Beursspecial Precisiebeurs 9 en 10 oktober 2002 Beursspecial ...

Beursspecial

Precisiebeurs

9 en 10 oktober

2002

Beursspecial

Precisiebeurs

9 en 10 oktober

2002

MIK

RO

NIE

K I

S H

ET

OF

FIC

IEL

E O

RG

AA

N V

AN

DE

NV

PT

M i k r oM i k r o n i e kn i e kVA K B L A D OV E R P R E C I S I E T E C H N O L O G I E J A A R G A N G 4 2 - N U M M E R 4

www.multin.nl

Onmogelijk?Vaak ongedacht, eigenzinnig of zelfs onmogelijk, maar altijd

helemaal op uw wensen en uw markt afgestemd. Dat zijn de

maatwerkoplossingen in industriële productontwikkeling en

serieproductie van Multin. Een groot aantal technische disci-

plines en een alleszins sympathieke bedrijfscultuur maken Multin

voor steeds meer opdrachtgevers een snelweg naar de markt.

Wilt u kennismaken? Kijk dan op www.multin.nl of bel ons.

• MECHANICA

• ELEKTRONICA

• SOFTWARE

• PROTOTYPING

• NULSERIE

• SERIEPRODUCTIE

Koraalrood 153, 2718 SB Zoetermeer

Tel. (079) 362 06 00, Fax (079) 362 15 11

H i g h t e c h - H i g h t o u c h

4 In dit nummerIn dit nummerMik

ro

nie

k

-

20

02

4

5

6

14

Editorial

Productinfo

MiniGRAIL, een onmogelijke uitdaging?Gravitonen uit de ruimte. Lang voordat onze jaartelling begon,zonden botsende zwarte gaten, roterende neutronensterren ensupernova’s op een afstand van vele duizenden lichtjaren gravi-tatiegolven uit, die we vandaag de dag hartstochtelijk graagzouden willen waarnemen. Maar wie zag er voor het eerst gra-vitatiegolven? Ruim veertig jaar geleden meende Joseph Weberze te hebben geobserveerd, maar tegenwoordig denken fysicien astronomen dat zijn cilindervormige detector niet gevoeliggenoeg was. Dus werken vandaag de dag fysici op verschillen-de plaatsen in de wereld koortsachtig aan detectoren die wèlgevoelig genoeg zijn. Eén daarvan is de bolvormige MiniGRAILvan het Leidse Kamerlingh Onnes Laboratorium: een kansrijkedeelnemer in de race naar de eerste feitelijke waarneming vangravitonen

Beursspecial Precisiebeurs9 en 10 oktober 2002Na het succes van vorig jaar, wordt dit jaar wederom dePrecisiebeurs gehouden.In deze uitgave van Mikroniek vindt u uitgebreide informatieover de beurs, zoals een compleet programmaoverzicht, eenbeursplattegrond en de bedrijfsprofielen van de exposanten.

Vakblad voor precisietechnologie en fijnme-chanische techniek en orgaan van de NVPT.Mikroniek geeft actuele informatie over tech-nische ontwikkelingen op het gebied vanmechanica, optica en elektronica.Het blad wordt gelezen door functionarissendie verantwoordelijk zijn voor ontwikkelingen fabricage van geavanceerde fijnmechani-sche apparatuur voor professioneel gebruik,maar ook van consumentenproducten.

Uitgave:Twin Design bvPostbus 3174100 AH CulemborgTelefoon: 0345-519525Fax: 0345-513480E-mail: [email protected]

Uitgever:Andries Harshagen / Marije Roefs

Abonnementen:Twin Design bv, Culemborg

Abonnementskosten:Nederland: € 55,- per jaar ex BTWBuitenland: € 70,- per jaar ex BTW

HoofdredactieMarije RoefsE-mail: [email protected]

Redactiesecretariaat/eindredactieMikroniek/ Susan Gamelkoorn en Marije RoefsTwin Design bvE-mail: [email protected]

Advertentie-acquisitie:Waterfront mediaBarry StokTel: 078-630-5500

Secretariaat NVPTParallelweg 30Postbus 705775201 CZ Den BoschTel: 073-6233562Fax: 073-6441949E-mail: [email protected]

Vormgeving en realisatie:Twin Design bv, Culemborg

Mikroniek verschijnt zes maal per jaar© Niets van deze uitgave mag overgenomenof vermenigvuldigd worden zonder nadruk-kelijke toestemming van de redactie.

