Bloemkoolwijken - arjan gerritsen

IN SAMENWERKING MET

LOS stadomland B.V.

Interne begeleiders:

Foke de Jong

Roelof Goodijk

Peter Droog

LOS stad om landPostbus 1425201 AC ‘s HertogenboschVeemarktkade 85222 AE Hertogenbosch.

Tel: 073 - 7113770@: [email protected]

DocumentatieAFSTUDEERWERK:

Arjan Gerristen

W. A. Vultostraat 137

3523 TW Utrecht

Tel : 0657881584

@: [email protected]

NHTV internationaal hoger onderwijs Breda

SchoolbegeleiderBegeleider:

Marco Visser

@:[email protected]

Mgr. Hopmansstraat 1 en 15

Postbus 3917

4800 DX Breda

Tel (076) 533 22 03

www.nhtv.nl

InhoudsopgaveInleiding 7Doelstelling 8

1, DE KENMERKEN VAN BLOEMKOOLWIJKEN 11Een tijdschets 13De Kenmerken 15Een veranderende vraag 24De Problemen 26

2.INVENTARISATIE & ANALYSE OVER BLOEMKOOLWIJKEN 29Onderzochte wijken 30Demografische gegevens 32

Opbouw van de inventarisatie 34

Stadsniveau, Weesp 36Groen & Blauw, Aestveld 38Infrastructuur, Aetsveld 40Bebouwingstructuur, Aetsveld 42Ervenstructuur, Aetsveld 44Ervenstructuur, Aetsveld 46Stadsniveau, Cuijk 48Groenstructuur, Heeswijkse Kampen 50Infrastructuur, Heeswijkse Kampen 52Bebouwingsstructuur, Heeswijkse Kampen 54Ervenstructuur, Heeswijkse Kampen 56Ervenstructuur, Heeswijkse Kampen 58

Opbouw van de analyse 60

Stadsniveau, Weesp 62Rand van de wijk, Aetsveld 64De stroomweg, Aetsveld 70De stroomweg, Aetsveld 72Belangrijke openbare ruimte en langzaam verkeer, Aetsveld 74Belangrijke openbare ruimte en langzaam verkeer, Aetsveld 76Ervenstructuur, Aetsveld 78Ervenstructuur, Aetsveld 80Stadsniveau, Cuijk 82

Rand van de wijk, 84Heeswijkse Kampen 84De stroomweg, Heeswijkse Kampen 90De stroomweg, Heeswijkse Kampen 92Belangrijke openbare ruimte en Langzaam verkeer, Heeswijkse Kampen 94Belangrijke openbare ruimte en Langzaam verkeer, Heeswijkse Kampen 96Ervenstructuur, Heeswijkse Kamepen 98Ervenstructuur, Heeswijkse Kamepen 100

3. ONTWERPEN MET BLOEMKOOLWIJKEN 105De opgaven voor bloemkoolwijken 106Alle opgaven in de Heeswijkse Kampen 108Selectie van de opgaven 110De visie over identiteit 112De recreatieve route voor oriëntatie 114Wateropvang als opgave 116Gebruiksdiversiteit van ruimtes 118Deeluitwerkingen en opgaven 120Uitwerking 1 en 3: De poort 122Uitwerking 4: Het sportieve waterplein 124Uitwerking 2 en 5: Het collectieve brandputnt 126Conclusie 128

4. BRONVERMELING EN BIJLAGES 130Literatuuronderzoek 134Bronnen van afbeeldingen 134Citaten van autheurs 134Bijlage 135

InleidingIneens bent daar verscholen achter bomenrijen, ge-luidsberm of andere groene invulling in een bloem-koolwijk. Een harde overgang tussen de groene invul-ling aan de rand van de wijk en de stenige kern van de wijk, met onvergetelijk aantal laagbouw woningen. In dit intieme karakter bevindt u zich in een doolhof vol kronkelige straten, waaraan een zee van geschakelde woningen met twee lagen en een kap staan. Daarnaast een groenrijk karakter vol met verwilderde lage en hoge struiken, met allerlei bomen op verschillende plekken. Natuurlijk niet te vergeten de schuttingen die grenzen aan de straat en andere openbare ruimte. U nadert uw woning via kronkelige, gebogen straten over een waterstructuur, in een groenrijke omgeving. Waarin uw woning twee gezichten heeft, één aan een groenrijk landschap die u vanuit uw woonkamer er-

vaart, waar u makkelijk te voet of fietsend het nabij-gelegen wijkcentrum kunt bereiken. Tevens woont u aan een collectieve ruimte waarin uw kinderen spe-len, auto’s geparkeerd kunnen worden, u kunt fietsen, kan zitten, lopen, handelswaar kunt uitstallen en een praatje kan maken met de buurtbewoners. Een plek waar alle gebruikers gelijk aan elkaar zijn. Hier vindt een menging plaats tussen wonen, werken, recreatie en spelen. Woonerven met collectieve ruimten als ide-aalbeeld voor het gezin. De straat zou een nieuwe be-tekenis krijgen met invoering van het woonerf, waarin ontmoeting centraal staat. Er ontstond een rigoureus nieuwe stedenbouwkundige structuur, met een gril-lige opzet van een fijnmazig stratennetwerk, welkom in het onderzoek over de bloemkoolwijken.

uwe bee

7

Toekomstwaarde voor de bloemkoolwijken gaat achteruit. Bewoners zijn nu tevreden over hun woonsituatie op het ni-veau van hun woning, maar uit verschillende onderzoeken blijkt dat zij het imago en woonsituatie in de toekomst som-ber in zien. De problemen doen zich voornamelijk voor op het niveau van de stad (imago) en de wijk (oriëntatie). De wijken gaan achteruit en er is steeds minder geld om grootschalige ingrepen te kunnen gaan doen in de toekomst, zoals met her-structureringopgave binnen de jaren 60 wijken voortkomend uit het modernisme. Dit onderzoek heeft als doelstelling een aanpak samen te stellen die veelvoorkomende hedendaagse problemen en verwachte problemen in de toekomst van bloemkoolwijken op te kunnen lossen. Het is zaak dat we nu een passende relatief goedkope strategie ontwikkelen. Zodat er later geen grotere, duurdere maatregelen hoeven getroffen te worden, zoals herstructurering.

ONDERZOEK

In dit afstudeerscriptie zal ik me gedurende een periode van 17 weken bezighouden met bloemkoolwijken en de daar be-horende woonerven. Ondanks het proces iteratief zal zijn, is voor de leesbaarheid van het onderzoek een onderverdeling in vier hoofdstukken gemaakt. Over elk hoofdstuk zal een korte omschrijving gegeven worden.

1. KENMERKEN VAN BLOEMKOOLWIJKEN

Hoofdstuk één zal worden begonnen met een literatuuron-derzoek. Waarin bloemkoolwijken in globale lijnen beschreven zullen worden, waarbij de literatuur een inspiratiebron is. Er zal begonnen worden met een tijdsschets van 1970 to 1985. Vervolgens zullen de kenmerken besproken worden van een bloemkoolwijk en woonerven en zal gezocht worden naar het definiëren van deze types. Het hoofdstuk wordt afgesloten met een veelvoorkomende problemen van de kenmerken van de bloemkoolwijken. De kenmerken en problemen zullen wor-den besproken vanuit verschillende schaalniveaus de stad en groeikern, wijkniveau en woonerfniveau.

2. ANALYSE EN INVENTARISATIE IN BLOEMKOOLWIJKEN

Het tweede hoofdstuk zal zich richten op het ruimtelijk on-derzoek van twee verschillende bloemkoolwijken. Er eerst zal een selectie worden gemaakt van bloemkoolwijken in samen-werking met het bedrijf LOSstadomland. Vervolgens zal er ge-keken worden welke ruimtelijke kenmerken er voortkomen in bloemkoolwijken in de inventarisatie. Er zal worden afgesloten met analyse, waarin een waardering wordt gegeven van de ge-constateerde ruimtelijke kenmerken.

3. ONTWERPEN MET BLOEMKOOLWIJKEN

In dit hoofdstuk zal voor één bloemkoolwijk de ruimtelijke kenmerken en de daarbij behorende opgaven in kaart gebracht worden. Waarna een visie over de wijk zal worden opgesteld, met verschillende thema’s. In elk thema wordt een eigen inrich-tingvoorstel gedaan. Vervolgens komen deze thema’s samen in een integraal ontwerp. Dan zullen er nog enkele deeluitwer-king gegeven worden vanuit het integrale ontwerp. Afgesloten zal worden met de conclusie over bloemkoolwijken.

4. BIJLAGEN

In de bijlagen zullen zijn de geraadpleegde literatuuronderzoe-ken, bronvermelding van afbeeldingen, citaten en delen van onderzoeken worden beschreven.

Het iteratief proces

Doelstelling

9

BOVEN & BENEDEN: Toekomstverwachting van de huizenwaarde verdeeld per tijdsperiode van een bepaalde wijk, over grootste steden van Nederland, randstadsteden, intermediare en perifiere gebieden.

��

��

��

��

� ��

� � �

� ��

� ��

� ��

� ��

� ��

� � �

� ��

� ��

� ��

��

��

� � � � � � � � � � �

��

� � � � � � � � � � �

�� !� !�" "��

#��"$%" ��$� ��

&"$�'"$�"� ��

�

�

De kenmerken van bloemkoolwijken

Wijken uit de periode van 1970 tot 1985 zijn 1,6 miljoen hui-zen gebouwd (waarvan 74% met een structuur van bloem-koolwijken)1 als eengezinswoningen en meergezinswonin-gen in uitbreidingswijken en groeikernen. In totaal maakt dit ongeveer 20% van onze woningvoorraad in Nederland uit2. Bloemkoolwijken waren een tegenreactie als kritiek op de we-deropbouwperiode van de jaren 60’ ontwerpers hadden de overtuiging terug te gaan naar de menselijke maat en ont-moeting tussen mensen waarin begrippen zoals kleinscha-ligheid, humaniteit, democratie, diversiteit daarin centraal staan.

TEGENREACTIE OP HET MODERNISME

Waar de jaren 60 gekenmerkt werden door modernisme, waarin functiescheiding de hoofdrol speelde. Door woning-nood werd door de overheid radicaal een top down bena-dering aangehouden, die overtuigend en krachtig allerlei grote uitbreidingswijken massaal lieten bouwen. Wijken die mathematisch en gelijkvormig in opzet zijn, vaak met een monotone architectuur. Een stedenbouwkundige opzet waar-in hoogbouw domineerde. Daarop volgde een tegenreactie vanaf de jaren 70, waarin een einde wordt gemaakt aan gelijk-vormige grootschalige woonmilieus die gedomineerd worden door hoogbouw. De focus werd gelegd op de op kleinscha-ligheid, democratie, differentiatie en bewonersparticipatie. Vrijheid en gelijkheid in een maatschappij van democratie en opkomende emancipatie leidde tot een steden bouwkundige opzet zonder hiërarchie. Vaak werd gewerkt met een vlekken-plan, waarin verschillende dichtheden voor gebieden stonden aangegeven. Er werd vooral gedacht vanuit een kleinschalige opzet, die terug ging naar de menselijke maat. Als contrast ten opzichte van de anonieme hoogbouw. De benadering ging meer bottom-up, waarbij het ideaal was dat bewoners-participatie plaats vond. Toch werden de meeste plannen bedacht door architecten, stedenbouwkundigen en overheid-sambtenaren. Differentie werd toegepast door kronkelige straten, wat tevens een breuk was op de statische, rechtlijnige structuur van de jaren 60 was. Woonmilieudifferentiatie werd gecreëerd door steeds nieuwe groeperingen van eengezins-

woningen aan de straat te zetten, met collectieve ruimtes, ook wel woonerven genoemd (nadere uitleg op bladzijde 21 ). Waarin vaak gerefereerd werd naar een dorps karakter.

MODERNISME KREEG DE SCHULD

Monotone architectuur uit de modernistische periode kreeg de schuld, dat dit anonimiteit en onbetrokkenheid tot de omgeving opwekte vanwege hun grootschaligheid. Hoogbouw was de oor-zaak voor zelfmoorden, depressies, contactloosheid en angst voor ruimten. De scheiding van functies leidde tot onveiligheid en criminaliteit.

CRISIS VAN DE JAREN TACHTIG

Vanaf 1979 ging de economie bergafwaarts, dit had ruimtelijke gevolgen voor de bloemkoolwijken. Namelijk in de wijken wer-den schralere materialen gekozen, vindt een verstening plaats en werd de dichtheid omhoog geschroefd. Waardoor sommige wijken bestaan uit goedkopere woningen in een stenige open-bare ruimte met minder groen. Het is ook waarschijnlijker dat er grotere isolatie ontstaat tussen de woning en de omgeving, door de hogere dichtheid. Door de bovengenoemde factoren is het waarschijnlijker dat wijken van 1979 tot 85 zich eerder sociaal maatschappelijke problemen voorkomen. Er zijn ook duidelijk verschillen tussen in ruimtelijke structuur te zien. Zo heeft een woonerf vanuit de begin jaren 70 vaak een rechtlijnige opzet en die van de jaren 80 een organische. Vanaf 1985 krijgen nieuwe woonwijken weer een hiërarchische opzet en een duidelijk schei-ding tussen privé en openbaar. Vandaar dat wijken na 1985 niet mee zullen genomen in dit onderzoek.

