Informatieblad van de Stichting Industrieel Bouwen Nederland

b()o'ö'sti n 9 stichting industrieel bouwen nederland

nieuwsbrïef

Volgens de bijbelse overlevering was de hoogmoed bij de mens al vroeg aanwezig;

bouw een toren die tot in de hemel rou reikt! Het leek nog aardig te lukken ook.

Totdat er een hogere macht besloot dat het mooi was geweest en de communicatie

1!t!1!11I~ in het bouwproces danig en zeer effectief verstoorde. Hier wordt bewust communicatie genoemd, omdat 'taal' (wat de annalen als oorzaak vermelden) in de

~~I~(huidige tijd niet echt meer een probleem vormt. Ondanks dat komt de mens nog

!! ste~ds niet verder dan een torentje van een schamele 500 m, en dat terwijl we weten

dat 'de hemel' toch een stuk hoger moet liggen. Nee, het is niet fout gegaan doordat

de een Engels en de ander Chinees sprak, maar doordat de organisatie besloot dat

er naast de bouwmeester ook een constructeur, een adviseur en een bouw­

manager nodig waren. En dat diegene die de stenen stapelde niet dezelfde kon zijn

~=lH~~~::::;;;~l als diegene die de stenen uithakte. Want ze wilden sneller en hoger en sneller hoog. Daarom ging het fout. Sindsdien is het nooit meer goed gekomen.

.J

r

..

L

workshop

En daarom moeten we nu weer een toren bouwen. Niet als ontwerpers, produkt­

ontwikkelaars en managers, maar als bouwers. Niet tot de hemel maar net zó hoog dat je nog

naar beneden kan schreeuwen dat je een bout nodig hebt. En ondanks het feit dat het maar

een klein torentje wordt, zal het motto zijn:

Om àan te geven dat we ons niet laten leiden door conventies, tradities, regeltjes, bepalingen en

s t h e 1 i m i t

besluiten. Wat we ook met elkaar verzinnen, dient ook

daad-werkelijk door ons te kunnen worden gemaakt. Het

is de bedoeling deze toren op te richten voor de ingang van

bouwkunde ter completering van het Srylos-paviljoen, zoals de Tour-sans­

. fin de Grande Arche zal completeren. Net zoals het paviljoen is gebouwd

door studenten, gesteund door de industrie, zal ook de toren het trotse

resultaat vormen van een intensieve samenwerking tussen studenten,

docenten en het bedrijfsleven.

Het is de bedoeling dat de diverse delen van de toren uit verschillende materialen

worden samengesteld. Deel 1 is van staal, deel 2 van hout, deel 3 is van kunststof

terwijl het materiaal voor deel 4 inclusief het onderdeel voor de bereikbaarheid van het

platform door de ontwerpers mag worden gekozen. Ontwerp, prototype/ bouwltesten

en uitvoering zullen in een periode van 15 weken worden gerealiseerd in het kader

::. : van de kernmodulen B2en B3 van de afstudeerrichting. In de week voorafgaand

aan de workshop wordt het concept voor de toren In competitie ontworpen door

de studenten.

Tijdens de workshop van ti tot en met 22 september zullen bedrijven en

studenten samen de torendelen - één groep per materiaal per deel - ontwerpen. De

groepen onderling maken afspraken over de koppeling van de diverse delen en van

de koppeling van toren en het maaiveld.

Het tweede deel- medio november/december - zal bestaan uit c;en werkplaats­

oefening waarbij de ontwerpdelen dienen te worden gerealiseerd en uiteindelijk

gemonteerd. Het is de bedoeling bepaalde bewerkingen bij bedrijven in de

werkplaats te laten gebeuren, zodat de studenten in aanraking komen met de

praktijk. Op 22 december wordt het geheel afgesloten. Op deze dag worden de

segmenten op elkaar gestapeld en gemonteerd en wordt de toren op passende

wijze in gebruik genomen.

Vrrvolg op pagina 03 I>

•

• Vn-vo(g' van pagina 02 workshop

L

programma

Voorafgaand aan de workshop wordt in de week van 4-8 september studenten bouwtechnologie een conceptontwerp voor de WORKSHOP, voor Booosting-aangeslotenen, studenten en maandag 11 september.

09.00 -0 9.30 ontvangst en koffie

09.30 - 10.30

09.30

09.40

09.50

10.00

10.10

een korte presentatie van brancheverenigingen voor materialen waarin ze uWU"'lJ"1

maken waarom 'hun' materiaal hèt materiaal is om in te ontwerpen en COT'STf'll"'-""

ingj.H Köhne, Verenigde Nederlandse Cementindustrie,

10.20 vragen

1 0.30 - 11. 00 koffie

ir. A. de Vries Robbée, Staalbouw instituut

ir A. Overbeek, Centtum Hout

ing. P.L. W.M Bruinsma, Aluminium centrum,

H Regtuit, Nederlandse Federatie voor Kunststoffen

11.00 - 12.30 tegenlezingen: visie van een constructeur op 'De zwakte van het materiaal'

en de visie van een ontwerper op 'Alles is vorm'.

12.30 - 13.30 lunch en jurering

13.30 - 14.00 jury-oordeel en prijsuitreiking

14.00 - 17.30 workshop: uitwerking van de twee gekozen conceptontwerpen.

18.00 gevarieerd programma met diner, acrobatiek, film e.d.

22.00 einde

Van 12-22 september zullen de studenten bezig zijn met de uitwerking van het ontwerp van 'hun' torensegment onder steeds wisselende begeleiding van docenten en Booosting-aangeslotenen.

II - 22 se tember TEN T 0 0 N S TEL LI N G

Tentoonstelling van en door de branche-organisaties als Sraalprijs I Hout I BetOn I Aluminium Award.