ISSN 0026-3699

De coverfoto is beschikbaar gesteld doorAnteryon B.V., Eindhoven

M i k r oM i k r o n i e kn i e kN r . 4 2 0 0 23

M i k r oM i k r o n i e kn i e kN r . 4 2 0 0 2 4

edit

ori

alBeurskracht in precisieland

Precisietechnologen moeten van vele markten thuis zijn. Dat maakthet werk ook erg uitdagend. Omdat veel applicaties nieuwe ontwerpenzijn, gaat er ook wel eens wat mis. Het toepassen van aantoonbaarwerkende delen is daarom van groot belang. Kennis hebben van detoeleveringsmarkt van precisiecomponenten is essentieel. Iedereen zalwel eens mee hebben gemaakt wat er gebeurd als je te weinig kennisvan de toeleveranciersmarkt hebt. Je moet dan op de blaren zitten.Daarom is het belangrijk te weten wie goed is in welke vakgebieden.Tevens is het belangrijk om de assortimenten van toeleveranciers, demensen erachter en de toepassingsgebieden goed te kennen. Oog inoog communiceren met het product in de hand is daarom erg effectief.

Dit kan op de precisiebeurs die weer op 9 en 10 oktober wordt gehou-den in de Koningshof in Veldhoven. Daar kunt u uw kennis en ken-nissenkring vergroten.

Vorig jaar bleek de kracht van de precisiebeurs groot te zijn. Dit jaarnog groter. Meer dan zeventig leveranciers met stands waar zij hunproducten tonen en meer dan tweeduizend precisietechnologen die debeurs bezoeken!

Komt u ook kijken naar de uitreiking van de Rien Koster prijs? Rienis een gevierd mechatronicus die een groot oeuvre van mooie (eneigenwijze) ontwerpen heeft neergezet in zijn leven. Bij zijn afscheidvan Philips vorig jaar, heeft hij de Rien Koster prijs gekregen. Hetleek Philips en de NVPT leuk deze prijs te continueren en beschik-baar te stellen voor ontwerpers die hun sporen verdiend hebben in deprecisietechnologie. Wie wordt het dit jaar? Kom kijken in deKoningshof.

Hans Krikhaar

Voorzitter NVPT

Van de voorzitter

PRODUCTINFO


motor volledig insluit, en zo de lamelleneffectief afdicht. Hiermee behoort de vrijlig-gende staalepoxy interface tot het verledenen wordt een vocht migratie pad, dat totfalen van de motor in natte omgevingen kanleiden, geëlimineerd.

De LC motor wordt gecompleteerd doorde robuuste magneetbaan. Een roestvrijsta-len plaat dekt de magneten af, wat extrabescherming geeft en esthetisch aantrekke-lijk is. De magneetbaan secties kunnen een-voudig achter elkaar gemonteerd wordenom zodoende elke gewenste slaglengte tebereiken.

De LC lineaire motor is ideaal voor veeleis-ende toepassingen waarbij hoge kracht-dichtheid en een robuust ontwerp vereist is,zoals wafer dicing, elektronica assemblage,bewerkingsmachines, materiaal handeling enwaterstraalsnijden.

Anorad heeft een nieuwe familie ijzerkernlineaire motoren ontwikkeld.Deze LC lineaire motor maakt gebruik vaneen uniek staalkern ontwerp dat geoptimali-seerd is met behulp van de EindigeElementen Methode. Zodoende heeft hetspoelendeel een hoge koper vulgraad enverbeterde thermische efficiëntie.Gekoppeld met de nieuwste magnetischematerialen wordt een extreem hoge kracht-dichtheid bereikt.Momenteel zijn twee modellen van de LCmotor verkrijgbaar Model LC-50-200 is 50mm breed en 200 mm. lang en kan 276 Ncontinukracht leveren. Model LC-50-300 is50 mm breed en 300 mm lang en kan 418N coninukracht leveren.Andere afmetingen worden momenteel ont-wikkeld en klantspecifieke configuraties kun-nen eenvoudig gerealiseerd worden.

Een bijzondere eigenschap van de LC lineai-re motor is z’nrobuuste inkap-selmethode. Integenstelling totandere lineairemotoren, waar-bij de lamellenvan het spoelen-deel vrij in deluchtspleet lig-gen, maakt deLC motorgebruik van eennieuwe gietme-thode die de

Nieuwe lineaire motor biedt verhoogde

krachtdichtheid en bescherming tegen

natte omgevingen

In de figuren op bladzijde 13, 18 en 19, inhet artikel ‘Spleetvolgend lassen’ van dhr.Rien Koster uit Mikroniek nr.3, jaargang 42,is een fout geslopen. Het betreft:* figuur 5;* figuur 12;* figuur 16.

De figuren hadden er als volgt uit behorente zien:

Fig. 5 Baanvorm

Fig. 12 Kinematica van het draaipunt (L)

Fig. 16 Dynamisch model van de besturing

Rectificatie

Mededeling

16 en 30 oktober en op 6 en 20 novemberwordt er voor de drieëntwintigste maal eenCursus Eindige- Elementen-Methodeen FEMAP georganiseerd door MSE,Mechanics Software Enterprises.

