26 Stedebouw & ArchitectuurBouwinnovatie

u Er komt steeds meer ruimte voor eigen initiatieven uit de bouw. Overheden en professionele op-

drachtgevers staan meer dan ooit tevoren open voor Unsollicited Proposals — in goed Nederlands

Eigen Initiatieven — van marktpartijen. Begin dit jaar is de nieuwe handleiding Bouw op Eigen

Initiatief verschenen, samengesteld door Verkeer & Waterstaat, VROM, Prorail, Provincie Gelder-

land, Regieraad Bouw en Bouwend Nederland. Misschien wel één van de meest aansprekende

voorbeelden van een Eigen Initiatief is Amfora, de duurzame multifunctionele ondergrondse stad

die Strukton aan Amsterdam aanbiedt. Komt dat zien op 8 april in Carré!

Natuurlijk, de wereld is niet veranderd na een geslaag-

de topconferentie waar de top van opdrachtgevend

(RWS, RGD, Prorail, provincies, waterschappen) en

bouwend Nederland aanwezig was, maar een goed

gevoel gaf het wel. Op de bijeenkomst op 28 januari

georganiseerd door Strukton en Bouwend Nederland

was iedereen het er over eens dat initiatieven uit de

markt van grote waarde kunnen zijn voor de samen-

leving. Als de markt zelf aan de slag mag met de

vraagstukken van de overheid, komen er tien tegen

één betere, snellere en duurzamere oplossingen in het

verschiet dan de opdrachtgever zelf zou kunnen be-

denken. Projecten kunnen eerder, sneller en tegen een

scherpe prijs of met grote meerwaarde worden uitge-

voerd als de bedrijven die het maken worden betrok-

ken vanaf de eerste ideeën.

BouwPluim 2011Professionele opdrachtgevers maken de markt deelge-

noot van hun plannen en wensen. Zo maakten VROM

en EZ begin dit jaar bekend dat er vijf speciale aan-

bestedingsprojecten komen waarbij maximale ruimte

wordt gegeven aan innovatie. Bedrijven hebben meer

oog voor maatschappelijke vraagstukken en komen

gevraagd en ongevraagd steeds vaker met creatieve

totaalaanbiedingen. Ook bijvoorbeeld de gemeente

Den Bosch organiseert elk jaar een bijeenkomst met

de markt waarbij de plannen van de stad uit de doe-

ken worden gedaan en waar wensen kenbaar worden

gemaakt. De markt kan zich vervolgens buigen over

de vraagstukken van de provinciehoofdstad. Vorig jaar

organiseerde de gemeente Apeldoorn een marktdag

rond het streven om klimaatneutraal te worden in 2020.

Bouwend Nederland ziet graag dat veel meer klanten

van de bouw op deze manier hun wensen kenbaar

maken. De innovatiekracht van de markt is geweldig

groot. Daarom zal de BouwPluim 2011, een prijs voor

voorbeeldig en innovatief opdrachtgeverschap, in het

teken staan van de ontvankelijkheid voor Eigen Initia-

tieven uit de bouw.

Bouw op Eigen InitiatiefIn 2005 lanceerde BAM de idee van Eigen Initiatief

(Unsollicited Proposal) als mogelijk interessante optie

voor de overheid en andere opdrachtgevers van de

bouw. Ten opzichte van de gangbare praktijk de we-

reld op zijn kop! In plaats van het gebruikelijke proces

waarbij de opdrachtgever bijgestaan door een advi-

seur de oplossing voor bijvoorbeeld een huisvestings-

of bereikbaarheidsvraagstuk bedenkt en het dan ‘op

de markt gooit’ voor de laagste inschrijver, is er sprake

van een geheel andere aanpak. Een bouwbedrijf of

een consortium van bedrijven komt met een con-

crete en goed doortimmerde aanbieding bij de klant.

