•

L.

me; 199 7 jaargang 8 nr. 39

0005 n"euwsbr" f 9

stichting industr ieel bouwen nederland

,

Aankondlging Po l yblock op woensdag 25 juni a .s. te Utrecht/Everdingen van 15 . 00 tot 20.00 uur

.J

r

L

De drang naar 'de horizon' en datgene wat daarachter schuilt vormde de directe aanleiding om allerlei

niet-dak-toepassingen te ontwikkelen. Zo ontstond Polyblock b.v.. De PVC-banen blijken

(omgekeerd verwerkt), binnenshuis ook goed toepasbaar op tegel- en stucwanden én .. . in de 3000 m'

tuin. Flip Teygelers' rotstuin is uniek: watervallen, sculpturen, bruggen, paden, rotspartijen en -

woningen allemaal van geplooide en gestLlcte PVC!

U bent van harte welkom ook hier ervaringen uit te wisselen en ideeën op te doen.

PRO G RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM MAP ROG RAM M A

15:00 Ontvangst in het 'Minnaertgebouw' van de Universiteit Utrecht

15: 15 'De liefde voor het dakvak'

door Flip T eyge/er, directeur Polyhlock.

16:00 'Het BuitenpleinAmstelveen', de toepassing van FlexomS

door de heer L. Pb'es, architect bij EGM Architecten

16:30 'De vijfde gevel', een andere visie op het dak,

,

door Michael van Gessel, landschapsarchitect

17:00 Discussie

17:30 Bezoek aan het huis en de ruin "i~-",,- ~ • - ~;;::':i...~! _;' ~ _ ~-Jt. .. :;-.

van Flip Teygelel' te Everdingen

19:00 Buiten-horrel

~~=-:;:~;=-=:~

begroei d Rots -Pol yblock el emen t Á

Geïnteresseerd in deelname? Inschrijving via deze antwoordkaart.

~ dak en geve l van he t Buitenplei n Amstel veen bek l eed met Fl ex om S

Dui n. Noo rdwijk

• Verslag Booosting bijeenkomst bij Van Dam te Ridderkerk

op 18 februari 1997

De ' Van Dam oplossing' ~oor 9~ ~oe~ be~te~

Alle ingrediënten waren aanwezig: de kantine die 'dicht bij de productie gesitueerd' als echte booosting-locatie werd bestempeld en zo'n 45 ge~nteresseerden die naast de koffie, cake en andere versnaperingen ook de Van Dam filosofie en de rondleiding door de productie tot zich namen.

De heer D. Groeneveld van de firma Van Dam

zette in zijn inleiding Van Dam neer als een

'Onrwerpende Aannemer van Plaarwerk met een

Eigen Fabriek' die als bedrijfs-sratemenr voert:

'Changing Theory into Realiry'.

Het bedrijf heeft zich gespecialiseerd in het om­

zetten van 'no-go '-projecten in 'go '-projecten.

'No-go' -projecten kenmerken zich door een drietal situaties:

• Voor de onrwerper: goed en mooi worden niet gerealiseerd ->- frustratie

• Voor de producent: de juiste oplossing wordt niet gehonoreerd ->- verlies

• Voor de opdrachtgever: het resultaat valt tegen ->- onrevredenheid

'NO GO'+-'GO' En meestalligr de oOl-laal< i n geldgebrek.

(com mon working

I''''cr iccs) (sr:\Ildards)

(lSO QNQC

Bij Van Dam probeert men deze situatie te voor­

komen door te werken met 'pl"estatie- en verifica­

tielijsten'. Hierbij worden de vaak onduidelijke

bestekken omgewerkt tot een lijst met functionele

omschrijvingen van de prestatie-eisen. Deze worden

vervolgens gekwantificeerd en afgezet tegen de

prestaties van de 'Van Dam - oplossing' . Belangrijk

daarbij is dat ook de 'verificatie' - zeg maar 'het

bewijs' van de prestatie - niet wordt vergeten.

Volgens Groeneveld gaat her daar namelijk vaak mis.

De eis van een brandwerendheid van 60 minure!1 kan

bijvoorbeeld zeer verschillende oplossingen op­

leveren . Door dan een goede verificatie van de

oplossingen te eisen, kunnen rapporten naasr elkaar

worden gelegd en de oplossingen echt worden

vergeleken.

requircmc ll {s)

L 03

,

r

NAAM

BElllUjF

I I ADIU::S

po :n -CODE

TI~LEJ-'OON

Drie voorbeelden waar deze methode van een 'no-go' -project tOt een ' go' -project hebben geleid werden

vervolgens onder de loep genomen.

o Gevelpanelen t . b. v. H ong Kong Ai rport

Bij dit prestigieuze project van Sir N orman Foster was er min of meer spra.ke van de late r door Jaap Koningten tonele gevoerde architect met de insteek ' Zo wi l ik het, dit zij n de eisen, los het ma,1 r op'.