De cursus is erop gericht de deelnemersvertrouwd te maken met de EindigeElementen Methode en de gelegenheid tebieden ervaring op te doen met FEMAP engehouden worden in Hotel Mitland, aan deAriënslaan 1 te Utrecht, Nederland, in de

onmiddellijke nabijheid van de autosnelwegA 27.

Voor meer informatie en aanmelding kunt uvoor 12 oktober contact opnemen metmevr. I. Ruiter – Rock.Tel.: 072 5814141.

Ook de Leidse Instrumentmakers School (LiS) levertonder leiding van Joris Gonggrijp precisietechnologischehand- en spandiensten. Laatstgenoemde samenwerkingtussen fijnmechanische vaklieden en fysici bestaat alruim honderd jaar. Aan het begin van de vorige eeuwonderkende Heike Kamerlingh Onnes immers al hetgrote belang van een goed geoutilleerde werkplaats methoog opgeleide instrumentmakers. Toen leidde desamenwerking van fysici en instrumentmakers tot deNobelprijs voor het vloeibaar maken van helium. Of diesamenwerking vandaag de dag een zelfde eervol resultaatzal opleveren, staat nog in de sterren, om in astronomi-sche termen te spreken.

M i k r oM i k r o n i e kn i e kN r . 4 2 0 0 2 6M i k r oM i k r o n i e kn i e k

MINIGRAIL

MiniGRAIL, een

MMiniGRAIL is een acroniem voor Gravitational RadiationAntenna In Leiden. Cryotechniek, experimentele fysica,materiaalkunde, computerwiskunde en precisietechnologiezijn de disciplines die betrokken zijn bij dit uitdagende pro-ject. Daarin geeft de stichting FOM financiële ondersteu-ning aan het Kamerlingh Onnes Laboratorium en wordt ertechnisch samengewerkt met Italbronze (gieten en bewer-ken), Leiden Cryogenics (mengkoelmachine), KadelEngineering (dewarvat), Bodycote (warmtebehandeling),Telmastaal (roestvast staal), IWE (watersnijtechniek), decryo-afdeling en het MESA-instituut van de TechnischeUniversiteit Twente (ontwikkeling van zeer gevoeligeSQUIDs) en Cryo Anlagenbouw (stralingsschilden).

Gravitonen uit de ruimte. Lang voordat onze jaartelling begon, zonden botsende

zwarte gaten, roterende neutronensterren en supernova’s (afbeelding 1) op een

afstand van vele duizenden lichtjaren gravitatiegolven uit, die we vandaag de

dag hartstochtelijk graag zouden willen waarnemen. Maar wie zag er voor het

eerst gravitatiegolven? Ruim veertig jaar geleden meende Joseph Weber ze te

hebben geobserveerd, maar tegenwoordig denken fysici en astronomen dat zijn

cilindervormige detector niet gevoelig genoeg was. Dus werken vandaag de dag

fysici op verschillende plaatsen in de wereld koortsachtig aan detectoren die wèl

gevoelig genoeg zijn. Eén daarvan is de bolvormige MiniGRAIL van het Leidse

Kamerlingh Onnes Laboratorium: een kansrijke deelnemer in de race naar de

eerste feitelijke waarneming van gravitonen.

• Frans Zuurveen •

Leidse natuurkundigen en instrumentmakers werken samen

Afb. 1. Supernova 1987A. Boven: de ster in de Magellaense sterren-nevel op een afstand van 200 000 lichtjaren, die later zou exploderen.Midden: Gedurende de explosie werd de ster 10 000 keer helderder.Onder: Na de explosie verschijnen twee ringen van stof, die door desupernova oplichten. (In deze opname zijn de sterren zwart.)

Afb. 1.

Onmeetbare verplaatsingen?Volgens de algemene relativiteitstheorie van AlbertEinstein (afbeelding 2) veroorzaken in een gravitatieveld,bewegende massa’s golven die kunnen worden geïnter-preteerd als een wijziging van de meetkundige eigen-schappen van de vierdimensionale tijdruimte. In die tijd-ruimte is de dimensie tijd toegevoegd aan de ons ver-trouwde driedimensionale ruimte. De genoemde veran-dering van de tijdruimte is te beschouwen als een ‘krom-ming’, die bij voorbeeld lichtstralen een niet-rechte lijnlaat volgen. Een ander gevolg is een periodieke verande-ring van de afstand tussen twee vrije massa’s.