DE NAAM VAN BLOEMKOOLWIJKEN

Bloemkoolwijken ontleden hun naam aan kronkelige straatjes die onophoudend, zonder hiërarchie, met verwilderd groen, voor een moeilijk leesbare en herkenbare omgeving zorgen, al-thans dit geldt zeker voor een buitenstaander. De vorm wordt ook wel denken aan bloemkoolroosjes, wat leidde tot de naam bloemkoolwijken. Er zijn ook veel andere benamingen voor de wijken uit deze periode namelijk verdwaalwijken, doolhofwijken, macaroniwijken, easytowns en longblaaswijken. In dit onder-zoek zal echter de term bloemkoolwijken aangehouden worden.

13

Een tijdschets

Een van de eerste schetsen van Niek de Boer die dacht vanuit woonerven

Het oorspronkelijke idee van bloemkoolwijken is ontstaan in 1966 door Niek de Boer. Hij zag vooral de sociale betekenis van de straat als ontmoetings-, verblijfs-, en communica-tieruimte. De straat is de kern van een buurtgemeenschap, waarin mensen met elkaar optrekken. Een gemeenschappe-lijke collectieve ruimte wordt geïntroduceerd waar gebruikers gelijk waardig van elkaar zijn. De collectieve opzet, kleinscha-ligheid en diversiteit zouden leiden tot identificatie en ont-moeting. In de collectieve kunnen overdag kinderen spelen en in de avond, middernacht en in de ochtend kon de ruimte benut worden door geparkeerde auto’s. Diversiteit wordt ge-creëerd door verschillende woontypes toe te passen. Door variatie in inrichting, bestrating, beplanting en straatmeubi-lair zou er steeds voor elk erf een ander gebruik en karakter zou leiden. Kleinschaligheid wordt doorvertaald door meer in-tieme plekken de ontwerpen. Zou werd een zaagtand verkave-ling toegepast met verspringende rooilijnen, wat de beleving van het erf intiemer maakte. Ook werden bergingen, carports, plantenbakken en overstekjes en balkons toegepast om het privacy te vergroten en kleinschaligheid te benadrukken.

VERSCHILLENDE INTERPRETATIES VAN ERVEN

Toch werden in het begin van de tijd al verschillende interpre-taties gegeven aan het woonerf. Een leerling van Niek de Boer, Joost Vahl die in 1969 afstudeerde zag woonerven als volgt: ‘’Zijn woonerven wooneilanden:grote vlucht heuvels in een systeem, waarin het autoverkeer een dominerende invloed uitoefent op de leefbaarheid. Hiërarchie van scheiding van wegen en scheiding van verkeersstromen werd overboord ge-gooid.’ Waardoor de eerst gerealiseerde wijken verschillende ideologieën hadden. In Delft kwam een wijk die de principes van Vahl volgde en Emmerhout in Emmen volgde de gedach-tegangen van Niek de Boer.

OPBOUW VANUIT WOONERVEN

De ideologie van bloemkoolwijken is ontstaan vanuit een aan-eenschakeling van verschillende groepen woonerven. De op-bouw is vaak beredeneerd vanuit een kleine wooneenheid de woonerven, hierdoor hebben overkoepelende schaalniveaus vaak meer onderbelicht gebleven. Wat in het tijdsbeeld van

kleinschaligheid, gelijkheid een logische redenatie is. Toch zal er in dit onderzoek drie verschillende schaalniveaus onder-scheden worden.

DE ONDERSCHEIDDE SCHAALNIVEAUS ZIJN:

-niveau van de stad en groeikern-opbouw van de wijkniveau-opbouw van de woonerf

BREDER PERSPECTIEF

De niveaus zullen bloemkoolwijken vanuit een breder per-spectief belichten. De onderscheidde schaalniveaus zullen een handvat bieden voor het analyseren van bloemkoolwij-ken. Deze kenmerken zijn een indicatie en zijn niet volledig, maar vormen een richtlijn om veel voorkomende problemen in bloemkoolwijken te kunnen aanpakken.In de eerst volgende paragraven zullen de algemene kenmer-ken beschreven worden van de bloemkoolwijken.

De Kenmerken

15

NIVEAU VAN DE STAD EN GROEIKERN

De stedenbouwkundige structuren volgden uit de open plan-processen van die tijd. Ze werden gedefinieerd vanuit globale principes, zoals overgangen naar het landschap, te behouden landschappelijke elementen en aansluitingen op het verkeers-ysteem, wat vastgelegd werd in een structuurplan.

MIDDEL GROTE EN GROTE STEDEN

Bij middelgrote en grote steden liggen bloemkoolwijken aan randen van steden, achter infrastructurele werken. Nadeel be-nadrukt introverte karakter, positief hieraan is dat de tijd van woning naar werk relatief kort is aangezien de oprit van de snelweg of het treinstation dichtbij aanwezig is.

GROEIKERNEN EN KLEINERE PLAATSEN

Bij groeikernen of kleinere plaatsen liggen de wijken direct aan de kern van de plaats. Wat het voordeel heeft dat veel voor-zieningen en de relatie tot het centrum van de plaats in een goede verbinding tot elkaar staan.

17

AETSVELD

CENTRUMWEESP

AETSVELD

CENTRUMWEESP

OPBOUW VAN DE WIJK

Een globaal bestemmingsplan had naast het structuurplan een sturende en structure-rende functie in bloemkoolwijken. In het bestemmingsplan werd een grove opzet van de wijk geschetst, bepaald het programma van wonen en ‘overige bestemmingen’. In dit vlekken plan werden onder andere dichtheden vastgelegd, waarbij de verkaveling uitgewerkt werd door een architect.Structurerende elementen op het schaalniveau van de wijk zijn:- Rand van de wijk- Infrastructuur- Voorzieningskern van de wijk- Groen Blauw netwerk- Bebouwingsstructuur

RAND VAN DE WIJK

- Grillig groen, veelal bestaande uit hoge struiken en bomen, als uitloopgebied naar het platteland/rest van de stad. Soms ook begrensd met een watergang. Hierdoor is de wijk naar binnen gericht en een introvert karakter. Ten opzichte van andere stadsdelen en/of het platteland.- Stedenbouwkundige structuur ondersteund de culturele onderlaag niet. Alleen land-schappelijke elementen werden behouden en kregen hun plek in het ontwerp.

INFRASTRUCTUUR

- De ruimtelijke hoofdstructuur van de wijk wordt gevormd door één of enkele inprik-kers in de vorm van lus of vertakkingstructuur, die toegang bieden voor het verkeer van de wijk. De ontsluitingsweg van de wijk meandert langs woonerven, groen, water en voorzieningskern van de wijk.- Anoniem beleving ontstaat door verwilderd groen langs wegen en een brei aan kron-kelige straten waaraan groeperingen van huizen liggen.

VOORZIENINGSKERN VAN DE WIJK

- Meeste en voornaamste voorzieningen liggen geclusterd in de wijk. Vaak neemt dit cluster een centrale plek in de wijk in. Voorzieningen zoals supermarkten, drogist, café, friettent, chinees, kapper, fotograaf, groenteboer, bakker, slager, stomerij, apotheek, fy-siotherapeut of fietsenwinkel.- Relatief veel voorzieningen voor een wijk. Wat opvallend is ten opzichte van andere wijken, die niet per se hun eigen voorzieningenkern kennen.- ruimtelijke organisatie is een mall wat een introvert karakter heeft. Waardoor de bui-tenruimte vaak bestaat uit een parkeerplaats en weinig groen of ontmoetingsruimte buiten het gebouw zelf. Ontmoeting vindt plaats binnen de mall.

GROEN BLAUW NETWERK

- Langzaam verkeersnetwerk dat leidt van de woning naar de kern van wijkvoorzieningen, speelvel-den en sportvoorzieningen. Om de straat als erf te kunnen gebruiken, moest het grootste deel van het woonmilieu gevrijwaard worden van rijdende en geparkeerde auto’s. Inspiratie komt vanuit een ‘Radburn-verkaveling’ (Zie de bijlage op bladzijde 133) waarvan kleine clusters woningen, gekoppeld waren aan autovrije voetpaden. De kleine clusters woningen waren omgeven door groen waarin langzaamsverkeerspaden leidden naar de belangrijkste voorzieningen van de wijk. - Vaak bestaat wijk groen uit pionierssoorten die snel groeien en een grote omvang hebben, vaak bedoeld als tijdelijk invulling, wat in sommige gevallen geleid heeft tot wildgroei. Waar bewoners zelf hun wensen en behoeften de ruimtes vorm zouden geven. Vaak is bewonersparticipatie uitgebleven.- Sommige wijken kennen een meanderende beek die diagonaal de wijk doorkruist. In andere ge-vallen bevindt het water zich aan de rand van de wijk. Een combinatie tussen doorkruizen en aan de rand van de wijk komt echter ook voor.

BEBOUWINGSSTRUCTUUR

- Bestaat aan een aaneenschakeling van woonerven (nadere uitleg op bladzijde 21 ). - Vaak is bij deze wijken alleen een vlekkenplan opgesteld waarbij dichtheden als enige randvoor-waarden zijn vastgesteld.- In woonerven kunnen ook kleine bedrijfjes voorkomen. Vaak hebben woonerven echter alleen een woonfunctie.

19

KENMERKEN VAN WOONERVEN

Het erf een weerklank vond als een open gebied rond een vrijstaand huis, of als de veelzijdige buitenruimten van het boerenerf. ‘’Boerenerf gedefinieerd als een al of niet omheind stuk grond met gebouwen en onbebouwde ruimten, die sa-men een eenheid vormen. De onbebouwde ruimten tussen en rondom de boerderij en de bijgebouwen bestaan uit een tuin en de agrarische gebruiksruimte. De boerentuin is dat deel van het erf waarop nuts- en/of sierplanten gekweekt worden: groenten en/of bloemen, maar ook fruit, genees- en keukenkruiden. Op andere delen van het erf, bijvoorbeeld bij de mesthoop, het kippenhok of andere overhoekse groeiden vroeger allerlei interessante planten, zowel wilde soorten als verwilde soorten als verwilderde cultuurplanten.’’ Naast het boerenbedrijf en de woonruimte is naast deze functionele buitenruimte ook speciale aandacht en ruimte voor beplan-ting die vrijheid bieden voor planten,struiken en bomen om te groeien. Vaak afgedaan als snippergroen in bloemkoolwijken.

ONTMOETING

Een erf zou met de collectieve ruimte tot zelfontplooiing, zelfbeschikking,toe-eigening en ontmoeting. Doordat de grove opzet van structuurplannen en globale be-stemmingsplannen kreeg de architect veel vrijheid en ruimte voor creativiteit om woonerven te ontwerpen en vorm te ge-ven. Waarbij woningen door architecten als schakelelemen-ten voor het grotere geheel gebruikt werden en ontstond er naast massaproductie aan woningen, een onophoudelijke zee van woningen. Door deze flexibiliteit is een enorme va-riëteit aan verschillende uitvoeringen en interpretaties van woningerven ontstaan.

Herinrichting van een straat tot woonerf (Bach 1983)

21

DE OPBOUW VAN EEN WOONERF

Een woonerf is uit verschillende domeinen en overgangen opgebouwd. De volgende domeinen en overgangen kunnen onderscheiden worden.

- COLLECTIEF

- PRIVE

- OVERGANGSZONE NAAR HET ERF

- OVERGANGSZONE NAAR PUBLIEK DOMEIN

COLLECTIEF

- Woningen bakenen het terrein van het erf af- De kenmerken voor een bloemkoolwijken.-Collectief, waar-bij het gebruik een ontmoetingsplek is tussen de directe buurt-bewoners. S’avonds, middernacht en de ochtend gebruikt als parkeerruimte en s’middags voor spelende kinderen. - Verkeersysteem gelijk aan elkaar voetganger, auto, fietser en spelende kinderen- Inrichtingselementen zoals speelvoorzieningen en objec-ten (wipkip, speelhuis met glijbaan, zandbak, klimhek en schommels) - Snelheidsremmende maatregelen

PRIVE

- Een erf bestaat vaak uit een groepering woningen rondom een collectief, ontworpen door dezelfde architect of samen-werkingsverband tussen verschillende architecten. - Schakeling, verspringing in woningrijen zorgen voor di-versiteit en benadrukken de menselijke schaal in woonerven. Herhaling geeft een vorm van gelijkheid.

- Bestaat uit een gemengd programma van eengezinswonin-gen, HAT eenheden (Huisvestiging voor Alleenstaanden en Tweepersoonshuisden), koop en huurwoningen. In het begin stadium is ook gepleit dat mensen bedrijfjes aan huis mochten beginnen. In zeer weinig bloemkoolwijken is dit echter uitge-voerd. Het aantal koopwoningen is in de bloemkoolwijken ech-ter dominant, ten op zichtte van huurwoningen.- Achtertuinen grenzen aan een hoofdstructuur zoals een groe-ne uitloper van park of singel- De overgangen van privé en openbaar zijn vormgeven via een overgangszone die in de typologische architectonische eenheid opgenomen is. Deze bouwkundige overgangselementen dragen bij aan het gebruik en beleving van het erf, het zijn sociaal ruim-telijke elementen, die zowel buiten de woning als binnen in de woning liggen.- Opvallend van de woningplattegrond van deze periode is dat de keuken naar de voorzijde van de woning geplaatst is. De peri-odes ervoor was het gebruikelijk dat de woonkamer aan geposi-tioneerd was aan de voorzijde van de woning. Het verschil is dat men nu via de hal eerst de keuken binnenkomt in plaats van de woonkamer.