Door inderdaad de prestatie-eisen te kwantificeren en vervolgens een eigen oplossing te omwikkelen

die goed door de testen kwam, kon zelfs een sandwichpan el met Conrock-kern worden gevonden

dar voldeed aan de hoge windbelasting-, geluidsisolatie- en vlakheidseisen. Als geluidsisolatie werd 47

dB gehaald (eis 46 dB) en een visuele vlakheid op een afstand van 4 meter vanuit al le hoeken wordt

op het werk gecontroleerd met behulp van een goedgekcurd prowrypc.

e O rnamenten met vangrail aan de fly­overs bij het Variplein te Rotterdam

H ier speelde de eis van Rijkswaterstaat, dat

de dool' Moshé Zwarts ontworpen 'kunst­

werken', uitgevoerd in RVS, geen hogere

glansgraad mochten hebben dan 15%. Deze eis kwam pas boven tafel, toen de

reflectie van het prototype te hoog bleck.

Opnieuw wierp de aanpak van Van Dam

via 'pres tatie en verificatie' zijn vruchten af. Het project wordt gerealiseerd.

\VOON PI AATS

o Komt op donderdag 1 mei naar Enitor te Buitenpost van 16.00 tor 20.00 uur Booos t i ng met personen. (zie /Ir. 38 pag. 0.3)

,

o Komt op d inschlg 27 mei na3r 'Booosting in Scheveningen' van 15.00 tot 19.00 uur met personen. (AVA) Maximaal 20 personen. (zi, /Ir. 38 PrlK. 05)

Postbus 10197 3004 AD Rotterdam o Komt op woensdag 25 juni naar Polyblock te Utrechr/Everdingen van 15.00

tot 20.00 uur met personen. (AVA) (zi, pdg. 01-02)

o Omvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt het bock Participalllm; f 25.00

Nitl-pllrticipllnten; f 39,50

L

o 'Booosting in beeld' (1 994/95) o 'Booosting in bedrijf' (1 992) o 'Tussen tradit ie en experimem' (1989)

.J

r

L

e Concertpodium van Jan Richie in Crystal Palace Park (Zuid Londen)

Het betreft hier een openlucht concertpodium, bestaande uit een betonnen plaat liggend in het meer

van het eerder genoemde park. Het klankscherm boven het podium moest volgens de architect als een

massieve sculptuur van cortenstaal uit de grond rijzen. , +\1rJ .v;

,~~--+

Opnieuw was het Van Dam die voor dit 'no-go'-project een oplossing vond door het uiteenrafelen

en kwantificeren van de eisen van de architect. De vorm van het klankscherm werd bereikt door een

traditioneel staalframe te bekleden met platen corcenstaal. Aan de eis die werd gesteld met

betrekking tOt de duurzaamheid (25 jaar met max. flO.OOO,- per jaar aan onderhoud) kon worden

voldaan door platen toe te passen met een corrosiesnelheid van minder dan 0,02 mm per jaar en één

maal reinigen per jaar. De verificatie werd gevonden in verweringsproeven onder soorcgelijke

omstandigheden.

De conclusie van het verhaal is, we moeten naar een goed bestek toe, waarin niet product­

omschrijvingen en voorschriften staan, maar gedetailleerde prestatie- en verificatie-eisen.

Een voorbeeld: niet het materiaal moet worden voorgeschreven (bv. steenwol) maar de prestatie (bv.

60 min. brandwerendheid, uitgesplitst naar stabili teit, vlamdichtheid en thermische isolatie) en de

verificatie (bv. getest volgens NEN 6069).

Durven wij dat met elkaar aan? De vraag van Groeneveld was: 'Durven wij dat met elkaar aan?' Nadenken over deze vraag konden

de aanwezigen tijdens de rondleiding door de p roductie van Van Dam. Vooral de protorype­

opstellingen en de profileerstraten trokken de nodige aandacht. Het werd duidelijk, dat de Van Dam

filosofie zich niet beperkt tot verkoop en ontwikkeling, maar dat die zich ook vertaalt binnen de

productie.

Na de rondleiding en versterking van de inwendige mens, gaf de heer T Huisman van Rijkswaterstaat

nog enige toelichting bij de keuze van RVS voor de 'vangrail-ornamenten' voor het Vari-plein.

Door ziekte van de heer Malherbeen het ontbreken van een andere Rockwool-representant kon het

Rockwool-verhaal geen doorgang vinden.

.J

r

L

prettige-lezing

Jaap Koning gaf vervolgens een nieuwe wending

aan het begrip 'tegenlezing'. Hij wilde niet een

tegen-, of een voor-, maar een prettige-lezing

houden. Centraal srond daarbij de vraag hoe het

in de toekomst verder zou gaan met Van Dam.

Volgens hem bestaat er in de verhouding tussen

Van Dam en architecten een SOOrt 'ooievaar!

kikker-dilemma', waarbij het maar de vraag is

wie het eerst opgeefr (overigens moet eerst nog

vastgesteld worden wie de ooievaar en wie de

kikker is!).

De ontwikkeling van Van Dam van scheeps­

ventilatiekokers, 9 jaar geleden via off-shore,

vlakke gevels en enkelvoudig gekromde gevels

naar fluïde vormen is bij na een cirkel beweging.

Een fluïde gebouw is gewoon weel' een 'scheeps­

roeter' in het groot.