Ook in dit deel van de fysica heeft een hypothetisch deel-tje zijn intrede gedaan: het graviton met spin-quantum-getal 2. Want gravitatiegolven zijn te beschouwen als hetequivalent van een bundel bewegende gravitonen. Beideplanten zich met de lichtsnelheid voort in de tijdruimte

en produceren een vierpolig ofte-wel quadrupool-vormig kracht-veld loodrecht op de bewegings-richting.

Nog niemand heeft een gravitonecht kunnen waarnemen. Hetproject MiniGRAIL is bedoeldom enerzijds gravitatiegolven enhet equivalente deeltje te detecte-ren en zo de theorie van Einsteinexperimenteel te verifiëren,anderzijds om een waarnemings-techniek te leveren die de gang-bare astronomische methodenaanvult.

De hiervoor genoemde, twee jaar geleden overleden,Joseph Weber probeerde als eerste gravitatiegolven tedetecteren. Hij deed dat door een massieve cilinder aaneen dunne draad op te hangen, met het doel de cilinderin resonantie te laten brengen. Want het quadrupole gra-vitatie-krachtveld, zie afbeelding 3, zou in de cilindereigentrillingen in één der quadrupole trillingsmodesmoeten exciteren. Met behulp van gevoelige piëzo-elek-trische opnemers constateerde Weber inderdaad ver-plaatsingen van circa 10-15 m, waarna hij meende gravi-

tatiegolven te hebben gedetecteerd.


onmogelijke uitdaging?

Afb. 2. Albert Einstein.

Afb. 3.Schematische voorstelling van het quadrupolekrachtveld van eengravitatiegolf.

De Nederlandse organisatie voor WetenschappelijkOnderzoek (NWO) stimuleert fundamenteel en toegepast onderzoek van topkwaliteit. Internationaleoriëntatie staat daarbij centraal.

De Stichting ASTRON iséén van de twee NWO-instituten die naast de

universiteiten voor Nederland astronomischonderzoek verricht. ASTRON beheert waar-neemfaciliteiten (zoals de Radiotelescopen van Westerbork) en ontwikkelt nieuwe wetenschappelijke instrumenten. Binnen hettechnisch laboratorium worden innovatieveoptische en infraroodinstrumenten ontwikkeld,gebouwd en getest voor telescopen op de groteinternationale sterrenwachten. Het betreffenhier o.a. de William Herschell Telescope op La Palma en de Very Large Telescope in Chili.De komende jaren zal de bouw van een infra-rood spectrograaf voor de Next GenerationSpace Telescope, de opvolger van Hubble, eenhoofdrol spelen. Er wordt in nationaal en inter-nationaal verband nauw samengewerkt metandere kennisinstituten en met het bedrijfs-leven. Het werk is zeer afwisselend en bevindtzich in de internationale frontlinie van astro-nomische instrumentontwikkeling.

In dit kader zoeken wij een

optisch technicus m/vVan de optisch technicus vragen wij een hoge matevan zelfstandigheid in het bewerken, verificeren enintegreren van optische componenten.

Functie-inhoud:- verantwoordelijk voor meet- en productie-

instrumenten in het optisch lab- realiseren van optische componenten- ondersteunen en adviseren bij optisch ontwerp- uitvoeren van opto-mechanische tests van de

componenten en de instrumenten- verantwoordelijk voor de uitlijning en integratie

van componenten in de instrumenten- onderhouden van contacten met toeleveranciers.

Functie-eisen:- een optische opleiding, bijv. LIS (mbo) en ervaring

met complexe optische systemen- praktische ervaring in de bewerking en integratie

van optische apparatuur- goede communicatieve vaardigheden en beheersing

van de Engelse taal- in teamverband kunnen werken.

Kennis van of ervaring in vacuüm- en cryogene technieken strekt tot aanbeveling.

Standplaats: Dwingeloo.

Ons aanbod: wij bieden u een functie met veel variatie en ruimte voor eigen initiatief. Daarnaast bieden wij een aantrekkelijk salaris met uitstekendesecundaire arbeidsvoorwaarden. Na het succesvoldoorlopen van een proefperiode volgt een dienst-verband voor onbepaalde tijd. ASTRON kent eenregeling van flexibele arbeidstijden, een goede pensioenvoorziening (ABP), een tegemoetkoming in de ziektekosten en reiskosten, een goede ouder-schapsverlofregeling, een spaarloon- en premie-spaarregeling, mogelijkheden voor kinderopvang en Arbeidsvoorwaarden op Maat (AVOM).

Inlichtingen: voor informatie over deze functie kuntu contact opnemen met de heer ir. A. van Ardenne,hoofd Technisch Laboratorium, tel. 0521 - 595 144, e-mail [email protected] en de heer dr. L.B. Venema,hoofd Optische Groep, tel. 0521 - 595 201, [email protected].

