1

Toeristisch-recreatieve potenties van

de Afsluitdijk Bouwstenen onderzoek naar kansrijke vraaggerichte ontwikkelingen

2

Colofon

Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, eindrapportage, december 2014 Opdrachtgever: Projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk, Gertjan Elzinga Contactpersoon: drs. J.J. (Jan Jaap) Thijs, senior adviseur en partner

drs. A.A.P. (Suzanne) van de Laar, adviseur Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd Uilenkamp 8 3972 XR Driebergen-Rijsenburg T 06-51174193 e-mail: thijs@ruimteenvrijetijd.nl www.ruimteenvrijetijd.nl

3

Inhoud

1 Inleiding ...................................................................................................................................................... 4

Vraagstelling .......................................................................................................................................... 4

2 Leefstijlsegmentatie ................................................................................................................................... 6

3 De Afsluitdijk nu en in de toekomst .......................................................................................................... 9

3.1 De huidige Afsluitdijk ........................................................................................................................... 9

3.2 De toekomstplannen ......................................................................................................................... 13

4 Kleuring van de bewoners en de toeristen ............................................................................................. 16

4.1 Kleuring van de inwoners rondom de Afsluitdijk ............................................................................... 16

4.2 Kleuring van de Nederlandse toerist aan de regio’s rondom de Afsluitdijk ...................................... 17

5 Kleuring van het aanbod op en rondom de Afsluitdijk ........................................................................... 19

5.1 De kleuring van het dagrecreatief aanbod ........................................................................................ 19

5.2 De kleuring van het verblijfsrecreatief aanbod ................................................................................. 20

6 Vraag en aanbod tegen elkaar afgezet .................................................................................................... 23

6.1 Vraag en aanbod voor de dagrecreatie ............................................................................................. 23

6.2 Vraag en aanbod voor de verblijfsrecreatie ...................................................................................... 25

7 Veldwerk onder toeristen in de omgeving .............................................................................................. 27

4

1 Inleiding

Het icoon van de Nederlandse strijd tegen het water is aan vernieuwing toe. De Afsluitdijk van Zurich

naar Den Oever is veilig voor de komende jaren en wordt een hernieuwde belevenis voor bezoekers.

Zo opent de website van De Nieuwe Afsluitdijk. De Afsluitdijk moet een beleving bieden voor

bezoekers. De regio (de samenwerkende gemeenten en provincies) ziet belangrijke toeristisch-

recreatieve potenties voor de Afsluitdijk, maar wil hier nadere invulling aan gaan geven. Daarvoor

heeft de regio inzicht gevraagd in de profielen en wensen van (potentiële) bezoekers aan de

Afsluitdijk. Ook de ‘markt’ vraagt meer inzicht in deze gegevens, zo bleek tijdens een recente

zoektocht naar ondernemers voor het ontplooien van een educatieve attractie op de Afsluitdijk.

In opdracht van het projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk is het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, in

nauwe afstemming met het ETFI, gestart met een onderzoek om meer informatie te verzamelen.

Voor u liggen de resultaten van de bouwstenen van het deelonderzoek van het Bureau voor Ruimte

& Vrije Tijd. U kunt de conclusies van beide deel onderzoeken lezen in een beschikbaar apart

document. De conclusies staan er niet opgenomen in voorliggend document.

Vraagstelling

In ons onderzoek gaan we in op de volgende onderzoeksvragen:

1. Wat zijn de ‘leefstijlen’ van de huidige bezoekers aan de Afsluitdijk?

2. Welke latente behoefte bestaat er in de omgeving? Hierbij ligt de focus op niet-bezoekers aan de

Afsluitdijk, zowel inwoners uit de regio, als toeristen aan de regio. Wat is hun beeld van de

Afsluitdijk? Waarom bezoeken ze op dit moment op de Afsluitdijk niet en wat zouden ze graag

aan ontwikkelingen bij de Afsluitdijk zien? Ook hierbij speelt de leefstijlsegmentatie een

belangrijke rol.

3. Welke toeristisch-recreatieve functies zouden het meest van toegevoegde waarde zijn op het al

bestaande aanbod in de regio op en rondom de Afsluitdijk?

Deze onderzoeksvraag wordt in dit conceptrapport beantwoord.

4. Wat kan er vanuit de ‘leefstijlatlassen’ worden gezegd over de vraagzijde: welke kleuren hebben

inwoners van en toeristen aan de regio’s en wat betekent dat voor hun vrijetijdsgedrag en

wensen?

5. In hoeverre passen de bestaande plannen1 binnen de uitkomsten van het onderzoek?

Het projectbureau heeft het ETFI (European Tourism Future Institute) gevraagd een separaat

onderzoek uit te voeren naar de aantallen bezoekers op de Afsluitdijk, hun wensen op het gebied van

vrije tijd en de ideeën en motieven van touroperators die de Afsluitdijk aandoen. Hiervan is een apart

deelrapport beschikbaar.

In voorliggend rapport gaan we eerst in op de gehanteerde leefstijlsegmentatie (hoofdstuk 2) in het

onderzoek. Vervolgens gaan we in op Afsluitdijk in de huidige situatie en de toekomstplannen

(hoofdstuk 3). In hoofdstukken 4, 5 en 6 gaan we achtereenvolgens in op de vraag, het aanbod en tot

slot vraag en aanbod tegen elkaar afgezet. In hoofdstuk 7 gaan we in op het resultaat van enquêtes

1 Het gaat hierbij om het programma op hoofdlijnen van de recent opgeleverde ‘Bouwsteen toeristisch-

recreatieve ambities Afsluitdijk’.

5

die we hebben gehouden onder toeristen die directe omgeving van de Afsluitdijk. Zoals aangegeven

kunt u de conclusies van dit onderzoek lezen in een apart beschikbaar document.

6

2 Leefstijlsegmentatie Smart Agent Company en RECRON hebben samen de ‘Recreantenatlas’ ontwikkeld. Die geeft inzicht

in het gedrag en de beleving van recreanten op basis van psychologische en sociologische

kenmerken. Zowel voor de verblijfsrecreatie als voor de dagrecreatie zijn belevingswerelden

onderscheiden. Onderstaand vindt u het figuur voor de dagrecreatie:

In april 2014 zijn de eerste resultaten van het vernieuwde verblijfsrecreatie-onderzoek beschikbaar

gekomen. Ook in dit onderzoek worden zeven segmenten onderscheiden, die sterk vergelijkbaar zijn

met die in de dagrecreatie, waarbij echter (gedeeltelijk) de benaming en de omvang van de groepen

verschillen:

7

De Recreantenatlas onderscheidt zeven belevingswerelden, of ook wel leefstijlen genoemd, met

allemaal een eigen kleur. Elke kleur staat voor een specifiek vrijetijdsprofiel:

Uitbundig Geel Echte levensgenieters. Houden van samen met

anderen actief en sportief recreëren. Vaak jonge

gezinnen. Zoeken graag de gezellige drukte op,

recreëren is lekker eten, genieten en leuke dingen

doen. Beschikken over iets meer budget dan

gemiddeld.

Gezellig Lime Recreëren is lekker vrij zijn, rust en ontspanning.

Zijn gericht op het eigen gezin, de directe

leefomgeving. Het gemiddeld inkomen ligt wat

lager, zijn prijsgevoelig. Een braderie of

rommelmarkt is gezellig, je komt er altijd wel

iemand tegen. Veel gezinnen met wat oudere

kinderen en oudere tweepersoonshuishoudens.

Rustig Groen Rustige recreanten. Geen grote wensen, houden

van privacy en rust. Vaak één en

tweepersoonshuishoudens in de oudere

leeftijdscategorie. Willen de drukte vermijden en

gaan daarom dus niet graag naar evenementen en

grote attracties. In de eigen omgeving is genoeg

moois te zien en te ontdekken, je hoeft er niet ver

voor te reizen. Doe maar gewoon dan doe je al gek

genoeg.