De omwikkeling gaat volgens Jaap richting high-tech complexe gevels, bijna als kunsrwerken, à la

bodemgroepen en achterkleppen van au ro's.

Als oplossing voor de architectenhouding 'Zo wil ik het hebben, dit zijn de eisen, los het maar op' had

Jaap Koning rwee alternatieven:

o Architecten en roeleveranciers moeten samenwerken in een heel pri l Stad ium

e De technische bagage van architecten moer worden opgeschroefd .

Eigenlijk zouden beide moeten worden geoptimaliseerd. Werk voor Booosring dus , in het bijzonder

voor de 0 van Ondelwijs.

De discussie die volgde ging met name over de mogclijkllcden die architecten hebben om de door Van

Dam gewenste 'prestatie/verificatie' -bestekken te mal<en.

Met name in een onrwikkelingstraject zal de neiging groot zijn om een bestek 'lekker vaag' te houden

en te zien met welke oplossingen men komt.

Vanuit het onderwijs kwam het pleidooi om studenten geen 'weetjes' meer te leren ('weten' is slechts

maanden rot maximaal enkele jaren up-ro-date). In plaats daarvan zouden studemen zich

methodieken eigen moeren maken om te kunnen weken naar de juiste oplossingen en bouwpartners.

WeiJicht zou de Van Dam methodiek daarin passen ....

De bijeenkomst werd afgesloten met een hapje en een drankje en een flink aantal verdere discussies

over de besproken onderwerpen. Het laatste woord leek nog niet gezegd.

Johan Riezebos Bestuurslid Booosting en adjunct-hoofd technische voorlichting CVK

,

.J

L

Verslag va n de produ ct ontwi kke l in gsbi j eenkomst op 12 maart 1997 in de TU t e Del ft

Cl lnnovatie bi eden aan

moet alle

voordeel partijenD

Om i nnovaties i n de bouw van de grond te krijgen is het van belang dat all e parti jen i n het bouwproces voordeel hebben bij het ge ~ n novee r d e produc t . Daa rna as t moet men zic h altijd bli jven af­vra gen wat de voo rdelen van het in te voeren produ ct zi jn voor de ei ndgebrui ker .

Dat zijn enkele ervaringen van dl's il' Hal'm BoO/mma, directeur van industrieel ontwerpbureau Flex

Building en InteriOl' Systems in Delft. Boomsma -die ervaring opdeed met de invoering van

verschillende nieuwe bouwproducten in de bouwkolom- zei dit op de AVA-bijeenkomst voor

productontwikkel ing in de T echnische Universiteit te Delfr .

Zijn belangrijkste conclusie op grond van ontwikkeli ng en invoering van producten als het Plano

deurkozijn en de Metal Clickwand, is dat innovaries niet alleen van nut moeten zijn voor de

eindgebru iker, maar dat ze ook voordeel moeten bieden aan alle betrokken schakels in het

bouwproces. Is dit niet mogelijk, dan mag het product in ieder geval geen nadeel opleveren aan één

van de parmers in het bouwproces. Iedere schakel in het bouwproces -van toeleverancier tot aannemer­

heefr immers zo zijn eigen belang. Voor een succesvolle invoering van een geïnnoveerd producr is het

zaak dat deze belangen in het oog worden gehouden. In d ie zin is kennis van het bouwproces een

bela ngrijke vereiste, aldus Boomsma.

H ij ontdekte verder dat wanneer er sprake is van een omvangrijke productinnovatie, deze het beste

in 'bouwprocesvriendelijke' delen kan worden ingebrach r. Om dezelfde reden moeten langlopende

innovatictrajecten worden opgedeeld in afzonderlijke delen , die per deel een waardevolle bijdrage

leveren aan bouwproces en eindgebruiker. 'M ijn ervari ng is dat afzonderl ijke delen vaak wel worden

geaccepteerd, terwijl de invoering van grote innovaties ineens, meestal op weerstand sruiten'.

07

,

.J

r

L

11 Booo s ting ontwikke lt

al s pr ef ab in t egraal

bo uw de el p lafond

Een indus trieel te vervaardigen systeem dat ruimte biedt aan een variërende hoeveelheid installaties

en wrg draagt voor snelle en fl ex ibele afbouw. Dat was de opdracht die de Booosting product­

ontwikkelingsgroep zichzelf in 1993 stelde, voordat zij begon aan het tekenen van het Prefab Integraal

Plafond-afbouwsysteem (PIP). Inmiddels hangt het prototype van dit 'geïntegreerd plafond' ter

toetsing en bezichtiging op de fuculteit Bouwkunde van de TU in Delft:.

Deelnemer aan de productontwikkelingsgroep, Jouke Post

(tevens Booostingvoorzirter), zegt enthousiast te zijn over

zowel het ontwikkeltraject als het uiteindelijke product.

Booostingieden uit verschillende disciplines hebben aan de

ontwikkeling van het plafondsysteem bijgedragen. Post:

'Dat betekent dat er veel over en weer gecommuniceerd

werd en we regelmatig bij elkaar moesten komen om

te vergaderen. Om al les te coördineren beschikten we

gelukkig over een vasthoudende secretaris , die er voor een

belangrijk deel voor heeft gezorgd dat het producc ook

echt tOt stand kwam. Mijn ervaring is dat een dergelijke

'coördinator' een voorwaarde is voor innoveren in

producrontwikkclingsgroepen. Bij na even belangrijk', zo

voegr hij eraan roe, 'als werken met teamleden die geloven

in het product en bereid zijn om tijd te investeren' .

