juli 1997 jaargang 8 nr. 40

booostin 9 stichting i nd ustrieel bouwen nederland

L

nieuwsbrief

bijeenkomst

Hoogovens Steel Strip mill Products (HSSP) produceert warm - en koudgewalste platte stalen producten (rollen en platen) onbe -

-,

kleed. verzinkt en/of geverfd. ~----~

Hssp staat bekend om de zuiverheid van haar Staal

en om de uitstekende mechanische eigenschappen

en goede omvormbaarheid van haar staal. Samen

met klanten, toeleveranciers en andere partners

wordt continu aan de ontwikkeling van nieuwe

producten en producttoepassingen gewerkt, ook

voor de bouw. Bijvoorbeeld:

constructie-element in bijvoorbeeld de woningbouw. Met eenvoudige

middelen is in korre tijd het skelet van een woning cc monteren. Stalen

frames lenen zich ook goed voor de prefabricage van gebouwonderdelen

zoals bijvoorbeeld binnenspouwbladen. Met de frames kan tevens op

eenvoudige wijze op bestaande gebouwen worden gebouwd (optoppen). staal frame ~

In hec kantoor van HSSP is veel staal en aluminium verwerkt. Het gebouw

had een bouwtijd van één jaar. Na een bezoek aan de continue gietmachine

en de dompelverzinklijn is tevens tijd voor een rondleiding door het kantoor van HSSP.

ak .J

r

L

U bent van harte welkom in IJmuiden' H et aantal deelnemers IS beperkt tot 50 personen.

Aangesjotenen bij Booosting genieten de voorkeur bij inschrijving.

15:00 Ontvangst

15:15 Welkomstwoord en introductie

door Hans Beyer, directeur Product-Markt-15:45 Rondrit ontwikkeling van Hoogovens

17:30 Koud buffet

18:30 Productontwikkeling 1: (Het emaille dak ) door ir Arlette van HSSP

19:00 Productontwikkeling 2:

visie van Jan Marcus van Hoogovens op de techniek

visie van Eric Vreedenburgh van Archipel Ontwerpers op het ontwerp

19:30 Productontwikkeling 3: (Het staalfrarne )

door Ad Reinen, hoofd Bouw van Hoogovens

20:00 'Architectuur en industrialisatie'; steel studyhouses

door Arnold de Vries Robbé, Staal bouw Instituut

20:30 Discussie

21:00 Einde

Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart.

Áschaaldak van het" Nomadis ch Paviljoen. Archipel Ontwerpers

,

.J

1 .••.•.• , ••• 0 n t wik k e 1 n 9 I e

Probleem & Oplossing Een concreet handvat om tot vernieuwing te komen, is het inspelen op 'problemen' welke in de markt

leven. Het woord 'probleem' hoeft: daarbij niet al te zwaar genomen te worden. (Lichte) irritaties zijn

ook goed. Iets wordt soms ook pas een probleem als de oplossing bestaat. De bewustwording van een

probleem is vaak ook de genezing.

De consumentenmarkt wordt overstelpt met voorbeelden op dit gebied. Producten welke inspelen op

een al dan niet onderkende hinder. Denk aan de Vacu-Vin, leeslampjes die je met een klem op een

boek kunt klemmen, etcetera. AInazing Discovely, je weet wel de zender die 's nachts onder andere

RTL en Eurosport velvangr, zit er vol mee. In de bouw werkt dat natuurlijk ook. Kennis van de markt,

onder meer door te praten met spelers in het bouwveld, het bezoeken van (Booosting)bijeenkomsten,

goed luisteren, helpen bij het opsporen van 'problemen'. Voorbeeld:

Het probleem Een goed voorbeeld dat recent op deze basis is ontwikkeld, speelt in op een aantal problemen, t.W.

• Inefficiëncy van het bouwproces (met name afbouw) als gevolg van door elkaar lopende

disciplines die onderling afhankelijk zijn.

• Versroring van het ontwerpproces, onder andere door late beslissingen of wijzigingen door

opdrachtgevers en onder invloed van adviseurs, onder meer met betrekking tot installaties.

• Organisaties zijn flexibel, gebouwen zijn dat in het algemeen nier. Met name het 'leidingbreiwerk'

werkt hierin belemmerend. Door leidingen onafl1ankelijk te maken van het bouwkundige deel

is het mogelijk om:

• laat in het ontwerpproces nog wijzigingen in de installatieconcepten te accepteren zonder

gevolgen voor het ontwerp;

• de disciplines tijdens de uitvoering volgordelijk op te roepen zonder dat er conflicten ontstaan

over aansluitingen op een voorganger in het proces; het bouwproces wordt hierdoor veel

overzichtelijker;

• gebouwen later in de gebruiksfase aan te passen aan de nieuwe gebruikseisen (nieuwe huurder,

groeiende organisatie, etcetera).

De oplossing is gezocht in de vloer, waar

ruimte voor installaties is gereserveerd. De vloer

is het belangrijkste onderdeel van een bouw­

systeem zoals dat voor PFL B.V. is ontwikkeld.