Ingetogen Aqua Rustige, geïnteresseerde recreanten. Zoeken

inspirerende activiteiten. Gaan vaak samen met

hun partner op stap. Waarderen sportieve en

culturele mogelijkheden. Willen meedoen met de

maatschappij en alle veranderingen die zij daarin

zien.

Avontuurlijk Paars

(verblijfsrecreatie: Sportief en Avontuurlijk

Paars)

Laten zich graag verrassen en inspireren, met name

door cultuur. Nieuwe dingen zien, ontdekken en

beleven. Het gewone is vaak niet goed genoeg, op

zoek naar een bijzondere ervaring. Cultuur,

activiteit en sportiviteit. Ontspannen door sauna of

een wellness arrangement. Vaker mensen van

middelbare leeftijd, 35-54 jaar. Mat name één- en

tweepersoonshuishoudens. Voorkeur voor

individuele activiteiten.

Stijlvol en Luxe Blauw

(verblijfsrecreatie: Comfort en Luxe Blauw)

Zelfverzekerd. Vinden dat ze in hun vrijetijd wel wat

luxe en stijlvolle ontspanning verdienen. Zakelijk en

intelligent. Houden van stijl en klasse, meer gericht

op exclusievere vormen van recreatie. Recreëren is

ontspanning en afstand nemen van de dynamiek

8

van alledag. Actief sporten en aandacht besteden

aan het sociale netwerk (ons soort mensen). Jonge

één en tweepersoonshuishoudens en huishoudens

met oudere kinderen.

Creatief en Inspirerend Rood

(verblijfsrecreatie: Cultureel en

Inspirerend Rood)

Creatief, op zoek naar uitdagingen en inspirerende

ervaringen. Bewegen zich graag buiten de gebaande

paden. Vaak hoog opgeleid, maar door het grote

aandeel jongeren nog niet altijd een hoog inkomen.

Recreatie betekent naast sportiviteit en

ontspanning ook het zoeken naar vernieuwende

stromingen, moderne kunst en andere culturen.

In dit onderzoek hebben we de leefstijlsegmentatie als uitgangspunt genomen voor een aantal van

de onderzoeksvragen.

9

3 De Afsluitdijk nu en in de toekomst

3.1 De huidige Afsluitdijk De huidige Afsluitdijk is een unieke dijk; een meer dan 30 kilometer lange dijk van het Friese naar het

Noord-Hollandse vasteland, dat het IJsselmeer en de Waddenzee van elkaar scheidt. Zonder twijfel

het meest prominente deel van de Zuiderzeewerken en belangrijk onderdeel van de Nederlandse

strijd met en tegen het water.

De Afsluitdijk staat bij veel mensen vooral bekend als verbindingsweg in de vorm van de A7. Het

geluid van autoverkeer is op de dijk dan ook nooit ver weg, alhoewel er plekken te vinden zijn waar,

afhankelijk van temperatuur en windrichting, de weg soms veel verder weg lijkt en zelfs stilte kan

worden ervaren. Het is mogelijk de dijk per auto (A7), per fiets of wandelend over te steken. Voor

fietsers en wandelaars, die gebruik kunnen maken van het parallel gelegen fietspad, is het een hele

uitdaging; zo’n 30 kilometer lange rechte verbindingsweg langs de A7, waar weer en wind grote

invloed kan hebben op de beleving. De dijk vormt zowel een verbinding in een Lange Afstands

Wandelpad (Nederlands Kustpad) als in een Lange Afstands Fietspad (Waddenzeeroute). Recreatieve

fietsers of wandelaars zullen dan ook voornamelijk lange afstandslopers of wandelaars zijn.

De dijk kent een aantal ‘knooppunten’: plekken waar de passant of bezoeker kan stoppen, iets kan

zien of beleven:

Monument op de Dijk

Het monument op de Dijk is dé plek waar de dijk in 1932 is gedicht. Het monument van Willem

Dudok, gebouwd in 1933, herinnert nog altijd aan deze gebeurtenis. Het monument, aan de zuidzijde

van de dijk, heeft de vorm van een uitkijktoren, waarin tevens een kleine souvenirwinkel met

voornamelijk echte ‘Hollandse’ souvenirs, is gevestigd. Vanuit de uitkijktoren kan men de lange

rechte Afsluitdijk, met aan de ene zijde de Waddenzee en de andere zijde het IJsselmeer, goed zien

liggen. Ook het Noord-Hollandse vasteland is zichtbaar vanaf de toren. Onder het monument, aan de

waterkant, bevindt zich een lunchroom.

Via een voetgangersbrug kunnen bezoekers de A7 oversteken naar de noordzijde, waardoor ook

automobilisten die van Zurich naar Den Oever rijden, of fietsers en wandelaars aan deze kant van de

dijk, het monument kunnen bezoeken. Op kleurrijke stenen staat in verschillende talen enige uitleg

over de dijk, haar functie en haar historie. De Anteagroup beschrijft in haar recente ‘bouwsteen

toeristische en recreatieve knooppunten’ onder meer de rommelige aanblik en de beperkte ruimte

van de buitenruimte. Aangezien het monument naar schatting zo’n 250.000 bezoekers per jaar heeft

te ontvangen, is dit ruimtegebrek een duidelijk aandachtspunt.

10

Het monument Het uitzicht

De souvernirshop in het monument Het monument vanaf de steiger gezien

Informatie in verschillende talen Wielrenners bij een informatiezuil

Breezanddijk

Breezanddijk bevindt zich ongeveer halverwege de dijk. Dit voormalige werkeiland is een plaats waar

automobilisten kunnen pauzeren en waar zich een tankstation aan de A7 bevindt. Ook kan men op

rustigere plekken aan het water, aan de IJsselmeerkant, parkeren en genieten van het uitzicht over

het water. Op deze plek staan opnieuw informatieborden over de Afsluitdijk.

11

Bij Breezanddijk bevindt zich een camping, waar alleen leden van ‘Zeehengelsport en

kampeervereniging het Wad’ mogen kamperen. Deze camping bestaat voornamelijk uit (enigszins

gedateerde) chalets.

De parkeerplaatsen aan het IJsselmeer Zeehengelsport en kampeervereniging

Kornwerderzand

Kornwerderzand is een dorpje aan de Friese zijde van de Afsluitdijk en heeft een viertal opvallende

kenmerken:

Tijdens de Tweede Wereldoorlog wisten de Nederlanders hier stand te houden tegen de

oprukkende Duitse troepen. Het bijzondere verhaal wordt verteld in het

Kazemattenmuseum, waarbij men een aantal kazematten ook van binnen kan bekijken. Ook

voor de bezoeker die niet het museum bezoekt (dat maar beperkt geopend is), zijn de

kazematten duidelijk zichtbaar.

De Lorentzsluisen vormen de belangrijkste doorgang voor schepen tussen het IJsselmeer en

de Waddenzee.

Het dorpje, bestaande uit één rij huizen, is een van rijkswege beschermd dorpsgezicht en

onder meer bijzonder vanwege de unieke ligging in het ‘niets’.

Voor kitesurfers is het Kornwerderzand een bijzondere plek, omdat het de enige plek is

waarop men aan de Afsluitdijk kan kitesurfen.

Qua bereikbaarheid is de huidige situatie van met name het Kazemattenmuseum verre van ideaal. De

officiële parkeerplaats bevindt zich op grote afstand van het museum en de wandelaar wordt

vervolgens met bordjes verder verwezen via lastig te nemen trappen aan weerszijden van de

snelweg. Zeker voor mensen die wat slechter ter been zijn is dit een (te) grote drempel.

