STICHTING COLLECTIE DE STADSHOF

BELEIDSPLAN 2010-2014

F. Smolders, 31 augustus 2010

Bonaria Manca

STICHTING COLLECTIE DE STADSHOFGroenestraat 3446531JC NIJMEGENKvK-nr. 41181434www.outsiderart.nlANBI-erkend

Amazine Yassir

3

InleidingDe Nederlandse Stichting Collectie De Stadshof (hierna ‘de stichting’) verzamelt en bevordert al 25 jaar outsiderkunst, kunstwerken die gemaakt zijn buiten het of-ficiële kunstcircuit.¹ De collectie was in de jaren ’90 tentoongesteld in Museum De Stadshof te Zwolle, en is sinds 2002 in langdurig bruikleen bij het Museum Dr. Guislain in Gent. Bovendien organiseert de stichting regelmatig exposities uit de omvangrijke verzameling (ca. 7000 werken) op andere (kunst)locaties.

In dit beleidsplan legt de stichting haar beleidsvoornemens voor de periode 2010–2014 neer. De statutaire doelstelling en feitelijke werkzaamheden van de stichting komen overeen. Met de werkzaamheden van de stichting wordt het algemeen be-lang gediend. De stichting geniet sinds 1995 erkenning als ‘goed doel’, is in 2009 door de fiscus gecontroleerd en goed bevonden, en is per 1 januari 2010 opnieuw aangemerkt als een algemeen nut beogende instelling in de zin van de Successiewet 1956 en de Wet Inkomstenbelasting 2001.

Stichting en doelstellingStichting Collectie De Stadshof is in 1995 per statutenwijziging voortgekomen uit de Stichting Nederlands Museum voor Naïeve Kunst, die op haar beurt werd opgericht in 1985. De eerste activiteit in de jaren ’80 was het opzetten van een documentatiecentrum voor internationale naïeve kunst in Rotterdam Delfshaven. Toen vervolgens de toenmalige Zwolse burgemeester ruimte schiep voor een pro-fessioneel museum voor deze kunst in Zwolle, heeft de stichting die kans met beide handen aangegrepen. Het koepelbegrip ‘naïeve kunst’ werd daarbij vervangen door de internationaal gehanteerde aanduiding ‘outsiderkunst’ waaronder de stichting ook naïeve kunst rekent, naast art brut, art singulier, visionary art, e.d. Collectie De Stadshof is er in de Zwolse periode van 1995-2000 in geslaagd zich nationaal en internationaal te profileren met een actief verzamel- en expositiebeleid en tal van spraakmakende symposia, manifestaties en publicaties. De collectie werd in 2001 door het Instituut Collectie Nederland omschreven als ‘van nationale betekenis [met] werken van internationaal niveau’, en door de Rotterdamse Kunst Stichting gekarakteriseerd ‘als attractief en aansprekend voor een breed en divers publiek’. Desondanks heeft de collectie Zwolle om redenen van gewijzigd gemeen-telijk cultuurbeleid noodgedwongen moeten verlaten en trekt de verzameling sinds 2002 veel bekijks bij de nieuwe bruikleennemer, het Gentse Museum Dr. Guislain (www.museumdrguislain.be). ¹ De Stadshof beschouwt outsiderkunstenaars als een categorie van beeldende kunstenaars met verbeeldings-kracht en artistiek talent, aantoonbaar bezeten van een drang tot zeer persoonlijke expressie, niet gestuurd door de buitenwereld, de kunstmarkt, de kunstgeschiedenis, de contemporaine kunst of andere outsiders. Het oeuvre van iedere kunstenaar kan niet anders dan als een in zichzelf besloten schepping worden opgevat. Qua stijl, inhoud en materiaalgebruik past het werk meestal niet in conventionele kunstkaders (van volkskunst tot avantgarde). De maker noemt zichzelf helemaal geen outsider en alleen dan kunstenaar wanneer hem dat door anderen wordt inge-geven. En hij is bepaald niet altijd blij met zijn ‘ontdekking’ omdat ongewenste aandacht van buiten hem van zijn werk afhoudt. De outsiderkunst is eerder een uiting van de homo ludens, die bewijst dat ook buiten kunstopleiding en kunstgeschiedenis artistiek hoogstaande kunst wordt gemaakt.