22 se tember PRESENTATIE EN AFSTUDEERMARKT

's-Middag tussen 14.00 en 18.00 uur tonen studenten hun afstudeerwerk dat ze hebben afgerond,

waar ze aan bezig zijn of het onderwerp waar ze - eventueel bij een bedrijf - aan willen werken.

Aan het eind van de middag presenteren de verschillende groepen de uirwerking van hun

tOrensegment. Aansluit.end is er borrel.

20 novcmber-21 december REALISATIE EN OPENING

Studenten maken de toren i.s.m. de industrie, gedeeltelijk in de eigen werkplaats, gedeeltelijk bij de

industrie.

22 december PLAATSING

De torensegmenten worden vervoerd vanuit de werkplaats aan de Rotterdamseweg naar het

bouwkunde-gebouwen aldaar op elkaar geplaatst en gemonteerd.

10 van deze nieuwsbrief.

03

<J

.J

r mOOOi

Het . 1 S

Menige discussies met mijn vader die aannemer was, waren verhit. Wat moest zijn dochter nou

uitgerekend bij zo'n club idioten? 'Het is net als met de kunst, kind', was het stokpaardje, 'daar valt

niks te halen'. 'Architecten, kunstenaars en onrwerpers', neem dat maar van mij aan, 'dat zijn

idealisten, daar zit de wereld niet op te wachten'. 'Maar pa', probeerde ik dan, 'zonder visionairs en

genieën zou de wereld toch somber zijn?' Maar somber werd hij van het feit dat het dankzij de grote

geesten altijd anders moest, en anders betekent duurder en enfin, ik hoef het u, als lezer en dus

ingewijde van de Booosting-filosofie, niet uit te leggen.

In het begin van Booosting, zo'n 8 jaar geleden, werd er veel gefilosofeerd. De bouwcatalogus bood

de scheppers onvoldoende soelaas en voor eigen ideeën was weinig ruimte. De grote uitdaging lag dan

ook in het stimuleren van het ontwikkelen van bouwprodukten en de toepassing ervan bij projecten.

Geloof me, over de onvrede werden avonden in de kelders van het voormalig onderkomen van Jan

Brouwer geouwehoerd. Maar het bleef niet bij rookgordijnen. In vrij korte tijd kregen de verhalen

ruimte en aandacht. In weer andere kelders werd er daadkrachtig gewerkt aan onrwikkelingen.

Producenten en toeleveranciers hebben in de jaren de recepturen getoond, terwijl ook de onrwerpers

steeds weer inzicht verschaffen in de achtergronden en gedachten van hun gewenste resultaten. In de

wandelgangen van huidige activiteiten schieten de mensen elkaar aan om van elkaars ideeën en

mogelijkheden te profiteren. In plaats van de eeuwige beperkingen, liggen de kansen open.

Booosting in 1995 staat als een huis. Meer dan 70 bedrijven scharen zich achter de doelstelling zodat

Booosting zelfStandig en onafhankelijk kan opereren. Het gaat zelfs zo ver dat er door de overheid geld

beschikbaar is gesteld voor bijzondere projecten om de technologie-overdracht in de bouw te

stimuleren. Reden tot grote opgewektheid dus in mijn ogen.

Booosting verkeert in een gelukzalige positie. De telefoon rinkelt en de computer zit vol met bytes

van talloze plannnen, brieven en documenten. Professionalisering zou je haast zeggen, het moment

is daar. In het bestuur wordt gediscussieerd over de voor- en achterkamer. Een voorkamer als portaa,l

van reguliere activiteiten en een achterkamer die ruimte biedt aan ideeën. Die gedachte heeft me

gestimuleerd. In de afgelopen jaren heb ik de uitzonderlijke positie mogen genieten om ideeën en

plannen van bestuur en geestelijk vaders om te zetten in diverse activiteiten. Als je continu bezig bent

met de gedachten en ideeën van anderen, van kunstenaars, onrwerpers, architecten en ondernemers,

dan ontkom je er niet aan om op een gegeven moment ruimte te geven aan het onrwikkelen van je

eigen ideeën. En jawel, dat moment is daar.

Ik heb tijdens het werk van de afgelopen jaren van de zogenoemde 'idioten' genoten. Ik ben het nog

steeds grondig oneens met mijn vader. Maar over dat proces hebben tallozen al boeken volgeschreven.

Dit is dan ook niet het moment van afscheid zoals hij dat het liefst gezien zou hebben. De komende

tijd zal ik nog zijdelings betrokken blijven. Nu is het tijd voor verandering en onrwikkeling: regeren

en vooruitzien. Het moment is daar: het is moooi geweest! Anneke van Dijk

Vanaf 1 augustus 1995 is het

,

•

•

L

Verslag van bezoek aan de Realiteit in Almere; 17 prijswinnende ontwerpen aan de Zuidoever van de Noorderplassen. op IS mei 1995.

Ze waren er bijna allemaal. deze ISe mei. De mannen met de grote fantasie. de trotse prijswinnaars wiens produkt van verbeelding daadwerkelijk is gerealiseerd: De Realiteit in Almere. Tijd voor het ware verhaal van de schepping. Geen praatjes. geen inter­pretaatjes. wel de gaatjes. Gastheer Eduard Böht7ingk. eigenaar van de Mobiele Markies op het terrein. heeft ons uitgenodigd de projecten en de scheppers te ontmoeten.