De leidingen worden in de vloer weggewerkt.

Deze wordt later afgedekt met een solide

beplating. Aldus is als het ware de verhoogde

vloer c.q. het verlaagde plafond g6ntegreerd in in het A+ kantoor

het vloerelement. Naast de aangegeven leidingfIlosofie wordt hiermee dan ook aanzienlijk op

bouwhoogte bespaard. Het systeem wordt binnenkort op de markt gebracht. Een variant wordt

ontwikkeld voor de woningbouwmarkt in opdracht van Koninklijke Volker Stevin.

Jos Lichtenberg, Bestuurslid Booosting, Directeur A+, buro voor bouwproducrontwikkeling

_~"I.I·hiiil·_L ___ o-,p_r_o_e-,-p __ ---l

OPROEP Internet-Link In het kader van de uitbreiding en verbetering van de bOOOsting­internetpagina verzoeken wij de aangeslotenen vriendelijk het adres van hun home-page door te geven, zodat een link gelegd kan worden naar uw pagina.

000 Internet Services, verzorgt deze velwijzingen kosteloos en is bereikbaar op onderstaand adres:

Marc Maurer

Sint Leonardusstraat 88

5614 EK Eindhoven

T elefoon: 040-211 6188

E-mail: info@OOO.nl

Het adres is http://www.OOO.nl/bOOOsting. Neem 'ns een kijkje en sluit ook aan!

000 Internet Services realiseert ook exclusief voor bedrijven in de Nederlandse bouw-, architectuur- en/of

N AA.\i

BEDRlJF

I I ADRES

POSTCODE WÜONPLMTS

TELEFOON

o Komt op donderdag 2 oktober naar Hoogovens te IJ Illuiden van 15.00 tot 21.00

uur met . .. personen. (zie I/r. 40 pag. 0/ -02)

o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt het boek Participantel/: f 25,00

Ni~t-partiripal/tm: f 39,50

L.

o 'Booosting in beeld' (1994/95) o 'Booosting in bedrijf (1992) o 'Tussen traditie en experiment' (1989)

Booosting Postbus 10197 3004 AD Rotterdam

•

L

Verslag van de AVA bij 'newMetropolis' te Amsterdam op 1 april 1997

Een . nleUWe wereldstad

Hugo van Bergen (externe betreld<ingen newMetropolis) vertaalt bij afWezigheid van de architect Renzo

Piano diens uitgangspunten: 'Nee, het is geen schip. Ik volg de tunnel zodanig dat het gebouw er

volledig in kan 7~lld(en. In het gebouw zijn veel pleinfuncties opgenomen en is de afwerking zo sober

mogelijk gehouden om de aandacht niet van de inhoud af te leiden'. In het pand lukt het enigszins

het streven naar zoveel mogelijk openheid te realiseren; de volledig gepatineerde koperen buitengevel

is op de transparante begane grond na, echter één gesloten façade. Het ontbreken van 'contacc' met

de omgeving van het Amsterdams havengebied maal<t dat jong en oud alle aandacht kunnen vestigen

op een veelzijdige interactie met één van de thema's.

En Van Bergen rapt in supertempo de gekozen zones op:

• Interacties, de samenleving vormgeven door middel van uirvvisseling,

• Technologie, gereedschappen mal<en om de menselijke mogelijkheden uit te breiden,

• Energie, keuzen mal<en om de samenleving van brandstof te voorzien,

• Wetenschap, vragen srellen over de wereld om ons heen,

• Mens, onderzoek her unieke karakter van de mens.

AJs 'kwartetten met video's' en 'pop-up-arts' u tijdens een bezoek teveel worden en u zin heeft's wat

anders te 'abstraheren' maar niet weet waar, schroom dan niet bij één van de vele 'omgekeerde

suppoosten' te raden te gaan.

,

.J

r Stoer constructieverhaal Patricia v. d. Wa~ constructeur bij D3BN verbaast het mannelijk bezoek met een sroer constructie­

verhaal. De onderbouw rust voor 70% op de Y-tunnel en voor 30% op nieuw geslagen palen. Op het

middenstuk van de tunnel rijbanen zijn extra prefab liggers aangebracht.

Het gebouw kraagt naar voren en naar de zijden uit (van 74 naar 62°), de voorpunt is in feite een kegel

en het loopt op van 2 naar 5 verdiepingen. Het beloopbare, publiek toegankelijke dal<, goed voor een

picknick of a real midsummer-nightsdream is oplopend en heeft een overspanning van 15 meter. Het

gebouw heeft een kegelvormige stalen constructie waarin holle kokers zijn aangebracht om zoveel

mogelijk gewicht en materiaal te besparen. De gevel zit als een vlies om een uit vijf vakwerken bestaand

stalen spant heen. Een stijve doos op een aantal kolommen, met enkele kopramen. Er is 440.000 kg

constructiestaal en 4100 m2 koperen gevelbekleding verwerkt en het groorste deel van het beron is

in het werk gestort.