OVERGANGSZONE NAAR HET ERF

- Om de privacy de bewoners te garanderen wordt gebruik ge-maakt van overgangselementen. Overgangselementen aan het domein naar het erf, zoals een carport, berging, balkon, over-stek, plantenbakken, patio, voortuinen en of fysieke en visuele barrières tussen de domeinen Overgang kan gezien worden als voorkant van de woning.- De relatie tot de erf is anders doordat de keuken in plaats van de woonkamer aan de voorzijde van de woning ligt. Het voor-deel hiervan is dat dit meer privacy oplevert ten opzichte van het collectieve terrein.

PRIVE PRIVEPRIVE naar OPENBAAR

PRIVE naar

COLLECTIEF

PRIVE naar

COLLECTIEF

PRIVE naar

OPEN-BAAR

COLLECTIEF

OVERGANGSZONE PUBLIEK DOMEIN

- De overgangszone aan de achterzijde van de woning is vaak niet vormgegeven en overgelaten aan de bewoners zelf. Hierdoor zijn komen vaak harde, hoge erfafscheidingen voor zoals schuren en hekwerken, met poortjes naar de publieke ruimtes. Minder vaak komen zachte hoge overgangen voor zoals hagen, struiken, bo-men en struweel.- Doordat de woonkamer aan de achterzijde zich bevindt van de woning is daar vanuit zicht over het achterliggende land-schap. Mits er geen hoge afscheidingen door de bewoners zijn geplaatst.- De Publieke zones bestaan vaak uit groenzones, ecologische-zons meestal bestaand uit een watergang met een groene berm. Het kan ook op een steeg aansluiten van een ander woonerf.

23

LINKS principe hoe een woonerf opgebouwd isBOVEN: Een woonerf volgens de ANWB 1976RECHTS: Veranderde plattegrond van een wening

Naast deze ruimtelijke kenmerken en problemen is er ook veel veranderd op sociaal vlak. Die op hun beurt het concept van woonerven niet altijd even goed ondersteunen en zelfs problemen kunnen veroorzaken. De belangrijkste verande-ringen op sociaal vlak zijn:

VERANDERENDE SAMENSTELLING VAN HUISHOUDENS

Bloemkoolwijken zijn vooral ontworpen op gezinnen. Sommige wijken kennen een mix van HAT eenheden, toch ligt de focus op gezinnen met kinderen. Terwijl nu er steeds meer vraag komt naar tweepersoonshuishoudens en een-persoonshuishoudens. Dit heeft veel gevolgen voor het ont-werp van buitenruimtes maar ook gebruik van de woningen en overgangen van privé naar openbaar/collectief. Zo zou-den hoven bijvoorbeeld niet altijd gericht te hoeven zijn op kinderen, maar zou een invulling gezocht kunnen worden die gericht is op een- of tweepersoonshuishoudens. Ook wordt het interessanter om andere doelgroepen dan gezin-nen aan te spreken, zoals starters

VERANDERING IN EIGENDOM

Steeds meer bewoners zijn eigenaar geworden van een wo-ning. Er zijn veel meer koopwoningen dan huurwoningen ten opzichte van de jaren zeventig. Dit zorgt voor en andere relatie tot de omgeving dan wanneer er echter huurwonin-gen staan. Mensen die een woning hebben zijn vaak veel meer betrokken met hun omgeving en willen hier graag ook meehelpen en denken.

VERANDERING IN HET AANTAL AUTO’S PER WONING

Het toenemende aantal autobezit zorgt ervoor dat er meer auto’s in de openbare ruimte staan. Het concept van woon-erven ondersteunt niet altijd de hoeveelheid auto’s even goed. Toch zijn er zeker ook verschillende opvattingen over woonerfwijken. Zo zag Niek de Boer een minimaal aantal au-to’s waarbij een mix van verschillende gebruikers waren op het erf. Terwijl Vahl woonerven als vluchtheuvels zag waarin de auto domineerde. De auto heeft zeker een dominantere rol gekregen in bloemkoolwijken, wat vaak ten koste gaat van andere gebruikers.

Een veranderende vraag

25

Afstudeerscriptie Arjan GerritsenLinksboven: Veranderende huishoudensamenstellingRechtsboven: Veranderende samenstelling van eigendom van woningenOnderaan: Veranderende Autobezit ten opzicht van het aantal woningen

De conclusie uit dit hoofdstuk is dat verschillende ontwikke-lingen (ruimtelijk, beleidsmatig en maarschappelijke trends) vanuit een bepaalde tijdsperiode tot verschillende proble-men leiden tot verschillende schaalniveaus. Het schema laat zien hoe de problemen tot stand zijn gekomen en wat de problemen precies zijn. Bijvoorbeeld de crisis rond de jaren tachtig heeft negatieve gevolgen op elk schaalniveau (erven, wijk en stad). Dit komt voornamelijk door hogere dichtheid en verarming van keuzes voor verschillende materialen. De crisis is voor de overzichtelijkheid van het schema niet opge-nomen. De meest prominente problemen komen tot stand door nadelige combinaties van verschillende gebeurtenis-sen in verloop van tijd. Hieruit is een tijdslijn (geel, oranje en rood) samengesteld die tot een specifiek probleem leidt.

- Erven

Het voornaamste probleem is welk gebruik (autorijden, fiet-sen, parkeren, spelen, recreëren) hoort waar in het erf en wordt op een veilige en verantwoorde manier toegepast. Dit probleem is tot stand gekomen door een combinatie van ruimtelijke en maatschappelijke trends. Ruimtelijke ken-merken van de jaren 60, zoals grootschalige hoogbouw, monofunctionaliteit, anonimiteit en geen relatie tot de land-schappelijke ondergrond, zorgden voor een tegenreactie en nieuwe gedachtestromen. Het nieuwe concept van het woonerf is ontstaan vanuit verschillende gedachtestromen zoals: kleinschaligheid, functiemenging, ontmoeting, collec-tiviteit en landschappelijke elementen.De toename van autogebruik en autobezit, gecombineerd met maatschappelijke trends, zorgt ervoor dat het concept van het erf onder druk komt te staan. De inrichting van het erf is niet berekend op grote hoeveelheid auto’s. Met als ge-volg dat auto’s overal geparkeerd staan. De stedenbouw-kundige ontbrak om keuzes te maken in de hoofdstructuur daardoor hadden architecten vrij spel om hun eigen erf te ontwerpen. Met als gevolg dat er een aaneenschakeling van erven ontstond waarbij de auto geen duidelijke plaats heeft. Dit leidt tot verschillende conflicten zoals een veilige ruimte voor spelende kinderen.-

Wijk

Op wijkniveau ontbreekt het aan een duidelijke oriënta-tie binnen de wijk.Vaak is er een onduidelijke ruimtelijke sturing naar relatie tot gebouwen, openbare ruimte en voorzieningen,waardoor er een desoriëntatie ontstaat . Dit is voornamelijk voortgekomen vanuit het gedachtegoed op beleidsmatig vlak van de jaren zeventig. Door globale be-stemmingsplannen en vlekkenplannen is er geen concrete hoofdstructuur door de stedenbouwkundige opgesteld, dit is voornamelijk overgelaten aan architecten en bewoners.. Architecten kregen hierdoor zoveel invloed op het ontwerp van de bloemkoolwijken dat er geen duidelijke structuur is ontworpen. De ambitie om de bewoners mee te laten partici-peren in de planvorming kwam vaak niet tot stand.

- Stad

Op stadsniveau ontbreekt een duidelijke identiteit voor de bloemkoolwijken. Ondanks dat er ruimtelijk gezien land-schappelijke elementen van de bestaande situaties zijn over-genomen in de planvorming, is er ook kunstmatig vaak een abrupte overgang van het landschap naar de omliggende stad aangelegd. Voortgekomen uit het idee dat de wijken geen overlast zouden bieden aan het buitengebied. Deze overgang bood een recreatief rondje waarbij om de gehele wijk gelopen kon worden. Wat leidt tot een kunstmatige afscheiding tus-sen de wijk, het omliggende landschap en andere stedelijke wijken. Dit gecombineerd met het beleidsmatige kenmerk waarbij vooral de focus lag op het kleinschalige niveau (de er-ven) werden de grote wijk en stadsniveau amper ontworpen. Dit proces werd versterkt door algemene planvorming van globale bestemmingsplannen en vlekkenplannen. Daarnaast speelt ook een maatschappelijke trend mee dat de gezingrote afneemt. Met als gevolg dat er meer eenpersoons- en twee-persoonshuishoudens zijn gekomen. Het imago is niet gekoppeld aan de omgeving (omliggende landschap of stadsdelen). Het is de kleinschaligheid die er-voor zorgt dat er een ratjetoe ontstaat van huizen, groen, we-gen en geparkeerde auto’s.

De Problemen

27

Afstudeerscriptie Arjan Gerritsen

1960

1970

1980

1990

2010

/TIJDSBEELD /ONTWIKKELINGRUIMTELIJKE KENMERKEN- GROOTSCHALIGE HOOGBOUW- MONOFUNCTIONALEIT- ANONIMITEIT- GEEN RELATIE TOT ONDERGROND

ARCHITECT - KRIJGT VEEL KEUZEVRIJHEID OM ZIJN OF HAAR IDEEEN UIT TE VOEREN

ERVEN- COLLECTIVITEIT, KLEINSCHALIGHEID, ONTMOET-ING EN FUNCTIEMENGING ZORGEN VOOR CON-CEPT VAN ERVEN

WELK GEBRUIK (AUTORIJDEN, FIETSEN,WANDELEN, PARKEREN, SPELEN, RECREEREN) HOORT WAAR IN HET ERF OP EEN VEILIGE EN VERANT-WOORDE MANIER GECOMBINEERD WORDT ?

ONDUIDELIJKE ORIENTATIE IN DE WIJK WAARDOOR ER EEN ONDUIDELIJKE RUIMTELIJKE STURING EN RELATIE ONTSTAAT NAAR GEBOUWEN, OPEN-BARE RUIMTE EN VOORZIENINGEN.

AMPER SPRAKE VAN HIERACHIE IN DE WIJK. GELIJKHEID WAS IN DE PERI-ODE NA DE OORLOG EEN BELAN-GRIJK THEMA

MEERDERE ARCHITECTEN VOEREN ALLEMAAL HUN EIGEN VLEK UIT. DIT GEBEURT ECHTER MET WEINIG SU-PERVISIE OP HOGERE SCHAALN-IVEAUS WAARDOOR EEN AANEEN-SCHAKELING VAN VERSCHILLENDE VLEKKEN ONTSTAAT

LANDSCHAP EN OMGEVING- LANDSCHAPPELIJKE ELEMENTEN UIT HISTORIE OPGENOMEN IN PLAN- EEN GROENE RAND WORDT RIGOUREUS AANGE-LEGD OM DE WIJK OM HET OMLIGGENDE LAND-SCHAP ZO MIN MOGELIJK TE BELASTEN

BEWONERSINSPRAAK- COLLECTIVITEIT ALS AMBITIE DIT IS IN DE PRAK-TIJK BIJNA NIET TOEGPAST

STEDEBOUWKUNDIGE- DOOR GLOBAAL BELEID EN TOESPITSING OP KLEINSCHALIGHEID WEINIG INVLOED OP PLANVORMING

TEGENREACTIE RUIMTELIJKE KENMERKEN- KLEINSCHALIGHEID- FUNCTIEMENGING- ONTMOETING- COLLECTIVITEIT- LANDSCHAPPELIJKE ELEMENTEN

BELEID- GLOBALE BESTEMMINGSPLAN- VLEKKENPLAN

ONTWIKKELING MOTORVOERTUIGEN- TOENAME AUTOBEZIT - HOGER GEBRUIK VAN DE AUTO

VERANDERENDEBEVOLKINGSSAMENSTELLING- AFNAME GEZINSGROTE- TOENAME EENPERSOONHUISHOUDENS- TOENAME TWEEPERSOONHUISHOUDEN

ONDUIDELIJK IMAGO, GEEN STERK EIGEN KARAKTER EN OOK AFGEZON-DERD VAN HET LANDSCHAP EN STAD.

AFZONDERING VAN LANDSCHAP EN STAD WAARDOOR EEN ONDUIDELIJK IMAGO ONSTAAT

ERVEN

WIJK

STAD

MODERNISME

BLOEMKOOLWIJKEN

BLOEMKOOLWIJKENCRISIS

MAATSCHAPPELIJKE TRENDS

MAATSCHAPPELIJKE TRENDS

/PROBLEEM

Inventarisatie & Analyse over Bloemkoolwijken

In dit tweede deel zal een inventarisatie en analyse gemaakt worden voor twee verschillende bloemkoolwijken. Deze wij-ken zijn geselecteerd om de ruimtelijke kenmerken en pro-blemen zichtbaar te maken. Deze ruimtelijke kenmerken en problemen zijn besproken in deel één (nadere uitleg blad-zijde 13 - 23). Het betreft de wijken:

- Heeswijkse Kampen, Cuijk, Noord-Brabant.- Aetsveld, Weesp, Noord-Holland.

De geselecteerde wijken zijn naast het voldoen van ruimte-lijke kenmerken en problemen gekozen om de factoren van jaartal, ruimtelijke opzet, sociaalruimtelijke kenmerken en beschikbaarheid van kennis en relevantie voor het bureau LOS Stadomland.