Wat ooit begon als een tijdelijk gebeuren, blijkt nu met gemeentelijke instemming te hebben geleid

tot de definitieve handhaving van de 17 spannende en zeer verschillende ontwerpen. Je moet roch wel

een redelijke idioot met doorzettingsvermogen zijn, wil je als ontwerper, opdrachtgever, project­

ontwikkelaar en vaak ook nog bouwer, zonder financieringsmogelijkheden vanwege het toenmalige

tijdelijke karakter, er aan gaan staan. Maar alle 17 hebben de tand des tijds doorstaan. De deelnemers

hebben een vereniging opgerichr om de zaken re runnen. En de stichting De Fantasie, die de prijsvraag

heeft uitgeschreven kan slapen en dromen va.n wellichr een derde prijsvraag, voor een toekomstig droog

te malen stuk polder. Douw( de Jong van de Stichting windt er geen doekjes om. Hij introduceert ons

in de achtergronden van de prijsvraag en de projecten. Eigenaardigheden te over bij deze lichte,

vooruitstrevende projecten. Er is ongelofelijk veel variatie op het terrein te vinden. Het tijdelijke

karakter betekent hier tijdelijk in de zin van plaats. Ergens las ik dat het ook mogelijk is dat de woning

in 5 jaar 'op' mocht zijn. Ik denk echter dat de 'Sturm und Drang' gevoelens dat hebben weerhouden.

Een aantal projecten zijn ontworpen op demontage en op verplaatsbaarheid. De ontwerp-details die

tijdens deze middag aan ons voorbijvlogen en de diverse toegepaste materialen waren aanzienlijk.

,

.J

r I tTl · ,

--.~"~ _ ~~ ~~ ':.e:~~~n~: ~~~~~ ~~ ~~~~~ is de sfeer comfortabel en lichr. Wanneer de kappen van de magische box zijn neergelaten, ervaar je heel duidelijk een 'binnen­

buiten-gevoel', de nabijheid van grassprieten en hemel; een vakantiegevoel. Enthousiaste