Bewust scheef bouwen De aannemer BAM Amsterdam, vertegenwoordigd door Aart SLot en MichaeL Venge, licht de korte

bouwtijd, roe. Er is veel tijd verloren gegaan aan de overdracht van kennis. Het ontbreken van

betrokkenheid bij de voorbereiding hadden zij heel graag anders gezien. Een haastklus zonder

'repetitie-effect'. Procesbeheersing en 'bewust scheef bouwen' is nog niet zo mal<kelijk.

Met een rondleiding, een buik vol versnaperingen van één van de vele sponsors van newMetropolis

uit bedrijfsleven en overheid en een architectuurhart vol gemengde gevoelens later, keren de 25 'AVA's'

huiswaarrs. Nederland Waterland is een nationaal centrum voor wetenschap en technologie rijker.

Een roerist roept verbaasd: 'Kijk, ze zijn een boot aan het bouwen!' Maar, nee, het is geen schip. En

ook geen piano.

Jolanda Steenhouwer

..... ~ ..

~ .... ~

~ .~, ~·r···.:-:=~·--~~-.\ ~~_ . .:..-~,._--~_._-~~ ~" ;-J--'

L

,

.J

•

L

Verslag Booosting bijeenkomst bij Zoontjens Beton te Tilburg op 10 apri 1 1997

~~t l ©l c ~t~ ~~r~@©ll ~ parkeren leuk .

1 S

Het tij is om. Auto's in parkeerstand mogen worden gezien. Sterker: de geparkeerde auto wordt een architectonisch fenomeen. Fons

Verheyen weet het zeker.

Tijdens de bijeenkomsr bij tegelfabrikant Zoontjens Beran laakre de

Leidse architect de achterstelling van de gestalde aura. 'De

architectuur van parkeergarages is saai. Aura's worden weggesropr in

lullig aangeklede gebouwen. Hooguit war rierelanteintjes. Maar

parkeren is leuk, en niet een noodzakelijk kwaad.'

Booosting bij Zoontjens Beran. Jouke Post opende de bijeenkomst met twee dia's en

twee vragen. Eén van de vragen: 'War re doen met de kauwgomplaag die tegelvloeren

teistert?' Ham Ververs, directeur van Zoontjens Beton, had niet direct een antwoord

klaar. In een korre inleiding belichtte hij de positie van het in 1905 opgerichte

familiebedrijf. Parkeerdaken, dakbestraring en grondbesrrating zijn de belangrijkste

producren. Ververs gaf aan dar Zoo nt jens Beran zich srerk maakt voor innovarie

('aparre dingen maken mer producr-archirecren'). Dar resulreerde onder meer in de

milieu regel, waarvoor het bedrijf in 1996 de bouwrecyclingsprijs ontving. Een

ontwikkeling van recente datum is het daklocksysteem, een

alrernatief voor de ballastlaag op hoge daken. Met Buro A+ wordt

gewerkt aan een speciale tegel om galerijen op te hogen. Zodat de

galerijwoningen geschikt worden voor seniorenbewoning. Min of

meer afgerond is de ontwikl<eling, door Zoontjens Beton, van een

parkeerdak voor zware belasting (door vrachrverkeer).

Bezoek aan fabriek Hoe de tegelprodukten worden gemaakt? Met morrel en machines

en slechts weinig mensen. Medewerkers van Zoontjens Beton

gidsten Booostingers door de productieruimten. De indringende

muzak van de machines omlijstte een rondgang langs (onder andere)

een indrukwekkend mengvat, het startpunt van de productie van

parkeerdaktegels. In het vat maakt Zoo nt jens Beron een natte

beronmorrel die onder hoge druk (GOO ran) wordt verdicht rot beronkwaliteit B60-80. Eén van de

producten die op deze manier wordt geproduceerd is de bekende Pardak PD 90 tegel.

07

,

.J

L

Hard verhaal

Na de rondleiding door de fabriek legde Albert van den Hout, directeur BDA Buro Dakadvies,

uit dat parkeerdaken een lange historie achter

zich hebben. Hij maakte ook duidelijk dat de

Pardak tegel niet het alleenrecht heeft. In een

chronologisch ove,ûcht zette hij de verschillende

systemen op een rijtje: beton en gietasfalt,

systemen op basis van polyesterharsen, tegels in

zandbedden en omgekeerde (parkeer-)dakconstructies. Die laatste hebben de voorkeur, betoogde Van

den Hout. Hoe zo'n dak eruit ziet, demonstreerde hij aan de hand van dia's van het 200x250 grote

parkeerdak van woonboulevard Alexandrium nr, een dakbeëindiging ontworpen door Fom Verheyen.