De PIP-productontwikkelingsgroep beantwoordde aan deze eisen. H et resultaat is een industrieel te

vervaardigen plafond dat de afbouwfsae zal verkorten en w kapitaalvernietiging kan voorkomen . De

laatste fase in het bouwproces lijkt in de praktijk namelijk steeds langer te worden. Dit is het gevolg

van de roename van het aantal installaties en communicatie-apparatuur die, net als de lcidingen,

in de afbouw verwerkt moeten worden. De productgroep wilde daal'Om een flexibel cn

ges tandaardiseerd afbouwsysteem vervaardigen dat ruimte biedt aan verschillende uitrustingsniveaus.

H et ontwikkelde systeem bestaat uit units met standaard afmetingen die zijn opgebouwd uit een stijf

raamwerk voorzien van bandrasters. Verder is gedacht aan vas te aanslui tingen voor de gevel- en

(gang)wandzijde.

De plafond units zijn voorzien van cl-verlichti ng in stroken en een zogenaamd 'dashboard' . Dit

dalhboard kan naar keuze eenvoudig (bijvoorbeeld alleen licht en lucht) of uitgebreid (tot infopanelen

en sprinklers toe) worden uitgevoerd, al naar gelang

de wensen van de gebruiker.

Naar verwacht kan het PIP-afbouwsysteem de

afbouwperiode met een kwart bekorten, terwijl een

kostenbesparing van 5% op de gehele bouwsom

mogelijk is. De werkzaamheden van de verschillende

discipl ines di.e betrokken zijn bij de in te bouwen

installaties worden immers op elkaar afgestemd. De

units kunnen immers grotendeels fabrieksmatig, dus

efficiënrer, worden samengesteld.

,

.J

r

Ook onCS(3,,\t er met het PIP-systeem meer duidelijkheid in de besteksfase omdat de afnemer een kam­

en-klaar product bestelt. Tot sl.ot is de montage van de vooraf te fubriceren units veel eenvoudiger,

waardoor minder tijd en vakmanschap wordt gevraagd van de momeur.

Nieuwe teams van productont wi kkelaars aan de s l ag

D e Booostingbijeenkomst op de TU Delft heeft ervoor gezorgd dat een groOt aamal product­

ontwikkelinsgrcams wordt samengesteld, die zich gaan storten op de ontwikkeling van uiteenlopende

producren.

Op de bijeenkomst in maart werd de aanwezigen gevraagd welke materialen of producten ze in

innovatieve zin zouden willen aanpakken. D it leverde een groot aantal reacties op. Op grond daarvan

zijn de teams samengesteld. Ervaring, bij onder meer de totstandkoming van het PIP-systeem, heeft

geleerd dat aan een aantal voorwaarden moet worden voldaan, wil er een zinvoLle productinnovatie

plaacsvinden. Zo is een accurate en vasthoudende secretaris -die de leden van informatie voorziet en

zorgt dat afSpraken worden nagekomen- een eerste vereiste. Daarnaast is het van belang dat men

gelooft in het te ontwikkelen product. Tot slot valt aan te bevelen om regelmatig te vergaderen, op

een voor iedereen goed bereikbare plaats.

Pr oductontw i kkel i ngsteams in apri c hti ng:

• Verbindingstechniek. Door: Buro Angenent. Dit buro heeft een verzameling verbindingstechieken van bouw­

componenten yoor onder meer gas/waterriolering en zoek toepassingsmogelijkheden hiervoor.

Geïnteresseerden: Ubbjnk en Rewa.

• Productie sandwich paneel dat bestand is tegen 200 graden Celsius. Door: Wolvega Panelen. Geïnteresseerd: Alliance Europe

• PVe-extrusie substituten. Door: BIK BOllwproducten. Geïnteresseerd: Enitor.

• Aluminium voor constructieve toepassingen. Door: COllmit. Geïnteresseerden: Hunter Douglas, Van Ham en Ubbink.

• Plaatmateriaal met dubbele kromming/buiging. Door: Jngenieursburo Zonneveld. Geïnteresseerden: Hunter DOllglas, Alfiance, Ed. Böhtlingk, Wibo/.d Hulsbergen (privé) en Ubbink.

• Kunststof materialen. Door: Arjen Hoek. Wil kunststof materialen voor ontwikkeling van eigen woning. Geïnteresseerd:

1 2 Ingenieursbureau • Differentiatie van de bouwmarkt.

Dool': Ubbink. Geïnteresseerden: Flex, Alliance, Arjen Hoek

Frans Oremus

"

•

.J

i .••.•.• , •• 0 n t wik k e li n 9 I f)

Het Succes van Ondernemers Waarom ontwikkelt de één intensief en dc andcr niet? Waarom heeft de één succes en de ander niet?

Is hcr roeval of zijn cr duidelijke factoren?