4

WerkzaamhedenIn de statuten staat de doelstelling als volgt omschreven: “De Stichting stelt zich ten doel het (doen) verwerven, in eigendom bezitten, beheren en in stand houden van een collectie van outsiderkunst waartoe naïeve kunst, art brut en aanverwante kunst worden gerekend en die ter beschikking te stellen voor museale en studie-doeleinden”.

In beginsel is deze doelstelling bereikt met het onderbrengen van de collectie bij Museum Dr. Guislain, waarbij de gesloten samenwerkingsovereenkomst de noodzakelijke randvoorwaarden biedt. Deze voorwaarden zijn: • het volwaardig openstellen van de collectie volgens ICOM-definitie ²; • reservering van expositieruimte plus faciliteit voor depot en infrastructuur; • •

Hiermee is aan de kerntaak van de stichting voldaan. In dit beleidsplan worden de ambities voor de toekomst geformuleerd: wat wil de stichting bereiken en hoe kan dat met de haar ter beschikking staande middelen?

het samenwerken op alle gebieden, zoals verzamelen, bewaren en onder-zoeken;het bijdragen tot de verdere bekendmaking van de collectie, waartoe ook bruiklenen aan derden voor tijdelijke exposities worden gerekend, alsmede het organiseren c.q. faciliteren van tentoonstellingen, studiedagen, collo-quia, publicaties en onderzoek.

² Het International Council of Museums hanteert de volgende definitie: ‘Een museum is een permanente instelling ten dienste van de gemeenschap en haar ontwikkeling, toegankelijk voor het publiek, niet gericht op het maken van winst, die de materiele getuigenissen van de mens en zijn omgeving verwerft, behoudt, wetenschappelijk onderzoekt, presenteert en hierover informeert voor doeleinden van studie, educatie en genoegen.’ Zie: www.icomnederland.nl

Carlo Zinelli

5

De ambities zijn: •

•

•

•

BestuurHet bestuur van de stichting bestaat uit de heer dr. Jos ten Berge (voorzitter;) de heer drs. Frans Smolders (secretaris-penningmeester) en de leden mevrouw Liesbeth Reith, mevrouw Marianne Kooijman en de heer drs. René Nijhof.

ActiviteitenDe hoofddoelstelling van de stichting luidt, dat haar collectie zichtbaar en presen-tabel moet zijn. De publicatie van een collectieboek of -catalogus is daarbij van groot belang, omdat het gebrek aan een dergelijk boek het creëren van een grotere zichtbaarheid, erkenning en draagvlak hindert. Voorwaarde voor een goed collec-tieboek (en voor inspectie, restauratie, selectie en zo meer) is echter een goede col-lectieregistratie, die in samenwerking met Museum Dr. Guislain zo snel mogelijk moet worden voltooid.

Tot de zorg voor de collectie behoort ook het versterken van de bestaande collectie. Daartoe is inmiddels een Collectieplan voor de periode 2010-2014 opgesteld.Daarnaast zal prioriteit gegeven worden aan:• een nieuwe website. • de samenstelling en planning van een reizende expositie. • het versterken en uitbouwen van netwerken. • het opnieuw formuleren van de samenwerking met Guislain vanaf 2012.