Dubbel gebruik

Na - in de woorden van Verheyen - het 'harde verhaal van Van den Hout' volgde het 'zachte' verhaal

van de architect van Alexandrium UI: 'Parkeren op het Alexandrium is het summum van genot. Uit

de auto direct in de winkel. Via een kurketrekker bereikt de automobilist een leuk gebied. Niet een

desolate of truttige standaardomgeving, maar een langgerekt landschap. Dat niet meer is dan een

omgedraaid gebouw, want in feite maken we dubbel gebruik van het dak En dat laatste is de trend

voor de komende jaren. Het dubbel gebruik van - in bredere zin - de ruimte: maaivelden die over

elkaar heen lopen - zie bijvoorbeeld recent werk van Koolhaas en MVRDV (campusproject in

Nijmegen). In die richting gaat nog veel meer gebeuren. Het zit in de lucht.' Om dat landschap te

kunnen maken, pleitte Verheyen voor productinnovaties. 'Daken zijn 'gaaf' en worden nu echt

ontworpen. Maar we hebben innovatieve producten nodig om dat op een hoger plan te brengen.

Zo wil ik een parkeerdal< in gras. Kan dat?'

Wijnand Beemster, journalist

,

• Verslag van de bijeenkomst bij Enitor op 1 mei 1997

Kunstjes met kunststof Een schitterende donderdagmiddag, 1 mei. Ook het hoge Noorden van Nederland ziet er op deze dag feestelijk uit. Een selecte groep van Booosting aangeslotenen wil zich laten inspireren door extru­deren en heeft de reis naar Buitenpost gemaakt. Een treffender plaatsnaam is er niet.

Jouke Post geeft aan de aanwezigen zijn visie op de mogelijkheden van geëxrrudeerde kunsrsrof­

profielen als milieuvriendelijk alternatief voor kitten. Daarvoor zal wellicht nog het nodige aan

productontwikkeling moeren worden gedaan. Het is dan ook een goede zaak voor Enitor dat het zich

bij Booosting heeft aangesloten. Daar is immers bij uitstek het platform waar productontwikkeling

plaats kan vinden.

Met moeite scheppen De heer Schootstra verbaast de aanwezigen vervolgens met de verklaring van het woord 'Eniror'. Dat

heeft niets te maken met de 'Eerste Nederlandse Industrie voor Toelevering .. .' of zoiets; het woord

stamt uit het Latijn en betekent zoveel als 'met moeite scheppen' of zelfs 'baren'. Enerzijds kun je je

daar wel wat bij voorstellen als er verteld wordt over de zeer hoge druk waarbij de gesmolten kunststof

uit de extruder wordt geperst ... , maar aan de andere kant blijkt het tijdens de rondleiding toch

allemaal heel gladjes (letterlijk!) te verlopen.

Voortgekomen uit de fietsenbranche (kettingkasten en jasbeschermers), heeft het bedrijf zich na een

periode van veelzijdigheid (vacuumvormen, spuitgieten en extruderen van diverse kunststoffen) nu

gespecialiseerd in het extruderen van PVC profielen. Daarbij heeft men een hoge mate van perfectie

bereikt in allerlei vormen van co-extrusie, d.w.z. het gelijktijdig extruderen van twee of zelfs drie

kunststoffen (vaal< hard en zacht PVC) entof kleuren tot één profiel. (zie ook pag. 14) Binnen het

bedrijf wordt aan de kwaliteit en kwaliteitsbewal<ing een hoge prioriteit gegeven. Toleranties die hier

niet worden geaccepteerd, worden elders in de bouw vaal< als niet haalbaar beschouwd ...

Afsremming? Met betrekking tot recycling is het bedrijf zover dat alle eigen producten kunnen worden

(en ook daadwerkelijk worden) gerecycleerd. De stelling van Enitor is dan ook, dat in de milieu­

discussie niet de kunststof fout is, maar veelal de toepassing verkeerd wordt gedaan. Men denkt graag

mee in Buitenpost ...

Na een aantal imponerende voorbeelden van de mogelijkheden en oplossingen die Enitor kan bieden,

door Haye Tabak met veel verve gebracht, was het tijd om te l<ijken naar een toepassing van Enitor

profielen. Ko Kuperus van Hunter Douglas gaf een duidelijk inzicht in de mogelijkheden van

sandwichpanelen, gefabriceerd door Hunter Douglas Construction Elements, met randprofielen van

gerecycleerde PVc, uiteraard afkomstig van Enitor en in samenwerking met Reynolds. Vooral de

goede maatvastheid, het thermisch ontkoppelen van de randen van de goed geïsoleerde panelen en

,

..J

r het meedenken in oplossingen werden door HDCE op prijs gesteld. Er wordt gewerkt aan alweer een

verdere ontwikkeling van de profielen. Naar aanleiding van het verhaal van Kuperus is het wellicht

een goede suggestie om ook eens een bezoekje aan HDCE te Leek te brengen ... (red: HDCE is inmiddels gepland op woemdag 20 november a.s.)

Kilometers profiel Dan de productie in. Een indrukwekkende hoeveelheid extruders spuwen schijnbaar moeiteloos

kilometers profiel uit. Van de simpele 'zebraslang' (geen exotisch dier, maar een geel/zwart gestreepte

tuinslang) wordt bijvoorbeeld zo'n 1500 meter per uur geproduceerd. Maar ook zeer gecompliceerde

profielen voor allerlei toepassingen (scharnierend en met lipjes) komen met grote hoeveelheden uit

de extruders.