Reageren:U wordt verzocht uw brief met c.v. binnen tweeweken, onder vermelding van de vacature ‘optischtechnicus’ linksboven op de envelop, te richten aan Stichting ASTRON, afdeling personeelszaken,Postbus 2, 7990 AA DWINGELOO.

Wij nodigen vrouwen met nadruk uit te solliciteren.

Meer informatie over NWO en actuele vacatures:http://www.nwo.nl

Acquisitie n.a.v. deze advertentie wordt niet op prijsgesteld.

Uit latere berekeningen is echter gebleken dat dit soortuitwijkingen in een massief lichaam nog veel kleiner zijn:ongeveer 10-20 m. Dat betekent dat de gevoeligheid vande verplaatsingsmeting in de orde van grootte van 10-21

m moet zijn! Dat is een miljoen maal een miljoen kleinerdan een nanometer, en die onvoorstelbaar kleine eenheidbezorgt precisietechnologen al zoveel hoofdpijn.

Ergens in een oude Oosthoek staat dat de diameter van eenelektron gelijk is aan 10-15 m. Die bewering verondersteltdat een elektron een bol deeltje is, maar een elektron kanzich ook vermommen als een pakketje straling of eenhoopje energie. Nog nooit heeft iemand een elektrongezien, laat staan zijn diameter gemeten en daarom lijkt hetdetecteren van een miljoenste deel van een elektrondiame-ter, onmogelijk. Toch hebben prof.dr. Giorgio Frossati enassistent-in-opleiding drs. Arlette de Waard er vertrouwenin dat het ze gaat lukken: ‘Je moet ervoor zorgen dat ther-mische ruis wordt geëlimineerd en dat doe je door heeldicht bij het absolute nulpunt te werken. Verder moetenomgevingstrillingen en uitwendige magneetvelden volko-men worden uitgebannen en moet het detectormateriaal zoweinig mogelijk inwendige demping hebben.’

In ieder geval gaat het bij MiniGRAIL niet om een ver-plaatsingsmetingin de conventione-le betekenis. Ermoet een subtieltrillingsverschijn-sel – met een fre-quentie van 3250Hz – wordenwaargenomen, datvia enkele trucswordt omgezet inheel geringe varia-ties van een mag-

neetveld. Een SQUID(Superconducting QuantumInterference Device) zal die veranderin-gen gaan detecteren. Wij komen daarnog op terug.

Een absoluut koude bolDe MiniGRAIL is dus, in tegenstellingtot de detector van Weber, bolvormig.Het is zelfs de eerste bolvormige gravi-tatiegolfdetector ter wereld. Het voor-deel van een bol is dat deze gravitatie-golven in iedere richting kan meten, zieafbeelding 4. Het bijbehorende projectis inmiddels zover gevorderd dat de bol,met een diameter van 0,65 m, trillings-vrij is opgehangen en binnenkort zalworden gekoeld tot een temperatuurvan 20 mK. De onderdelen voor de ver-plaatsingsmeting zijn ontworpen en tendele ook gemaakt, maar moeten nog opde detector worden aangebracht engetest.

We zullen hier niet uitgebreid ingaan opde cryogene aspecten van deMiniGRAIL. We volstaan met te ver-melden dat de bol, inclusief dempings-trappen, is opgehangen in een zoge-naamde cryostaat, zie afbeelding 5. Datis in dit geval een vat waarvan de wan-den van buiten naar binnen vloeibarestikstof (77 K), tot hoogvacuümgepompte lucht, en vloeibaar helium (4K) bevatten. De afkoeling van 4 K totbijna het absolute nulpunt, lager dan 20mK, geschiedt door middel van eenzogenaamde mengkoelmachine oftewel‘dilution refrigerator’, zie afbeelding 6.Daarin wordt een mengel van de isoto-pen 3He en 4He toegepast. In dat meng-sel verplaatsen de 3He-atomen zichomdat gestreefd wordt naar een opti-male mengverhouding van 6,5% 3He. Die verplaatsing gaatgepaard met entropieverandering en daardoor warmte-onttrekking.

De hele opstelling bevindt zich in hoogvacuüm van de ordevan 10-5 Pa, dat bereikt wordt met olievrije turbomolecu-lairpompen. Het geheel is trillingsvrij gemonteerd op eenbetonnen vloer en rust op 18 m lange betonnen heipalen,die op hun beurt in de ondergrond zijn verankerd. De


Afb. 4. De periodieke quadrupole vervorming van een bol tengevolge van het krachtveld van afbeelding 3.

Afb. 5. Computersimulatie van de gehele MiniGRAIL-opstelling.Middenonder de bol met zeven trillingsdempers, die in een cryo-staat is opgehangen. Daarnaast en erboven de betonnen palenmet het platform. Rechtsboven de vacuüm-aansluiting met vierturbomoleculairpompen. Rechtsonder de pompen voor de circu-latie van koud, respectievelijk warm heliumgas.