De collectie outsiderkunst van de stichting nationaal en internationaal voor een groot publiek op de kaart zetten als een belangrijke kunstcollectie. Ultiem doel is om de collectie opnieuw in Nederland onder te brengen in een eigen museumvoor outsiderkunst. De realiteit gebiedt echter om de ambitie voorlopig te beperken tot het zo ruim mogelijk zichtbaar maken van de collectie als kunstverzameling van hoog artistiek niveau.Het vergroten van het netwerk van de stichting om meer draagvlak te creëren voor haar doelen. Insiders kennen en waarderen de Stadshofcol-lectie, maar deze groep is beperkt van omvang, zeker in Nederland. Door een actieve benadering van relevante musea, de (schrijvende) pers, over-heden en sponsoren, en via galeries, publicaties en websites, zal een nieuw geïnteresseerd publiek moeten worden opgebouwd.Het nader profilering van de collectie als kunstcollectie door in verwerving en presentatie de nadruk te leggen op de artistieke kwaliteiten van het werk en op het kunstenaarschap van de makers, mede ter onderscheiding van de vele aan zorginstellingen gebonden ateliers en galeries die eveneens de term ‘outsiderkunst’ hanteren en waardoor deze term in de publieke opinie en volgens de stichting ten onrechte wordt geassocieerd met ‘gehandicap-tenkunst’ (zie verder het Stadshof Collectieplan 2010-14).

6

Uitwerking:Concrete activiteiten die de stichting de komende periode verder wil uitbreiden c.q. ontplooien zijn: versterken van de collectie (I); het zichtbaar maken van de collec-tie (II en III); goed beheer van de collectie (III); efficiënt bestuur (IV en V).

I.VersterkenvandecollectieOp basis van het Stadshof Collectieplan 2010-14, waarin de uitgangspunten voor het verzamelbeleid zijn neergelegd, worden gerichte verwervingen gedaan om de collectie te versterken door aankopen, bruiklenen en schenkingen. Daartoe zullen verzamelaars, kunstenaars, bemiddelaars en ateliers gericht worden benaderd. De stichting hanteert artistieke kwaliteit, originaliteit, individualiteit en zeggings-kracht als voornaamste selectiecriteria voor een verzameling die zij nadrukkelijk als kunstcollectie naar buiten wil brengen³. De contacten met kunstenaars, hun vertegenwoordigers en met particuliere verzamelaars alsmede met buitenlandse musea, galeries en instellingen voor out-siderkunst zullen intensief worden onderhouden. Ook zal er actief worden gewerkt aan de benadering van potentiële subsidiegevers en het onderhouden van een sub-sidiëntennetwerk.

³ Onder de noemer ‘outsiderkunst’ schaart De Stadshof naïeve kunst, art brut, art singulier, visionary art. De Stadshof bindt zich principieel niet aan een strenge afbakening van de grenzen van het verzamelterrein omdat die grenzen bewegelijk zijn. De ervaring van telkens nieuwe ontdekkingen –verborgen werelden- en de voortgaande discussies over de aard van de outsiderkunst hebben dat geleerd.

Antoine Mvumbi Jaber

7

II.ZichtbaarmakenvandecollectieDe kunstverzameling is destijds onvolledig geregistreerd uit Zwolle naar Gent ver-huisd. Sindsdien wordt de collectie stukje bij beetje door medewerkers van Museum Dr. Guislain geïnventariseerd en geregistreerd. In het belang van zowel goed beheer als de collectiecatalogus zullen de registratieactiviteiten versneld en geïntensiveerd moeten worden. In overleg met Museum Dr. Guislain zal een registratieplanning worden gemaakt, waarbij de stichting inhoudelijke en organisa-torische ondersteuning verleent.Met ingang van september 2010 zal er gewerkt worden aan het samenstellen van een collectieboek c.q. catalogus waarin een brede selectie wordt opgenomen van werken van hoge artistieke kwaliteit, waaronder veel werk van kunstenaars die door De Stadshof zijn ontdekt en/of gelanceerd. Het maken van het collectieboek zal als betaalde opdracht worden uitbesteed. De stichting stelt een redactiecommis-sie aan die het geheel inhoudelijk zal begeleiden.