Weer terug in de zaal werd de tegenlezing gehouden door ir Rem Pijnenborgh van buro ArchiService.

De heer Pijnenborgh hield zijn lezing als lid van Viba, de Vereniging Integrale Biologische

Architektuur. De strekking van zijn verhaal was, dat we, gedwongen door de wereldomstandigheden,

naar een recycling-maatschappij op weg zijn. Hij voorspelde dan ook, dat over 50 jaar de meeste

gebouwen autonoom zullen functioneren, d.w.z. in hun eigen energie en overige infrastructuur zullen

voorzien. Verschillende voorbeelden van waar het fout gaat brachten hem er toe om de toehoorders

aan te sporen productontwikkeling integraal te bekijken, dat wil zeggen van wieg-tot-wieg. Enitor werd

door hem aangespoord om te zoeken naar mogelijkheden om plantaardige grondstoffen te gebruiken

voor de fabricage van kunststoffen. De mogelijkheden zijn er volgens hem volop. Zo heeft Mercedes

in Brazilië een aantal auto's rondrijden, clie volleclig van plantaardige stoffen zijn gemaakt (vnl. hennep­

adltige producten). Daarnaast is er het voorbeeld van 'PUR'-schuim die wordt gemaakt uit ricinus­

olie. Helaas denkt de bouw maximaal 3 jaar vooruit ...

Tijdens de boeiende discussie bleek dat de heer

Schootstra, directeur Enitor van mening is dat

PVC niet belastend is voor het milieu omdat het

recyclebaar is. Terwijl Pijnenborgh voorspelt

dat Enitor over vijf jaar geen chloorhoudende

producten meer gebruikt worden. Men dient

over te gaan op ethyleen-producten. Ondanks de

uiteenlopende standpunten was er wel een­

stemmigheid over de noodzaak om het milieu als

bepalende factor mee te nemen bij product­

ontwikkeling; de 'van-wieg-tot-wieg' integrale

benadering sprak iedereen aan. Dienen de

kunststof-profielen nu als eerste aangepakt te

worden of verdienen bijvoorbeeld brandstof gebruik of verpakkingsmateriaal priorteit? Duidelijk is dat:

• er voor Booosting nog uitdaging genoeg op het gebied van milieubewuste productontwikkeling is.

• Enitor mogelijkheden te over biedt om daarbij te participeren.

• Enitor een boeiende tijd tegemoet gaar. Over 5 jaar weer een bijeenkomst ... ?

De discussie 'Milieu en Kunststof gaat dat samen?' werd nog verder gevoerd tijdens een voorteffelijk

verzorgd hapje en drankje, waarna de aanwezigen (al dan niet milieu-bewust) huiswaartS togen.

Johan Riezebos, CVK Kalkzandsteen, bestuur BooostinglJomar Post, student Industrieel Ontwerpen

•

ï

.J

• _;t.I.t.~i,i,(. _____ a--,g,--e_n_d_a __ ---,

Activiteiten do 2 okrober Hoogovens te Ijmuiden

do 20 november Hunter Douglas te Leek

1997

,

• •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

b 0 0 0 5 t •-n 9 I. n mei. 1988 is de srichtin.g Industrieel Bouwen Nederlan. d, Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatieF van

st i c h tin 9 industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstellmg

i n dus tri e e I van Booosring is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

b 0 uwe n roepassen van industrieel te vervaardigen bouwproducten en gebouwdelen, ter verhoging

ne der I a n d van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven of

• • • • • • • • • • u geïnteresseerd bem in meer informatie over de activiteiten van Booosting.

L

_~t.I.Wi,i,l'_L-__ C_o_l_o_f_o_n __ ----"

Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdam

010 4156304 010 4157409 paarch@pi.net

h Imp://www.OOO.nl/booosting

Jolando. Steenhouwer,

bereikbaar: di en wo van 9.00 rot 17.00 uur en op do van 9.00 tot 13.00 uur

Jolamla Steenhouwer

Patricia Brouwer Design

D Drukkerij Ham T ruijen

&iner Bullhorst, Jomar Post, Eelke Po uwer, Johan Riezebos,

A. Swanenberg, Haye Tabak, Tijs Verburg,Jan van der Woord

Jouke Post Post Ter Avest Architecten

Eric Vreedenburgh Archipel Ontwerpers

Jan van der Woord TU Delft

Johan Riezebos CYK Kalkzandsteen

Jas Lichtenberg Buro A +

Henk van Laarhoven Hubert-Jan Henket Architecten

Jaap Koning Jaap Koning Industrial Design

11 ...J

• , _:i.t.t.h""'_ parti ei panten

Nieuwe participanten Contactpersonen:

BULLHORST ARCHITECTEN & STEDENBOUWERS Rainer Bullhorst, architect BNA

Joke van der Scheer, bureaumanager

L.