Dichterbij de parkeerplaats bevindt zich een informatiecentrum ‘Op de Dijk’ van Rijkswaterstaat. Op

het moment van ons bezoek was het centrum gesloten. Openingstijden ter plekke staan niet vermeld

en ook op internet is geen (recente) informatie te vinden over (het bestaan van) een

informatiecentrum. Daarmee is de toeristische functie van de het centrum zeer beperkt.

12

Kazematten Beschermd dorpgezicht vanaf de Rijksweg

Deel van de looproute naar het museum Het museum

Overige stopplekken

Naast de knooppunten zijn er een tweetal parkeerterreinen waar de automobilist even kan pauzeren

en kan uitkijken over het IJsselmeer. Deze parkeerplaatsen zijn niet erg ruim, hebben verouderd

meubilair en liggen vrijwel direct naast de snelweg, waarmee het verkeer zeer aanwezig is.

Algehele indruk

De Afsluitdijk heeft een uniek verhaal te vertellen, maar dit verhaal wordt nog niet op een unieke

wijze gebracht. De voorzieningen doen op veel plaatsen gedateerd aan en de ruimte is beperkt. Het

verhaal wordt verteld via plakkaten en borden. De beleving van het water, de unieke plek en de

geschiedenis ontbreekt over het algemeen.

Voor welke leefstijlen is de Afsluitdijk momenteel met name aantrekkelijk?

Over het algemeen is het moeilijk te zeggen op welke leefstijlen de Afsluitdijk op dit moment de

13

meeste aantrekkingskracht heeft. Het gebrek aan mogelijkheden om echt iets te beleven en de

verouderd aandoende voorzieningen zijn voor geen enkele leefstijlen aantrekkelijk. Een verbetering

van de algehele beleefbaarheid draagt bij aan de aantrekkelijkheid voor álle leefstijlen.

Van twee bestaande voorzieningen op de Afsluitdijk2 hebben we door middel van een bedrijfsbezoek

bepaald voor welke leefstijlen deze aantrekkelijk zijn. Dit zijn:

Lunchroom het Monument; aantrekkelijk voor de leefstijlen groen, aqua en lime.

Kazemattenmuseum Kornwerderzand; aantrekkelijk voor de leefstijlen: groen en aqua.

Beide voorzieningen op de Afsluitdijk zijn daarmee aantrekkelijk voor rustig groen en ingetogen aqua,

de lunchroom ook voor gezellig lime. Dit zijn alle drie leefstijlen die gericht zijn op de meer rustige en

ontspannen vormen van dagrecreatie. Het zijn tevens leefstijlen waar de mensen bij een activiteit het

gezelschap belangrijker vinden dan de activiteit zelf. Het gezelschap kan in dit geval zowel een kleine

groep (echtpaar, gezin) of een grotere groep (busreisje, schoolklas of sportvereniging) zijn.

Een uitzondering hierop is het kitesurfstrand. Kitesurfen wordt door de snelheid en spanning vaker

gedaan door de rode en paarse leefstijlen. Zij zullen de omgeving van de Afsluitdijk gebruiken als een

functionele plek: de plek waar zij mogen kitesurfen ligt min of meer toevallig dichtbij de Afsluitdijk.

Zij komen niet specifiek naar de Afsluitdijk omdat die aantrekkelijk is voor wat zij willen beleven,

maar alleen omdat ze daar nu eenmaal hun hobby kitesurfen kunnen beoefenen.

3.2 De toekomstplannen De Anteagroup heeft in maart 2014 een aantal variantenschetsen opgesteld voor de ontwikkeling

van de toeristische en recreatieve knooppunten. De plannen behelzen een algehele

kwaliteitsverbetering en verbetering van de beleefbaarheid van de dijk. Zo schetst het rapport een

ontwerp voor de verzorgingsplaatsen (de parkeerplaatsen voor een korte stop), waarbij uitzicht over

het IJsselmeer, comfortabel zitten en (relatieve) afstand tot het autoverkeer vooropstaat. Voor de

recreatieve infrastructuur wordt een extra fietspad voorgesteld, aan de noordzijde van de dijk,

uitkijkend over de Waddenzee, waar men in de luwte van de dijk de autosnelweg niet hoort.

De plannen gaan uitgebreid in op het Monument en het Kornwerderzand, waarvan we hieronder een

zeer korte samenvatting geven:

Het monument

Ook hier staat verbetering van de kwaliteit en de beleving voorop. Zo moet het gebied meer eenheid

gaan uitstralen en moet het meer gericht zijn op de (korte) ontvangst van grotere groepen mensen,

wat zich onder meer uit in plannen om het vloeroppervlak van de horeca (inclusief

informatievoorziening) te vergroten. Het ‘verblijfsgebied’ gaat uit van:

Zit en Kijklijn: uitzicht over de Waddenzee of het IJsselmeer.

Informatielijn: panelen met foto’s en wetenswaardigheden over het verleden en heden van

de Afsluitdijk

Rugdekkinglijn: veilige afscherming van de snelweg en ruimte om te zitten.

2 Een uitgebreide omschrijving van de leefstijlen is opgenomen in hoofdstuk 2

14

Monumenten- en gedenklijn: het Monument, het tegelplateau met informatie, het

standbeeld van Lely etc.

In drie verschillende varianten met verschillende ambities worden deze principes verder uitgewerkt.

In de tweede variant valt met name het ‘tillen’ van het monument naar ongeveer vijf meter extra

hoogte op. De derde en laatste variant is met name opvallend door het plan voor nieuwbouw van

een horecavoorziening in het IJsselmeer. Daarbij wordt als referentiebeeld een modern, transparant

gebouw met door- en uitzicht naar de omgeving gegeven.

Kornwerderzand

Het plan geeft als ambitie dat het Kornwerderzand een plek is waar je veel kunt bekijken en veel kunt

doen. Het moet een ‘educatieve beleving’ worden. Dat komt onder meer tot uiting in het idee voor

een bemande informatievoorziening over het verleden en heden van de dijk, de verdieping in de

thema’s van de Afsluitdijk. In tegenstelling tot het Monument is het Kornwerderzand een plek waar

mensen langer kunnen verblijven. Het ‘kijken’ en ‘doen’ uit zich op verschillende manieren, onder

meer:

‘Familiepad’: een verhard en egaal pad dat alle elementen van het Kornwerderzand met

elkaar verbindt en goed begaanbaar is voor bijvoorbeeld rolstoelen en kinderwagens.

Daarmee lost dit pad de huidige slechte bereikbaarheid van het museum in principe op.

Beleefbaarheid van de sluizen (schut- en spuisluizen)

Vismigratierivier en observatorium (verkennende fase)

Camperplaats

Behouden van de kitesurfplek

Ook voor het Kornwerderzand staan drie schetsvarianten opgenomen in het rapport. Het

infocentrum heeft hierin telkens een prominente plaats. Het moet een toeristisch knooppunt worden

voor allerhande bezoekers. ‘In en rond het gebouw zijn de thema’s vismigratierivier, zoet-zout,

Afsluitdijk, en Unesco Werelderfgoed Wadden op een aantrekkelijke manier beleefbaar gemaakt’. In

één van de schetsen wordt de combinatie met het Kazemattenmuseum gemaakt.

Voor welke leefstijlen zijn de deze plannen met name aantrekkelijk?