kampeerders staan in de rij, marker puU zogezegd. ~a, Bouwer en poëet Wagenaar zoekt het lerrerlijk

~~~~e!l_ ~e_ ~~l~i~~~~ ,:,:,:r_~:e}~:n~i~~e_h_u~sL~ ~~ I?~e.:'.:. ~~n_ k_o:r_~<:~:.n: ~r:e~l~ ~e _d~ :i.:'~~n_v~ de aanwezigen mer lyrische, zoekende regels. Een zelfde gewaarwording eren je wanneer je de erap

naar beneden neemt. Even lij kr her of er geen einde aan komr, de transparanre roosrers ronen een zee van

~':.h~lp:n..: ~~ ~~~: ~:.d2':I~n~ :iJ.n..:.~. :: . .:. _~~ _ ~iL ~~~~~~ zijn ze nog volop aan her werk. Het lijkt van bui ren een ruwe bolsrer maar blij kr een blanke pit. De in een hoek gepositioneerde

openslaande deuren zorgen voor her aanzienlijk vergroten van de binnenruimte. ~a,

De 'Cirkel' riep in eerste instanrie gevoelens van de oertijd bij mij op. Het basisidee was ----------------------------------------------------

re bouwen op een berghelling. Drie autonome huisjes in een cirkel die zijn gebouwd met

marcriaal dar 're vinden' was. Deuren van de sloop, ramen gekregen, en binnen de sfeer van leem

/;j~ ______ . ...,..~ ... t

op schelpen en grind. En naruurlijk zonne-energie en een eco-composr-roilet. ~ Meer zichr bij

'Meerzicht'! De verwijzing naar water zinen vasr in de 40 kuub warer en de 55 vierkante merer

zonnepanelen die er in deze woning zijn verwerkt. Her lijkt wel een 'enorm

warerbed op zonne-energie'. In regensrelling ror war je verwachr, hoef je je hier

geen zorgen re maken over lekkage, maar als de rank gaar overkoken? ~a,

L

'Rietveld', 'Rietveld' gonst her wanneer we in de ~J?!~ff~~_ I}~ ~,:n_U::g_s~. ~~.:'~ ~ ~:r_~c::~_ nog maar insremmend ja knikken, gelukzalig glimlachen en 'oh en ah' roepen van verbazing. Door

het verschuiven van pJafondpanelen speel je mer lichr en donker, rerwijl er zich achter strak gespannen verschuifbare

wanddoeken - of doekwanden, kleine, slimme ruimtes voor nat, heet en droog bevinden. ~

'Polderblik' verdient deze naam mer rechr. Her ligt schinerend, oogt bijzonder en is werkelijk ---------een bouwwerk dar zween russen hemel en aarde. Hier volop aluminium, staal en

glas; de marerialen sluiren nauw aan bij den avondglans die de zon over den einder

weergeen. ~a, De druiven waren nog nier rijp in de 'Amfibie'. Er schuilt een ------------------

klein huis in een grorere rransparante woning. Boven hangen we rond de grore tafel onder de

rransparaJHe rweede huid en mijmeren onder de indruk over hoe het er zal zijn en wat het

!,:e: Le_~ _d.?:':. ~~I:e2 =r_o_n~v.:~r~ ,:f:~o:~: _ ~_ ~1?~ !l~_ ~~_ ~~t_~u}~ is het huis dat je eigenlijk alrijd al hebr willen verzinnen. Als je in de polder gaat wonen ben je eigenlijk een soort pionier. Vandaar

dar dir huis als pionierswoning kan worden bestempeld. Een eenvoudig houten huis met

een puntdak. En omdar een pioniershuis nier af is, is slechts de helfr gebouwd. ~a, In deze

woning is her onmogelijk om' de slaap niet te kunnen vanen. Door de koepel van her

slaapvertrek op de tweede verdieping van de 'de Zeiltoren' kun je sterren blijven reUen

rot je er lenerlijk bij neervalt. ~ .. Me~ ~e~ -b~; s~'-'~ 'IbIs' i; he~ ~~;;,; ~~ -d~­p~ld~r~ r; di~ ;r;Ujk; huisje-ku-;"j; ~.;;; b~i~e~ Ïcijke-;" -d~;;je hoofd als het ware door de ramen

heen re sreken. Dar is nou her aardige van als daklichten die zijn roegepaste als

raamparrijen. ~a, In 'Golfhuis' wonen ze mer z'n zessen. Her doet me denken

aan een gehalveerde 'k;ke; di~ -;;~ ~lb;;: is g~r;;kk;n~ Ë~ h~r-~Jj; ;e~b~e-n -~;t-

hoeveel mensen je der in kan.

Anneke van Dijk

,

<J

•

•

"" t::

t::: Cl

'" + <-<IJ l:

" Cl <-ca

';;;

'" "'-' '-0 0. 0>

'" 3: (ij t: V>

L ~

Verslag van de presentatie Booosting-Ontwerpers in het Expositie­paviljoen in Hoek van Holland. op donderdag 27 april 1995.

Portalen in geen gebouw

maar wel

een gebouw dat mocht worden, bleef staan

Soms gaan gebouwen zo op in de hun omringende omgeving dat je ze gewoon niet ziet. Expo gebouw pijl naar links. Ik kijk zie de dijk en een windkering. Rij dus door en kom op een enorme parkeer­plaats met niets. Terug. Pijl naar links Expo gebouw. Ik kijk zie de dijk en ... gevonden. Het feest speelt zich in de windkering af. Zoals ieder beetje gebouw tegenwoordig is de ingang niet te vinden. Binnen kijk je je ogen uit. Wat vreemd! Tijdelijk gebouw roept de ontwerper. Waar hebben we dat meer gehoord? Tijdelijk wat wel permanent wordt? Dat heeft de Gemeente zojuist besloten.

Eric Vreedenburgh van Archipel Ontwerpers verzucht

problemen van het hedendaagse bouwen en opent dat iedere

kuch tegenwoordig een schadepost van een ton oplevert. De

grootste uitdaging van de huidige architectuur

gelegen in de noodzaak van flexibiliteit en veel­

vormigheid. Op die manier kan een stad zich

geruisloos aanpassen aan de wensen van

haar inwoners. Een pleidooi voor het

ontwikkelen van zelf genererende

systemen, waarbij op basis van

toeval een ontwerp ontstaat. Als

voorbeeld van het onvoorspelbaar

wonen roont Wim van de Kamer een penthouse

in Scheveningen, een springerige parasiet op

bestaande bebouwing.

Jaap Koning, van Brouwer + Koning is niet stuk

te krijgen. Heeft net de Aluminium Award

1995 gewonnen, categorie Inrichtingselementen

voor de stad. Grijns van oor rot oor. Voor

Rijkswaterstaat heeft hij een verkeersportaal

ontwikkeld ter vervanging van de oude.

,

.J

r

•

11

Grootste nadeel van het oude stalen verkeersportaal is dat dat veel inspectie en onderhoud vergt, wat

betekent dat het verkeer stil gelegd moet worden. Er is gezorgd dat het ranke en transparante van de

oude ruimtevakwerken gehandhaafd blijft. De nieuwe is opgebouwd uit aluminium extrusieprofielen.