Noordeinde 41 2514 Ge Den Haag T 070 3646677

Bewust beweegt ons bureau zich op elk schaalniveau van het vak. Bij

onze werkwijze krijgt her kleine derail evenveel aandachr als het grore

F 070 3466677 concept, vanuit de overtuiging en doelsrelling dat een product zijn

onderdelen en als geheel optimaal moet functioneren. Aangezien nier

alle op de markt verkrijgbare srandaardproducten aan onze eisen voldoen, werken wij voortdurend

aan productontwikkeling. Zo is voor het Minisrerie van Jusririe een model ontworpen voor prorecrie

van hoogrisico objecten, wals banken en juweliers, en diverse malen succesvol toegepasr. Verder zijn

gerealiseerd venrilatie- en verlichringsarmaruren, kliklijsren, bind systemen, meubels en srraarblokken,

villa's, kantoren en winkels en de resraurarie van Nirwana. Bij de opzer voor een betonfabriek mer al haar milieu-, insrallarie- en produktie-eisen, groeide de behoefte aan een wisselwerking mer

geestverwanten wals bij de Booosring - aangesloren leden. Tijdens een eerste kennismaking bleek her

klimaat dermare stimulerend dat spontane toetreding voor de hand lag.

BEDRIJVEN Alliance Europ~ Bik Bouwproducten Brakellntmror Gro~p Brnynu~t Krokens en Kasten van Campen Be,ulings CVK !Vtlkumdsleen Fabriek van Plantwakm H. Va/I Dam Enitor

INDUSTRIEEL ONTWERPERS Ad vnn Etrlo Ir/d,mrial Desigr/ Flex Building & IlIIaior Syslnns Holland Procming janp Koning IndtlStrial De5Îgn Landmark Desigrl 6- Tec/J11ology TNO lndtlStrie

ARCHITECTEN

ACN COIISmlCletm , BIlUmt Nedam IGB, Utrecht

Burentl Allgmmt BDA Groep Corsmit Rmtdgevmd lngeninmbllrenu

'D3BNDmHtIIlg IlIg. Knrel H. Dekker Fllfade Consult;'lg 6- Ellgi'luring GeNie COllsu11 Hoesch Bouwsystemen Nderland

Ho/ec Systemen 6- Compo'lmml Hoogovens Groep

Archipel OntrlJnpm Architectenbureau Böhtlingk jan Brouwer AssoCÎnW

Ir A. Hoek CS BOlllvkwuiig Ingmiew1 Hogeschool Enscbede

HU'lter Douglm Kömmaling Bmelwc JJ Krms Krnp~ Bomatex OctalTlbe Space SmlclTlres Pieterman HardgIm Plmtica Plaat Po/yblock Po/ynoml Rewa Budel Reyno!ds Arcbitectrmr$JStmlen Rockwool LapirlllS omfj Netkrland

Saint-Roch Gim Struik m Hammlag Bouw Trespa Imemaliomd Ubbink N~derland Unicom Nederland Wolvegn Pan~len Zoomjens Beton

BulUJom Architecten nt 'uMnboullJers CEPEZED EGM ArchiteCIm Hubert-Jnn Hmku bna nrchiteclm

, josé Osorio Lobato Post Ter AVe$t Architecten jnn Timmm 7J'ièn Desigrl TUIls+Horsting ArchiteCIm Verburg Hoogendij'k Arcbittktell Architekle1/buro Visrer &Bcermnn ir Frank Mil \\VMS,

Bllro voor Architektrmr ir Dalln Perm

OVERIGEN A + RW'enll voor

Bouwproduktolltwikkeling Adviesburea" voor Bouwteclmi.k ABT ArchitectelI en COllsllltarlfJ A6C

Hog=hool MidMn-B/'tIbnlll Hiensch Engineering i 2 Ingenieursbureau voor

indtlStriële bOl/wllletboden !Vtllloor varl M ToekolllSl

, Prof Ir P.HH Leijendeckm Nationale W'oningrnlld Sftlalbouwi 'lSti tt",1 Stichting Aluminium Celllmm TU Delft TU Eilldhovm

• VKG, Vereniging VIlII Kunsstof Getlekkmmten Fllbrikallletl

Vereniging Neder/llndse Cmlmtindllsrrie H. de Wil COJlsultancy Ingenieltrsburellll Zolllieve/d

.. nieuw aangesloten

.J

L

,-_______ mijns inziens

mOOOi? Geen sprake van twijfel; 'moooie deese'. Haarfijn maakte mijn zoontje met ZlJn beperkte woordenschat van pakweg tien zelfstandige naamwoorden duidelijk wat in de omgeving aan zijn esthetische normen voldeed.

En nog steeds, hij is nu ruim acht, weet hij onwankelbaar het verschil tussen mooi en lelijk. Hij kan

het nu zelfs beredeneren. Jaloersmakend, want te vaak maken wij door wat ongepast denkwerk over

vlakverdeling en afwerking van een mooie eerste indruk, een geruststellende en minder goede rweede.

Ik heb het nu vooral over architectuur.