Afb. 6. Foto van de bolhangend aan de trillings-dempers, met daarbovende mengkoelmachine.

Afb. 7. Ophanging van debol met daarop de ver-plaatsingsopnemers.

Afb. 8. De bol met zijnzeven trillingsdempers.

First time rightMecal biedt een unieke

‘design by analysis’ aanpak diegarant staat voor een ‘first time

right’ ontwerp. Op basis van‘predictive modeling’, ontwerp-principes en praktisch inzicht,

ontwerpt Mecal in nauwe samen-werking met opdrachtgevers

mechanische componenten in mechatronische systemen.

Van concept tot en met de protobegeleiden we opdrachtgevers

bij het realiseren van uitdagendeprojecten.

ProductgebiedenDe productgroep

Precisie Machines van Mecal heeft ruime ervaring in het

ontwerp van functie-kritische componenten van wafer steppers,

copiers, printers en pick & placerobots voor toonaangevende

klanten. Door een geïntegreerdeaanpak en goede samenwerking

zetten we keer op keer een uit-stekend resultaat neer.

Mecal Applied MechanicsMet 15 jaar ervaring en

55 hoog opgeleide medewerkersmet als specialisme toegepaste

mechanica heeft Mecal een uniekepositie in de industrie.

Dank zij een focusstrategie heeftMecal zich ondermeer een sterkepositie verworven in de precisie-

en semiconductor-industrie.

Mecal Applied MechanicsDe Run 8245

Postbus 375, 5500 aj VeldhovenTelefoon (040) 255 1566

Fax (040) 255 1533

www.mecal.nl

Applied Mechanics

design

predictive modeling

measurements

opstelling is dus trillingstechnisch geheel geïsoleerd van hetlaboratoriumgebouw en dus ook van de daarin draaiendevacuümpompen en andere apparatuur.

De aluminium-koperen bol is trillingsvrij opgehangen aaneen 20 mm dikke staaf van koper, zie afbeelding 7. De staafis via een conus verbonden met het hart van de bol, omdatdat een ‘knoop’ (trillingsamplitude nul) vormt voor alle vijfmodes van de quadrupole trillingen. De staaf hangt op zijnbeurt aan een serie van zeven traagheids-trillingsdempers,in de vorm van massa-veer-systemen met lage eigenfre-quentie, zie afbeelding 8. Per stuk bedraagt de demping 40dB bij 3 kHz. De vier bovenste massa’s zijn van alumini-umkoper, de onderste drie van koper. De amplitude van 3KHz-omgevingstrillingen dient met een factor 10–17 teworden gereduceerd. Of deze demping daadwerkelijk isbereikt, zal blijken als de verplaatsingsopnemers zijn geïn-stalleerd.

De mengkoelmachine is met zijn ‘warme’ kant gekoppeldaan de 4K-wand van de cryostaat en met zijn koude kantvia koperdraden verbonden met de bovenste koperen tril-lingsdemper. Door de goede geleiding van koper bij lagetemperatuur zullen de onderste trillingsdempers en uitein-delijk de bol op een temperatuur van 20 mK wordengebracht. Mocht eventueel de mengkoelmachine trillingenveroorzaken, dan worden die gedempt door de twee onder-ste massa-veersystemen.

Bij het uitvoeren van experimenten moet de opstelling eerstop kamertemperatuur worden gebracht en daarna weer totbijna het absolute nulpunt gekoeld. Dat proces zou norma-liter bijna twee maanden in beslag nemen. Gelukkig is er inLeiden een slim systeem bedacht van koelen en opwarmenvia het rondpompen van koud respectievelijk warm gasvor-mig helium, zie afbeelding 5. Daardoor duurt het koelen en

opwarmen niet meer dan enkele dagen, en kan er in onge-veer één week een experiment worden uitgevoerd.

Optimaal materiaalDe cilindervormige trillingsdetector van Weber en bijnaalle andere detectoren zijn gemaakt van aluminium, dateen geringe inwendige demping heeft. Aluminium is bene-den 1 K elektrisch supergeleidend, maar de warmtegelei-ding wordt bij dalendetemperatuur snel lager.Daarom is het erg moei-lijk een massieve bol vanaluminium af te koelentot in de buurt van hetabsolute nulpunt. Het ligtdus voor de hand te kie-zen voor een koperlege-ring, bijvoorbeeld CuBe,CuSn of CuAl.