Zoals aangegeven behelzen de plannen voornamelijk de verbetering van de kwaliteit en de

beleefbaarheid van de Afsluitdijk. In principe is dit voor iedere leefstijl aantrekkelijk. Elke toerist vindt

het immers prettig om meer ruimte te ervaren, een veiligere situatie aan te treffen en het water

meer te kunnen beleven. Over het algemeen kan gesteld worden dat de dijk met de plannen weer

hoger in de ‘product life cycle’ van het toeristisch-recreatief product te vinden zal zijn. De product life

cycle is verbonden met het model van de leefstijlsegmentatie (zie onderstaande figuur3). Introducties van

nieuwe producten en/of innovaties worden vaak het eerste geadopteerd door de rode en paarse

leefstijlen. In marketingtermen gaat het hier om de ‘early adopters’.

3 Het betreft hier nog een figuur uit de Recreantenatlas uit 2008, waarin de rode en blauwe leefstijl niet apart zijn uitgesplitst. De rode consument bevindt zich qua plaats boven de paarse groep in het model, de blauwe juist daaronder. De percentages in de figuur zijn tevens gebaseerd op het oude onderzoek. De figuur is alleen opgenomen om het beeld van de product-life cycle te schetsen.

15

Vervolgens zien we dat nieuwe producten doorgaans door meer mensen worden opgepakt. Dit zijn vaak

mensen met een uitbundig gele belevingswereld. Om te voorkomen dat een toeristisch-recreatieve

voorziening meebeweegt met de product-life cycle en voor steeds minder mensen aantrekkelijk is, kan

een bedrijf ervoor kiezen om te blijven vernieuwen, om de ‘early adopters’ en de ‘majority’ aan te blijven

spreken. Een bedrijf kan er echter ook voor kiezen zich juist specifiek te richten op leefstijlen die zich

meer achteraan in de productl-life cycle bevinden. Dat zijn met name de leefstijlen rustig groen en gezellig

lime.

Bij vernieuwing en kwaliteitsverbetering van de Afsluitdijk zal de dijk als het ware een ‘sprong’ maken

in de product life cycle en daarmee aantrekkelijker zijn voor meer doelgroepen.

Over het algemeen geldt dat de meeste activiteiten in principe door alle leefstijlgroepen worden

ondernomen, alleen in meer of mindere mate, en de gewenste beleving verschilt per doelgroep.

De aantrekkelijkheid van de Nieuwe Afsluitdijk zal uiteindelijk dan ook met name bepaald worden

door de invulling van de verschillende voorzieningen. Welk concept krijgen de horecavoorzieningen?

Op welke wijze wordt het informatiecentrum ingericht en hoe wordt het verhaal verteld? Op welke

wijze kan men de vismigratierivier beleven?

16

4 Kleuring van de bewoners en de toeristen

Het projectbureau De Nieuwe Afsluitdijk wil de Afsluitdijk graag vraaggericht ontwikkelen. Daarom is

het van belang om te weten wie er potentieel gebruik kan maken de Afsluitdijk. We kijken in dit

hoofdstuk daarom naar de ‘leefstijlkleuring’ van de inwoners uit de directe omgeving, de inwoners

van de wijdere omliggende regio en de kleuring van de toerist aan de regio. De gegevens van de

inwoners zijn afkomstig uit de leefstijlatlassen van de provincie Fryslân en Noord-Holland en de

gegevens van de toeristen uit het ContinuVakantieOnderzoek van NBTC-NIPO Research.

4.1 Kleuring van de inwoners rondom de Afsluitdijk

Welke leefstijlen hebben de inwoners in de omgeving van de Afsluitdijk? We kijken hiervoor naar

twee schaalniveaus:

1. de inwoners in de direct omliggende gemeenten (de gemeente Hollands Kroon, Harlingen en

Súdwest Fryslân)

2. de inwoners in de wijdere omliggende regio (regio’s Zuidwest en Noordwest Fryslân en regio

Noord-Holland Noord - excl. Texel)

In figuur 1 laten we het leefstijlprofiel van de inwoners rondom de Afsluitdijk zien. Ter vergelijking is

ook het profiel van de gemiddelde inwoner in Nederland opgenomen. Het is belangrijk te beseffen

dat de omvang van de bevolking tussen de omliggende gemeenten en omliggende regio sterk

verschilt. Zo wonen in de gemeenten Harlingen, Súdwest Fryslân en Hollands Kroon samen 148.000

inwoners en staat 1% voor 1.480 inwoners. In de gehele omliggende regio wonen 979.000 inwoners

(1% voor 9.790 inwoners), waarvan tweederde aan de Noord-Hollandse kant.

Figuur 1: de omvang van de leefstijlen in de omliggende gemeenten, de wijdere regio en op landelijk

niveau, uitgedrukt in percentages van de totale bevolking.

6%

5%

4%

18%

20%

22%

24%

24%

25%

16%

18%

18%

17%

17%

16%

9%

9%

9%

9%

7%

6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Nederland

omliggende regio

omliggende gemeenten

Leefstijlprofiel inwoner

Creatief en inspirerend rood Uitbundig geel Gezellig lime

Rustig groen Ingetogen aqua Stijlvol en luxe blauw

Ondernemend paars

17

Over het algemeen lijkt de leefstijlverdeling van de inwoners in de direct omliggende gemeenten en

de wijdere regio redelijk op het gemiddelde in Nederland; we zien echter toch wat kleine verschillen.

We kunnen op basis van bovenstaande gegevens een aantal conclusies trekken:

Gezellig lime en uitbundig geel zijn in de regio, net als in de rest van Nederland, de twee

grootste groepen inwoners. Beide groepen komen zowel in de directe als de wijdere

omgeving ook nog eens vaker voor dan gemiddeld in Nederland.

Creatief en inspirerend rood en ondernemend paars zijn de kleinste groepen in de regio en

komen minder dan gemiddeld in Nederland voor.

Binnen de regio zijn duidelijke geografische verschillen zichtbaar:

o Vooral aan de Noord-Hollandse zijde (in de Kop van Noord-Holland en regio West-

Friesland) komen uitbundig geel en gezellig lime meer dan gemiddeld voor.

o Uitbundig geel komt ook aan de Friese zijde in de regio Zuidwest- Fryslân meer dan

gemiddeld voor.

o Noordwest Fryslân heeft relatief gezien de minste gezellig lime inwoners en veel

rustig groene inwoners.

o De kleinere groepen ondernemend paars en creatief en inspirerend rood zijn aan de

Noord-Hollandse kant juist meer dan gemiddeld vertegenwoordigd. West-Friesland

heeft gemiddeld veel ondernemend paarse mensen (12%) en de Kop van Noord-

Holland creatief en inspirerend rode mensen (8%).

4.2 Kleuring van de Nederlandse toerist aan de regio’s rondom de Afsluitdijk

Welke leefstijlen hebben de Nederlandse toeristen die verblijven in de regio’s rondom de

Afsluitdijk?4 We kijken hiervoor naar een groter schaalniveau dan de omliggende gemeenten. Data

op gemeenteniveau zijn niet beschikbaar, maar wel voor het vaste land van Friesland en de regio

Noord-Holland Noord5.

In 2013 bedroeg het totale aantal binnenlandse vakanties in de regio Noord-Holland Noord 767.000,

waarvan 500.000 toeristische vakanties en 267.000 vakanties op een vaste standplaats of eigen

vakantiewoning. Op het vaste land van Fryslân vonden een 701.000 binnenlandse vakanties plaats,

waarvan 491.000 toeristische vakanties en 210.000 vakanties op een vaste standplaats of eigen

vakantiewoning.

In figuur 2 is het leefstijlprofiel van de Nederlandse toerist aan de regio Noord-Holland Noord en het

vasteland van Fryslân weergegeven. Ter vergelijking is ook het profiel van de gemiddelde

Nederlandse toerist opgenomen.