Via de vaste presentatie in Gent wordt vooral een Belgisch (Vlaams) publiek bereikt. In Nederland is de bekendheid met de outsiderkunst in het algemeen en de Stadshofcollectie in het bijzonder echter teruggelopen sinds de verhuizing. De stichting wil deze negatieve ontwikkeling stuiten met behulp van:• een aantrekkelijk podium voor outsiderkunst op internet, inclusief een periodieke nieuwsbrief over activiteiten op dit gebied in Nederland en elders, • het samenstellen van een collectie audiovisueel materiaal over de out siderkunst in de collectie om daarmee een promotiefilm/documentaire over achtergrond en inhoud van de collectie te kunnen produceren, aangevuld met filmopdrachten over outsider kunstenaars in hun omgeving.

Willem van Genk

8

Ten derde gaat de stichting op zoek naar locaties, waar (delen van) de collectie als (autonome) kunst getoond kunnen worden, al dan niet in relatie tot al aanwezige museale kunstcollecties. Hiertoe worden contacten gelegd met gerenommeerde musea in binnen- en buitenland. . De stichting zal het initiatief nemen tot het samenstellen van interessante tentoon-stellingen op interessante plaatsen, waarbij ook gedacht wordt aan confrontaties van bekende ‘reguliere’ en ‘outsider’ kunstenaars. Ook zal gewerkt worden aan een reizende expositie, zo mogelijk in diverse ‘formaten’ en met diverse accenten. Tenslotte wil de stichting contact leggen met relevante buitenlandse verzamelingen om tot profijt van beide partijen exposities uit te wisselen.Bij de invulling van bovenstaande plannen zoekt de stichting actief naar extra mid-delen om een breed publiek aan te spreken, laagdrempelig te zijn en toch onderscheidend. Daarbij wordt gedacht aan de inzet van multimedia en een aanvul-lend programma van lezingen, contact met de kunstenaar (aan het werk), filmop-drachten e.d.

III.SamenwerkingmetMuseumDr.GuislainDe samenwerking met Guislain is van groot belang voor het museaal beheer van de collectie en voor een permanente presentatie op een bijzondere plek. Collectie De Stadshof is de voorbije jaren qua beeldvorming echter min of meer opgegaan in Museum Dr. Guislain en dreigt daarmee haar eigen gezicht te verliezen. In samenwerking met Museum Dr. Guislain zal gewerkt worden aan een ver-betering van de zichtbaarheid, bijvoorbeeld met behulp van een door De Stadshof te programmeren ‘kabinet van verwervingen’, een Stadshofprofiel op de Guislain-website, regelmatige updates van Stadshoffolders op de balie, e.d.Daarnaast besteedt de stichting veel energie aan een actieve presentatie van de collectie buiten Gent, ingegeven door de specifieke psychiatrische benadering van de outsiderkunst door Museum Dr. Guislain. Door de mogelijkheden die de grote omvang en samenstelling van de collectie bieden, neemt de stichting zelf het initia-tief tot activiteiten om de verzameling in de volle breedte en/of vanuit andere, met name artistieke, perspectieven zichtbaar te maken en meer internationale bekend-heid te geven als kunstcollectie.

9

IV.BestuursactiviteitenDe bestuursactiviteiten van de stichting worden afgestemd op de ambities. De in-houdelijke deskundigheid en netwerken van bestuursleden worden zoveel mogelijk benut, maar wel binnen de perken van de hen ter beschikking staande tijd en mid-delen. Het bestuur kan niet alle voornemens zelf uitvoeren en zal zich meer richten op het initiëren van activiteiten en het aansturen van uitvoerende opdrachtnemers. Bij de uitwerking van de ambities zal in een activiteitenplan worden aangegeven waarvoor en bij wie uitbesteding zal plaatsvinden. Het bestuur van de stichting vindt het essentieel dat het toekomstige beleid gericht blijft op het vergroten van het publiek voor outsiderkunst en denkt dat dit haalbaar is wanneer de collectie meerdere podia krijgt in de vorm van een depen-dance en/of tijdelijke exposities in Nederland en daarbuiten. Om bovenstaande activiteiten mogelijk te maken, zal de stichting proberen aanvullende fondsen te werven.