Daarom werd beslotenvan diverse koperlegerin-gen proefbollen te makenmet een diameter vanongeveer 150 mm endaarvan het kwaliteitsge-tal - oftewel de intrinsiekedemping - bij lage temperatuur te meten. Dat laatste kanals volgt plaatsvinden. Als je een bol exciteert in een vanzijn eigenfrequenties, sterft de opgewekte trilling langzaamuit. Het kwaliteitsgetal Q is gedefinieerd als Q = π ∗ ν ∗ τ,met π de tijd waarin, met ? de tijd waarin de trilling uit-sterft (relaxatietijd) en ? de frequentie van die trilling.Aangezien dit kwaliteitsgetal niet in handboeken is op tezoeken, zat er dus niets anders op dan een aantal bollenvan diverse koperlegeringen te maken en vervolgens het


Afb. 9. Het maken van proefbollen op een Hembrug Ergoturn NB van de LiS. a. Het uitgangsmateriaal op de draaibank. b. De eerstebewerking, waarin 2/3 deel van de bol ontstaat. c. Het werkstuk is omgedraaid en opnieuw opgespannen. d. De bol is klaar, afgezienvan het boren van een gat op een andere machine.

Afb. 10. Rondheidsmeting van een bol,gemaakt volgens afbeelding 9.

a b c d

kwaliteitsgetal te meten. Scheepsschroevengieterij Lips bvin Drunen – tegenwoordig onderdeel van het Wärtsilä-con-cern - bleek bereid de verschillende koperlegeringen te leve-ren. Voor het maken van proefbollen werd de LiS inge-schakeld, zie de afbeeldingen 9a, b, c en d.

Donald van de Burg, praktijkleraar van de LiS, vertelt hoehet maken van welgevormde bollen werd ingepast in hetpraktijkonderwijs: “Op de LiS leiden we in vier jaar op totinstrumentmaker, mechatronicus of lasertechnicus, metmeestal twee dagen theorie en drie dagen praktijk perweek. Zo’n bol-maakprobleem vormt een prima uitdagingvoor vierdejaars leerling-instrumentmakers.”

“Natuurlijk kun je mechanische hulpmiddelen verzinnenvoor het maken van een bol op een draaibank, maar nume-rieke besturing werkt veel makkelijker en nauwkeuriger.We hebben de beschikking over een niet meer zo jongeHembrug Ergoturn NB, die het nog heel best doet. Wantuiteindelijk bleek de rondloopafwijking van onze bollenniet groter te zijn dan 13 μm (afbeelding 10). Het gaat eromeen programma te maken dat de beitelpunt een cirkelbooglaat beschrijven. Maar daarbij is het heel belangrijk te zor-gen voor de goede startpositie van de beitel. Want als jeniet precies in de draaiingsas begint, krijg je geen echte bol.Uiteraard dien je het werkstuk één keer om te spannen.Dat gebeurt als ongeveer driekwart van de bol is gedraaid.Voor de tweede bewerking gebruikt de instrumentmaker inspe een zelfgemaakte schotel waarin het reeds gedraaidebolgedeelte past. Een losse flens klemt met bouten hetgeheel vast. De foto’s maken dat duidelijker. De overgangvan de bolvlakken van beide opspanningen is natuurlijkhet heikele punt, maar de rondheidsmeting laat zien dat dieovergang nagenoeg onmerk-baar verloopt.”

De metingen van de kwali-teitsgetallen van de verschil-lende bollen toonden aan dataluminiumkoper met eenaluminiumgehalte van 6% degeringste demping geeft. Dusis de definitieve – veel grotere– bol gemaakt van dit materi-aal, met helaas 0,14% Fe alsongewenste, niet te vermijdenverontreiniging. Gieterij Italbronze in Brazilië heeft de bolvan de huidige opstelling gegoten en bewerkt, evenals demassa’s van de trillingsdempers waaraan de bol is opge-hangen.

TrillingsversterkingWe schreven al dat het bij het project MiniGRAIL gaatom het detecteren van uiterst minimale trillingen in devijf quadrupole modes van de bol. Een van die quadru-pole trillingsmodes is op te vatten als de som van tweetrillingen met de assen loodrecht op elkaar en met 180˚faseverschil (afbeelding 4). Vertaald naar aardse omstan-digheden: als de noord- en zuidpool naar elkaar toebewegen, gaan twee punten op de equator die 180˚ vanelkaar liggen, naar buiten. Een halve periode latergebeurt het omgekeerde. Zoals gezegd, heeft een bol geenvoorkeursoriëntatie, zodat deze reageert op gravitatiegol-ven in iedere richting.

Om gelijktijdig amplitude en oriëntatie van een trillings-


MINIGRAIL

Afb. 11. Het onderste massa-veersysteem.

Afb. 12. Het bovenste massa-veersysteem.

Afb. 13. De beide massa-veersystemen op elkaargemonteerd.