Onderzochte wijken

Afstudeerscriptie Arjan Gerritsen31

BLOEMKOOLWIJKEN IN NEDERLAND

AETSVELD, WEESP

HEESWIJKSE KAMPEN, CUIJK

Op deze pagina’s is een vergelijking gemaakt tussen ver-schillende wijken op basis van verschillende empirische gegevens met de hedendaagse huidige gegevens. Beide wijken zijn in 1979 begonnen met de bouw. De planning voor Aetsveld was drie keer zo groot te worden, maar in 1983 was de bouw van de wijk klaar tot de huidige grote. In de leeftijdscategorieën van Aetsveld is bijna de helft van de mensen (48%) boven de 45 jaar terwijl in Cuijk de leef-tijdscategorie tussen de 25 tot 45 jaar ligt. De gemiddelde gezinsgrote in Aetsveld is 2,3 ten opzichte 2,5 in Cuijk. De wijk in Weesp maakt de verdeling van huishoudens: gezin-nen (39%) , tweepersoonshuishoudens (32%) (gezinnen zonder kinderen) en eenpersoonshuishoudens (29%). In Cuijk is de verhouding ongeveer gelijkwaardig verdeeld dit in tegenstelling tot Weesp waarbij de gezinnen de meerderheid uitmaken. Beide wijken hebben gemiddeld per huishouden één auto. In Aetsveld liggen de gemiddelde huizenprijzen rond het landelijk gemiddelde terwijl in Cuijk deze prijzen onder dit gemiddelde liggen. Weesp kent ook een afname van het aantal woningen dat te koop staat, terwijl in Cuijk dit aantal toeneemt.

Demografische gegevens

AETSVELD, WEESP

33


HEESWIJKSE KAMPEN, CUIJK

In de inventarisatie zullen verschillende schaalniveaus be-sproken worden, de stad, de wijk en het erf. Het stadsniveau zal zich richten op de positionering van voorzieningen, infra-structuur (stroomwegen en spoorlijnen) en het bestaande landschap met hoofdstructuurdragers. Op het niveau van de wijk zullen verschillende categorieën besproken worden over het blauw- en groennetwerk, bebouwingsstructuur en infra-structuur. Er wordt een onderverdelingafgesloten van ver-schillende groeperingen van bebouwing (erven genoemd) met verschillende ruimtelijke kenmerken. Deze onderver-deling wordt voor beide wijken aangehouden, waarbij eerst Aetsveld in Weesp behandeld wordt is en daaropvolgend de wijk Heeswijkse Kampen in Cuijk.

Opbouw van de inventarisatie

35


Weesp ligt ten zuiden van het IJmeer en ten oosten van Amsterdam. Het landschap maakt deel uit van een Noordelijk laagveengebeid. Wat het opvallend is, is dat de bodemsoort onder de wijk uit zware klei bestaat en niet uit veen zoals de andere wijken van Weesp. Weesp ligt tussen twee structuur-dragende waterlopen namelijk de rivier de Vecht ten Oosten en ten westen het Amsterdams Rijnkanaal. Aetsveld ligt aan een patroon van verschillende sloten, uit een typische laag-veengebied. Dit houdt voor het landschap in dat er lange diepe stroken land met daaromheen sloten zijn gelegen.

INFRASTRUCTUUR, ROUTES EN VOORZIENINGEN

Aetsveld ligt autonoom gelegen ten opzichte van andere stadsdelen van Weesp omdat deze afgesneden door de N236. Dit leidt ertoe dat er maar enkele toegangswegen zijn die toegang bieden tot de meeste voorzieningen van Weesp: centrum, scholen en sportvelden, etc. De centrumroute is de enige verbinding voor gemotoriseerd verkeer om andere stadsdelen van Weesp te bereiken. Voor de fietsers is er nog een extra route via een tunnel onder de N236 naar het cen-trum en andere stadsdelen van Weesp. Het voordeel van de ligging aan de N236 is dat de bereikbaarheid naar andere plaatsen zoals Amsterdam, Schiphol, Utrecht en Haarlem zeer goed is. Ten westen van Aetsveld ligt één recreatieve route die in verbinding staat tot het buitengebied en een toegangsroute biedt naar het zwembad (Groene stip) en het laagveenlandschap.

Stadsniveau, Weesp

37


Het blauw- en groennetwerk vormt een aangename mal tussen de erven en infrastructuur. Het netwerk van groen valt onder te verdelen in verschillende categorieën die on-derdeel uit maken van een hoofdstroomweg, geluidswal, rand van de wijk of verweven in de ervenstructuur .Langs de hoofdstroomweg liggen groene zones waarin soms bo-menrijen, boomgroeperingen of struiken en in andere ge-vallen grasvelden zijn. Naast de stroomweg ligt een herken-bare grote waterplas. Het blauwe netwerk wordt naast deze grote waterplas gevormd door een slotenpatroon en kent een groene zonering rond de sloten die een bijdrage levert op het wijkniveau van het blauw- en groennetwerk . Naast deze sloten kan in bijna alle gevallen gewandeld worden. Een voortzetting van het slotenpatroon in het buitengebied is terug te vinden in de ruimtelijke opzet van de wijk. Het slotenpatroon verzorgt ook de waterberging van de wijk. Ten

Noorden ligt een opgeworpen landlichaam dat als geluidswal functioneert met daarop een hoge concentratie bomen en struiken. De ervenstructuur kent vooral collectieve ruimtes: die gebruikt worden om te spelen of siergroen met als functie een florissante uitstraling van de wijk.

Groenstructuur, Aestveld

1 2 3

4 5 6

1 2 3

4 5 6

39


1

2

3

4

6

5

Infrastructuur, AetsveldVoor de infrastructuur zijn verschillende soorten dwarspro-fielen te definiëren, die hun eigen profiel kennen. De profie-len zijn gekoppeld per kleur met een stip en die correspon-deert met de kleur op de kaart. De hoofdstroomweg (rood) kent een breed profiel met een tweebaansweg en daarnaast een suggestiestrook voor de fietser, om deze weg heen ligt een groenzone met bomenrijen en groeperingen van bo-men, struiken en gras. De doodlopende weg (oker) kent vaak een breed profiel vanwege een collectieve ruimte die centraal in het erf gelegen ligt. Deze veelal groene zone kent in de meeste gevallen een afscheiding van hagen en is groen ingericht met bomen en speeltoestellen. Rondom de collec-tieve ruimte wordt geparkeerd en de bebouwing met voor-tuinen is naar de collectieve ruimte gericht. De doorlopende weg (oranje) kent een smal profiel waarlangs auto’s langs of haaks geparkeerd worden, in sommige gevallen komen hier ook bomenrijen in voor. De steeg (paars) is een smal ach-terpad met aan beide kanten achtertuinen met bebouwing. De steeg (blauw) kent een smal pad met aan een zijde een achtertuin met bebouwing en aan de andere zijde een open ruimte.

41


Ondanks de meest voorkomende functie van gebouwen wo-nen is, komen er ook belangrijke functies als een sporthal, basisschool, sportvelden en bedrijven aan huis voor. Centraal in de wijk ligt een voorzieningscluster, met een supermarkt, snackbar, sporthal en basisschool. Aan de buitenrand liggen de recreatieve voorzieningen zoals voetbalvelden, sportvel-den, speeltuin en skatepark. In de erven in de wijk zelf ko-men bedrijven aan huizen voor. Enkele voorbeelden hiervan zijn: gezondheidszorg, tandartspraktijk, kinderopvang, ver-huurbedrijfjes of logistieke bedrijven.

DICHTHEID

De meeste voorkomende bebouwingsvorm is geschakel-de laagbouw, typerend voor bloemkoolwijken. Dit dateert nog vanuit de kleinschalige gedachtegoed uit de jaren 70. Daarnaast komen ook gestapelde woonvormen voor, ver-spreid over verschillende erven in de wijk. Op enkele plekken komt een lossere woonvormen voor zoals halfvrijstaande en vrijstaande bebouwingstypen.

Bebouwingstructuur, Aetsveld

DICHTHEID

FUNCTIES

BASISSCHOOL SPORTVELD BEDRIJF AAN HUIS

SUPERMARKT &

SPORTHAL

1

1

2

2

3

3

4

4

43


1

1

2

3

4

2

3

4

Ervenstructuur, AetsveldDe bebouwingstructuur is onder te verdelen in verschillende entiteiten van gelijkwaardige woningen.

GESLOTEN BOUWBLOK

- Omsloten collectieve binnenruimte met bouwblokken- Bouwblokken sluiten voornamelijk met de achtertuin aan op de binnenruimte- Parkeren komt soms voor in de binnenruimte- Doorlopende straten voor gemotoriseerd verkeer- Vaak komen steegjes voor die leiden naar de collectieve binnenruimte

HALF OPEN BOUWBLOK

- Enkele bouwblokken omsloten met een collectieve buitenruimte- De bouwblokken zijn voornamelijk met de voorkant naar de buitenruimte gericht- Parkeren vindt vaak plaats in de binnenruimte- Doorlopende straten of doodlopende straten voor gemo-toriseerd verkeer

45


GESLOTEN BOUWBLOK

LEGENDA

HALF OPEN BOUWBLOKLOSSE BOUWBLOKBOUWBLOK ALS PRIVE EILAND

0 20 30 40 50

LOSSE BOUWBLOKKEN

- Bouwblok vaak aan de rand van groen- of blauwstructuur van de wijk- Mogelijkheid een rondje aan de buitenrand van de wijk te lopen- Achtertuin naar de rand van de wijk gepositioneerd- Parkeren aan de voorzijde van de woning- Doorlopende straat

PRIVÉ EILAND

- Bouwblok gevormd door privé eigendom van de kavels, waardoor een privé eiland ontstaat.- Openbare ruimte alleen toevoer van auto’s of het parke-ren van voertuigen- Parkeren vindt meestal plaats op de kavel zelf, door mid-del van een garage of carpoort- Doorlopende straten

Ervenstructuur, Aetsveld

47


GESLOTEN BOUWBLOK

LEGENDA


0 20 30 40 50

Cuijk ligt gelegen ten zuiden van Nijmegen en de Maas. Het landschap valt onder de Maasvallei, met als kenmerk van de bodemsoort het voorkomen van lichte en zware zwavel. De Maas vormt ook de belangrijkste structuurdrager vanuit Cuijk en dit is ook de reden waarom de plaats op die plek ligt. De wijk kent een autonoom karakter doordat hij wordt afgesneden door de N321 ten Zuiden en ten oosten door hoogspoor. Aan de rand van de wijk liggen enkele entrees die bestaan uit rotondes naar de N321. Deze leiden naar het centrum en andere voorzieningen (winkels, scholen en sportvelden). Voor onder andere fietsers zijn er aparte doorsteken gemaakt om de diverse stadsdelen te bereiken.

NIEUWBOUWWIJK

Ten Noorden van de wijk wordt momenteel een nieuwbouw-wijk aangelegd. Van de diverse voorzieningen is de basis-school al gebouwd en is er een waterplas aangelegd ge-naamd de Kraaijenbergse plassen. Enkele recreatieve routes leiden via een half open landschap naar de Kraaijenbergse plassen waar de belangrijke kansen voor recreatie liggen.

Stadsniveau, Cuijk

49

Afstudeerscriptie Arjan GerritsenBOVEN

De groenstructuur is vooral aan de randen van wijk te vin-den. Deze maakt onderdeel uit van een stroomweg met daarnaast een opgeworpen landlichaam dat als geluidsmuur of hoogspoor functioneert. In de wijk is veel verharding. De meeste bomen door de hele wijk zijn klein, dit is een ge-volg door de veel toegepaste verharding. Dit geeft een stenig karakter waardoor het groen niet beleefd wordt. Binnen het wijkniveau zijn twee openbare ruimtes. Een die voldoet als waterberging bestaande uit een waterplas met een fontein, de ander voor het gebruik van speelvelden met speeltoestel-len en sportvelden. Op het niveau van de erf bestaat de func-tie van het groen juist uit siergroen.

Groenstructuur, Heeswijkse Kampen

1 2 3

4 5 6

51


12

3

4

5

6

Voor de infrastructuur zijn verschillende soorten dwars-profielen te definiëren, die hun eigen profiel kennen. De profielen zijn gekoppeld per kleur met een stip en corres-pondeert met de kleur op de kaart. Bijna dezelfde indeling kan gemaakt worden als bij Aetsveld, met als toevoeging de parkeerstraat (Groen). De parkeerstraat heeft als kenmerk een deel verharde weg met op smalle stukken aan beide zij-den haag en op bredere stukken grasstroken met bomen. Deze weg grenst aan de achterkant van de tuinen, waarin ge-parkeerd wordt. Overeenkomende profielen zijn: de hoofd-stroomweg, de doodlopende weg, de doorlopende weg, de steeg. De hoofdstroomweg (rood) kent een breed profiel met een tweebaansweg en daarnaast een suggestiestrook voor de fietser, om deze weg heen ligt een groenzone met bomenrijen en groeperingen van bomen, struiken en gras. De doodlopende weg (oker) kent vaak een breed profiel van-wege een collectieve ruimte die centraal in het erf gelegen ligt. Deze veelal groene zone kent in de meeste gevallen een afscheiding van hagen en is groen ingericht met bomen en speeltoestellen. Rondom de collectieve ruimte wordt gepar-keerd en de bebouwing met voortuinen is naar de collectieve ruimte gericht. De doorlopende weg (oranje) kent een smal profiel waarlangs auto’s langs of haaks geparkeerd worden, in sommige gevallen komen hier ook bomenrijen in voor. De steeg (paars) is een smal achterpad met aan beide kanten achtertuinen met bebouwing.

