.

Armand Vanneste wou oorspronkelijk priester worden. Maar toen zijn broer, Etienne, die

voorbestemd was om de fabriek te leiden, jong overleed, liet hij zijn seminarieopleiding

achter zich en werd fabrikant. Hij heeft zich echter heel zijn leven ingezet voor goede doelen.

Wat nu de familie Brel betreft, moet toch aangegeven worden dat wij de stamboom kunnen

retraceren tot 1758. Op dat ogenblik trouwde een zekere Jean-Baptiste Brel, afkomstig uit

Komen, met een dame uit Zandvoorde (thans Zonnebeke). Hij was een welgesteld man en

werd ook burgemeester. Het zou de familie Brel zijn die de lokale politiek in deze gemeente

zou beheersen tot 1966.

7

Zij waren van liberale signatuur en spraken Frans, zoals het toen gepast leek voor de gegoede

burgerij. Nog enkele nazaten wonen in dit dorp maar zijn geen rechtstreekse familieleden van

de overleden Jacques Brel.

De vader van Jacques Brel, Romain, werd geboren op 6 februari 1883 en overleed op 08

januari 1964. Hij vertrok in 1911 naar Congo voor het bedrijf COMEX als handelsagent. Hij

gooide zich op de ruilhandel en exporteerde ook. Het ging van producten zoals palmolie,

koffie, rubber, enz… In 1919 keert hij terug naar België en wordt in contact gebracht met de

familie Van Adorp. Het is een dochter van deze familie, Lisette (geboren 14.02.1896 –

overleden 07.03.1964), die hij zal huwen op 3 december 1921. Zij is op dat ogenblik 23 jaar

oud en hij 38 jaar.

Ze keren terug naar Congo alwaar op 13 augustus 1922 de tweeling Pierre en Elie wordt

geboren. Deze sterven echter begin 1923 aan tyfus. Enkele maanden later, meer bepaald op 19

oktober 1923, krijgt het echtpaar een derde kind, een zoon, die opnieuw Pierre genoemd

wordt. In 1926 komen ze terug naar België (Schaarbeek) en Romain blijft verder werken voor

de firma COMEX.

Drie jaar later, in 1929, wordt Jacques, de latere zanger, geboren. 1929 is ook het jaar van de

grote beurskrach. De familie start aan een verhuisronde. Waarschijnlijk, alhoewel ik

daaromtrent niets echt gevonden heb, heeft dit alles de vader van Jacques Brel ertoe gebracht

om toch te gaan werken bij zijn schoonbroer, Armand Vanneste, en dit vanaf 1931. Tijdens de

tweede wereldoorlog zijn trouwens nog andere Brel familieleden werkzaam geweest in deze

cartonnagefabriek.

Brel zelf heeft er ook enkele jaren in gewerkt, na zijn humaniora in 1947. Hij deed dit zeker

niet met volle goesting. Ook dit heeft hij meermaals aangehaald in allerlei interviews.

Alleszins heeft deze fabriek hem werk verschaft tot op het ogenblik dat hij zich werkelijk op

het chanson is gaan toeleggen en hij in 1953 naar Parijs vertrok.

3. Van Verheydenstraat naar Koloniale Veteranensquare

Wij keren op onze stappen terug in de Verheydenstraat en nemen de eerste straat rechts,

Sylvain Denaeyerstraat.

Sylvain Denayer, geboren in 1872, was ook gemeenteraadslid van 1927 tot 1932, het jaar van

zijn overlijden.

Op de hoek van de Verheydenstraat met genoemde straat, zien wij op het nummer 39 West

Office Centre, dat gevestigd is in de vroegere AEG gebouwen. Er zijn verschillende bedrijven

in onder gebracht. Het is dus nogmaals een bevestiging dat het hier om een straat ging waar

vroeger heel wat industrie was. Trouwens op het einde van de Verheydenstraat vinden wij nog

altijd Emaillerie Belge en het geheel geeft uit op de Ninoofsesteenweg en het Weststation.

Belangrijk is ook dat, wanneer wij even kijken naar de overkant van de Verheydenstraat, aan

de kruising met de Denayerstraat, wij de achterkant zien van de huidige Sint-Anna – Sint-

Remigius kliniek. Daar waren de vroegere gebouwen van de Zusters der Armen. Het is

inderdaad in 1881 dat zij deze gebouwen hebben opgericht, die gesloten werden in 1989 om

afgebroken te worden voor de bouw van de Sint-Anna kliniek. Het huis van de Zusters der

Armen heeft lange tijd gediend als opvang voor hulpbehoevende bejaarden, waar zij soms ook

aan het werk gesteld werden.