Werving van geldenDe stichting wordt geheel en al gevormd door haar bestuur en is door de jaren heen afhankelijk geweest van de inzet en eigen bijdrage van de bestuursleden. Naast deze onbetaalbare inspanningen krijgt de stichting een bescheiden jaarlijkse finan-ciële bijdrage van Museum Dr. Guislain en verwacht zij materiële giften (kunst-werken) vanuit schenkingen en legaten. In 2009 werd een aanzienlijke erfenis verkregen, waarmee een paar lang gekoesterde wensen binnen uitvoeringsbereik komen. De stichting gaat onderzoeken in hoeverre het mogelijk is om aanspraak te maken op aanvullende subsidies ter ondersteuning van haar voorgenomen projec-ten.

A.C.M.Luiz Figueiredo

10

De werving van fondsen gebeurt (aangestuurd) door het bestuur op een kleinschalige en directe manier, door middel van het aanspreken van persoon-lijke c.q. zakelijke contacten. Door het vergroten van de naamsbekendheid van de stichting en (digitale) nieuwsbrieven naar een brede kring van bekenden beoogt de stichting de extra benodigde financiën voor het nastreven van haar doelstelling te verwerven.Aangemoedigd door de verkregen erfenis zal de stichting ruim bekend maken dat zij sinds jaar en dag aangemerkt is als algemeen nut beogende instelling (ANBI) in de zin van de Wet inkomstenbelasting 2001, waarmee giften, legaten en erfenissen vrij van schenk- en erfbelasting kunnen worden geaccepteerd.Het door de stichting in deze periode te voeren financiële beleid is mede afhankelijk van ontwikkelingen in het cultuurbeleid van de verschillende over-heden en het haar ter beschikking staande budget. Indien deze factoren wijzigen, zal de stichting haar beleid aanpassen. Het beleid is hiermee feitelijk dynamisch.

Adam Nidzgorski

11

⁴Stichting Maaike Koelemeij-Postma ingeschreven bij de KvK Utrecht onder nummer 50514970.

Beheer van geldenDe beperkte middelen zijn altijd direct besteed aan gerichte doelen en zonder ver-traging. De indirecte kosten zijn minimaal en hebben louter betrekking op uitgaven als bankadministratie- en overboekingkosten, de inschrijving bij de Kamer van Koophandel, reiskosten en andere onkostendeclaraties. Alle inkomsten en uitgaven worden in beginsel verantwoord in de periode waarop zij betrekking hebben. Schenkingen worden als opbrengst verantwoord in het boek-jaar waarin zij door de stichting worden ontvangen. In verband met de erfenis en de zorgvuldige besteding aan het stichtingsdoel is op 28 juni 2010 een steunstichting opgericht, de Stichting Maaike Koelemeij-Postma, ter nagedachtenis aan de gulle geefster.⁴ De steunstichting heeft een driekoppig bestuur met bestuurlijke en financiële ervaring. Als waarborg voor de inhoudelijke afstemming is gezorgd voor een personele unie met Stichting Collectie De Stadshof.

Besteding van geldenMet de door de genoemde erfenis beschikbaar gekomen financiële middelen wordt het mogelijk om een deel van de doelstellingen te vertalen naar een concreet ac-tieprogramma voor de komende jaren. Het vermogen van de stichting wordt gevormd door giften, legaten, hetgeen door erfstelling verkregen wordt alsmede door andere baten.De gelden van de stichting worden volgens een meerjarenbegroting geïnvesteerd in versterking en behoud van de verzameling, en in een betere zichtbaarheid en grotere publieksbekendheid van de collectie. De komende jaren (2010 tot 2020) zal de stichting haar vermogen onder andere aanwenden voor een collectiecatalogus, een (internationaal) reizende expositie, een zichtbaarheidcampagne via websites, documentaires, folders, e.d.Voor zover de stichting haar vermogen niet direct aanwendt ter nastreving van haar doelstelling zal zij dit vermogen beleggen in defensieve fondsen.De bestuurders ontvangen geen beloning, noch een (bovenmatige) onkostenver-goeding voor hun bestuurstaken.

Vastgesteld door het bestuur van Stichting Collectie De Stadshof, Utrecht 31 augustus 2010

12