Niet lang na het BAM-symposium installeerde de over-

heid zogenaamde loketten voor eigen initiatieven uit de

bouw. Aan eigen initiatieven uit de markt ontbrak het

niet, met name de loketten van V&W en VROM werden

overstelpt met ideeën uit de samenleving. Een beperkt

deel ontstijgt het ideeniveau en is als mogelijk interes-

sant Eigen Initiatief aangemerkt. Prorail legt de lat naar

Amerikaans voorbeeld hoger, alleen goed onderbouw-

de Eigen Initiatieven van professionele marktpartijen

maken hier kans. De Provincie Gelderland staat met

name open voor professionele aanbiedingen op het

vlak van mobiliteit en infrastructuur.

AmforaAmfora staat voor een ‘Alternatieve MultiFunctionele

Ondergrondse Ruimte Amsterdam’ en behelst een

duurzame stadsuitbreiding van zes lagen onder het

grachtenstelsel van Amsterdam. Dit concept is nader

uitgewerkt voor het gedeelte onder de Amstel, van het

Amstel Hotel tot de Stopera. Amfora Amstel is ontwik-

keld door Strukton en vormgegeven door Zwarts &

bouw op EigEn

Eigen Initiatief: Strukton.Wanneer: Nabije toekomst.Waar: Gebied binnen de A10 van Amsterdam onder de grachten.Meerwaarde: Multifunctioneel gebruik zonder aantas-ting historische stad. Status: Uitwerking in enkele pilots w.o. Amfora Amstel.

Eigen Initiatief: Technische Universiteit Delft en BAM.Wanneer: 2009.Waar: Proefproject in de Thomassentunnel, Rotterdam.Wat: Aantoonbare Reductie van fijnstof langs de Nederlandse wegen.Status: Rijkswaterstaat wil gebruiksrecht te kopen.Quote: “Als een probleem maar groot genoeg wordt, is er altijd wel een oplossing voor te vinden.” Ad van ’t Zelfde, BAM Infraconsult.

S&A_BI.indb 26 29-03-2010 12:21:38

27Stedebouw & Architectuur

Bouwinnovatie

Jansma Architecten, in nauwe samenwerking met Ko-

ninklijk Theater Carré en Intercontinental Amstel Am-

sterdam. Amfora Amstel creëert ruimte onder de Am-

stel van het Amstel Hotel tot de Stopera. Deze nieuwe

ruimte zet Amsterdam als innovatieve wereldstad op

de kaart: compact, duurzaam, letterlijk en figuurlijk

energiegenererend, gericht op cultuur, creatie en di-

recte communicatie tussen mensen; met architectuur

die de historische context versterkt. Dat Amfora geen

artist impression zal blijven, moge blijken uit het feit dat

het plan nu al de Big Urban Projects Award 2010, de

prijs van de grootste vastgoedmarkt ter wereld, MIPIM,

in de wacht heeft gesleept. Op 8 april 2010 worden de

plannen gepresenteerd in Koninklijk Theater Carré.

Zonnecellen boven het spoorEen zonnescherm van circa 2.800 kilometer bij een ge-

middelde breedte van 12 meter. De panelen zouden

volgens berekeningen circa 2 miljoen huishoudens

moeten kunnen voorzien van duurzame stroom. Tege-

lijk met de octrooiaanvraag legt uitvinder Hans Hof het

plan begin 2009 als Eigen Initiatief voor aan spoorweg-

beheerder ProRail. Zij hebben er wel oren naar.

Fijnstofreductiesysteem BAM & TU DelftDe TU Delft heeft in samenwerking met BAM een sy-

steem ontwikkeld om fijnstof in de lucht te reduceren

door het op te vangen. Boven snelwegen worden fijne

draden gespannen die onder spanning worden gezet.

In de berm wordt een scherm geplaatst van geaard

metaal gaas. De draden vormen een elektrostatisch

geladen dak waardoor de fijnstofdeeltjes lading krij-

gen. Zo kunnen de stofdeeltjes worden ‘gestuurd’ en

afgevoerd richting het scherm in de berm. In de Tho-

massentunnel te Rotterdam wordt het systeem in de

praktijk beproefd.