8

De koets van het tehuis van de Zusters der Armen keert terug van een inzameling

Bron : Anderlecht : een terugblik op het verleden-un regard vers le passé

(deel 4 : Kuregem, Scheut) – p. 98

De wasserij van het tehuis



9

Het atelier van de kleer- en schoenmakers



De gevel van het tehuis omstreeks de jaren ‘60



In dezelfde Verheydenstraat werd ook in 1908-1909 een voetbalveld ter beschikking gesteld

van de Football Anderlechtois (de voorloper van de RFCA).

Wij vervolgen onze wanderling in de Sylvain Deneyerstraat en nemen de eerste straat links:

de Generaal Ruquoistraat.

Gedurende één jaar, nl. van 1936 tot 1939 noemde deze straat de Kapitein Coquilhatstraat en

werd eindelijk genoemd naar Generaal Ruquoi (1861-1937), die een held is uit de eerste

wereldoorlog en die zelfs in 1924 tot baron verheven werd. Wij wandelen deze straat verder

rechtdoor, en kruisen de tweede straat rechts, de Leopold Deswaefstraat (1890-1930). Hij was

een journalist die ook gemeenteraadslid was in Anderlecht van 1921 tot 1923.

10

Tijdens onze wandeling tot aan de Leopold Deswaefstraat komen wij langs een metershoge

haag met het opschrift privé. Erachter ligt een voetbalveld en een atletiekpiste in vervallen

staat met ook nog een villa met ingang op het nummer 25 en op de bel staat SomvilleVictor.

Aansluitend is er de “Internat autonome – Communauté Française – Anderlecht”.

Wanneer wij gewoon verder rechtdoor gaan, komen wij in de Debattystraat.

Belangrijk is dat wij hier op de hoek een mooi voorbeeld hebben van sociale

appartementsgebouwen van de Anderlechts Open Haard, met ingesloten een parkje dat

beperkt toegankelijk is. Dit is nog eens een voorbeeld van het vele groen dat in de gemeente

aanwezig is maar vaak niet bekend is. Leon Debatty zelf was een Belgisch letterkundige die

leefde van 1884 tot 1927.

Op het einde van de straat komen wij aan de Koloniale Veteranensquare.

Deze square werd aldus genoemd als eerbetoon aan de oud-medewerkers aan de

Congostichting (1876 – 1908). Hier zou frituur Eugène gestaan hebben, waarover Jacques

Brel zong in zijn bekend liedje Madeleine. Doch, er zijn twee versies rond het bestaan van

deze frituur, nl. : deze die ik net kom te noemen en dat de frituur in het midden van de square

zou gestaan hebben, en een tweede die komt van de heer Veulemans, directeur van Aux

Armes de Bruxelles, die beweert dat in de Kleine Beenhouwersstraat palend aan hun zaak er

een traiteurzaak was uitgebaat door iemand die iedereen Eugène noemt, die perfect frieten

bakte en waar ook Jacques Brel verlekkerd op was.

4. Maurice Herbettelaan en Square H. Rey

Wij gaan nu gewoon verder naar rechts, de Maurice Herbettelaan op.

Maurice Herbette, die een Frans ambassadeur was in België, leefde van 1871 tot 1921. De

Maurice Herbettelaan is een prachtig voorbeeld van Anderlechtse lanen met in het midden een

wandelcorridor voor de wandelaars.

De sociale woningen aan de Maurice Herbettelaan (nrs. 10 tot 20) dateren van 1930.


(deel 4 : Kuregem, Scheut) – p.126

11

Let in de Maurice Herbettelaan ook op het nummer 32. Het is een speciale bouwstijl van

appartementsgebouwen dat men af en toe ook nog in Brussel-Stad terugvindt.

In het begin van de straat ziet men aan de linkerkant een elektriciteitscabine, genaamd

Herbette. Grappig is dat de elektriciteitscentrale duidelijk geen afscheid kon nemen van deze

straat daar ze verderop, op het nummer 38A, thans het “Huis van de Elektriciteit –

Vormingscentrum” opende.