Infrastructuur, Heeswijkse Kampen

53


Deze wijk kent naast wonen ook andere functies. Met komst van de nieuwbouwprojecten is er ook nieuwe brede basis-school toegevoegd aan de rand van de wijk. Daarnaast kent de wijk vooral kleinschalige voorzieningen zoals bedrijf-jes aan huis of kleine praktijken, zoals kappers, snackbar, tandarts en enkele verhuurbedrijfjes. De woonvorm bestaat voornamelijk uit geschakelde laagbouwwoningen. Met een spreiding van gestapeld wonen, dat vooral op hoekpunten voorkomt. Sommige erven bestaan uit (half)vrijstaande wo-ningen. Met name woningen aan de hoofdstroomweg be-staan uit half vrijstaande of vrijstaande woningen.

Bebouwingsstructuur, Heeswijkse Kampen

DICHTHEID

GESTAPELD

FUNCTIES

SPORTVELD BEDRIJF AAN HUIS BEDRIJF AAN HUISBASISSCHOOL

GESCHAKELD HALF VRIJSTAAND VRIJSTAAND

1

1

2 3 4

3 42

55


1

1

2

3

4

2

3

4

De bebouwingstructuur is onder te verdelen in verschillende entiteiten van gelijkwaardige woningen.

GESLOTEN BOUWBLOK

- Omsloten collectieve binnenruimte met bouwblokken- Bouwblokken sluiten voornamelijk met de achtertuin aan op de binnenruimte- Parkeren komt soms voor in de binnenruimte- Doorlopende straten voor gemotoriseerd verkeer- Vaak komen steegjes voor die leiden naar de collectieve binnenruimte

HALF OPEN BOUWBLOK

- Enkele bouwblokken omsloten met een collectieve buitenruimte- De bouwblokken zijn voornamelijk met de voorkant naar de buitenruimte gericht- Parkeren vindt vaak plaats in de binnenruimte- Doorlopende straten of doodlopende straten voor gemo-toriseerd verkeer

Ervenstructuur, Heeswijkse Kampen

57


GESLOTEN BOUW

LEGENDA

HALF OPEN BOUWLOSSE BOUWBLOKBOUWBLOK ALS PRIVE EILAND

LOSSE BOUWBLOKKEN

- Bouwblok vaak aan de rand van groen- of blauwstructuur van de wijk- Mogelijkheid een rondje aan de buitenrand van de wijk te lopen- Achtertuin naar de rand van de wijk gepositioneerd- Parkeren aan de voorzijde van de woning- Doorlopende straat

PRIVÉ EILAND

- Bouwblok gevormd door privé eigendom van de kavels, waardoor een privé eiland ontstaat.- Openbare ruimte alleen toevoer van auto’s of het parke-ren van voertuigen- Parkeren vindt meestal plaats op de kavel zelf, door mid-del van een garage of carpoort- Doorlopende straten

Ervenstructuur, Heeswijkse Kampen

59


GESLOTEN BOUWBLOK

LEGENDA


0 20 30 40 50

In de analyse zal een waardering worden toegekend, waar-bij een onderverdeling is gemaakt van verschillende on-derwerpen. De waardering wordt toegekend waarbij goed functioneerde en slecht functionerende situaties. Deze onderwerpen zullen per wijk besproken worden. Eerst zal Weesp besproken worden en vervolgens Cuijk. Waaruit een conclusie zal volgen over de probleemstelling in ruimtelijke zin. De waardering is in sommige gevallen visueel groen (positief) en rood (negatief) weergegeven. De verschillende onderwerpen komen voort uit de gedachtegangen vanuit de jaren 70. De onderwerpen zijn: stadsniveau, rand van de wijk, stroomweg, belangrijke openbare ruimtes en langzaam verkeer en erven.

STADSNIVEAU

Op stadsniveau zal over entrees van gemotoriseerd verkeer en fietsdoorsteken, voorzieningen en landschap worden ge-sproken. Op welke manier de interne en externe netwerken op elkaar aansluiten naar voorzieningen en het omliggende landschap. En op het gebied van herkenbaarheid en soci-ale veiligheid de entrees ervaren worden. Daarnaast is het imago onduidelijk omdat wegen en andere infrastructurele werken barrières vormen.

RAND VAN DE WIJK

Een van de gedachtegangen van de jaren 70 is, dat er een groene rand werd aangebracht. Een kunstmatige groene rand die een abrupte overgang is, van het buitengebied naar het geschakeld laagbouwmilieu. In deze groene rand kan een rondje langs de wijk gelopen worden. Deze rand heeft tot gevolg dat er maar enkele entrees voor de auto zijn en op een aantal plekken doorsteken voor fietsers.

STROOMWEG

Doordat er enkele entrees zijn, is er vaak maar een hoofdweg die toegang biedt tot de wijk. Voor de hoofdstroomweg is oriëntatie een belangrijk onderdeel en alles wat dat versterkt of afzwakt. Dus hoe kan ik op een logische manier mijn wo-ning vinden? Belangrijke openbare ruimtes en langzaam verkeer

Uit de jaren 70 is het idee om langzame verkeerroutes te kop-pelen aan de belangrijke openbare ruimtes. Hierdoor ontstaat er naast de stroomweg een ander systeem. Een systeem dat groen- en blauwnetwerken koppelt aan gebieden met de be-langrijke commerciële en sportieve voorzieningen.

ERVEN

Door combinaties van verschillende erven ontstaan er soms mogelijkheden die de gebruiksduidelijkheid van de erven niet ten goede komen.

Opbouw van de analyse

61


ERF

WIJK

LANGZAAM VERKEER & BELANGRIJKE OPENBARE RUIMTE

VERSCHILLENDE ERVEN

EIGENSCHAPPEN PER ERF

VERSCHILLENDE VORMEN VAN GEBRUIK

STROOMWEGRAND VAN DE WIJK

LANDSCHAP, VOORZIENINGEN & FUNCTIES

ENTREES

VOORZIENINGEN

LANDSCHAP

STAD

CENTRUM

WIJK

CENTRUM

NNAN

SSS

ENTREES

VOORZIENINGEN

LANDSCHAP

SSS

Aetsveld kent een sterk introvert karakter, zonder sterk ei-gen imago. Dit beeld ontstaat doordat de wijk van Weesp afgesneden wordt door de N236 met een groene verhoogde geluidswal bekleed met struweel en bomen, hierdoor vormt de wijk een eigen gebied die weinig met Weesp te maken lijkt te hebben. Dit introverte karakter wordt versterkt door-dat er een groene rand om de wijk is aangelegd die een ab-rupte overgang vormt tussen de wijk, andere stadsdelen en het buitengebied. Door de abrupte groene rand wordt een wijk een losstaand object van het omliggende landschap. Barrières zorgen ervoor dat er maar enkele toegangen ofwel entrees in verbinding staan tot het stedelijk landschap en barrières om de voorzieningen in de omgeving te bereiken. Deze entrees liggen op de logische plekken ten opzichte van verbinding tot het centrum, voorzieningen, scholen en sportvelden. Een probleem bij de entrees is dat knelpunten op samenkomst van het interne netwerk van de wijk (infra-structureel netwerk binnen de wijk) en extern netwerk buiten de wijk (infrastructuur buiten de wijk) samen komen. De en-trees en de groene rand zullen op de volgende pagina’s een waardering gegeven worden.

Stadsniveau, Weesp

63


Rand van de wijk, AetsveldEerst zullen voor de rand van de wijk de entrees besproken worden op deze pagina. Vervolgens zal per rand een waar-dering gegeven worden. De entrees krijgen per nummer een waardering,waarbij rood een overwegend negatieve waarde-ring is en groen een positieve.

1. Het goede aan deze rand is dat er ruimtelijke sturing is en veel overzicht, met de voorkanten en voortuinen naar de hoofdweg gericht. Goede ruimtelijke sturing komt door be-geleiding van bomen en voorkanten van woningen. Verder staat er ook nog een kunstwerk dat helpt bij de oriëntatie binnen de wijk. Overzicht komt doordat er veel zicht is en symmetrie in het wegprofiel. Een rustige uitstraling schept duidelijkheid in kleurgebruik van asfalt, grasvelden en ge-bakken klinkers . De duidelijke hiërarchie die is toegepast door een hoofdweg en een ventweg die daaraan parallel loopt, verscherpt tevens het overzicht.

2. De doorgang van de fiets is sociaal onveilig omdat er geen ogen (ramen) naar de openbare ruimte gericht zijn. Er zijn namelijk schuttingen naar de fietsroute gericht. Aan de route grenzen ook grasvelden met snelgroeiende groene struiken en bomen. Dit geeft een verwilderde uitstraling aan de ruimte. Daarbij komt dat de aansluiting van de fietsroute op de rest van de wijk niet goed op elkaar is afgestemd. Zo eindigt de aangegeven fietsstrook zonder verdere ruimtelijke sturing te geven.

3. De hoofdentree geeft in een keer een overgang van een besloten (verhoogde geluidswal met bomen en struiken) naar een open karakter (weids uitzicht). Dit is slecht omdat er weinig ruimtelijke sturing is. Zo zijn er achterkanten met schuttingen op de hoofdstroomweg gericht met daarvoor struiken en verschillende groepen bomen.

4. De fietsroute die in verbinding staat met het buitenge-bied heeft een negatieve waardering. Dit komt doordat er achterkanten met schuttingen naar de entree gericht zijn en er een schrale verbinding is. Zo moeten er verschil-lende bochten gemaakt langs schuttingen en zijkanten van woningen waardoor er onduidelijke ruimtelijke sturing en weinig sociale controle is.

RAND VAN DE WIJKNNAN

65


6

4.

1. 2. 3.

Het landschappelijke lint

Het landschappelijke lint ten westen van Aetsveld krijgt een positieve waardering omdat het lint een geleidelijke over-gang is van de wijk naar het buitengebied. De inpassing van het lint is op subtiele manier vormgegeven. Zo zijn de ach-terkanten van de wijk op sommige plaatsen niet zichtbaar door de verhogingen van het landschap. Hierdoor wordt vanaf het lint de wijk met achterkanten niet waargenomen. Een ander positief punt is dat er weids uitzicht is over het poldergebied. Ook zijn er recreatieve voorzieningen zoals een speeltuin, skatepark en voetbalveld. Deze zijn goed be-reikbaar via drie verschillende bruggen.

1.

4.

67


De rand met de verhoogde groene geluidswal

Om met het geluid van de N236 om te gaan is een verhoog-de geluidswal aangelegd met bomen en struiken. Hierdoor is de wijk niet zichtbaar vanaf de verkeersweg. Op deze ge-luidswal ligt een wandelpad dat sociaal onveilig is. Dit is so-ciaal onveilig omdat er een smal pad loopt met groen aan beide zijden met een ruig karakter (lage en hoge struiken met bomen). Hierdoor ontstaat er anonimiteit, de mensen kunnen vanuit hun woning het pad niet zien en dus ook niet de voorbijgangers, andersom geldt hetzelfde. Het pad heeft een donker karakter door schaduw van bomen en struiken. Verder loopt dit pad langs achtertuinen met schuren en zij-kanten van woningen en zijn er weinig punten om het pad te bereiken.

1. 2.

3.

Rand met polder uitzicht

Deze rand heeft een positieve waardering vanwege het weid-se uitzicht over het laagveenlandschap. Ondanks achterkan-ten met veelal lage schuttingen, die aan een pad grenzen geeft het uitzicht de beleving van een breed profiel. Vanuit de woning gezien is het voordeel dat de bewoner over het landschap kan heen kijken, mits dat deze de erfafscheiding lager dan een meter heeft gehouden. Er zijn veel ingangen naar het achterpad aanwezig. Ondanks het ontbreken van ogen op de ruimte bestaat er toch een groot gevoel van so-ciale veiligheid.

69


Voor de stroomweg zullen eerst de plekken met een nega-tieve beoordeling worden besproken en vervolgens de po-sitieve. Negatief kunnen drie verschillende problemen ge-constateerd worden die een nadelige invloed hebben op de hiërarchie, dus de oriëntatie in de wijk.

1. In het rood aangegeven is de onduidelijke voortzetting van de entree. De overgang is erg hard doordat deze van dicht naar open karakter gaat. Het open karakter geeft een weids uitzicht op schuttingen of blinde gevels van de bebou-wing. Soms zijn de schuttingen gecamoufleerd met struiken. Wat ook de oriëntatie verslechterd is dat er op verschillende plekken groeperingen van bomen staan.

2. In het oranje zijn de belangrijke plekken met schuttingen met zijkanten gericht. Hierdoor krijgen vrij belangrijke open-bare ruimte zoals een winkelcentrum en grotere waterpartij een onaangenaam karakter, maar dragen zij wel bij aan de oriëntatie in de wijk. Ook komen hier op sommige plekken struiken voor, waarachter schuttingen staan.

3. Door de breedte en wegbeplanting en de verschillen in ruimte ontstaat er een splitsing van wegen, waarbij het on-duidelijk is wat de hoofdweg en wat de zijweg is.