Licht en onderhoudsvriendelijk. Het totale project is op dit moment nog in de engeneeringsfase. Dit

jaar valt de beslissing over de uirvoering en fasering.

Michiel Cohen van CEPEZED vertelt over het begin van Booosting en de samenwerking met Ahrend

en van Dam in een project over de toekomst van het kantoor. Niet te verwarren met Chriets project.

Ze waren destijds tot de conclusie gekomen dat naarmate het werk intelligenter wordt, de tafel

dommer werd. Oplossingen werden gevonden in goten voor bekabeling in poten en dergelijke, maar

toen alles geregeld was hield het project op. Wat over bleef was het verlangen lekker te bouwen zonder

aannemer en een sterke motivatie: als dit niet onrwikkeld wordt, gaan we het zelf doen. Voorbeelden

van deze opvatting te over. Het laboratoriumgebouw in Leiden. Doel was de thuissituatie terug te laten

komen. Raampje open, raampje dicht mocht geen probleem zijn. Het lichttoetredings- en warmte­

probleem werd door broer van spreker op gelost. Nepotisme is een voor de handliggende oplossing

als je niet alles echt zelf kunt doen. Je gaat op zeker als je je jongste broertje daarvoor inschakelt. De

oude nestrangorde blijft lang in stand. Een geperforeerd stalen gevel werd voor de gevel als

zonnescherm geplaatst. Voordelen te over.

Doorzicht blijft bestaan (je realiseert je haast

niet dat het geperforeerd is). Het dient ook

als windkering, de dr~k op de gevel er

achter is aanzienlijk terug gebracht. Hier­

door was het mogelijk de gevel zo te maken

dat hij in z'n geheel weg te schuiven is.

Bovendien, zo meent Cohen, was die gevel

een uitstekende inbraak-preventie. Dat

laatste Ontgaat me, maar misschien zetten ze

er na vijven 220 V op. Tot slot wuift hij

zoals gezegd alle kritiek over dit expo­

gebouw professioneel van de hand met de

slotzin : 'een gebouw dat geen gebouw

mocht worden, maar wel bleef staan'. .Centre for Human Drug Research. Leiden. CEPEZED

Corsmit Raadgevend Ingenieursbureau wordt vertegenwoordigd door Jan Font Freide, die een lang

en technisch verhaal houdt over Het Portaal over de Utrechtse Baan van Benthem en Crouwel. De

Utrechtse baan is een bak met een weg er in, waardoor er nauwelijks funderingsmogelijkheden zijn.

Volgt een exposé over dragende vakwerkconstructies, waar het gebouw op staat. Veel informatie ook

over voorgespannen balken die 30 N per mm2 kunnen hebben, waarvoor het verkeer werd stilgelegd

toen die over de weg werd gelegd. Het gaat over windverbanden en lassers die weken in buizen zitten

te werken. Op de monitoren draait een programmaatje over de beloodsing op de Nieuwe Waterweg.

De geur van bittergarnituur vult de neuzen. Niet makkelijk dus om dan nog je publiek te boeien.

I>

,

.J

r

L.

De volgende lezer kampt met hetzelfde probleem. Bescheiden neemt TNO, Mark van Tilburg, het

roer over. Ook bij TNO doen ze aan produktontwikkeling voor de bouw. Hij noemt een aantal van

die produkten: een snel op te bouwen steiger, gevelbekledingssystemen (MOSA) , milieuanalyse -is dat

een produkt vraag ik me af- een zonneboiler en HOLEC schakelaars. Maar het mooiste, aldus Van

Tilburg, zijn toch wel de schuiframen voor Hotel New York in Roccerdam. Op dat moment zet

iemand de luchtverfrisser aan. Een grote zwarte doos van 80 cm x 80 cm x 80 cm die boven de bar

hange. De schuiframen moesten tochtvrij zijn en van onderen sluiten teg"in het kozijn.

Over produktontwikkeling gesproken. Jaap KG>ni;oz(t'wordt onrustig. Erg onrustig. ' Is ie er al?' 'Nee,

hij is er nog niet.' Wat betekent dat van Jan

Brouwer, Jan Brouwer AssocÏates. D(~~OiD-·ro:rml1órdt àp,{rb ,"">;~--",!ir.

'het gaat over

hoor.' En hij

'De stad ruimrzelf"zijn -rommeLop,

•

C>

'" "' . ::c

verzameling en de scheiding. Die man isniet-- -r-------:'I:-"-~ ___ """_ ..... !"!!!!!!"""'~---~ .. voor niets professor.' Het geh-oödigCrfièC tranen

dubbel geklapt over de tafels. Achter Jaap draait

een hoeveelheid plaatjes die niets met het verhaal

te maken hebben. 'Ah, laatste blad, kunnen we

zo aan de drank, 'en hij vervolge zijn voorlezing:

'Ik toon u beelden van de geïntegreerde afval­

verbrandingsinstallatie die is afgeblazen, waar­

door ook mijn huis in Toscane is afgeblazen.' Op

dat moment komt Jan Brouwer binnen. Er is

geen redden meer aan. Voordeel: deze lezing is zo

opnieuw te gebruiken.

Tegenlezer begint dan ook wat beduusd aan zijn betoog, dat geheel in het kader staat van de vijfmei

herdenking. Mik Thoomesvan PIT Nederland op zoek naar interactie. 'Waar hebben we het met z'n

allen over is zijn centrale vraagstelling. Hij hoopt op een omgekeerd bombardement. Hoe bevrijden

we ons van de rotzooi van de wederopbouw?' Hij ziet om zich heen een visuele vervuiling die zijn

weerga niet kent. Alle grote dingen zijn al uitgevonden bij kaarslicht. 'Er is een ongelofelijk gemis in

deze tijd aan bezinning. aan religie, zege hij. de essentie van geniale vormgeving is dat die iets mist,

dat het iets ongrijpbaars heeft.' Hij beëindigt zijn betoog met de woorden: een genoeglijke

bevrijding. In de auto hoor ik op de radio: Willem Frederik Hermans is dood, een heilige van de

horlogerie. zo zag hij zichzelf. Mik Thoomes zit dichter bij de kern dan ik dacht.

Miente Janzen

,.

<l

.J

• , .:t.t.i, .. ,iiito.L-_--'-p_r_o--'9e.-r_a_m_m-_a_---'

Booosting Bijeenkomsten 1995

11 september

22 september

4 oktober

november

december

22 december

Workshop 'Architectuur Maken nr', Delft

Afstudeermarkt TU Delft, Delft

Sportmuseum Victor Mani, Lelystad

Milieuvriendelijk bouwen

Stalen woningdag