U ziet dat ook in deze straat heel wat industrie aanwezig was. Zo was er Soudometal, dat

thans een school is en MBLE dat thans voor een groot stuk ingenomen werd door de Colruyt

en op wiens site ook nieuwe loften gebouwd werden.

Wanneer wij rechtdoor lopen komen wij op de Square Henri Rey.

Henri Rey was een industrieel en gemeenteraadslid in Anderlecht (van 1921 tot 1938). De

square zelf werd aangelegd in 1934. Vanaf 1900 hadden de broeders Asselmans er een

bekende bakkerij, nl. La Liedekerkoise, die thans nog een vestiging heeft op de

Ninoofsesteenweg.

Square Henri Rey



Hier reed ook tram 33. Ook over deze tram 33 zingt Jacques Brel in zijn liedje Madeleine. Het

is deze tram die hij neemt om de frietjes te gaan halen. Wie interesse heeft voor de tekst van

het liedje moet gewoon op de Square Rey even kijken naar de blauwe steen van de muurtjes

van de paden waarop de tekst integraal gebeiteld staat.



12

Het is alleszins meer dan zeker dat Jacques Brel de tram tussen 1942 en 1951 vaak gebruikte.

Men stelt ook dat de vader van Jacques, nl. Romain, al vroeger de tram nam om naar de

fabriek van zijn schoonbroer te gaan werken, doch toen in 1942 een brug opgeblazen werd en

de tram niet meer door kon, hij besloot om met de ganse familie te verhuizen naar Anderlecht,

en meer bepaald naar de J. Mannestraat. Of dit waar is of niet laat ik aan uw verbeelding.

Madeleine is een liedje waarin Brel zichzelf voorstelt als een soort van loser.

5. Jacques Mannestraat

Wij lopen nu gewoon rechtdoor en nemen de straat links, de Jacques Mannestraat.

Jacques Manne (1847-1918) was een nijveraar en oud-voorzitter van de Teken- en

Nijverheidschool. Hij was ook gemeenteraadslid in Anderlecht van 1880 tot 1891 en was de

stichter van de Cercle d’Art d’Anderlecht.

Het is op het nummer 7 dat Jacques Brel woonde van 1942 tot hij trouwde in 1950. Zijn

ouders hebben er gewoond tot aan hun overlijden in 1964. Thans wordt het bewoond door

derden. Zoals gezegd, bracht Jacques Brel een deel van zijn jeugd hier door.

Hij liet zich Jacky noemen, iets waar hij later naar refereerde in zijn “Chanson de Jackie”.

Hij was op dat ogenblik ook heel actief in de scoutsbeweging. Hij had aldaar de totemnaam

Phoque hilarant (grappige zeehond). In het jargon van de scouts staat een zeehond voor

bedrijvig, vinnig en zwijgzaam. Later is hij ook actief geweest in de humanistische katholieke

jeugdbeweging La franche cordée waar hij nog een tijdje de leiding van genomen heeft in

1949. Belangrijk is toch ook op te merken dat hij zichzelf aanmeldde voor de legerdienst in

1948. Hij trad in het leger op 1 juni van dat jaar en werd gekazerneerd in Limburg met als

stamboeknummer A48-2567. Later werd hij gekazerneerd in Zellik.

Via zijn activiteiten in de jeugdbeweging kwam hij in contact met zijn echtgenote Thérèse

Michielsen (Miche) die geboren werd in Etterbeek op 30 december 1926. Zij trouwden op 1

juni 1950 en vestigen zich in Molenbeek (Brigade Pironlaan 29). Een jaar later werd hun

eerste dochter geboren, Chantal (06.12.1951- � 1999). Twee jaar later kwam France ter

wereld (12.07.1953) en in 1958 de derde en laatste dochter, Isabelle (23.08.1958).

In 1952 zette Brel zijn eerste liedjes op papier en begon hij te zingen op familiefeesten en in

het Brusselse cabaretcircuit. Veel succes had hij niet en het ging zó ver dat zijn vader in het

begin zich verzette tegen het feit dat hij onder de familienaam Brel optrad. Hij heeft toen een

tijdje zijn optredens gedaan onder de artiestennaam Jacques Bérel. Hij trad o.a. op in het

Brussels cabaret La rose noire en neemt in 1953 zijn eerste plaat op met 2 liedjes (La Foire en

Il y a).