Als producrontwikkelaar met inmiddels ll.1im 20 jaar ervaring in de bouw gaan je mettertijd wel dingen

opvallen . Zo lijkt het erop dat veel ondernemers opereren in het innovarietraject omdat door de

kleinschaligheid (want dat is de Structuur van het bedrijfSleven in de bouw) innovatie geen continu

proces is en het elke keer toch weer een grote hobbel is. Kennelijk ziet men innovaties c.q. product­

ontwikkeling als een berg: 'Je kijkt tegen een helling op zonder de top te zien en wat je te zien krijgt

als je boven bent, blijft onzeker' .

Ondernemers die actief zijn met productontwikkeling doen dit uiteraard met een doel en sterke

motivatie. Deze ondernemer is vaak iemand die in het algemeen open staat voor de buitenwereld. Hij

luistert in de markt naar klanten, collega's, medewerkers, ete. Hij identificeert zo min of meer

automatisch de k..msen en bedreigingen van morgen en kan derhalve anticiperend handelen.

Kenmerken van ondernemers ingedeeld naar stra teg isch vermogen

Indeling naar PASSIEF REACTIEF ACTIEF strategisch Pass ief Introvert ~nvoor Analyserend Strategisch vermogen j Ornlat.le georiënteerd Ka.raklcriscring reagerend op tijdschriften! als'open'; als 'analyserend';

offerre-aanvraag vakbladen VOOrts: voorts: weinig overhead; symposium bezoek maakt vergelijkingen toekomst alle meoscn (door meerdere) met concurrenten georiënteerd op het werk personen ( +!- analyse) heeft ondernemings-

zir in comnlissies, kijkt naar markt plan/5-jarcnpJan o.d. bestuur e.d. efficiency analyse

Het blijkt nu dat hoe meer de ondernemer naar rechts is in te delen, hoe gunstiger de succeskansen

zijn. 'Je moer het ook (intu'itief) aandurven de berg op te klimmen'. 'Een vasthoudend geloof in

hetgeen waar men mee bezig is' is daarbij van groot belang. 'Overweeg goed. beslis en bijt VdSt, is het

devies. Blijf luisreren naar de markt en stuur bij waar nodig' . Een gC''lOnde dosis naïviteit voorkomt

dat je alleen maar beren zict, 7..onder dat her een gevecht tegen windmolens wordt.

Een ondernemer is rrouwens een bijzonder soort mens. Zoals ik ooit ergens las: 'Stel dat je een 22-

jarige Nederlander bell[ die uit twee alternatieven kan kiezen:

o Een vaste baan bij een grote onderneming met een hoog inkomen en 'zekerheid' voor de rest van

het leven, of

e Zelf een onderneming starten en daarbij geweldige hindernisssen overwinnen om veel belasting

te mogen beralen en nagewezen te worden als het mis zou gaan.

Daar hoef je wch geen twee keer over na te denken? 'En dat is nu precies de beslissing die de meeste

afgestudeerden in Nederland nemen!'

Uiteraard is het beeld over het waarom van innoveren en het geheim achter succes lang niet compleet.

Voer genoeg derhalve voor nog meer bijdragen; wordt dus vervolgd!

Jos Lichtmberg, Besruurslid Booosting, Directeur A+, buro voor bouwproducwntwikkeling

.~t.J.i.i>',i"'_L-___ a--,g,,--e_n_d_a __ -----"

27 mei 'Booosting in Scheveningen' (AVA)

19 juni Symposium ' Bouwwijs' te Den H aag

I.s.m. St.T oekomstbeeld der Techniek

25 juni Polyblock te UtrechtlEverdingen

11 september U nicom NL

15okcober Van Campen Bendings te Lelystad

1997

W egens gebrek aan inschrijvingen van de studenten voor de 'Technology

Transfer' gaat de bijeenkomst i.S.m. de TUD op 20 juni niet door!

(A VA) staat voor Alleen Voor Aangeslotenen

•

••••••• • •••••••••••••••• •• ••••••••••••• •• •••••••••

booosting sticht i ng

In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland,

Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

industrie, ontwerpers en architecten. De voomaanlSte doelstelling

industrieel bouwen nederland

••••••••••

L

van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelcn, onderzocken en

toepassen van industrieel te vervaardigen bOLlwproducten en geboLlwdelcn, ter verhoging

van de kwalitei t van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kum Ll aangeven of

u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosting .

. .J.I.i.i>,'iil._'--__ c_o_l_o_f_o_n __ --'

Hoogmadestraat 57 postbus 10197 3004 AD Rotterdanl

010 4156304 010 4157409 paarch@pi.net

http://www.OOO.nl/booosting

Jolanda Steenhouwer,

bereikbaar: di e l1 wo van 9.00 rot 17.00 uu r en op do van 9.00 tot 13.00 uur

Jolanda Steenhouwer

Patricia Brouwer Design

Dmkkerij Hans Truijen

Frans Oremus

Esther Hebly, Aljen Hoek, Jo>" Lichtenberg, René Morriën,

Jouke Post Post Ter Avest Architecten

Eric Vreedenburgh Archipel O n twerpers

Jan van der Woord TU Delft

Johan Riezebos

Jos Lichtenberg

Henk van Laarhoven

Jaap Koning

11

CVK Ka.l.kzandsteell

Buro A+

Hubert-Jan I-lenket Arch itecten

Jaap Koning Industrial Design

.J

•

L

11 _~",.t.W"ilo_ pa rti ei panten

Nieuwe participanten

Jan TIMMERS architect AVB BNA

Maaskant 2 5512 BA Ve ssem . Postbus 2322 5600 eH Eind hoven T 049 7-591 29 9 ~1 06 -53 93 27 70 F 0497-591299