Opleveren Toren, feestelijke opening, Delft

NB.

Aangeslotenen die hun bedrijf, de

bedrijfsfilosofie, het produktenpakket

en een discussie met 'bouwgenoten' in

een Booosting-bijeenkomst willen

presenteren, kunnen hiertoe contact

opnemen met Booosting.

• •••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••••

b t · In mei 1988 is de Stichting Industrieel Bouwen Nederland, o 0 0 sin 9 Booosting, opgericht vanuit een gecombineerd initiatief van

s tic h tin 9 industrie, ontwerpers en architecten. De voornaamste doelstelling

in dus tri e e I van Booosting is het bevorderen van het ontwerpen, ontwikkelen, onderzoeken en

b 0 uwe n toepassen van industrieel te vervaardigen bouwprodukten en gebouwdelen, ter verhoging

n ede r I a n d van de kwaliteit van de gebouwde omgeving. Op de antwoordkaart kunt u aangeven

• ••••••••• of u geïnteresseerd bent in meer informatie over de activiteiten van Booosti~g.

I BEDRIJF

1 1 I

I I 1 I-POSTCODE WOONPUATS

I I TELEFOON

o Komt op 11 september a.s. naar d 0 kshop :Jlrchitectuur Makm lIl, faculteit Bouwkunde, TU Delft, Delft met .. . personen. (zie I"'K- 01-03)

o Reserveert 22 september a.s. voor de Afttutkermarktop de TU Delft, Faculteit Bouwkunde. (zi. paK- 01-(3)

o KomLOp oktober a.s. van 15.00 - 17.00 uur naar het Spo1't1nUSeUm in Lelystad met .. . personen. (zie pag. 13)

o Ontvangt graag informatie over participatie bij Booosting.

o Bestelt her boek 0 'Booosting in beeld' (1994) o 'Booosring in bedrijf' (1992) o 'Tussen traditie en experiment' (1989)

Participanten: f 25,00 LNiet-parricipanten: f 39,50

Booosting

postbus 10;197

3004 AD Rotterdam

-

.J

•

L.

_~"m.~i .. u._L-_--,n--,l--,· .=.e.=.u--,w--,t,-,J,-· e,,-s-,-._-,

Doorzettingsvermogen, visie en vooruitzien bekroond

Landmark Design & Technology krijgt prijs

Het bestuur van het Amsterdams Fonds voor de Kunst heeft Landmark Design & Technology de

Kho Liang Ie prijs 1995 voor industrieel toegepaste kunst toegekend! De directe aanleiding voor de

toekenning van deze prijs is volgens de selectiecommissie de inspanningen van het bureau voor het

ontwikkelen van een nieuwe - compacte, elektronische, geïntegreerde, industrieel te vervaardigen -

meterkast: een voorbeeld van doorzettingsvermogen, van visie èn van vooruitzien.

Landmark is trots en ziet de erkenning als een stimulans om op de ingeslagen weg vOOtt te gaan; door

te gaan met de visie om vernieuwing gestalte te geven, met de nadruk op de verbindende rol tussen

design en technologie. In relatie tot de meterkast worden in

het bijzonder de andere leden van het consortium van , When

transforming products, bedrijven genoemd waarmee de meterkast de

afgelopen anderhalf jaar tot realisatie is gebracht:

Holec, Schlumberger en NUON.

designers understand (or crcate) technology;

mey undcrstand what people do and think;

and they dcvelop products mat make technology

relevant to people's livcs in meaningful,

useful and aesmetic ways. , De voLledige tekst van het juryrapport van het Amsterdams Fonds voor de Kumt kan bij Landmark Design & TechnoLogy worden aangevraagd' 010 - 4363616

Jojm Rheinfrallk

Aluminium Award voor REWA BUDEL

In de categorie 'Constructies en Bouwwerken' heeft Rewa uit Budel de ALuminium Award '95 gekregen voor het project Renovatie van de Pier in Scheveningen.

De motivering voor deze prestigieuze onderscheiding had betrekking op criteria als originaliteit en

functionaliteit van het materiaalgebruik, vormgeving, duurzaamheid, recycling en representativiteit

en promotiewaarde voor aluminium. Uitgangspunten voor de hernieuwde aanpak van de totale Pier

renovatie waren eerherstel van het paviljoen anno 1901, vernieuwing van de badplaats en het bieden

van multifunctionele accommodatie aan festiviteiten, congressen, rescaurantfàciliteiten en dergelijk met

een totaalcapaciteit van 2000 personen. Locatie en omgevingsinvloeden, als agressieve milieu­

belastingen van de ligging van het project in de zee, hebben bijgedragen aan de keuze voor het gebruik

van aluminium en glas. Aluminium vanwege hoge sterkte, goede vervormbaarheid van profielen en

hoge corrosievastheid. Glas vanwege zon-reflectie, grote lichtdoorlaatbaarheid, goede energie­

beheersing en eenvoudige reinigingsmemode door de extra aangebrachte beschermingsftlm.

Meer informatie bij Rewa in BudeL: 04958 - 91613

11

<J

,

.J

11 r

_M.J. .. ,iiil._"------__ c_ol_o_f_o_n_----'

: I· Allilzn« Euro/,! BiltBou~ Bra/ttlIntnieur Groep Bruynzeel Ktukms m Kmtm Van Cmnpm BmtJing T«hnics Fabriek van Pl4atwtrItm

H van Dam EniIor GEPIastia

SlnII:ttmtJ Produas Europe HotIch ~ NttitrIimtJ liDI« Systnnm d- Componmtm H~G~ Huntn'D~ Inter Sip NttitrIantJ K1Immer/ing Benelux JJ. Krms KTupe Bomattx NB"M"AmstellantJ Woningbouw Octatubt Spaa Struaurts Pietmnan Hartlglas Pf4niaz P!Mt Polytia/t Polynonn RewIIButitl

::r:: Lzpinus L s.m.tJ NttlmantJ

Booosting part; ei panten

Ubbink NttlerlantJ Unicom NttlerlantJ Wo/vega Panelm

• Ollrnmmd Ad van Berlo liii/uiiri4/ Dmgn Brouwer + J(qning HolIantJ Proassing LantJmark Design d- T«hnology ProduIttcmlrUm TNO

ArchipelOntwtrpm Arch,l«tmburtliu IJiJlnling/t Jan Brouwer Assodates CEPEZED Otto van Dijk Arrhittttmbumzu EGM Archit«tm Hubm-Jan Hmkn /ma archittttm IMASummis Architeambumzu Man; Post Ter Avest Archit«tm Ti'im Dmgn t zms+Honting Archil«tm Vtrbtn!' Hooièntiiik Architektm ArchiteltmbÜro Vustr d-&erman ir Frank van WMS.

Buro rHJ(Jr Architektuur irDaanPam

,

nieuw

•

L

woensdag 4 oktober 1995

het Bezoek aan Sportmuseum .

ln Nederlands