4 We kunnen vanuit de bestaande onderzoeken helaas geen ‘kleuring’ geven van de buitenlandse toeristen. 5 Cijfers van de deelregio’s West-Friesland, Kop van Noord-Holland en Noord-Kennemerland zijn niet betrouwbaar genoeg om individueel te presenteren. Daarom is het gewogen gemiddelde genomen van deze drie regio’s. Helaas is een uitsplitsing van de gegevens van het Friese vasteland niet mogelijk, waardoor we alleen maar de gegevens op dit grote schaalniveau kunnen weergeven.

18

Figuur 2: omvang van de leefstijlen uitgedrukt in percentages van het totale aantal toeristen, afgezet tegen de

leefstijlverdeling in Nederland6.

Het leefstijlprofiel van de binnenlandse toerist aan Noord-Holland Noord en het vasteland van

Fryslân laten duidelijke verschillen zien:

In Noord-Holland Noord zijn rustig groen en uitbundig geel de grootste groepen Nederlandse

toeristen. Rustig groen gaat hier bovendien meer op vakantie dan gemiddeld in Nederland.

Comfort en luxe blauw en sportief en avontuurlijk paars zijn de kleinste groepen. Opvallend

is verder de kleine groep gezellig lime toeristen en relatief grote groep cultureel en

inspirerend rode toeristen.

Op het vasteland van Fryslân is uitbundig geel de grootste groep, gevolgd door sportief en

avontuurlijk paars. Deze laatste groep gaat samen met comfort en luxe blauw aanzienlijk

meer dan gemiddeld op vakantie in deze regio. Gezellig lime en rustig groen zijn in

vergelijking tot het Nederlandse gemiddelde kleine groepen.

6 In het onderliggende Continu Vakantie Onderzoek zijn, net als bij de dagrecreatieve leefstijlen ook zeven

verblijfsrecreatieve leefstijlen gedefinieerd, alleen verschillen de namen van de rode, paarse en blauwe consumenten als we kijken naar dag- en verblijfsrecreatie, omdat ze via een ander onderzoek zijn gesegmenteerd. De doelgroepen zijn wel goed met elkaar te vergelijken.

9%

7%

11%

25%

22%

23%

17%

12%

9%

15%

12%

27%

15%

15%

16%

10%

15%

6%

8%

17%

6%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Nederland

Fryslân vasteland

Noord-Holland Noord

Leefstijlprofiel Nederlandse toerist

Cultureel en inspirerend rood Uitbundig geel Gezellig lime

Rustig groen Ingetogen aqua Comfort en luxe blauw

Sportief en avontuurlijk paars Onbekend

19

5 Kleuring van het aanbod op en rondom de Afsluitdijk

5.1 De kleuring van het dagrecreatief aanbod Om te kunnen beoordelen of de te realiseren voorzieningen op de Afsluitdijk van toegevoegde

waarde zijn op het al bestaande aanbod in de regio op en rondom de Afsluitdijk, is het van belang om

hier ook naar te kijken.

Op welke leefstijlen heeft het huidige dagrecreatieve aanbod in de omliggende gemeenten van de

Afsluitdijk de meeste aantrekkingskracht? We maken hiervoor gebruik van eerdere onderzoeken van

het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, waarbij het bestaande dagrecreatieve aanbod van de

gemeenten Hollands Kroon en Súdwest Fryslân is geïnventariseerd en ‘ingekleurd’ volgens het

leefstijlmodel. Aanvullend hebben we 15 dagrecreatieve voorzieningen in de gemeente Harlingen en

twee voorzieningen op de Afsluitdijk zelf ‘gekleurd’ middels een bezoek aan de voorziening, inclusief

waar mogelijk een gesprek met de ondernemer en/of personeel.

In tabel 1 geven we voor het dagrecreatieve aanbod in de gemeenten rondom de Afsluitdijk (d.w.z.

gemeente Harlingen, Súdwest Fryslân en Hollands Kroon) weer wat de aantrekkingskracht hiervan op

de verschillende leefstijlen is. In totaal gaat het om 67 dagrecreatieve voorzieningen, waarvan 15 in

Harlingen, 20 in Súdwest Fryslân en 32 in Hollands Kroon. In alle gemeenten gaat het om een

steekproef van 33% tot 50% van het totale dagrecreatieve aanbod per gemeente. We geven de

keuzemogelijkheden per leefstijlgroep weer. Omdat de ongeveer de helft van de voorzieningen uit

horecavoorzieningen bestaat, geven we deze ook nog apart uitgesplitst weer.

Tabel 1: aantal keuzemogelijkheden per leefstijl in de gemeenten rondom de Afsluitdijk. Het gaat hier om een

steekproef van 33% tot 50% per gemeente. Bijvoorbeeld als volgt te lezen: 39 van de 67 dagrecreatieve

voorzieningen zijn aantrekkelijk voor de ingetogen aqua.

Totaal Dagrecreatief aanbod

zonder horeca

Horeca

Ingetogen Aqua 39 25 14

Rustig Groen 39 20 19

Gezellig Lime 25 9 16

Creatief en Inspirerend Rood 18 12 6

Uitbundig Geel 17 9 8

Ondernemend Paars 17 9 8

Stijlvol en Luxe Blauw 5 3 2

Totaal aantal voorzieningen 67 33 34

Let op: één voorziening kan voor meerdere leefstijlen aantrekkelijk zijn.

We vinden dagrecreatieve voorzieningen voor alle leefstijlgroepen. De meeste dagrecreatieve

voorzieningen (ook zonder horeca) zijn aantrekkelijk voor de leefstijlen ingetogen aqua en rustig

groen. Stijlvol en luxe blauw heeft verreweg de minste aantrekkelijke voorzieningen. Voor bijna alle

groepen bestaat ongeveer de helft van het gekleurde aanbod uit horecavoorzieningen (voor lime iets

meer, voor rood iets minder dan de helft).

20

We zien in de kleuring tussen de Friese zijde (Harlingen en Súdwest Fryslân) en de Noord-Hollandse

zijde (Hollands Kroon) enkele verschillen:

Hollands Kroon Harlingen en Súdwest

Fryslân

Ingetogen Aqua 24 16

Rustig Groen 24 17

Gezellig Lime 16 9

Creatief en Inspirerend Rood 10 8

Uitbundig Geel 9 8

Ondernemend Paars 4 13

Stijlvol en Luxe Blauw 1 4

Totaal aantal voorzieningen 32 35

Aan beide zijden vinden aqua en groen de meeste aantrekkelijke voorzieningen, maar in Hollands

Kroon gaat het om relatief veel meer voorzieningen. Daarnaast valt met name op dat de paarse

leefstijlen aan de Friese zijde veel meer aantrekkelijke dagrecreatieve voorzieningen kunnen vinden

dan aan de Noord-Hollandse zijde. Voor de lime doelgroep is dat juist andersom.

5.2 De kleuring van het verblijfsrecreatief aanbod Op dezelfde manier hebben we ook naar de verblijfsrecreatie rondom de Afsluitdijk gekeken. We

maken hiervoor gebruik van eerdere onderzoeken van het Bureau voor Ruimte & Vrije Tijd, waarbij

het bestaande verblijfsrecreatieve aanbod in de regio Noord-Holland Noord en het vasteland van

Fryslân is geïnventariseerd en ‘ingekleurd’ volgens het leefstijlmodel. In beide gevallen gaat het om

een steekproef van tussen de 22,5% en 33%.

In onderstaande figuur geven we de aantrekkingskracht van het verblijfsrecreatieve aanbod in de

gemeenten rondom de Afsluitdijk weer op de verschillende leefstijlen. In Hollands Kroon gaat het om

een steekproef van 50%, aan de Friese kant om een steekproef van minimaal 33%.