De stroomweg, Aetsveld

B

STROOMWEG

71


Voor de hoofdstroomweg worden de volgende drie karakters positief beoordeeld, doordat zij een goede bijdrage aan de oriëntatie binnen de wijk geven.

1. De blauwe pijlen geven aan dat er doorkijken zijn door middel van sloten. Deze sloten sluiten aan op het laagveen-patroon in het buitengebied. Hierdoor ontstaan doorkijkjes naar het buitengebied en kan men zich beter oriënteren.

2. Belangrijke hoofdstructuur dragende plekken zoals een winkelcentrum met een groot opvallend gebouw of een op-vallende waterpartij.

3. De groene gebieden geven een entree ruimtelijke sturing door wegbeplanting in de vorm van bomen en een wijde op-zet met grasvelden en voorkanten van wegen. Verder heeft de weg ook een aangename wegbreedte met comfortabel asfalt als materiaal.

De stroomweg, Aetsveld

B

STROOMWEG

73


De waterlopen kunnen verschillende functies hebben. De groene lijnen hebben de functie van zichtlijnen die het bin-nen en buitengebied met elkaar visueel verbinden. Hierdoor bestaat de mogelijkheid om naast de waterloop te lopen en langs achtertuinen met schuttingen. Dit heeft weinig waarde en zal daarom dan ook negatief beoordeeld worden. Het is bijvoorbeeld beter om enkele uitzichtpunten binnen de wijk te maken. De rode lijnen hebben een sturende functie naar voorzieningen zoals winkels, basisscholen en sportvoorzie-ningen (paars weergegeven).

Belangrijke openbare ruimte en langzaam verkeer, Aetsveld


75


Belangrijke openbare ruimte en langzaam verkeer, Aetsveld

Wat goed is aan de fietsroute (rood) in Aetsveld is dat hij slingert langs de belangrijke plekken, zoals spor-tieve voorzieningen, winkels (paars), waterplassen en waterlopen(blauwtinten). Het zijn belangrijke structuurdra-gers in de wijk. Negatief echter daarvan is dat deze structu-ren niet sterk in de wijk aanwezig zijn en dit komt door de volgende punten. De route loopt langs een grote hoeveel-heid verschillende ruimtes op gebied van gebruik, grootte en massa. Dit wordt versterkt doordat de materialisatie en breedte van de weg op veel plekken verandert. Daarbij komt dat de route op sommige plekken onderbroken wordt, door bijvoorbeeld bebouwing of waterlopen. Al deze ingrepen zorgen ervoor dat de structuren niet sterk aanwezig zijn en ook dat de oriëntatie in de wijk slechter wordt.


77


Ervenstructuur, AetsveldProblemen ontstaan met een samenkoppeling van verschil-lende erven. Vaak zijn de erven, kavel en bebouwing zorg-vuldig ontworpen door architecten. Alleen bij de overgang tussen verschillende erven is vaak geen supervisie gehou-den. Dit in combinatie met verschillende maatschappelijke trends, zoals het toenemende aantal auto’s en gebruik hier-van, wordt het collectieve karakter vooral gebruikt door on-der andere dominantie van de auto. Wat ten koste gaat van groen of verblijfsruimte of andere vormen van gebruik.

GESLOTEN BOUWBLOK

In sommige erven kan er ook geparkeerd worden in de col-lectieve ruimte. Dit gaat vaak gepaard met een grasveld met speeltoestellen. Het gaat erom dat het duidelijk is welke ruimte gereserveerd wordt voor de auto en welke er bedoeld is om te spelen. Duidelijkheid scheppen door middel van bijvoorbeeld hagen is hierbij noodzakelijk. Het is van belang dat kinderen veilig kunnen spelen.

HALF OPEN BOUWBLOK

Een aaneenschakeling van half open erven schept ondui-delijkheid in waar welke openbare ruimte toebehoord. Vaak worden bestaande groenstroken steeds meer gebruikt om verharde parkeerplaatsen aan te leggen. Hierdoor blijven kleine stukken groen om de woning liggen. Deze stukken, soms met struiken erop, zorgen voor een onverzorgd karak-ter. De beleving hiervan doet denken aan snippergroen, stuk-ken groen die hier en daar in de wijk voorkomen.

79


ERF



Ervenstructuur, AetsveldLOSSE BOUWBLOKKEN

Er ontstaan problemen met de losse bouwblokken als ze te midden van andere type bouwblokken staan. Meestal liggen deze bouwblokken aan de rand van de wijk of aan een groen- of blauwstructuur. In deze context lijkt het of de bouwblok-ken geen onderdeel uitmaken van deze grotere structuren. Hierdoor zijn het geïsoleerde eilanden in de wijk.

PRIVÉ EILAND ALS BOUWBLOK

Dit levert problemen op als zijkanten met schuttingen naar de straatzijde gericht zijn op een langere afstand. Dit in combinatie met bergingen aan de voorzijde vormt een zeer onaantrekkelijk beeld en een negatieve waarde aan de bele-ving van de omgeving.

81


ERF



Stadsniveau, CuijkDe Heeswijkse Kampen is afgesneden door ten oosten een hoogspoor en door de N321 die de wijk afsnijden van de an-dere stadsdelen van Cuijk. Ook is er kunstmatig een groene rand om de wijk heen gelegd waardoor het ook geen binding heeft met het buitengebied. Daardoor is de wijk introvert en is het imago onduidelijk. Door de rond de wijk en enkele heuvels en verhogingen (hoogspoor, geluidswal) in het land-schap. Daardoor zijn er maar enkele entrees in om te wijk te bereiken. Deze liggen op een logische plek om andere voor-zieningen of wegen te bereiken. Wat de entrees knelpunten maakt is dat het netwerk intern en extern niet goed op elkaar aansluiten. In de rand van de wijk op de volgende pagina’ s gedilateerde besproken.

INTROVERT

GROENE RAND

ENTREE ALS KNELPUNT

ENTREE ALS KNELPUNT

ENTREE ALS KNELPUNT

ENTREE ALS KNELPUNT

Barrières

Barrières

r

ENTREES

VOORZIENINGEN

LANDSCHAP

SSS

83


A73 SPOORLIJN

NIJMWEGENUTRECHTAMSTERDAM

OSSs’HERTOGENBOSCH

KRAAIJENBERGSEPLASSEN

HEESWIJKSEKAMPEN

CENTRUMCUIJK

NIJMWEGENARNHEM APELDOORN

MAAS

NIJMWEGENUTRECHTAMSTERDAM

OSSs’HERTOGENBOSCH



HEESWIJKSEKAMPEN

CENTRUMCUIJK

TRANSPORT

LEGENDA

SPORTIEVE ROUTERECREATIEVE ROUTECENTRUM ROUTE

SPORTVELD

KNOOPPUNTWAARDES

FUNCTIESWONENBEDRIJVENTERREINSCHOLENWINKELS

INFRASTRUCTUELEBARRIERE

1000M500M250M

Voor de rand van de wijk zijn verschillende vijf verschillen-de entrees en vier verschillende randen onderscheiden. Op deze pagina zullen verschillende entrees besproken worden en de daarop volgende pagina’s. De problemen doen zich voor op de entrees 1, 2 en 5 dit is omdat de sociaal onveilig is en ruimtelijke oriëntatie :

1. en 2. De waardering is samen te vatten met de positief als er een duidelijk oriëntatie is, gebruiksvriendelijk, veilig en het intern en extern netwerk goed op elkaar aansluiten. Dit is het geval voor entree 3 en 4 deze entrees kennen een rotonde met een scheiding tussen gemotoriseerd verkeer en de fietser.

3. Deze fietsentree is een inkeping in een groenstrook. Waardoor de entree bijna onherkenbaar is. De entree is daar-naast sociaal onveilig omdat de route in de wijk aan schut-tingen met een grasveld met een wildgroei aan struiken grenst, dus weinig sociale controle. Waardoor niet alleen de ruimtelijke sturing verslechterd, maar ook de sociale veilig-heid op die plek.

4. Naast dat deze fietsroute niet goed aansluit op het net-werk van de wijk, stopt het pad ook ineens ergens in wijk. Daarnaast is er een open ruimte met een splitsing, wat ver-warring zaait voor een goede ruimte oriëntatie.

5. Heeft een negatieve waardering doordat de fietsroute nietgoed aansluit op het interne netwerk van de wijk. De fietsstrook houd op in de wijk, zonder enige vorm van ruim-telijke sturing. Wat een gemiste kans is voor een recreatieve route.

Rand van de wijk,Heeswijkse Kampen

RAND VAN DE WIJKNNAN

85

Afstudeerscriptie Arjan GerritsenBOVEN

8

85 Afstudeerscripte Arjan Gerritsen

5.

4.

1.2.

3.

Ventweg aan het buitengebied

Door een ventweg die naast de stroomweg ligt, vindt een schaalverkleining plaats. Deze schaalverkleining wordt ver-sterkt door verschillende factoren. Schaalverkleining door ventweg met bomen en carporten en bergingen van wonin-gen aan de voorkant ligt. Daarbij komt ook nog schaduwvor-ming van bomen en een grasveld me een geul naast de vent-weg, waardoor de wereld een besloten ervaring heeft. Onder de bomen door kan naar het buitengebied gekeken worden. Deze rand heeft een positieve waardering doordat schaal-verkleining een van de kenmerkende eigenschappen van de jaren 70 is. Daarnaast is er een duidelijke hiërarchie aanwe-zig tussen hoofd en zijwegen met zicht op het buitengebied. 5.

1.

87


Ventweg als besloten wereld

De begrenzing van deze rand wordt gevormd door heuvels en Bossen, waardoor een besloten wereld ontstaat. Deze weg kent een ventweg, met veel mogelijkheden om de wijk in te gaan(bruin). Er zijn verschillende aparte fiets doorsteken (rood). Deze rand word positief gewaardeerd door de aan-wezigheid van groene besloten wereld, duidelijke hiërarchie, veel ingangen en aparte fietsdoorgangen.

Rand aan hoogspoorlijn

Aan deze rand is de mogelijkheid om een deel van een rond-je langs de wijk te lopen(wit). Dit is echter sociaal onvei-lig doordat er voor een langere periode, een krappe ruimte langs achtertuinen met schuttingen loopt. Daarnaast wordt de ruimte vernauwd doordat de er aan de ene kant schut-tingen zijn en anderzijds struiken met verwilderd groen, met een verhoogde spoorlijn. Ook zijn er weinig mogelijkheden om de route te betreden of te verlaten. De punten waar dit wel kan zijn wel prettig om te ervaren omdat er zicht is, een groen grasveld is en voorkanten naar dat groen grasveld ge-richt zijn.

4.

89


1.2.

3.

Rand met groene geluidswal

De rand is kent ook een sociaal onveilige looproute (wit) door achterkanten met schuttingen of zijkanten van wonin-gen met blinde gevels. Daarnaast is de ruimte krap voor een langere periode door een geluidswal met wildgroei aan strui-ken. De route is langere tijd weinig mogelijkheden om de route te kunnen volgen of te verlaten. Op sommige punten waar zicht is en de route kan betreden worden is wel goed door zicht en grote groene ruimtes.

De volgende punten hebben een negatieve waardering die de oriëntatie afzwakken dit zijn:

- Oriëntatie van de die met de zijkanten of achtertuinen van woningen (rood) naar de hoofdstroomweg gericht zijn. Dit komt omdat schuttingen en blinde gevels in dat geval on-derdeel van de erfafscheiding uitmaakt en naar de hoofdweg gericht zijn.

- Belangrijke openbare verblijfsruimtes zoals pleinen en grasvelden met speelvelden zijn verscholen achter gebou-wen (paars) ze zijn niet zichtbaar vanuit de hoofdstroomweg.

- Door splitsing van wegen (bruin), met dezelfde ruimtelij-ke opbouw. De ruimtelijke opbouw betekent dat beide wegen hebben bomen en struiken en wegen met dezelfde functie (gemotoriseerd, fietser en voetgangers) op een soortgelijke manier.

De stroomweg, Heeswijkse Kampen

B

STROOMWEG

91


De positieve elementen aan de stroomweg die de oriëntatie versterken zijn:

- Verbijzondering van plekken (groen), waterpartijen met struiken, riet en fonteinen en groeperingen van bomen.

- Opvallende gebouwen in vorm en massa (paars). Deze hebben ook een andere functie zoals een tandartspraktijk ten oosten en een school en westen.

- Oriëntatie van de woningen met de voorkant en voortui-nen gericht naar de hoofdweg (bruin), wat ook de sociale veiligheid positief beïnvloed . De hiërarchie wordt benadrukt doordat er een ventweg is aangelegd met een groenstrook met stroken en/of bomenrijen die parallel loopt aan de hoofdstroomweg die ruimtelijke sturing, dus de ook de ori-entatie versterkt.

De stroomweg, Heeswijkse Kampen

B

STROOMWEG

93


De hoeveelheid en verdeling van belangrijke openbare ruim-tes op wijkniveau worden positief gewaardeerd. Er zijn dus genoeg ruimtes op de goede plekken. Ook zijn ze duidelijk ingericht met hun eigen gebruiksfunctie.

DIFUSE EN GROTE VERSCHEIDEHEID VAN RUIMTES

De ruimtes sluiten alleen niet goed op elkaar aan. De routes naar de ruimtes zijn onduidelijk, doordat het veel verschil-lende ruimtes zijn met hun eigen inrichting en vormen van gebruik. Er zijn Fietsroutes die eigenlijk niet op het interne netwerk aansluiten en ook stoppen bij sommige ruimtes en niet de meest logische plekken. Zoals de belangrijke openba-re ruimtes of andere herkenbare punten of hoofdstructuren.