Lelystad Het staat er nog maar net, het Nederlands Sportmuseum van Victor Mani uit Rotterdam. De opdrachtgever wilde een sportmuseum waarin sportrelikwieën uit verleden en heden te zien zijn en waarin oo k ac t ief sport bedreven kan worden. Hoewel de ambities van de opdrachtgever dus groot waren, bleek er nauwelijks geld voor ­handen. Gezien het krappe budget is besloten de realisatie van het gebouw in vier fasen op te delen. De eerste fase werd in mei van dit jaa r gerealiseerd .

.Een dijklichaam dat ooit voor een tentoon­

stelling over de polders was opgeworpen is in

het gebouw geïntegreerd. Talud, bijbehorende

trappen en de heJJingbaan, die langs het dijk­

lichaam is gelegd, geven een dynamisch karakter

aan de begane grond. Via een in drie delen

opgesplitste hellingbaan kom je op de eerste

verdieping die in een latere fase gebruikt zal worden als expositieruimte. Kleur en materiaal­

gebruik zijn ingetogen;

de kleur zal komen uit

sportattributen, de sporters en de reclames van de sponsers. Met name op

het gebied van detaillering en materiaaltoepassingen heen het tekort aan geld

Victor Mani geïnspireerd tot inventieve en onconventionele oplossingen.

Bijzonder detail is bijvoorbeeld de zonwering van het sportmuseum. Om te

voorkomen dat er te veel warmte in het gebouw zal komen, zijn zon­

werende, lichtdoorlatende golfPlaten gebruikt die als een mozaïek tegen de

gevel zijn bevestigd. In een later stadium zullen uit de landbouw afkomstige

netten schuin voor de gevel worden gespannen die ook een gedeelte van de

zonnewarmte tegenhouden. Mede hierdoor ontstaat er een bijzonder spel

van zien en gezien worden .

Op deze vierde oktober bent u van harte uitgenodigd om tussen 15.00 en 17.00 uur een bewek

te brengen aan het Sportmuseum in Lelystad. Victor Mani zal u deze middag voonien van alle 'ins

en outs'rond visie, constructie, detaillering en realisatie.

Geïnteresseer in eelname. Inschrijving via de antwoordkaart op pagina 10 van deze nieuwsbrief.

Gededtes van deze tekst zijn overgenomen uit het artikel van Ed Melet van de Archite<:t, nr 7/8. juli/augustus 1995.

' <J

,

El ::3

'" V)

::3 El ..... '­o 0. V)

V)

" <= '" '-

'" " '" z

.J

c: o V) V)

CV L-0-e

Hans Köhne, verantwoordelijk voor de marketingaspecten van de VNC (Verenigde Nederlandse

Cementindustrie), speelt het spel uitstekend, alsof ze altijd al lid van Booosting geweest zijn. 'Wat

zoeken wij bij Booosting?' vraagt hij zich af en geeft daarbij zelf het antwoord: 'ontwerptalent'. Gezien

de recente ontwikkelingen op het gebied van materiaaltechnologie en produktieprocessen van beton

zijn er aanzienlijk wat grenzen verlegd en knelpunten opgeheven. Het wezenlijke kenmerk van beton

is dat het oneindig veel mogelijkheden heeft, aldus Köhne, 'Onze vraag is kunt u er uithalen wat er

in zit' LOOOPE, LOOOPE, LOOOPE? Of wordt het POOOLE, POOOLE, POOOLE? De

activiteiten van de branche vereniging VNC, een ontwerpprijs voor studenten en een studiereis naar

Lyon, hebben aardige boekjes opgeleverd, waarin talloze voorbeelden van geslaagde beton­

architectuur. Hij toont een flink aantal opvallend goed gekozen dia's: La Tourette van Ie Courbusier.

Het TGV station in Lyon van Calatrava. High Tech beton, het kan dus wel. Via de koepel van

Hadrianus komt hij op vloerconstructies. N iet zo maar vloerconsrructies, maar intelligente

vloerconstructies, waar functies zijn geïntegreerd en die ook in de ruimtelijke beleving, jawel, positief

bijdragen. POOOLE! POOOLE! POOOLE! Als voorbeeld laat hij de schitterende T- liggers met

verlopende flensbreedte van Harry Seidler zien, die het gevelbeeld plastisch vormgeven.

Het woord is aan de directeur van de Stichting Produktontwikkeling Betonrnortel Hennan

Ouwerkerk. Je hebt beton en Beton. Er is normaal beton, vloei beton en Hoge Sterke Beton (HSB).

HSB wordt veel in de offshore, hoogbouw, bij bruggen en de wegenbouw toegepast. De sterkte (vanaf

B65 tOt B105), grote duurzaamheid (milieuklasse 5), de hoge slijtvastheid en de vetwerkbaarheid

(consistentie 5) zijn aspecten die HSB een interessant produkt maken. Een voile van beton versluierd

mijn begrip. Ik zie mijn buurman weer bezweet onze achtertuin in rennen of we willen komen cement

scheppen. Hij is zelf zijn vloer aan het storten, het molentje draait en de hele boel is in de voorkamer

gestort. Het hardt sneller dan hij dacht. De brij staat op vensterbank-hoogte. De paniek is groot. Dat

is het enige wat ik van beton weer. Dus God zegene de greep: door de hoge beginsterkte is het mogelijk

HSB sneller dan ander beton te onoosten. Dat betekent voor de bouwplaats dat meç een goed

geplande bekistingswisseiing sneller en efficiënter gebouwd kan worden. Wel moeten ontwerpers

anders omgaan met HSB dan met andere soorten beton. Vanwege de sterkte eigenschappen is het nu

mogelijk slankere constructies te gieten . Ontwerpen in HSB betekent: slanke constructies,

monolitische bouwdelen, grotere vormvrijheid en heeft invloed op de detaillering, omdat HSB geen

ontmenging en geen zandlopers geeft, dus hele strakke naden op de vellingkant. Het gaat mis met de

dia's wat een van de aanwezigen aangrijpt om te roepen: 'beton zo slank dat je het niet kunt zien: De

mannen zijn zichtbaar onder de indruk. Ik leid aan betonror.

De derde spreker is Pieter van Boom, produktmanager Spanbeton. Hij heeft de zaak academisch

benaderd en werd bij zijn vooronderzoek getroffen door de veelvuldig gebezigde relatie, die

Boooscing legr russen bouwen en auto's. Om die reden vergelijkt hij een autoraam met een bouwraam.

Is het autoraam prettig, functioneel en mooi industrieel vervaardigd, het bouwraam is lomp,