21

Verreweg meeste ‘bedden’ zijn aantrekkelijk voor de uitbundig gele toerist, op afstand gevolgd door

de lime, groene en paarse toeristen. De capaciteit voor de aqua en zeker de blauwe consument is

zeer beperkt. We zien hierbij echter grote verschillen tussen de Friese en Noord-Hollandse kant:

In Hollands Kroon zijn de meeste bedden aantrekkelijk voor de groene en lime consument,

gevolgd door de rode en aqua consument. De capaciteit voor de gele toerist is bijna

verwaarloosbaar.

Aan de Friese zijde vinden we juist heel veel ‘bedden’ voor de gele groep, bijna de helft (45%)

is voor deze groepen aantrekkelijk. Ook de paarse groep kan hier (met 15%) relatief veel

bedden vinden.

Deze gegevens zijn voornamelijk belangrijk om te kijken in hoeverre eventueel nieuwe dagrecreatief

aanbod op de Afsluitdijk van toegevoegde waarde zouden kunnen zijn op het huidige

verblijfsrecreatieve aanbod. We zien daarin dus grote verschillen tussen de Noord-Hollandse en

Friese zijde.

Omdat we in de vraag-aanbodanalyse (zie hoofdstuk 6) gebruik maken van vraaggegevens op een

hoger schaalniveau, is het ook relevant om het verblijfsrecreatieve aanbod op een hoger

schaalniveau weer te geven. We doen dat op het niveau van Noordwest en Zuidwest Fryslân en

Noord-Holland Noord:

8%

17%

10%

45%

1%

38%

13%

27%

15%

12%

31%

15%

5%

16%

7%

15%

7%

13%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

Harlingen en Súdwest Fryslân

Hollands Kroon

Totaal

Kleuring verblijfsrecreatief aanbod gemeenten, naar capaciteit

Cultureel en inspirerend rood Uitbundig geel Gezellig lime

Rustig groen Ingetogen aqua Comfort en luxe blauw

Sportief en avontuurlijk paars

22

Op dit schaalniveau valt met name op dat het aanbod voor de groene consument aan beide zijden

relatief groot is en in totaal zelfs de grootste groep vormt. Ook de gele groep vindt, net als op

gemeentelijk niveau, een relatief groot aanbod, zij het voornamelijk aan de Friese zijde.

Bovenstaande gegevens gebruiken we in de vraag-aanbodanalyse voor de verblijfsrecreatie in

hoofdstuk 6.

5%

7%

7%

14%

31%

25%

29%

17%

21%

34%

25%

28%

12%

7%

9%

2%

3%

3%

4%

10%

8%

0% 10% 20% 30% 40% 50% 60% 70% 80% 90% 100%

NH Noord

NW en ZW Fryslân

Totaal

Kleuring verblijfsrecreatief aanbod regio's, naar capaciteit

Cultureel en inspirerend rood Uitbundig geel Gezellig lime

Rustig groen Ingetogen aqua Comfort en luxe blauw

Sportief en avontuurlijk paars

23

6 Vraag en aanbod tegen elkaar afgezet

6.1 Vraag en aanbod voor de dagrecreatie

Eén van de doelen van dit project is bepalen welk type voorzieningen een aanvulling kan vormen op

het bestaande aanbod op en rondom de Afsluitdijk. Om de vraag te beantwoorden, kijken we naar de

verhouding tussen vraag en aanbod van het huidige aanbod en de belevingswerelden van de

inwoners. We kijken hiervoor zowel naar het aanbod op de Afsluitdijk als in de omliggende

gemeenten. In onderstaande figuren (3 en 4) is het dagrecreatieve aanbod in de omliggende

gemeenten afgezet tegen de vraag van de inwoners. Een vraag van 6% ondernemend paars betekent

in dit geval dat 6% van de inwoners in de gemeenten rondom de Afsluitdijk zich in de paarse

belevingswereld bevindt.

We gaan er in deze vergelijking vanuit dat er voldoende aanbod is wanneer de vraag (min of meer) in

evenwicht is met het aanbod. De vraag-aanbodvergelijking is grotendeels kwalitatief. Deze is er op

gericht om uitspraken te doen over de aantrekkelijkheid van het bestaande aanbod op de leefstijlen.

Op basis van de uitkomsten kunnen we niet bepalen of er daadwerkelijk marktruimte is. Wel geven

we aan welke kansrijke ontwikkelingen er mogelijk zijn op basis van consumentbehoeften.

Figuur 3: het dagrecreatieve aanbod voor de leefstijlen in de omliggende gemeenten, afgezet tegen de

inwoners van deze gemeenten7

7 Voor de percentages van het aanbod kijken we bij de dagrecreatie naar het aantal keuzemogelijkheden. Om deze aanbodgegevens te kunnen relateren aan de vraag, hebben we de informatie uit het vorige hoofdstuk omgezet naar %, waarbij het totaal optelt tot 100%.

0% 5% 10% 15% 20% 25% 30%

Creatief en inspirerend rood

Uitbundig geel

Gezellig lime

Rustig groen

Ingetogen aqua

Stijlvol en luxe blauw

Ondernemend paars

Inwoners afgezet tegen dagrecreatief aanbod (in %)

Dagrecreatief aanbod omliggende gemeenten

Inwoners omliggende gemeenten

24

Figuur 4: het dagrecreatieve aanbod voor de leefstijlen gerelateerd aan de inwoners van de regio op index

(waarbij 100 in evenwicht is). Een index hoger dan 100 geeft aan dat er ‘voldoende’ aanbod is, een index onder

de 100 geeft aan dat er ‘onvoldoende’ aanbod is.

We kunnen hieruit de volgende conclusies trekken:

Het dagrecreatieve aanbod gericht op de leefstijl creatief en inspirerend rood lijkt (ruim)

voldoende voorhanden, als we vraag en aanbod tegen elkaar afzetten. Ook voor de

leefstijlen rustig groen, ingetogen aqua en ondernemend paars is voldoende aantrekkelijk

aanbod te vinden;

Voor de leefstijl stijlvol en luxe blauw lijkt het aanbod onvoldoende aanwezig, wanneer we

de vraag en het aanbod tegen elkaar afzetten. Dit geldt ook voor uitbundig geel en gezellig

lime.

Deze conclusies gelden ook als we een aparte uitsplitsing zou maken voor de Friese en de Noord-

Hollandse kant.

Natuurlijk kunnen ook toeristen gebruik maken van de dagrecreatieve voorzieningen. Als we de

kleuring van de toerist aan de regio’s Noord Holland Noord, Zuidwest Fryslân en Noordwest Fryslân

afzetten tegen het dagrecreatieve aanbod in de drie omliggende gemeenten, ontstaat het volgende

beeld (op index):

0

50

100

150

200

250

300

lnwoners afgezet tegen dagrecreatief aanbod(op index)

25

Ook hierbij zien we de blauwe en gele leefstijlen met nadruk naar voren komen. Het ‘tekort’ aan lime

voorzieningen, die we voor inwoners wel zagen, is niet zichtbaar voor de toerist.

Deze conclusies gelden in grote lijnen ook als we een aparte uitsplitsing zou maken voor de Friese en

de Noord-Hollandse kant.