Gelukkig werd hij op dat ogenblik ontdekt door Jacques Cannatti, een Franse talentjager en

artistiek directeur van het Philips label, die bovendien broer was van de latere bekende

schrijver Cannatti. Onder diens invloed gaat hij naar Parijs en laat dus zijn familie achter in

België, doch met hun volledige instemming. Hij heeft daar heel hard gevochten om zijn

carrière van de grond te krijgen. Hij woonde op een klein kamertje, had vele audities, deed

kleine optredens in het cabaretcircuit, kwam een jaar later, in 1954, terug om in Knokke deel

te nemen aan Le Grand Prix de la Chanson.

13

Hij had daar helemaal geen succes, hij werd maar voorlaatste maar hij had een meevaller

omdat Juliette Gréco hem vroeg met haar op te treden in de Olympia in Parijs.

Juliette Gréco

Photo : Truus, Bob & Jan too - Flickr

Echter veel succes had hij niet maar hij vond dat hij best in Frankrijk kon blijven om tot

succes te komen. Daarom komen in 1955 zijn vrouw en kinderen over om zich samen met

hem in Montreuil, een voorstad van Parijs, te vestigen. In datzelfde jaar neemt hij ook zijn

eerste Franse album op onder het Philips label en begint hij een tournée voor christelijke

verenigingen, wat hem de bijnaam abbé Brel gaf, uitgevonden door zijn vriend Georges

Brassens.

Jacques Brel, Léo Ferré, Georges Brassens

Photo : http://parousie.over-blog - Flickr

Het is pas in 1958, het geboortejaar van zijn derde dochter, dat hij naar aanleiding van een

optreden in het Olympia echt succes begint te krijgen. Hij begint dan aan een tournée door

Frankrijk en zal vanaf 1960 ook concerten houden in het buitenland.

In 1962 moet hij, door toeval, Marlène Dietrich, vervangen in l’Olympia en dat wordt voor

hem een geweldig succes. Opnieuw gaat hij op wereldtournée.

Ondanks het feit dat in 1964 zijn beide ouders overleden, blijft hij verder werken maar leeft

hij zich uit in een nieuwe passie, het vliegen. Na een reeks vlieglessen heeft hij trouwens een

klein vliegtuigje gekocht. Achteraf is het hem van pas gekomen toen hij op de Marquises-

eilanden ging wonen.

14

Hij is uiteindelijk overal terechtgekomen, zelfs in The Royal Albert Hall in London en

Carnegie Hall in New York. Bovendien gaat het verhaal dat hij in 1966 op tournée was in Tel

Aviv. Later zou hij in een interview zeggen dat, toen hij aldaar uit het vliegtuig stapte, een

medewerker van de Belgische diplomatie hem begroette met de vraag om ‘s avonds zeker niet

Les Flamandes te zingen. Brel gaf later toe dat dit hem er juist toe bracht om wel dat liedje te

zingen en hij beweert dat daar de oorlog van 1967 in het Midden-Oosten is door uitgebroken

omdat Nasser zou gezegd hebbem “als Brel les Flamandes mag zingen dan mag ik Israël

aanvallen !”.

Wat er ook van zij, blijft Jacques Brel, die bekend stond om het verbruik van liters whisky-

cola aangevuld met 5 à 6 pakjes Gauloises per dag, keihard verder werken tot hij plotseling,

in mei 1967, aankondigde dat het zijn laatste concert is en hij zich gaat storten op de film.

Dat laatste heeft hij gedaan met wisselend succes. Hij heeft dan nog een aantal kleinere

optredens gegeven maar heeft in 1973 moeten ontdekken dat hij kanker had. Hij heeft

onmiddellijk een testament opgesteld waarbij hij heel bewust alles naliet aan zijn vrouw

Thérèse. Omdat hij dacht dat hij niet lang meer te leven had, heeft hij dan het jaar daarop met

zijn dochter France en met zijn minnares Madly, een zeiltocht georganiseerd. Het is ook

belangrijk op te merken dat hij toegegeven heeft dat, ondanks het feit dat hij wel

vriendinnetjes had – en zelfs een minnares – hij altijd van zijn vrouw gehouden heeft, die heel

wat van hem verdragen heeft. Het liedje Liefde van later zou aan haar opgedragen zijn

LIEFDE VA8 LATER

(in een vertaling van Lennaert �ijgh gezongen door Herman van Veen op zijn LP Suzanne

in 1969)

Als liefde zoveel jaar kan duren,

dan moet het echt wel liefde zijn,

ondanks de vele kille uren,

de domme fouten en de pijn.