GreenOfficeStelt u zich eens voor. Een multifunctioneel en duur-

zaam kantoorgebouw ontworpen voor de toekomst,

waar u niet alleen smart werkplekken aantreft, maar

ook winkels, restaurants, kinderdagverblijf en zorg- en

sportfaciliteiten. Een gebouw dat uitnodigt tot duur-

zaam gedrag, waar ook buiten kantoortijden bedrij-

vigheid heerst. Een ontmoetingsplaats voor mensen

en nieuwe vormen van samenwerken. Een energiele-

verend gebouw met een hoog comfort, waar de mens

centraal staat. Een flexibel gebouw dat geïntegreerd

is in zijn omgeving met meervoudig grondgebruik, dat

binnenstad en periferie met elkaar verbindt en vitali-

seert. Green Office 2015 is een innovatieve visie op, én

een concreet plan voor de ontwikkeling van duurzame

kantoren in binnenstedelijke gebieden. De parkachtige

schakel verbindt en vitaliseert gebieden die door in-

frastructuur worden doorkruist. Green Office 2015 is

een energieleverend gebied, waar wonen, werken en

recreëren op een natuurlijke wijze.Opdrachtgevers en

maatschappelijk betrokken en innovatieve onderne-

mers worden enthousiast van bovenstaande Eigen Ini-

tiatieven. Tussen droom en daad staan natuurlijk wet-

ten in de weg en praktische bezwaren, maar de eerste

Eigen Initiatieven die daadwerkelijk en succesvol zijn

uitgevoerd en de ruimte die opdrachtgevend Neder-

land biedt, smaakt naar meer! t

www.bouwpluim.nl • www.strukton.nl

www.bouwendnederland.nl

Auteur: Peter Fraanje

Dr. ing. Peter Fraanje is senior beleidsmedewerker Innovatie bij Bouwend Nederland.

initiAtiEf

Eigen Initiatief: Hans Hof van Europe’s Energy Point.Wanneer: Ingediend in 2008.Waar: ProRail heeft een proefopstelling in voorberei-ding.Meerwaarde: Multifunctioneel en duurzaam.Status: ProRail is het plan serieus aan het overwegen.Quote: “Als je deze tekeningen ziet dan word je ge-woon enthousiast”, ProRail.

Eigen Initiatief: Imtech Nederland, Ballast Nedam en Rau architecten.Wanneer: 2009.Waar: Spoorzone Amersfoort e.a.Meerwaarde: Duurzaam en integraal totaalconcept voor spoorzones.Status: Concept is geadopteerd door Bouwend Nederland, Uneto-VNI TU en Wereldhave; VROM is serieus geïnteresseerd.

Wat is Eigen Initiatief?

Eigen Initiatief is kort gezegd een ongevraagde en originele oplossing van een bedrijf of een consortium van

bedrijven bij de overheid of een andere klant van de bouw. De marktpartij zegt daarmee eigenlijk: ‘wij heb-

ben specifieke expertise en bieden graag een innovatieve oplossing voor uw maatschappelijke vraagstuk.

U ziet het probleem wellicht (nog) niet maar als wij samenwerken dan gaat dat u meerwaarde opleveren.’ Dit

ongevraagde voorstel, deze open sollicitatie heet in de bouwwereld Eigen Initiatief. Voorheen gaf de overheid

in detail aan wat ze wilde. Dit smoorde veel innovatie in de kiem.

Een Eigen Initiatief in de bouw is meer dan een idee. Een idee kan pas als Eigen Initiatief worden ingediend,

als de marktpartij zijn huiswerk grondig heeft gedaan. Het idee moet bekeken zijn vanuit verschillende per-

spectieven, grondig onderbouwd worden met begroting, en planning. In feite moet er al een businesscase

van gemaakt worden. Met het openen van loketten en platforms voor Eigen Initiatief geeft de overheid aan dat

zij haar traditionele rol van opdrachtgever anders kan invullen. Ruim baan voor creativiteit en innovatiekracht

van bedrijven en burgers!

S&A_BI.indb 27 29-03-2010 12:21:43