Echter, vooral bij bezoeken aan bekende en

onbekende steden lijken 'mooi' ervaringen steeds

zeldzamer te worden. Want wat er achter de

coulissen van steeds meer van dezelfde reclames

schuil gaat blijft vrijwel zeker gedurende de ' ljfe

cycle' van het aangeprezen product voor ons

verborgen.

Een paar weken terug in Wenen, de blik

vermoeid door de overvloedige maar vrijwel

onverhulde barokke schoonheid, stuitte ik

opeens op dit kleine juweel. Een roestvrijstalen

anonieme schoonheid. Want behalve voor de

dorstige automobilist manifesteert dit tank­

station zich vooral door zijn elegante en onna­

drukkelijke verschijningsvorm. Of dit product

het gevolg is van een onbaatzuchtige opdracht­

gever, een verlichte onrwerper, de strenge 10kaJe

regulering of een monopoliepositie van Aral viel

door mij niet na te gaan, maar het resultaat stemt

tOt nadenken. Een benzinestation in een stad, het

lijkt een noodzakelijk kwaad maar ondertussen

vraag ik me vaak af waar al die voertuigen toch

worden gelaafd. Misschien is de betreffende architectuur in New Vork nóg onopvallender of in Parijs

nóg beter gecamoufleerd, maar dit fraaie voorbeeld verdient zeker navolging. Of berer: aanpassing.

Het herhalen van dir concept op een andere pJaars en op een andere manier juich ik toe. Ook bij

nadere beschouwing heb ik mijn eerste indruk niet vervangen: 'moooie deese'!

Gerbrand Bas, industrieel onrwerper Holland Processing

,

.J

• Tri-extruderen

De verwerkingstechniek tri­

extruderen van Eniwr behelsr her

koppelen van drie extruders op

één matrijs. Het resulraar is een

profiel waarin drie verschillende

kunstsrof-soorren en/of kleuren

aan elkaar worden verbonden.

In de afbeelding betekent dit dat:

,

bij Enitor materiaal 2: transparant hard p.v.c.

I - . __ I __ _ _

materiaal 3: gekleurd t.p.e. materiaal 1: gekleurd hard p.v.c.

Extruder 1 zorgt voor de aanvoer van een gekleurde basis van hard p.v.c.

Extruder 2 zorgr voor de aanvoer van het transparante deksel van hard p.v.c.

Extruder 3 zorgt voor de aanvoer van het soepele scharnierdeel van t. p.e.

Tri-extrusie is een specialisme binnen een specialisme. De materialen (ook in een heel dunne

uirvoering) worden perfecr mer eJkaar verbonden. Het voorbeeld bewijst dar. En dat ondanks het

verschil in verwerkingsremperaruur russen de kunstswfsoorren onderling.

Nieuwe opleiding Bouwinnovator De Hogeschool Enschede start voor technici met de opleiding Bouwkunde of Civiele Techniek in

seprember 1997, de nieuwe opleiding Bouwinnovawf.

De opleiding besraat uit 4 blokken: 0 Bouwrechniek, concept en vormgeving

e Bouwwereld en markering

o Organisarie en communicatie

o Innovatiemanagement

De bouwinnovator leert nieuwe informatie op het gebied van bouwkundige en civiele producten,

processen en rechnieken te signaleren, te implementeren en te onrwikJ<elen.

De bouwinnovawr kan ingezet worden bij: • producenten van bouwproducten

• architecrenbureau's

• grote aannemers

• advies- en installatiebureau's

• overheid (stimulering innovatie)

De duur van de opleiding is als dagopleiding één jaar en als avondsrudie twee jaar.

Geïnteresseerden kunnen terecht bij: Hogeschool Enschede

Instituut Bouwkunde en Civiele T echniek

T 053 487 1400

F 053 430 2848

L~ __________________ ~ __________________________ ~

· ,

L

Tien utiliteitsbouwprojecten krijgen voorbeeldstatus

In het kader van het programma 'voorbeeld­

projecten duufZ<1am bouwen' hebben tien

utiliteitsbouwprojecten de voorbeeldstatus

'duurzaam en energiezuinig bouwen' gekregen.

Het programma voorbeeldprojecten duurzaam

bouwen' maakt het mogelijk projecten in de

woning- en utiliteitsbouw met een hoge score op

het gebied van duurzaamheid en energie­

efficiency als voorbeeld te laten dienen voor

anderen en ween impuls te geven aan duur­

zaam bouwen in de dagelijkse praktijk.

Projecten die zijn goedgekeurd zijn onder meer:

Ecokantoor te Bunnik, Natuurvriendenhuis te

Hall, Hogeschool te Heerlen, het Vekal<asteel te

Tilburg. Eerder dit jaar kregen 24 woningbouw­

projecten al de voorbeeldstatus. Een indienings­

mogelijkheid voor het doen van projectvoor­

stellen zal dit jaar niet meer plaatsvinden.

Mogelijk zal volgend jaar een nieuwe indienings­

mogelijkheid worden opengesteld voor het doen

van projectvoorstellen.