Heel deze kamer om ons heen,

waar ons bed steeds heeft gestaan,

draagt sporen van een fel verleden,

die wilde hartstocht lijkt nu heen,

die zoete razernij vergaan,

de wapens waar we toen mee streden.

Ik houd van jou,

met heel mijn hart en ziel

houd ik van jou.

Langs de zon en maan

tot aan het ochtendblauw,

ik houd nog steeds van jou.

Jij kent nu al mijn slimme streken,

ik ken allang jouw heksenspel.

Ik hoef niet meer om jou te smeken,

jij kent mijn zwakke plaatsen wel.

Soms liet ik jou te lang alleen,

misschien was wat je deed verkeerd,

maar ik had ook wel eens vriendinnen.

We waren jong en niet van steen

en zo hebben we dan toch geleerd:

je kunt toch altijd opnieuw beginnen.

Ik houd van jou...

We hebben zoveel jaar gestreden

tegen elkaar en met elkaar.

Maar rustig leven en tevreden

is voor de liefde een gevaar.

Jij huilt allang niet meer zo snel,

ik laat me niet zo vlug meer gaan,

we houden onze woorden binnen.

Maar al beheersen we het spel

een ding blijft toch altijd bestaan:

de zoete oorlog van het minnen.

Ik houd van jou...

Ik houd nog steeds van jou,

voorgoed van jou.

15

Hij keerde van zijn zeiltocht terug om de begrafenis bij te wonen van een vriend en ook het

huwelijk van zijn dochter Chantal. In datzelfde jaar zou hij naar Brussel komen om zich te

laten opereren. Ondanks het advies dat hij beter niet terug kon keren naar zijn eiland in de

Stille Oceaan omdat het tropisch klimaat slecht was voor zijn longen, is hij dit blijven doen

om dan uiteindelijk in juli 1978 terug te komen naar Frankrijk, alwaar hij op 7 oktober met

spoed overgebracht werd naar een ziekenhuis in Bobigny (nabijheid van Parijs) waar hij op 9

oktober overleed aan een longembolie.

Graf van Jacques Brel in Hiva Oa , Iles Marquises

Photo : Christopher Bown - Flickr

Belangrijk is aan te geven dat Brel zelf in zijn talrijke interviews aangegeven heeft dat hij als

kind zichzelf als een soort Vasco de Gama beschouwde en dat hij helemaal niet echt gelukkig

was. In het liedje Mijn Jeugd zingt hij aldus :

MIJ8 JEUGD (vertaling van het lied “Mon Enfance” door Mohamed el-Fers)

mijn jeugd ging voorbij

van trieste eentonigheid in stilte

in valse beleefdheid

die confrontatie schuwt

's winters zat ik in de buik

van het grote huis

dat 't anker had uitgeworpen

in 't 5oorden, tussen 't riet

's zomers liep ik half naakt rond

maar zo, dat niemand iets van me merkte

dan werd ik een indiaan

maar ik wist al van te voren

dat mijn volgevreten ooms

me van mijn Wilde Westen zouden beroven


bij de vrouwen in de keuken

waar ik droomde van China

terwijl zij vergrijsden boven hun fornuis

de mannen bij de kaas

hulden zich in rookwolken

zwijgzame wijze Vlamingen

die niets wisten van mij

ik die elke nacht

neerknielde voor niets

en mijn verdriet stileerde

bij een veel te groot bed

ik wilde een trein nemen

die ik nooit genomen heb


van dienstmeisje naar dienstmeisje

en toen al was ik verwonderd

dat 't geen planten waren

zoals ik verbijsterd was

over die familiebijeenkomsten

die van dode naar dode slenteren

gekleed in deftige rouw

en bovenal was ik verbaasd

dat ik ook bij die kudde hoorde

16

die me leerde huilen

en die ik al te goed kende

ik had 't oog van de herder

maar het hart van 'n lam

mijn jeugd barstte open

ik werd een jonge man

en de muur van stilte

brak op een morgen

toen kwam de eerste bloem

en 't eerste meisje

de eerste voor wie m'n hart klopte

en de eerste angst

ik had vleugels, dat zweer ik

ik zweer dat ik vloog

mijn hart ging wijd open

ik was niet langer 'n barbaar

en toen brak de oorlog uit

en werd het avond

Belangrijk is toch ook nog op te merken dat, na het overlijden van de moeder van Jacques

Brel, zijn broer Pierre het huis hier in de Mannestraat nr. 7 overgenomen heeft.