J an Timmers is opgeleid en werkzaam als zel fstandig architect­

constructeur. Met die achtergrond benaderr hij de architectuur dan

ook vanuit de construcrie/marerialisatie. Samen met Booostingleden

streeft hij telkens naar optimale materiaaltoepassing en detailleringen

van een gebouw. 'Gaandeweg het ontwerpproces ontsraat ordening

van gegevens en inzicht in de voor\'vaarden d ie specifiek zijn voor

het probleem. Het is een steeds terugkerende zoektOcht, die al

onrwerpend, aanknopingspunten oplevert voor her plan. De

beperkingen van de opgave worden hiermee herkenbaar en

beheersbaar. Een gekozen conccpt wordt telkens getoetst aan de vragen d ie voortkomen Uil het

programma en de siutatie en wordt ermee in overeenstem ming gebracht. Functionele helderheid,

constructieve en technische zuiverheid en consciëmicllZc detaillering zijn de absolmc vootwaarden voor

schoonheid en voor plezier in hCl gebruik' .

BEDRIJVEN AIJillllu Europe Bik Bouwproductm Bmkel lmerimr Groep Bruyt/utl Keukens m Kitstm vlln Ctllllpm Bet/ding> CVK KI,lImmdstan htbriek l111n PkulIIverken N. Vill/ Dam Et/itor Hoesch Bowv,ystffllrtl Ntdtrland Ilolec Sysremm 6- Compol/trllm Noogovens Groep Humtr DOl/gIm

l/llicom Ned",land Wo/veg" PI/m/m 7.oon tjms Bmm

INDUSTRIEEL ONTWERPERS Ad """ Brrlo /"d,,,tri,tf Desigrl Fltx Building 6- IlIIl.'rior Sr1ems Ho/"md Proce.<SJ/lg Jaap KOllillg lndwtri,d Desigrl LI/ndml/rk Dmgn & ],dmology 7NO Ind,,,trir

ARCH ITECTEN

OVERIGEN A+ Rwww voor

BOllwproduktonrwikkeling Adviesbureau 1'001' 8ouw/edmiek ABi AJ'cbi/ecten en CO/lSllltallts A&c ACN Cimstmcmm BuretlllA/lgmeJ/l BDA G"or/, Corsmit Rnadgevmd IngmimrsburMu IlIg. Koreili. Dekker Façade Cowuftil/g & Fingineering GeNie COl/sult Goudstikker - de Vri,'s

,

Kömmer/illg Bme/ux J.j. Krms

Archipel Onllverpers ArcllitertmbumlU Böht/illgk Jlln Brouwer ASfOCllllfi

Ir A. Hoek CS Bouwku/ldig Ingenieurs Hogere/JOol t:nschede

Kmpe Bomalex OCfarubt Spau StTllclllres Pietel?l/(lI/ Hardgl,u Plmûca Plnat Pofyblock Pofynoml Rewa Bud,l Re)"/Otrade Rock,vool Lap"'us Somp Nederlalld S,ûllf-Rocb GIm Stmik m Hamerslag BOllw TJ',spa blltrllfuiollfd Ubbink Nederland

Bullhorst Archiuctm m Stedenbouwers ('EPUED FiGM Arc!;itecml Nubert-Jml Nmkn bna arcbiucteJI Post 7"rr Avm Arcbitecrm

JIlll Timmrrs 7J 'inl Design TurtS+lloNing Architecten Verburg floogmdijk Architektm Architektmburo ViL'Fr 6-Bumlllll ir r;,mk van \Vae<,

Buro 1'001' Arcbiuklllllr ir {Jaml Pere,.,

Hogm'IJ{/(JI Midden-limba/lt flitJ/sch Engi,w'ring

. / 2 IlIgrll/etmbttrMU /loor industriilr bOlfU"'letbodm

Kantoor Viln de ToekanISt Naltonale \VonillgT"IIIld St/la/bollwillstitIlU/ Stichting A/uminium Centmm Tl! Drift ru Eindhovm Vereniging Neder/andse Cementilldusnir H. tie IVit Conmltllllcy lllgl'l1ieursbumlll ZOllnevr!d

. nil'u\\' aang~slo(en .J

· ,

L

r--------------~ mijns inziens

over mOOOi Mijn stell i ng l ui dt: ' moooi is een vorm van herkenning'. Bijvoorbeeld. er zijn veel studenten architectuur in Delft die het gebouw voor Bouwkunde steeds mooier vinden naarmate ze er meer van te weten komen gedurende hun studiejaren. Ze herkennen in toe­nemende mate bepaalde technische en ruimtelijke principes en zien ter plekke hoe dat is opgelost. Ze raken enthousiast. voelen zich ver bonden met hun beroep, ze vinden zichzelf als ontwerper erin terug. De herkenning geeft hen het gevoel 'het mooi te vinden'.