Stichting Fonds Collectief Onderzoek GWW

Recent is door het Ministerie van Verkeer en

Waterstaat de Stichting Fonds Collectief

Onderzoek GWW opgericht. De Stichting stelt

zich ten doel het beheren en ter beschikking

stellen van fondsen ter financiering van collectief

onderzoek voor de grond-, water- en wegen­

bouw alsmede voor verkeer en vervoer. Het

fonds zal gevoed worden door een opslag op de

bestekken van openbare aanbestedingen van

overheden. De verwachting is dat in het laatste

kwartaal van J 997 voldoende budget in het

fonds zit om een oproep te doen voor het

indienen van projectvoorstellen. Alleen onder­

wel<sprojecten die in samenwerking tussen

partijen uit de sector worden gevoerd komen

voor een bijdrage in aanmerking.

15

Besluit subsidies Technologische'

samenwerkingsprojecten

Tot en met 1 september a.s. is her mogelijk om

op basis van Besluit subsidies Technologische

Samenwerkingsprojecten (BTS) projectvoor­

stellen in te dienen. Doel van deze regeling is de

aansluiting tussen technologische hoogwaardige

bedrijven en onderzoeksprojecten op onder­

weks- en ontwikkelingsgebied te bevorderen. De

samenwerking moet voor 50% bestaan uit

industrieel basisonderzoek.

TIEB investeringen

Op basis van het Besluit tenders industriële

energiebesparing kunnen tot en met eind

oktober voorstellen voor investeringsprojecten

worden ingediend. Er zijn rwee soorten

projecten die in aanmerking komen voor

subsidie; demonstratieprojecten (subsidie

maximum 40% en markrinttoductie-projecten

(subsidie 25%). In beide gevallen gaat her om

maatregelen om efficiënter met energie om te

gaan. Enkele voorbeelden van energie­

besparende projecten die voor subsidie in aan­

merking komen zijn: het invoeren van betere

productie-apparatuur, procesimegratie, het

optimaal regelen van processen, het invoeren van

real-time energiebeheer, het verkonen van

procestijden, het verminderen van transport e.d.

Subsidie kan alleen worden aangevraagd door

industriële bedrijven en samenwerkingsver­

banden.

Aanvragen moeten worden ingediend bij het

Tenderbureau TIES van Novem in Apeldoorn.

Voor meer informatie

leunt u contact opnemen

met Pouwer & Stevers

010 - 45211 22.

.J

• Evenementenbrug Arena

In augusrus 1995 werd door het stadsdeel Amsterdam Zuid-Oost aan Verburg Hoogendijk

Architekten (Booosting) te Amsterdam opdrachr gegeven voor her maken van een ontwerp van een

voetgangers-verbinding tussen een door de N.S. Infm Behce~geplande 'evenementenhalte' en het

nieuwe stadion Arena in Amsterdam Zuid-Oost. Vanwege het ontbreken van duidelijke steden­

bouwkundige randvoolwaardcn is in nauw overleg met de betrokken partijen, stadsdeel Zuid-Oost,

Amsterdam Arena-besruur en de Nederlandse Spoorwegen, het programma van eisen opgesteld. De

belangrijkste randvoorwaarde voor de nieuwe voetgangersverbinding was dat de risico-supporters' van

bezoekende voerbalclubs rechtsrreeks uit de speciale supporterstreinen naar de voor hun gereserveerde

supporrers-vaH:en kunnen worden gesluisd. Bij evenementen als popconcerten kunnen ook 'gewone'

bezoekers gebruik maken van deze nieuwe verbinding. Mochten er zich in de 'tube' incidenten

voordoen, dan kan via de noodtrap worden ingegrepen ofwel hulp worden geboden.

Door de vele verkeersafwikkelingen op het maaiveld, o.a. bevoorrading van nooddiensten, werd

besloten een luchtbrug te maken vanaf het perron tot onder het' omloopbordes' . Vanwege de geringe

mogelijkheid tot het maken van steunpunten, is gekozen voor een constructieve opzet waarbij slechrs

drie steunpunten nodig zijn. Men loopt als het ware door een 'tube'; een runnelbuisconstructie die

is opgebouwd uit trek- en drukstangen. Ten behoeve van de visuele afscherming van rivaliserende

supporters, is 6ver de ovale ribben een kunsstof textiel-membraan gespannen. De ruimtelijke

constructie met de ovale, taps uitlopende en ringvormige spanten is voortgekomen uit het

oorspronkelijke idee dat de tunnelbuisconstructie een open karakter diende te hebben.

De ringspanten van IPE-profiel (h.o.h. 2,5 meter) worden met elkaar verbonden door ronde

gordingen 0 100mm. Hiertussen worden diagonale trekstaven met 0 30 mm en 0 36 mm

aangebracht. Een staalplaat-betonvloer is als loopniveau in de ringspanten verwerkt. De maximale

overspanning bedraagt 30 meter met overstekken van circa 10 meter. Verburg Hoogendijk Architekten werkt samen met het staalbedrijf Bos 6- van Rijs Staalwerken b. v. uit Moerkapelle.

De oplevering van de witte brug is in juli 1997.

,

L ____________________________________ ~ ____________ ~