Belangrijke openbare ruimte en Langzaam verkeer, Heeswijkse Kampen


95


Ervenstructuur, Heeswijkse KampenProblemen ontstaan met een samenkoppeling van verschil-lende erven. Vaak zijn de erven, kavel en bebouwing zorg-vuldig ontworpen door architecten. Alleen bij de overgang tussen verschillende erven is vaak geen supervisie gehou-den. Dit in combinatie met verschillende maatschappelijke trends, zoals het toenemende aantal auto’s en gebruik hier-van, wordt het collectieve karakter vooral gebruikt door on-der andere dominantie van de auto. Wat ten koste gaat van groen of verblijfsruimte of andere vormen van gebruik. In het rood zal op wijkniveau worden aangegeven over welke bouwblokken de problemen zich voordoen.

GESLOTEN BOUWBLOK

Gaat de combinatie vaak slecht als de parkeerstraat erg smal is. Eentonig is ingericht zonder groen, in de vorm van strui-en en bomen. Of de afsluiting door niet duidelijk omsloten worden door massa, in de vorm van woningen.

HALF OPEN BOUWBLOK

Gaat het vooral over een overvloeiing van verschillende ruimtes. Door een vaak door massa onduidelijke afschei-ding, is het onduidelijk waar sommige delen van groen bij horen. Waardoor de beleving van restgroen ontstaat. Dat voor de bewoners een onduidelijke functie heeft, dus ook niet gebruikt wordt of in zeer beperkte mate.

97


GESLOTEN BOUWBLOK

LEGENDA


ERF



Ervenstructuur, Heeswijkse KampenLOSSE BOUWBLOKKEN

Bouwblokken die geen onderdeel uitmaken van de groene rand of stroomweg. Vormen gekke schakels in de wijk. Deze zijn opvallend omdat de voor- en achterkant situatie vreemd in de wijk staan. Waardoor er schuttingen aan straten vor-men. Dit zorgt ook voor een slechtere sociale controle.

PRIVÉ EILAND ALS BOUWBLOK

Voor dit bouwblok geld dat het omsloten wordt met aan beide zijde bebouwing die rug aan rug gepositioneerd is. Op sommige blokken ontstaat een mix, wat voor de ruimtelijke opbouw van de wijk niet wenselijk is. Het is vreemd als een doodlopende straat binnen een bouwblok is . Dit schept ver-warring. Door deze problemen kunnen mensen zich moeilij-ker oriënteren in de wijk.

99


GESLOTEN BOUWBLOK

LEGENDA


ERF



Ontwerpen met bloemkoolwijken

De opgaven voor bloemkoolwijkenEr zijn dus vijf ruimtelijke opgaven die de leefbaarheid zullen verbeteren van de bloemkoolwijken. De strategie is om met verschillende kleine ingrepen op strategische punten sterke-re en robuuste structuren op een groter schaalniveau te ver-beteren. Deze strategie heeft de meeste verbeterpunten op de structuren op het niveau van de wijk, dus de oriëntatie op de stroomweg (3) en belangrijke openbare ruimtes koppelen aan langzaam verkeersroutes (4). Waarbij op het niveau van de wijk en stad zoals u in deel één heeft kunnen lezen de ste-debouwkundige is vaak buitenspel gestaan en de architect veel macht had. Op het niveau van de erven zijn daardoor minder grote verbeterpunten, alleen door maatschappelijk trends zoals het vergrote auto bezit en gebruik, is in som-mige erven de gebruiksduidelijkheid aan te scherpen(5). Op het niveau van de stad is het toevoegen van een imago vormt het buitengebied een enorme kans. Verder op stads-niveau is het belangrijk om het interne en externe netwerk goed op elkaar aan te laten sluiten door duidelijke entrees te maken(1) en het maken van sociaal veiligere randen(2).

1. MAAKDUIDELIJKE ENTREES

3. VERBETERPUNTENVOOR ORIENTATIE OP DESTROOMWEG

4. KOPPEL BELANGRIJKE OPENBARE RUIMTES & LANGZAAM VERKEER AAN ELKAAR

5. MAAK GEBRUIKS-DUIDELIJKE ERVEN

2. MAAK SOCIAALVEILIGE RANDEN

STADIDENTITEIT

WIJKORIËNTATIE

ERFGEBRUIK

103


Alle opgaven in de Heeswijkse KampenVoor bloemkoolwijken zijn verschillende opgaven te onder-scheiden. Voor dit onderzoek zal één ontwerp gemaakt wor-den voor een wijk, beide wijken kennen gelijksoortige op-gaven. Er is gekozen voor de Heeswijkse Kampen in Cuijk geworden omdat groen niet beleefbaar is en dat het een grote waardering is voor bloemkoolwijken in het algemeen, daarnaast situaties te verbeteren voor de stroomweg, soci-ale randen, openbare ruimtes & langzaam verkeer en op het niveau van de erven. De verschillende opgaven leiden tot de volgende visiekaart. Waarbij de verschillende ruimtelijke op-gaven voor de wijk weergegeven.

INGREPEN

INGREPEN MET DE BESTAANDE SITUATIE


3. VERBETERPUNTENVOOR ORIENTATIE OPSTROOMWEG4. KOPPEL BELANGRIJOPENBARE RUIMTES &LANGZAAM VERKEER AAN ELKAAR



105


Selectie van de opgavenVan al deze opgaven zal een deel uitgewerkt worden ter illus-tratie hoe met deze plekken ontworpen kan worden. Hierbij is een selectie gemaakt die met elk probleem een specifieke oplossing zal hebben en welke opgaven de meeste prioriteit hebben. De criteria die de meeste kans bieden voor een kwa-liteitsverbetering van de leefbaarheid is de selectie als volgt gemaakt:

- Toevoegen aan de identiteit van de wijk op stadsniveau- Het vormen van een betere oriëntatie op het wijkniveau- Toevoeging aan de gebruiksdiversiteit en verblijfskwaliteit van de ruimtes op wijkniveau- Het creëren van gebruiksduidelijkheid van erven






STADIDENTITEIT

WIJKORIËNTATIE

ERFGEBRUIK

107


De visie over identiteitVoor het toevoegen aan de identiteit op het niveau van de stad is voor-al belangrijk dat er gekeken wordt naar het landschap en het ontstaan van Cuijk binnen dit bestaande landschap. Cuijk ligt aan de Maasvallei en is daardoor gevormd in een rivierenlandschap. Hierbij is het ken-merkend dat er een half open landschap rondom Cuijk gevormd is. Dit half open landschap bestaat uit moerbeiheggen in combinatie met struiken en bomen. Waardoor men steeds interessante uitkijkjes heeft over het landschap. Daarnaast is het dus vanuit de historie al een be-langrijk dat het een vrij drassig gebied is en de bodem klei bevat wat water vasthoud. Omdat de Heeswijkse kampen net als veel bloemkoolwijken met de infrastructuur vooral een verbinding wordt gelegd met het buitenge-bied. Zo zullen de recreatieve routes naar de Kraaijenbergse plassen versterkt worden. Het half open landschap waarin dit ligt zal versterkt worden door het toevoegen van moerbeiheggen op de erfafscheiding van kavels. Voor de afscheiding van de boerenerven zal met een bo-mensingel omzoomd worden. Daarnaast zal de verbinding tussen de wijk en het landschap gelegd worden door de bomenrij voort te zetten van de rand van de wijk tot het eerste bebouwingscluster van boeren-bedrijven. Zodat er een ruimtelijk een duidelijke ruimtelijke sturing wordt gegeven. Door de verbinding te leggen met het buitengebied en rekening te houden met het landschappelijke context kan er een duidelijke identiteit gecreëerd worden voor deze bloemkoolwijk. Om een duidelijke identiteit te maken is vooral nodig om hiërarchie aan te brengen dit zal op drie thema’s uitgelegd worden: De recreatieve route, wateropvang en gebruiksdiversiteit van ruimtes.

MAASHEGGEN

Karakteristiek voor de Maasheggen is dat het landschap is verdeeld in een groot aantal kleine percelen die van elkaar zijn gescheiden door meidoorn- en sleedoornheggen. De meidoornstruiken worden half doorgezaagd en naar de zijkant geleid, zodat de struiken in elkaar groeien (dit wordt ‘leggen’ genoemd). Daar waar gezaagd is, groeien weer nieuwe takken zodat er een heel dichte heg ontstaat. Doordat de heggen zo dicht in elkaar gevlochten zijn, vormen ze een ondoor-dringbare afscheiding. Ze dienen vooral als perceelscheiding en vee-kering, maar helpen ook bij het buiten houden van roofdieren. Iedere keer als de uiterwaarden onder water lopen, helpen de heggen bij het opvangen van slib; als het water zich terugtrekt, blijft het slib achter waardoor de bodem in het gebied erg vruchtbaar is.

q

RIVIERENGEBIED

HALF OPEN LANDSCHAP V/H MAASGEBIED

HISTORIE MET WATERLOPEN

+

+

109


LEGENDA

500M250M

Route begeleid door route.

Bebouwingscluster omzoomd met bomen.

Moerbeihagen op erfgrenzen.

OSS

CENTRUMCUIJK

MAAS



CENTRUMCUIJK

De recreatieve route voor oriëntatieDe route zal letterlijk een rode draad vormen in de wijk, die naast alle belangrijke openbare ruimtes zal leiden. De route is duidelijk herkenbaar omdat dit onderscheidend zal zijn van de andere straten zal worden. Zo zal er een fiets-straat aangelegd worden met roodasfalt met een midden-berm met kinderkopjes. De fietsstraat zal autovrij auto’s voor bewoners zullen in de achtertuin via een parkeerstraat geparkeerd worden. Bezoekers kunnen hun auto parkeren in een aangelegde parkeerkoffer. De route zal begeleid wor-den door aan beide zijde een bomenrij, het boomtype zal bestaan uit: Essen. Voor de bomenrijen geldt vooral dat de huidige bomenstructuur versterkt zal worden, door op som-mige plaatsen extra bomen toe te voegen. De overgang van privé naar openbaar van de tuinen van de woningen zal be-staan uit moerbeiheggen. Op deze manier wordt er duidelijk een relatie gelegd tussen het omliggende landschap en de Heeswijkse Kampen. Daarnaast zullen hoogteaccenten toe-gevoegd in de vorm van gebouwen. Deze zijn onderschei-dend in massa, hoogte, kleur, woningtype en zal bestaan uit een symmetrische vormgeving. Hierbij zal er op het gebied vooral gelet worden op de stijlkenmerken van de jaren 80, Met deze drie ingrepen (fietsstraat, bomenrij, hoogteaccen-ten) zal er door het aanbrengen van hiërarchie een duidelijke oriëntatie ontstaan binnen de wijk. Wat ook de identiteit van de wijk zal versterken.

STIJLKENMERKEN VAN DE JAREN 80

Er zijn verschillende stijlkenmerken te onderscheiden. Waarin bij het rood aangegeven kenmerken voor de bouw-blokken geinspireerd zijn. De stijlkenmerken zijn:

1) de schuine hoek2) symmetrieHet blok zal symetrich zijn. Daarom zal het vierkant zijn. Dit zal zo onderscheidend zijn aan de omgeving. Met schuine daken ten opzichte van het platte dak.3) kloeke geometrische vormen

1M 5M2 MTUIN MOERBEIHAAG & BOMEN

FIETSSTRAAT MET MOLGOOT

FLANEERROUTE& HARDLOOPROUTE

4) bijzondere vlakverdelingVoor de raamvlakken zou een compositie door de architect worden bedacht die 5) leesbare technieken6) heldere kleuren.Er zal een heldere blauwe kleur gegeven kunnen worden. Waardoor het gebouw opvalt als landmark en op het water-thematiek aan zal sluiten.

BOVEN

111


Rekenreeks dat de centrale openbare ruimtes ook daadwer-kelijk het laagste punt in de wijk vormen.

Principes van waterafvoering: inflitratie, verdam-ping en verstuiving.