Zo is dus moooi mooi voor Booosring-Ieden. is moooi exrra mooi voor de fans van deze rubriek en

zullen n iet Booosringleden menen dar de spellingsconrrole niet aanstond; geen referenrie, geen

herkenning. Mooooi is mooi voor Booo(o)stingleden die zich ook mer

onderwijs bezighouden: mooi . moooier, mooooist l Vind je iets mooi maar

herken je niets, kan je het niet thuisbrengen en is dar nice uit gemakzucht.

dan ervaar je volgens filosofen echt iers moois. Je onrmoet echte

schoonheid die diep in jezelf verborgen ligt, je ontmoet jezelf, je be nr.

Bij Booosting draait het vooral om innovatie. Graag wil ik proberen mijn

stelling in verband te brengen mee die innovatie. Het is toch moooi

meegenomen te weten of er meer zaken dan alleen transpiratie en

inspiratie zijn. die tor innovatie-successen kunnen leiden:

.. Is dit de rol van marketeers?

Innovatie koppel r men over het algemeen direct aan uirvindingen. In hun boek 'Techniek,

innovarie en maarschappij' definiëren Vaags en Wemelsfelder innovatie elementair anders: innovatie

is het samengaan van techniek en marketing. Een in mijn opriek adequate definitie, innovaties zijn

immers vaak 'ongeveer meer van hetzelfde'. En dat ligr strak in lijn met de

principes van markering, wanr daar geldt 'in de markt onderscheidt men

zich met hetzelfde' en bedienr men zich van mijn stelling, maar dan

versimpeld en omgekeerd 'herkenning is mooi:

Wij in de bouw hebben nog altijd die merlcwaardige focus puur en alleen

op het object of product. dat we ook nog eens beschouwen als uniek of

prototype. Bovendien stemmen we de meesre beslissingen af op branche­

genoten, niet direct op de klant. Marketeer5 in andere branches richten

zich duidelijk veel breder en ook ldantgcrichter .

.. Is dit de rol van marketeers?

.J

r

L

We concluderen dar her bij innovarie dus nier alrijd om een

slimme uitvind ing gaar, maar eerder om een kwestie van

s[ategie in markcting.

In de lijn van 'herkenning is mooi' moer je de markt niet alleen

kennen, maar vooral ook herkennen, mooi vinden. De markt

die jou aanspreekt, zier jou natuurl ijk ook zitten als je er voor

gaat. Her gaar om binding met de klanr.

Ik denk dat voor innovarie we marketing niet moeten zien als steriel gegeven, maar dat we het kunnen

zien als een mogelijkheid tot wisselwerking, echre inreractic russen ons en de klant. Een gebied waarin

herkenning plaam'indt, waarin een moooi gevoel kan onrstaan. Ik denk dat de complexiteit in de

relatie, en vooral ook in de correlatie tussen ons en de klant, ons enorm veel kansen biedt om creatief

naar nieuwe markten en ideeën te zoeken.

Als conclusie kunnen we stellen dat voor de toekomsr her bij innovatie in de bouw dus in eerste

instaIuie niet zozeer gaat om de juiste man voor het juiste product, maar mecr om de juiste man voor

de ju iste klanr(engroepl! Ik denk dat her gebruik van psychologische aspecten, die bij herkenninng

spelen, heel belangrijk wordt. Tenminste ik herken dat als zodanig, dus vind ik het nier alleen leuk

om daarmee bezig re zijn, ik vind her als ontwikkeling ook moooi'

lrArjen Hoek, docent Bouwkunde TU Delft, zelfstandig architect

_i"'."W'i ii._'-___ n __ i ..;;e....;u_w....;s''_ __ -'

'3 in l ' rol

1 ui k kast

Kömmcrling Benelux, markrleider op de Europese

kunststof-profidmarkr, brengt sinds korr een multi­

functioneel '3-in-l' RolaPlus-sys teem op de markt. Deze

innovatie is een geïntegreerd systeem ·van drie bouw­

elementen: een rollu ik, een rolhor en een rolgordijn die

tcsamen komen in een rolluikkast. Eén bouwelement dat

beschermt tegen zon, insekten en in- en uitkijk. Het

systeem is geschikt voor zowel woning- als utiliteitsbouw.

, .... :;;' Co

cT

Co ro .., 0

<: Cl> ::>

3 Cl> ..., '" ro cT

'" ro .., '" ."

.J

L

Programma voor Starters op Buitenlandse

Markten ) verruimd

Sraarssecreraris Van Dok (exporrbevordering)

heeft bekend gemaakt het Programma voor

Starters op Buitenlandse Markren (PSB) re

verruimen. De PSB regeling stelt beginnende

exporteurs in staat hun exportinspanningen te

vergroten door middel van advies van de Kamer

van Koophandel over de exporrkansen en door

een korre markrverkenning, eventueel gevolgd

door een bezoek aan het gekozen land.

Aanvankelijk gold de regeling voor de landen van

de Europese Unie, Noorwegen of Zwitserland.