6.2 Vraag en aanbod voor de verblijfsrecreatie Alhoewel de focus van de ontwikkelingen op de Afsluitdijk liggen op ontwikkelingen in de

dagrecreatie, zou ook een combinatie met de verblijfsrecreatie mogelijk kunnen zijn. Als we vraag (de

kleuring van de toerist aan de regio) en aanbod (in dezelfde ruime regio) op kwalitatieve wijze tegen

elkaar afzetten, leidt dat tot het volgende beeld (op index):

We zien dat om de diversiteit van het bestaande verblijfsrecreatieve aanbod te vergroten en

0

20

40

60

80

100

120

140

160

180

Uitbundiggeel

Gezelliglime

Rustiggroen

Ingetogenaqua

Comfort enluxe blauw

Sportief enavontuurlijk

paars

Cultureel eninspirerend

rood

Toerist afgezet tegen dagrecreatief aanbod(op index)

20

40

60

80

100

120

140

160

180

200

Cultureel eninspirerend

rood

Uitbundiggeel

Gezelliglime

Rustiggroen

Ingetogenaqua

Comfort enluxe blauw

Sportief enavontuurlijk

paars

Toerist afgezet tegen verblijfsrecreatief aanbod(op index)

26

tegemoet te komen aan de vraag, nieuwe ontwikkelingen zich met name zouden moeten richten op

de leefstijlen links in het model (rood, paars en blauw), of aqua.

27

7 Veldwerk onder toeristen in de omgeving

Separaat aan voorliggend onderzoek heeft het ETFI een onderzoek uitgevoerd onder bezoekers aan

de Afsluitdijk zelf. Om ook meer inzicht te krijgen in de wensen en ideeën van de toerist die in de

omgeving van de dijk verblijft (en de dijk al dan niet bezocht heeft), heeft het Bureau voor Ruimte &

Vrije Tijd ook een vragenlijst onder toeristen in de regio uitgezet.

In totaal hebben 88 toeristische respondenten (die één of meerdere nachten in de regio rondom de

Afsluitdijk hebben verbleven) de vragenlijst ingevuld. Gezien de beperkte omvang van de groep

respondenten, moeten we de resultaten van het onderzoek voorzichtig benaderen. Omdat het

onderzoek van het ETFI op de Afsluitdijk zelf veel omvangrijker is geweest, beschouwen we die

onderzoeksresultaten dan ook als betrouwbaarder. Toch geeft het veldwerk onder toeristen in de

omgeving een aanvullend beeld, die we in deze paragraaf beschrijven. In de cursieve teksten

vergelijken we de uitkomsten van ons veldwerk op sommige plekken met die van de enquête op de

Afsluitdijk zelf.

Kenmerken van de respondenten

Aan alle respondenten is een leefstijlprofiel toegekend. Het profiel van de respondenten is hieronder

weergegeven:

Opvallende resultaten:

De gele en lime consumenten vormen ruim de helft van de respondenten. Met name de gele

doelgroep is oververtegenwoordigd ten opzichte van het gemiddelde in Nederland.

Ook de paarse doelgroep komen we iets meer dan gemiddeld in de steekproef tegen.

De groene en aqua doelgroep zijn relatief klein in de steekproef en ook

ondervertegenwoordigd ten opzichte van het Nederlands gemiddelde.

De verdeling onder de leefstijlgroepen vertoont opvallend veel gelijkenis met de verdeling onder

respondenten op de Afsluitdijk zelf. Ook qua bezoekers op de dijk zelf is de gele doelgroep sterk

oververtegenwoordigd, en is ook de lime groep een grote groep.

5%

39%

18%

9%

9%

8%

12%

Verdeling kleuren in steekproef (N=88)

Rood Geel Lime Groen Aqua Blauw Paars

28

We zijn voornamelijk Nederlandse en Duitse gasten tegengekomen in het onderzoek. De gemiddelde

leeftijd van de geënquêteerde bezoeker is 49.

Bezoek aan de Afsluitdijk

Van de 88 respondenten heeft slechts 23% een bezocht gebracht aan de Afsluitdijk of is er gestopt.

Slechts 3% geeft aan er speciaal naar toe gereden te zijn. Aan de mensen die de Afsluitdijk deze

vakantie niet hebben bezocht, hebben we gevraagd of ze wel eens eerder op de Afsluitdijk zijn

geweest:

79%

1%

19%1%

Land van herkomst

Nederland

België

Duitsland

Italië

55%

22%

20%

3%

Afsluitdijk bezocht? (N=88)

Nee

Ja, ik ben er overheengereden, maar niet gestopt

Ja, ik ben er overheengereden, en ook gestopt

Ja, ik ben er speciaal naartoegereden

29

We zien dat de meesten de Afsluitdijk wel eens bezocht hebben, maar het overgrote merendeel

heeft dat in het verleden wel eens gedaan. We zien later in de enquête ook terug dat mensen die

tijdens ‘deze vakantie’ niet op de Afsluitdijk geweest zijn als reden aangeven dat ze er al geweest zijn

en dat ze het dus wel gezien hebben. Zo’n 18% van de respondenten heeft de Afsluitdijk nog nooit

bezocht en is er zelfs nog nooit overheen gereden.

We hebben aan de mensen die nu of in het verleden de Afsluitdijk wel eens bezocht hebben ook

gevraagd op welke plek zij gestopt op de Afsluitdijk:

We zien dat het Monument verreweg de meest bezochte plek is, gevolgd door Den

Oever en het Kornwerderzand. Ook bij Breezanddijk zien we relatief veel bezoeken, maar bij verdere

verdieping zien we hier dat vaak als reden voor een stop het tanken, het koffiedrinken of een

toiletbezoek wordt genoemd. Kortom: het betreft hier voornamelijk een zeer functionele stop.

Aan de mensen die niet deze vakantie een bezoek (of een stop) hebben gebracht aan de Afsluitdijk,

hebben we gevraagd hoe lang geleden het was dat zij er wél waren.

18%

12%

60%

10%

Eerder op de Afsluitdijk geweest (N=67)?

Nee

Ja, ik ben er overheengereden, maar niet gestopt

Ja, ik ben er overheengereden, en ook gestopt

Ja, ik ben er speciaal naartoegereden

05

101520253035404550

Plekken waar mensen gestopt zijn

Nu speciaal toegereden Nu gestopt Eerder geweest

30

Het is voor het merendeel echt al veel langer geleden dat mensen gestopt zijn op de Afsluitdijk.

In totaal is slechts 12 respondenten (13% van het totaal) nog nooit op de Afsluitdijk geweest. Aan

hen hebben we gevraagd waarom zij de Afsluitdijk nooit bezocht hebben (waarbij meerdere

antwoorden mogelijk waren):

Mensen die wel een bezoek hebben afgelegd, hebben we een lange lijst met activiteiten/motieven

voorgelegd die zij konden aangeven als ‘doel’ voor hun stop op de Afsluitdijk of hun bezoek (ook

hierbij waren meerdere antwoorden mogelijk):

6%

19%

17%

9%

49%

Wanneer gestopt? (N=67)

Afgelopen maand

Afgelopen half jaar

Afgelopen jaar

1 tot 2 jaar geleden

Meer dan 2 jaar geleden

0

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

Lijkt me geenaantrekkelijkebestemming

Ik weet niet watik daar zou

moeten doen

Het is er nooitvan gekomen

Ik had er geentijd voor

Overig

Waarom nog nooit geweest

31

Verreweg het meest genoemd is het uitzicht bekijken. Dit uitzicht kom later in de enquête ook

duidelijk als sterk punt aan bod. Ook het monument scoort hoog, maar minder hoog dan een zeer

praktische: het benen strekken, tussenstop op doorreis of roken. Iets minder dan een derde van de

respondenten benoemt dit functionele aspect als doel van de stop/het bezoek.