Zijn echtgenote, Marie-Jeanne, die een oud-arbeidster was, had inmiddels ook al

yogacursussen gevolgd, o.a. in Indië, en zij heeft zich daaraan geïnspireerd om dergelijke

yogacursussen ook in België te organiseren. Het is in dit huis dat zij een dergelijk

yogacentrum heeft ingericht, wat toch wel een zeker succes had.

Echter heeft het huwelijk tussen Pierre en deze Marie-Jeanne niet stand gehouden want hij is

hertrouwd met zijn secretaresse, Béatrice. Uiteindelijk is hij overleden op 22 april 2001.

Met zijn eerste echtgenote had hij drie kinderen : Martine, Romain en Bruno. Het is deze

jonge Bruno Brel die zich ook in de muziek wou lanceren en in dezelfde stijl zong als zijn

oom Jacques.

Sommigen onder u zullen hem waarschijnlijk ooit wel hebben weten optreden.

6. Van J. Mannestraat naar Metrostation J. Brel

Wij zetten onze wandeling verder en gaan op het einde van de Jacques Mannestraat naar

links, de Jakob Smitsstraat in.

Deze schilder, geboren in Rotterdam, is zich komen vestigen in Mol in 1889 en studeerde aan

de Academieën van Brussel, Wenen en Rome. Hij is vooral bekend voor zijn zichten uit de

Kempen.

Wij zien voor ons een school. Vroeger was daar ook een klein parkje, doch dit heeft moeten

sluiten omwille van vandalisme zoals te lezen stond in het Nieuwsblad van 11.11.1990.

17

Bron : Het 5ieuwsblad 11.11.1990

Wij lopen verder door de straat en komen op het nummer 20. Hier was vroeger La Brasserie

du Perfecta gevestigd. De sporen daarvan zien wij nog op de gevel die quasi identiek is

gebleven.

La Brasserie du Perfecta



18

Altijd rechtdoor lopend komen wij aan de Demosthènestraat, waar wij het politiebureau zien

en het bospark.

Wij lopen rechtdoor en komen automatisch in de Jules Graindorlaan. Deze advocaat,

geboren in 1869, was gemeenteraadslid in de gemeente van 1906 tot aan zijn dood in 1931.

Wij dwarsen de 8orbert Gilleslaan (professor veeartsenijschool en lid van de Academie van

Geneeskunde van België (1819-1899), waar wij op nr. 67 de parochie van Maria van het

Heilig Hart vinden. Deze parochie is gebouwd in 1935 in een art-déco stijl (geen zuivere stijl).

Verderop in de Jules Graindorlaan dwarsen wij de Leonidasfabriek. In 1910 is Leonidas

Kestekides, een Amerikaanse banketbakker met Griekse roots, naar België gekomen voor de

Wereldtentoonstelling in Brussel. Drie jaar later kwam hij terug voor de Wereldtentoon-

stelling in Gent. Telkens heeft hij medailles gewonnen.

Belangrijker nog is dat hij ook verliefd werd op een Belgische. Dit heeft er hem toe gebracht

om zich definitief in België te vestigen. Hij heeft zijn zaken uitgebreid en heeft ook

familieleden opgenomen. Onder andere is zo zijn neef, Basil Kestekides, in 1935 in de zaak

gekomen.

Leonidas Kestekides

Bron : http://le.coin.gourmand.free.fr/pages/histoire.htm

Deze heeft een nieuw logo, nl. de Spartaanse koning Leonidas als logo gekozen, als erebetoon

aan zijn oom. Zij begonnen met de verkoop van pralines via het raam, het guillotineraam, wat

hen wereldberoemd gemaakt heeft.

Spartaanse koning Leonidas op een Leonidas pralinedoos

Bron : Wikipedia

19

Onder invloed van de komst van nieuwe familieleden werd er ook maar altijd uitgebreid en

heeft men o.a. in 1983 en 1993 twee nieuwe fabrieken geopend waaronder deze waar wij voor

staan.

In 2000 zijn zij ook overgegaan tot de aankoop van een Deva-fabriek in Slovakije. Momenteel

hebben zij een 1.400 verkooppunten, verspreid in een 40-tal landen. Spijtig is dat de fabriek

niet te bezoeken is en er is ook geen verkoopshop aanwezig is op dit adres.