Voortaan vallen ook Hongarije, Polen, Tsjechië,

Slowakije, Slovenië, de drie Baltische sraten en

Turkije er onder. Op basis van de regeling

behoeft voor de werlo..aamheden die de Kamer

van Koophandel slechrs een deel van de kosten

betaald te worden (50%).

Het maximum-bedrag van de vergoeding wordt

verhoogd tOt f 5000,-. Tot dusver gold een

vergoeding van f 4000,-. De PSB-regeling

bcstaat sinds 1996. Inmiddels hebben bijna 200

ondernemers gebruik gemaakt van de regeling.

De uirvoering van de PSB-regeling ligr in

handen van de Kamers van Koophandel. Her

programma heeft een looptijd van drie jaar

(1997-1998). Voor 1997 is op nieuw f 2

miljoen gereserveerd.

Groen 1 i cht voor WBSO De Europese Commissie heeft officieel goed­

keuring gegeven aan de Wettelijke bepalingen

inzake speur- en ontwikkelingswerk (WBSO) .

15

Expo rtk red i et fa cilite it MKB Met de nieuwe exporrkredietfacilireit MKB, die

een uirbreiding op het bestaande OE-Krediet

Invesreringsfaciliteit (Oost-Europakrediet) be­

treft, is het vanaf heden mogelijk geworden een

achterges telde lening van f 100.000,- te

verkrijgen ter versterking van het risicodragend

vermogen. De Nationale Investeringsbank te

Den Haag (NIS) gaat de regel ing uirvoeren. De

aanvraag dient gedaan re worden door het Oost­

Europese bedrij f. Dit kan een 100% dochter van

de Nederlandse onderneming zijn, maar ook een

joint venture russen een Nederlandse onder­

neming en een Oost-Europees bedrijf.

Voor het verkrijgen van het krediet wordt aan de

volgende voorwaarden voldaan te worden:

• Het eigen vermogen van de Oost-Europese

onderneming dient tenminste 15% te be­

dragen van het tOtale vermogen;

• Tenminste 40% van het risicodragend

kapitaal van de Oost-Europese onderneming

(bestaande uit eigen vermogen en achter­

gesteld vermogen, exlusief het O E-krediet)

dient verschaft te zijn door één of meerdere

Nederlandse ondernemers.

• De Nederlandse onderneming dient risico­

dragend kapitaal te verstrekken van ten­

minste 50% van het verstrekte OE-krediet,

waarvan de voorwaarden niet in voor de

Oost-Europese onderneming ongunstige zin

mogen afwijken van de voorwaarden die

gelden voor het OE-krediet. De looptijd van

het krediet is 3 tOt 12 jaar met een aflossings­

vrije periode van maximaal 3 jaar.

,

.J

r

L

Nie uwe rond e st ud i es TIEB Op basis van het besluit tenders indus triële

energiebesparing kunnen dit voorjaar aanvragen

voor studies worden ingediend . H et budget

voor de"le ronde is vastgeSteld op f 0,8 miljoen.

De regeling kent de mogelijkheid van een

subsidie va n 50% voor studies waarbij de

moge! ij kheden van energiebesparing in kaart

worden gebracht. Een aa nvraagmogelijkheid

voor investeringsprojec ten wordt later dit jaar

verwacht.

Net als voorgaande jaren zijn in het programma

'studies industriële energiebesparing' de vol­

gende onderwerpen aangewezen:

• studies gericht op procesvernieuwing, zij nde

het wijzigen van produktieprocessen om te

komen tot een grotere energie-effi ciency;

• studies gericht op electriciteitsbesparing in

processen door middel van het verlagen van

het electriciteitsgebru ik van produktie­

middelen of het vervangen van electriciteit

door andere energievormen;

• studies gericht op de invoering van energie­

beheer: het systematisch beheersen van

energiegebruik en energiekosten met als doel

een verbetering van de energie- efficiency;

• het invoeren van een energiebesparingsplan,

waaronder wordt verstaan een analyse van de

totale energiesituatie in de onderneming en

een beschrijving van de maacregelen die tOt

verbetering hiervan kunnen leiden.

? Voor meer informatie

kunt u contact opnemen

met Pouwer & Stevers

010 - 452 11 22.

1

i Tijde l ijke huisvesting met AXALL

Rewa Budel b.v. ontwikkelt verder aan

AXALL Flexibele Bouwystemen.

N aast een economisch en montage­

technisch verbeterde productiemethode is

er ook een aantal oplossingen gemaakt

voor 'de onder-kant van de markt' : de

. tijdel ijke huisvesting. In de Fabritius­

straat ll1 Den H aag wordt een noodlokaal voor een kinderdagverblijf gebouwd. De maximale

gebruiksduur van het pand is vij f jaar. Bijw nder hieraan is dat het gebouw op het maaiveld gefundeerd

is: de palen zijn letterl ijk plat gelegd. Bij demontage kan zelfs de fundering eenvoudig verwijderd en

hergebruikt worden. Rewa's grote wens blijft het Booos tinggebouw, om te kunnen experimenteren

met nieuwe ontwikkelingen als bijvoorbeeld klik-klak-installatietechniek en sandwichvloeren.

,

.J