~ onhandelbaar en traditioneel. 'Als techneut kan ik dat volgen en beamen', w zegt van Boom, 'maar

~ als prefableverancier zie je een drietal essentiële verschillen russen de auto-industrie en de prefab.' Hij

~ stelt dat in de auto-industrie ontwerper en producent hetzelfde doel hebben: hun produkt verkopen

t aan de direkte gebruiker ervan. In de auto-industrie is er sprake van een grote seriefa<?pr voor de te

~ produceren eenheden. Tenslotte wijst hij op de m2-prijs die nogal verschilt. Het eerste onderscheid Q) .... "0 Q) Q)

is het belangrijkst, w zegt hij: 'slechts een volledige integratie van ontwerp en produktie kan leiden

tot een w hoog mogelijke graad van industrieel bouwen. In de huidige organisatie van de bouw

~ waarbij de prefableverancier levert aan de aannemer is qua ontwerp sprake van een eenrichtings-~ verkeer. De prefableverancier is genoodzaakt zich te onderscheiden in flexibiliteit en vooral prijs.' Tot ç:

hier ging het redelijk goed, maar dan komt de aap uit de mouw van Boom heeft het in feite niet over Q)

~ innovatie, maar over produktverbetering en introvene producenten, in ieder geval geen gebrek aan

g- zelfkennis. Hij vexvolgr zijn betoog: 'Hierdoor keert de leverancier zich naar binnen toe en zoekt vooral L: Q)

> naar oplossingen om het produktieproces en de prestatie van elementen te optimaliseren.' Mijn

-:;; nekharen gaan overeind staan. 'Innovatie gericht op kosten en prestatie. Op dit vlak hebben

~ gigantische ontwikkelingen plaatsgevonden. Die verbeteringen zijn te vinden in prestatieverbetering

~ van het produkt, in procesverbetering op produktieniveau, op het gebied van arbeidsomstandigheden

en en recyclebaarheid van restbeton/ Dit laatste in verband met kosten-optimalisatie. Innovatief bezig

I- zijn', vervolgt hij, is binnenkomen bij bouwmanagement teams. Een TU studente snuift T

verontwaardigd: ' dat is nu juist de manier om

ontwerpers buitenspel te zetten. Hij laat vervolgens

een aantal innovaties zien, waarvan de ontwikkeling

van een CAD-polijst-robot de meeste juichers in het

publiek oplevert. Post-modernisme dankzij CAD!

Waar moet dat naar toe. Maar zijn slotwoorden zijn

voorbeeldig wanneer hij pleit voor meer aansluiting

bij ontwerpers om zinvolle innovaties op te zetten.

Wie wyeel meedenkers voor zich heeft kan haast

niet tegenlezen. Het is bijna eng wvee! begrip. Jan Westra heeft veel gras voor zijn voeten weg zien

maaien. Hij doet wat hij moet doen en laat aan de

hand van prachtige voorbeelden van Seidler en Nervi

zien wat je van vormloze materie maken kan, wat

slappe pap tot de meest schitterende ontwerpen laat

stollen. 'Het lijkt mij een uitgelezen uitdaging voor de

Prefab industrie de techniek open te leggen vpor tot

verbeelding strekkende projecten en produkten.

Het kan toch niet w zijn dat in een tijd waarin

andere materialen naarstig weken naar verwerkings-

verslag

in Lyon­Satolas. Santiago Ca7atrava

mogelijkheden en vorm/prestatie kenmerken dat prefab beton zich heeft aangepast aan de gangbare

vraag naar vlakvullende platen die als borscwering op de achtergrond mee mogen spelen in een spel

dat geen enkele glimlach veroorzaakt.' Die zit. De discussie gaat over de prijs van HSB, die nog wel

minstens cwee keer duurder is dan regulier beton en over het oncwikkelen van mallen, waarmee unieke

bollwprodukten flexibel geproduceerd kunnen worden. Een beeldhouwer als Calacrava zal daar beslist

een ancwoord op hebben. Een heel constructieve bijeenkomst waar looops en poools uit voort kunnen .

komen, die eindigt in een voile de béton, een bouwlucht uit Parijs, een Eau de toilette in een prachtig

flesje. Ze hebben het echt begrepen bij het Cementrum.

Subsidiëring van produktontwikkeling Naast nationale regelingen zoals PBTS en WBSO,

op basis waarvan ondermeer produktoncwikkeling

gesubsidieerd kan worden, ontstaan er momenteel in een

aantal regio's nieuwe subsidieregelingen die voor

produkt- of procesoncwikkeling van belang zijn.

In het algemeen kan gesteld worden dat regionale

overheden de economische activiteiten willen versterken

door het bevorderen van innovatie binnen vooral het

MKB. De regio's, hiertoe in staat gesteld door Europese

financiering. hebben programma's opgesteld op basis

waarvan stimulering van oncwikkelingsactiviteiten

mogelijk is. De gedachte hierachter is dat vernieuwing tot

versterking van het bedrijfsleven leidt.

Véel van deze programma's stellen als extra voorwaarde

dat oncwikkelingsprojecten via regionale samenwerking

tussen bedrijven en kennisinstellingen tot stand komen.

Van zo'n samenwerking kan b.v. sprake zijn indien een

producent een oncwerper inhuurt. Dit betekent dat de

samenwerking oncwerper - producent naast een goed

L.

doordacht produkt ook subsidie op kan leveren. Samen­

werkingsprojecten mogen doorgaans ook niet MKB­

bedrijven omvatten en zelfs bedrijven buiten de regio,

zolang er maar voldoende MKB in de regio bij betrokken

is. De regio's waar het bovenstaande kan spelen zijn:

Twente, Zuidoost Brabant (regio Eindhoven), Noord­

Nederland (de provincies Groningen, Friesland, Drenthe

en enkele gemeenten in het noorden van Overijssel),

Flevoland, regio Arnhem-Nijmegen en Zuid-Limburg.

Opgemerkt zij dat de aanpak en voorwaarden per regio

verschillen. Echter in elk van de genoemde regio's is het

de moeite waard om de mogelijkheden te onderzoeken.

Tenslotte: altijd eerst aanvragen en

daarna het contract sluiten!

? Voor vragen kunt u contact

opnemen met Pouwer & Stevers

(010-4521122).

~ .. . ,,: W~

•