Leonidasfabriek nr. 2 in Anderlecht, Jules Graindorlaan

Bron : http://le.coin.gourmand.free.fr/pages/histoire.htm

Iets verderop, aan de linkerkant van de straat, zien wij de Sint-Annakliniek. Deze is in 1994

in gebruik genomen en is ontstaan uit een samenwerking tussen de oude Sint-Annakliniek uit

Anderlecht en Sint-Remigius uit Molenbeek. In 1997 is er ook nog Sint-Etienne bijgekomen.

Er zijn meer dan 800 bedden aanwezig. De verhuis heeft heel wat voeten in de aarde gehad.

Zo werden de zieken vervoerd per legerwagens zoals men kan lezen in de kranten van toen.

20

Bron : Het 5ieuwsblad 16.12.1994

Het Sint-Annaziekenhuis heeft een lange geschiedenis. In 1885 verleende mevrouw Depret,

filantroop en mecenas die in het oude huis tussen de Broekstraat en de Instituutstraat te

Anderlecht woonde, onderdak en zorgen aan dames/kostgangers. Zij vergroot haar huis en

roept de hulp in van de zusters Très Sauveur uit Niederbronn (Elzas). Aldus kwamen op 22

augustus 1890 de eerste drie kloosterlingen aan.

Een jaar later komt dokter Charles Jacobs de ploeg vervoegen en richt een

vrouwenziekenhuis in, dat toen het eerste privaat chirurgisch ziekenhuis van Brussel was.

In 1900 wordt er opnieuw uitgebreid en de thans nog bestaande ingang, met beeld van Sint-

Anna in de voorgevel, werd opgetrokken. Gedurende de eerste wereldoorlog heeft men

gewonde Belgen opgevangen en van maart 1915 tot juni 1919 heeft het geheel dienst gedaan

als weeshuis voor jongens tussen de 1 en de 13 jaar. Een vijftigtal van hen heeft er verbleven.

21

In 1918 werd de verzorgingsploeg echter het slachtoffer van een zware griepepidemie die

heel wat zusters deed overlijden. In 1932 heeft men de kraamafdeling gestart en in 1954 de

school voor verpleegkundigen, thans in handen van het Sint-Guido Instituut en gevestigd op

het Sainte-Adresseplein in Anderlecht.

Vanaf 1971 heeft de Congregatie zich teruggetrokken bij gebrek aan roepingen, ook al is

zuster Jean-Marie Viannet gebleven tot haar dood in 1986.

In 1990 is er dan de fusie ontstaan tussen Sint-Anna en Sint-Remigius als gevolg van het

toenmalige hervormingsplan van de minister van sociale zaken (J.L. Dehaene), wat geleid

heeft tot de bouw van het nieuw ziekenhuis waarnaar men verhuisde in 1994, doch dat

slechts officieel in gebruik genomen werd in 1996.

Sint-Anna & Sint-Remi kliniek Anderlecht

Photo : http://www.sainteanne.be

Wij komen nu terug aan het metrostation Jacques Brel.

Achter het metrostation heeft de Brusselse vervoermaatschappij MIVB ook een bus- en

metroremise in gebruik genomen werd. De stelplaats ligt op een domein van 6 ha groot en

telt een 600-tal medewerkers. De bouw van deze stelplaats was nodig om de nieuwe

zogenaamde “bo- metrostellen” te stallen. De garage kan 20 metrostellen herbergen. Op deze

site gebeuren er kleine onderhoudsbeurten van metrostellen. De grote onderhouden vinden

nog steeds in stalplaats Delta plaats.

In 2009 werd deze stelplaats bovendien verbonden met de kleine ring en met het Weststation,

het belangrijkste station met metro, tram en bussen van de MIVB en De Lijn.

22

MIVB bussen- en metroremise rechtover metrostation Jacques Brel

Bron : photo Stephane Ascoet – Flickr

Bibliografie

- René Seghers, « Jacques Brel : leven en liefde », 1929-1978, Lanoo 2003

- Johan Antierens, « Jacques Brel : de passie en de pijn », ed. 1998

- Eddy Przybjobski, « Brel à Bruxelles », 2001

- http://www.mokumtv.nl-brel02.htm

Brel wandeling 3 - welkom

Documents

Transcript of Brel wandeling 3 - welkom