We hebben vervolgens gevraagd naar de duur van het laatste bezoek. Daaruit komt een verdeeld

beeld naar voren:

0 5 10 15 20 25 30 35

Zeilen

Met iemand afgesproken

Souvenirs / ansichtkaart kopen

Kitesurfen

Bezoek dorp Kornwerderzand

Naar vogels kijken

Miniatuur Afsluitdijk bezoeken

Toiletbezoek

In de zon zitten

Zwemmen

Meer te weten komen over het IJsselmeer

Foto's nemen

Eten in het restaurant

Surfen

Bezoek aan bezoekerscentrum

Infozuilen lezen

Meer te weten komen over de Waddenzee

Relaxen

Vissen

Uitkijktoren beklimmen

Bezoek aan Kazemattenmuseum

Bekijken sluizen/bootjes

Meer te weten komen over de Afsluitdijk

Picknicken

Overig

Drinken in het restaurant

Monument bekijken

Tussenstop doorreis / benen strekken / roken

Van uitzicht genieten

32

2/5e van de mensen geeft aan een zeer kort bezoek (tot een half uur) af te leggen, en nog eens 31% is

binnen een uur weer vertrokken. De meeste mensen blijven dus relatief kort op de Afsluitdijk.

Opvallend is de 22% die juist meer dan 2 uur op de Afsluitdijk verblijft.

We hebben vervolgens aan álle respondenten (zowel de bezoekers als de niet-bezoekers) gevraagd

of zij de Afsluitdijk als een toeristische attractie beschouwen en waarom:

De meningen hierover zijn precies verdeeld. We zien een opvallend verschil met de bezoekers die op

de Afsluitdijk zelf zijn geënqueteerd in het ETFI-onderzoek: we zien daar dat 80% positief antwoord op

de vraag.

De meest genoemde redenen om de Afsluitdijk als een attractie te zien:

- De Afsluitdijk is uniek

- Het mooie uitzicht

- De bijzondere geschiedenis

Andere genoemde termen: bijzonder, mooi of cultureel erfgoed. Opvallend is dat ook drie

40%

31%

7%

22%

Bezoekduur (N=68)

tot ½ uur

½ uur tot 1 uur

1 tot 2 uur

2 uur of langer

50%50%

Toeritische attractie? (N=88)

Ja

Nee

33

respondenten aangeven het een attractie te vinden voor de buitenlandse toerist, maar niet voor

zichzelf.

De meest genoemde redenen om de Afsluitdijk niet als een attractie te zien:

- De Afsluitdijk is niet meer dan een verbinding

- De Afsluitdijk is lang en niet aantrekkelijk

- Er is niets te doen op de Afsluitdijk

Daarnaast gaven opvallend veel respondenten aan dat ‘gewoon de Afsluitdijk is’ die ze wel kennen,

of, opnieuw, dat het voor de buitenlandse toerist een attractie is, maar niet voor zichzelf. Ook geeft

een aantal mensen aan het eigenlijk niet te weten omdat ze er nog nooit geweest zijn.

Vervolgens hebben we de vraag voorgelegd of de toerist van plan is om in de toekomst (al dan niet

opnieuw) een bezoek aan de Afsluitdijk te brengen:

We zien hier een ‘positiever’ beeld dan bij de vorige vraag, omdat hier ongeveer 2/3e van de

respondent positief antwoord. In de toelichting zien we echter ook vaak het functionele argument

terugkomen: ‘als we er toch overheen rijden, kunnen we ook wel even stoppen’. Toch zien we ook

andere veel genoemde redenen waarom mensen de Afsluitdijk in de toekomst willen bezoeken:

- De Afsluitdijk is mooi en heeft een mooi uitzicht.

- Opvallend is dat het Kazemattenmuseum relatief vaak is genoemd als reden om nog een keer

te komen.

- Ook relatief veel mensen zouden voor de kinderen nog eens willen komen (maar sommigen

maken daarbij de opmerking dat het dan wel aantrekkelijker zou moeten worden).

De vernieuwing van de sluis is voor twee mensen een reden om nog een keer terug te komen. En

twee mensen geven aan het toch ooit een keer te willen zien en dat ze er nog nooit geweest waren.

Mensen die aangeven in de toekomst niet van plan zijn te gaan, geven opvallend vaak aan dat zij de

Afsluitdijk al wel gezien hebben, dat er ‘niets aan’ is, of dat er niets te beleven valt. Voor veel

respondenten geldt dan ook dat als je er eenmaal geweest bent er geen reden is om terug te komen.

66%

34%

(Opnieuw) bezoeken? (N=88)

Ja

Nee

34

Vervolgens hebben we gevraagd of mensen de Afsluitdijk zouden willen bezoeken als we de dijk

aantrekkelijker zouden maken. We zien hier opnieuw dat meer mensen ‘ja’ antwoorden:

In de toelichting wordt vooral aangegeven dat vernieuwing zou moeten leiden tot meer dingen te

doen, vooral ook voor de kinderen. Ook nieuwsgierigheid (hoe is het dan geworden?) is voor een

aantal mensen een drijfveer.

Er zijn in de eerste plannen al een aantal ideeën op papier gezet. Deze ideeën hebben we voorgelegd

aan de respondenten, waarbij we hebben gevraagd om er maximaal 5 uit te kiezen die ze

aanspreken, zodat we ook een duidelijke prioritering konden aanbrengen in de lange lijst met ideeën:

78%

22%

Opnieuw bezoek bij aantrekkelijkere dijk (N=88)

Ja

Nee

35

Opvallend veel mensen (bijna de helft) hebben door ‘overig’ aan te kruizen ook eigen ideeën

ingebracht. Daarbinnen hebben 10 mensen expliciet aangegeven dat er in hun ogen niets hoeft te

wijzigen. Ook is een aantal keren expliciet aangegeven dat mensen geen windmolens op of rondom

de dijk willen. Eigen ideëen richten zich vooral op horeca (eigentijdser, maar ook in combinatie met

surfen of de sluizen of juist eenvoudig: een ‘friettent’) en op informatievoorziening (Neeltje Jans

wordt veel als voorbeeld gezien).

Vooral de horeca lijkt dan ook uit de vragenlijst de belangrijkste prioriteit te krijgen, maar ook de

kinderspeelplekken (mogelijke mede beïnvloed door de grote groep gele en lime respondenten, die

dat belangrijke voorzieningen vinden) scoren hoog. Opvallend is dat ook het extra fietspad en een

educatieve attractie/infocentrum vaak is aangekruist.

In het ETFI-onderzoek (alleen onder daadwerkelijke bezoekers) zien we meer/grotere toiletten als

duidelijke eerste prioriteit naar boven komen. Het beeld uit dat onderzoek is over het algemeen

verder veel diverser.

0 5 10 15 20 25 30 35 40 45

Betere parkeervoorzieningen

Beter/groter terras aan rand van parkeerplaatsen

Meer rust, stilte en ruimte

Overnachtingsmogelijkheden in bijvoorbeeld kazematten of…

Meer/betere plekken om te surfen, kitesurfen of te kanovaren

Aanlegsteigers en meer voorzieningen voor de watersport

Meer natuur zoals nieuwe Vismigratierivier (zie boven voor…

Verhuurmogelijkheden van fietsen, bootjes of kano's

Meer souvenirs/winkeltjes

Extra of hogere uitkijktoren

Meer/betere picknickplaatsen en bankjes

Een ferry/pontje (fiets/voetganger) tussen Monument en Den…

Excursies/rondvaarten op Afsluitdijk, Waddenzee of IJsselmeer

Meer/betere toiletten

Beter/groter terras aan rand van het water met aanlegsteigers

Een ferry/pontje (fiets/voetganger) tussen Kornwerderzand en…

Meer/betere strandjes om te zwemmen en zonnebaden

Mogelijkheden voor een korte rondwandeling (< 1 uur)

Meer en betere educatieve attracties, musea of infocentrum

Een extra toeristisch fietspad aan de waddenzeekant van de dijk

Meer kinderspeelplekken

Verbeteren/vergroten/vernieuwen Horeca

Overig

Welke ideeën spreken het meest aan (N=88, maximaal 5 keuzes per respondent)