Wateropvang als opgaveOmdat de Heeswijkse Kampen in een rivierengebied ligt in is het belangrijk om voor een goede wateropvang te zorgen, deze thematiek kan ook juist mooi aansluiten op de nieuwe identiteit van de wijk. Dit is belangrijk omdat de zwavelon-dergrond deels bestaat uit klei dat water vasthoud en moei-lijker in de bodem wegzakt. Daarnaast wordt dit steeds be-langrijker door klimatologische redenen. Zo zijn er steeds kortere en heftigere buien. Waardoor de kans steeds groter wordt dat het rioleringssysteem overbelast raakt. Waardoor er vuil rioleringswater overgestort wordt in de Maas. Wat twee gevolgen heeft. Het eerste gevolg is dat de waterkwali-teit slechter wordt waardoor de biodiversiteit en veel dieren zullen afsterven. Daarnaast zal door deze kwaliteitsafname de kans op ziekten voor mensen vergroten die in aanraking komen met dit water. Het tweede gevolg is dat er meer wa-ter in de Maas voorkomt, waardoor onder andere de dijken zwaarder belasten. Wat de kans op overstromingen weer ver-groot. Dus is het noodzakelijk dat er op een handigere ma-nier omgegaan wordt met wateropvang en ervoor te zorgen dat er minder water in het rioolsysteem komt. Dan hoeven er ook geen extra of bredere leiding aan te leggen wat nu bij Haps gebeur

HET HUIDIGE RIOOLSYSTEEM

In het huidige gemengde rioolsysteem komt het water van het huishouden en het hemelwater samen en wordt dan af-gevoerd naar een RioolWaterZuiveringsInstallatie land van

Cuijk. Daar wordt het gezuiverd in waterbassins en vervolgens in de rivier St. Agatha weer terruggeven aan de Maas.De visie om dit probleem is om het hemelwater op te vangen in de openbare ruimten. Zo wordt het water over de wijk ver-spreid in de wijk en vastgehouden in de belangrijke openbare ruimte. Waardoor op sommige plekken de openbare ruimte onder water komt te staan. Dit zal echter alleen voorkomen wanneer er een korte heftige bui is gevallen. Dit zal echter maar ongeveer 5% per jaar voorkomen. Om dit te bereiken zal rond een straal van 100 meter onder een helling komen te staan dat de openbare ruimte het laagste punt in de wijk vormen. Zodat het water naar deze ruimtes toe zal stromen. De openbare ruimtes kunnen op drie verschillende manieren vormgegeven worden. Het eerste type zal een bestaande wa-terplas zijn waarbij de waterstand hoger zal liggen na een kor-te heftige bui. Het tweede type is een wadi, die bestaat uit een verlaagd onverhard materiaal in de vorm van gras. Het laatste type is een waterplein, dit is een verhard plein waar sport en recreatie activiteiten voorkomen. Dit plein kan ook onder wa-ter staan als er een korte heftige bui is geweest. Waardoor er andere vormen van recreatie voor kunnen komen. Te denken aan spelende kinderen in de waterplassen en zelfs schaatsen in de winter. De types zijn gekozen op basis van de bestaande situatie. Dus een onverhard grasveld word een verdiept en zal de typologie van een wadi kennen.

113

van een gemengd systeem naar een gescheiden systeem. Waarin hemelwateropvang in de openbare ruimte als centrale eenheid

0 10 20 30 40 50m

Waterplas

LEGENDA

WaterpleinWadi

Gebruiksdiversiteit van ruimtesEen van de problemen in Cuijk is dat de verblijfsruimte wei-nig kwaliteit heeft in meerdere opzichten. Zo zijn de ruimtes eenzijdig ingericht, is het aantal paden en zitplekken sterk beperkt. Zo zijn er ruimtes die onaantrekkelijk zijn. Door elke grotere openbare ruimte een eigen identiteit te geven, heeft elke ruimte zijn eigen kleur. Een eigen identiteit op het gebied van gebruik. Zo ontstaan er vele mogelijkheden voor nieuwe toepassingen van de ruimtes. Deze worden verbon-den door de recreatieve route die de pleinen makkelijk toe-gankelijk maken. Waardoor het gebruik van de ruimtes ook zal toenemen.

0 10 20 30 40 50m

ZWEMWATER

SIERWATER

SPORTIEF WATERPLEIN

SPEELEILANDEN

SPEL WATERPLEIN

PARK

SPEEL WATERPLEIN

SPEEL WATERPLEIN

VISWATER

LIGWATER

0 10 20 30 40 50m

115


Voorstel Openbare ruimtesAls we de drie thema’s samenvoegen (fietsstraat, waterop-vang en gebruiksdiversiteit) dan komen we op deze kaart waarin een inrichtingsvoorstel gedaan wordt.

0 10 20 30 40 50m

Van de vijf verschillende opgaven zullen drie verschillende uitwerkingen gemaakt worden. Deel uitwerking met de op-gaven van één en drie zullen gaan over oriëntatie en herken-baarheid. Omdat beide opgaven dezelfde thematiek hebben als oplossing zullen deze gecombineerd worden. Er is na-melijk gekozen om een soortgelijke ontwerpoplossing te kie-zen. Opgave vier zal een uitwerking zijn van het sportplein wat tevens een waterplein vormt. Opgave twee en vijf zullen gecombineerd worden omdat deze naast elkaar liggen en de definitieve ontwerpkeuze die gekozen is de opgaven in el-kaar overvloeien.






STADIDENTITEIT

WIJKORIËNTATIE

ERFGEBRUIK

Deeluitwerkingen en opgaven

117


1&3

2&5

4

Voor de opgaven van het maken van duidelijke entrees (1) en het verbeteren voor oriëntatie op de hoofdstroomweg (3) is er gekozen om hoogteaccenten aan te brengen. De bebou-wing zal bestaan uit een appartementen complex met rijwo-ningen en een daarachter gelegen parkeergarage. De bouw-blokken zullen herkenbare punten zijn in de wijk die zorgen voor oriëntatie en in deze uitwerking een poort die toegang biedt tot de wijk. Appartementencomplexen vormen een aanvulling op het woningaanbod, dat nu voornamelijk uit aaneengeschakelde rijwoningen bestaat. De appartementen vormen een goede kans voor de doelgroep voor het aantal toenemende een- en tweepersoonshuishoudens. In de plint kunnen winkels of kleine ondernemingen kunnen worden opgestart. Hierbij is te denken aan een kinderdagverblijf, praktijk (bijvoorbeeld huisartspraktijk), café, friettent, pizza-tent. Mocht hier echter minder vraag naar zijn kan de ruimte nog worden omgebouwd tot woonfunctie, de plint zal een hogere verdiepingshoogte hebben. Waardoor het makkelijk is om verschillende functies te kunnen faciliteren zoals wo-nen of werken. Ook is er voor de bewoners van dit bouwblok een collectieve tuin gelegen op de parkeergarage. Het appar-tementen complex wordt zes bouwlagen hoog dit vormt een schril contrast tussen de veelal geschakelde rijwoningen met twee lagen en een kap. Op energetisch niveau zullen er zon-nepanelen op het dak van de toplaag van de appartementen geplaatst worden. Daarnaast zal het hemelwater opgevan-gen worden in een ton, zodat dit grijze water gebruikt kan worden voor bijvoorbeeld het doorspoelen van het toilet. Op de erfgrenzen van de voortuinen van de rijwoningen zullen maasheggen worden geplaatst in combinatie met bomen. Het concept is flexibel dat in verschillende vormen toege-past kan worden wat uiteraard afhankelijk is van de context. Zo zijn er verschillende typen te onderscheiden.

Uitwerking 1 en 3: De poort

119


1&3

2&5

4

Voor de opgave van het aan elkaar koppelen van belang-rijke openbare ruimtes en langzaamverkeer (4). Is een er een langzaamverkeersroute in de vorm van een fietsstraat aangelegd die de belangrijke openbare ruimtes aan elkaar koppelt. Daarnaast vormt elke grotere openbare ruimte onderdeel van een watersysteem waarbij deze ruimtes het laagste punt van de wijk vormen. Er zal van een gemengd rioolsysteem naar een gescheiden rioolsysteem gegaan wor-den. In het gescheiden rioolsysteem zal de overstort aan de bovenkant bij het type van de wadi en waterplas, voor het waterplein zal dit aan de onderkant plaatsvinden. De keuze om dit aan de onderkant te doen is omdat er veel verharding is, dus kan het water moeilijker weg en is er meer kans dat het plein zal overstromen, daarnaast als dit water langere tijd in de openbare ruimte staat laat dit veel modder en zand achter. Met het systeem van verschillenden overtstorten zal het makkelijk zijn om waterstand te reguleren wanneer dit nodig mocht zijn. Tevens zal elke ruimte zijn eigen vorm van gebruik kennen. In deze uitwerking zal er een centraalgele-gen punt van de wijk zich richten op sportieve activiteiten. Zo is er een verdiept basketbal, voetbalveld en skatepark. Het voordeel dat de basketbalveld en tevens voetbalveld verdiept ligt met enkele treden is dat deze gebruikt kunnen worden als tribune.

Uitwerking 4: Het sportieve waterplein

grijswater riool

afvoer

vuilwater riool

Waterplas

Wadi

grijswater riool

afvoer

vuilwater riool

Waterplein

grijswater riool

afvoer

vuilwater riool

121


1&3

2&5

4

0 10 20 30 40 50m

Waterplas

LEGENDA

WaterpleinWadi

Voor de opgave maak gebruiksduidelijke erven (5) zal vooral het conflictpunt tussen de auto en het collectieve erf van el-kaar gescheiden worden. Het erf zal autovrij worden, omdat de auto’s aan de rand van het erf geparkeerd zullen worden in een parkeercluster. De collectieve ruimte kan hierdoor weer gemeenschappelijk op een veilige manier gebruikt wor-den, met name voor kinderen. In deze ruimte zullen enkele speeltoestellen geplaatst worden.

Sociaal veilige randen

Voor de opgave maak sociaal veilige randen (2) zullen de randen geprivatiseerd worden. Zo worden er aan de kopse kanten woningen toegevoegd en wordt de prive openbaar overgang vormgegeven met een haag. Door deze ingreep ontstaat een duidelijk afgebakend erf. Omdat de nieuwe woningen ten op zichtte van bestaande woningen verspringen en zullen ze een herkenbare heldere kleur hebben. Met deze ingreep kan er geen ronde meer om de wijk worden gemaakt in een groene mal, maar wel een ronde in het interne netwerk van de opnieuw ingerichte openbare ruimtes. Op de geluidswal komt een trap die toe-gang verleent aan een sociaal veiligere kant van de geluids-wal. Die vooral als honden uitlaatzone gebruikt kan worden. De trap biedt tevens een uitzichtpunt over de wijk.

Uitwerking 2 en 5: Het collectieve brandpunt

123


1&3

2&5

4

Bronvermelding & bijlages

Literatuuronderzoekbloemkoolwijken_9789461051691

///Digitale PDF bestanden

-Bloemkoolwijken_Analyses_HOSPER_111103_72+dpi.pdf-Bloemkoolwijken_Schetsuitwerkingen_HOSPER_111103_100+dpi.pdf-Bloemkoolwijken_Volkskrant_120404.pdf-Bloemkoolwijken+Ruimtelijke+recepten_HOSPER_111103_100+dpi.pdf-SFA_Bloemkoolwijken_De_Architect_dec_2011.pdf-easytown+ onterven WIes sanders.pdf-In-het-teken-van-gemoedelijkheid2.pdf-WE-RKU_Rijtuigenbuurt-SO-boek_2011-12-01.pdf-WE-RKU_Woonerven-Revitalisering_2012-05-01.pdf-Regioplan_bloemkoolwijken-toekomstbestendig-ma-ken_2012-03-23.pdf-SEV-experiment Bloemkoolwijken toekomstbestendig ma-ken.pdf-Woonerfwijken_WEB.pdf-STUDIE-WOONERVEN-LUNETTEN.pdf-stijlboek de Wierden in Almere.pdf-Lay_out_04_Bloemkoolwijken_PDF[1] 3.pdf-Lay out 02 Waterpleinen.pdf

///Citaten van autheursGameren, van D, Heuvel, van den D, Klijn O, Mooij H, Putt, van der P (2010). Dash, het woonerf leeft, NAI uitgevers, Technische Universiteit Delft.

Ubink M, Steeg, van der T, (2009). BloemkoolwijkenAnalyse en perspectief. Rotterdam: SUN uitgevershttp://nl.wikipedia.org/wiki/Maasheggen blz 119

Literatuur:

///Onderzoeken:

http://www.hosper.nl/bloemkoolwijkenhttp://www.stimuleringsfonds.nl/content/lay/i_001/Lay_out_04_Bloemkoolwijken_PDF.pdfhttp://www.stimuleringsfonds.nl/content/lay/i_001/Lay_out_08_woonerfwijken_PDF.pdfhttp://www.pbl.nl/publicaties/2012/vormgeven-aan-de-spontane-stad-belemmeringen-en-kansen-voor-organische-stedelijke-herontwikkelinghttp://www.wearchitecten.nl/WE-projecten/1105-OMP/pro-ject.htmlhttp://bloemkool.ritense.com/http://kaart.edugis.nl/nederland.html

///Websites:

http://bestaandewijk.wordpress.com/tag/jaren-70-wijk/http://kennisbank.platform31.nl/pages/27834/Stedenbouwkundige-kenmerken.htmlhttp://www.lofvers.nl/keywords/projects/woonerfhttp://www.bloemkoolwijken.nl/introduction.phphttp://www.wordle.net/createhttp://kaart.edugis.nl/nederland.htmlhttp://www.archiprix.nl/national/index.php?project=3327&list=3327,3307,3274,3264,3262,3160,3153,3148,3124,3123,3122,3106,3105,3097,3071,3069,2722,2520,2325,2224,1938,1405&language=enhttp://www.gebiedsontwikkeling.nu/artikel/3193-de-beleving-van-de-stadhttp://www.bing.com/maps/http://CBS.nlhttp:// huizenzoeker.nlhttp:// politie.nl

///Boeken:

http://www.naipublishers.nl/architectuur/dash03_nl.htmlhttp://www.eburon.nl/helpt_herstructureringhttp://www.eburon.nl/bijwerkingen_van_herstructureringsoperatieshttp://www.sunarchitecture.nl/books/category/urbanism/

127

Bijlage

Radsbunverkaveling was de inspiratiebron van Niek de Boer, die het concept van bloemkoolwijken ontwikkelde

Type document | Titel document

BLOEMKOOLWIJKEN

Bloemkoolwijken - arjan gerritsen

Documents

Transcript of Bloemkoolwijken - arjan gerritsen