Afb. 14. De supergeleidendespoel van niobium.

mode tek u n n e nm e t e nwordt debol voor-zien vaneen zestalverp laat -singsopne-mers. Dezeverp laat -singopne-

mers zijn geplaatst in onderling 60˚ verschillende meridi-aanvlakken en onder twee verschillende hoeken tenopzichte van de noord-zuid-as (afbeelding 8). Op diemanier is het mogelijk van iedere invallende gravitatie-golf richting en polarisatie te bepalen.

De gevoeligheid van de verplaatsingsopnemers ofteweltransducenten moet dus extreem hoog zijn. Dat is bereiktdoor een tweetal mechanische verplaatsingsversterkers inserie te plaatsen met een supergeleidend elektronisch cir-cuit. Dat wekt op zijn beurt een magneetveld op, waarvaneen SQUID-detector de sterkte meet.

Als in de ruimte twee door een veer gekoppelde massa’s inexcitatie worden gebracht, gaan ze zodanig trillen dat hetzwaartepunt van het geheel op zijn plaats blijft. Dat bete-kent dat de verhouding van de trillingsamplitudes van debeide massa’s omgekeerd evenredig is met de wortel uit demassaverhouding. Eenvoudiger gezegd: de kleinste massatrilt met een veel hogere amplitude dan de grootste massa.Op dat principe berusten de hierboven genoemde mecha-nische verplaatsingsversterkers. Dat zijn twee massa-veer-systemen, die op elkaar zijn gemonteerd, zie afbeelding 11,12 en 13. De verhouding van de bolmassa en de eerstemassa bedraagt 900, zodat de amplitude-opslingering vande eerste trap gelijk is aan een factor 30. Dat geldt ongeveerook voor de tweede trap, zodat de totale mechanische ver-sterking ongeveer 102 bedraagt.

Op het oppervlak van de tweede massa is een laagje nio-

bium opgedampt. Dat materiaal is beneden 9 K superge-leidend en wekt dan een constant magneetveld op tengevolge van zichzelf in stand houdende kringstromen.Als de tweede massa in trilling geraakt, zal het bewegen-de magneetveld een wisselstroompje induceren in eensupergeleidende spoel, zie afbeelding 14, die op 20 μmafstand van de tweede massa is geplaatst. Die spoel isgemaakt van 400 nm dik niobium. De spoel maakt deeluit van een supergeleidend elektronisch circuit, waarineen constante stroom van 6 A loopt, waarvoor dus geenenergie behoeft te worden toegevoerd. Aan de uitgangvan het circuit ontstaat er een wisselend magneetveld, datgemeten wordt door de reeds genoemde SQUID-detector.

Een SQUID is in staat uiterst kleine magneetvelden temeten en wordt daarom ook toegepast bij het meten vanhersenactiviteit als gevolg van bewegende elektronen inneuronen. Een SQUID bestaat uit een supergeleidendering met twee isolerende barrières van 1 nm dik. Iedere iso-lerende barrière vormt een

zogenaamde Josephson-junctie, waar Cooper-paren (tweeelektronen met tegengestelde spin) doorheen kunnen tun-nelen. Het magneetveld beïnvloedt dit tunneleffect, waar-door de resulterende stroom een maat is voor de amplitu-de van het wisselende magneetveld. In samenwerking metde cryo-afdeling en het MESA-instituut van deUniversiteit Twente worden de SQUIDs ontwikkeld engetest.

Het zal duidelijk zijn dat het maken van de beschreven serievan versterker-elementen een precisietechnologische uitda-ging van formaat is, bepalend voor het welslagen van hetproject. We zullen hier niet verder ingaan op de elektroni-ca en de SQUID, maar wel laten zien hoe de LiS heeftgeholpen bij het maken van prototypes voor de tweemassa-veersystemen.


Afb. 15.Tekeningvan hetonderstemassa-veer-systeem vanaluminium-koper. Zieook afbeel-ding 11.

Afb. 16.Tekeningvan hetbovenstemassa-veer-systeemvan Al5056. Zieook afbeel-ding 12.

Afb. 17. Wilfert Stolk bij de draadvonkmachine van de LiS.Afb. 18. Het MiniGRAIL-team. Staand van links naar rechts:Wilfert Stolk,

Martin Snoeij, Jaap de Bree (alle drie LiS), Luciano Gottardi.Zittend:Arlette de Waard. Helaas ontbreekt prof. Giorgio Frossati.

17 18

Draadvonken brengt uitkomstDe afbeeldingen 15 en 16 laten tekeningen zien die doordrs. Luciano Gottardi zijn gemaakt van de twee massa-veersystemen. Luciano is samen met Arlette de Waardfysisch assistent van prof. Giorgio Frossati. Jaap de Bree,praktijkleraar van de LiS, vertelt dat Luciano die teke-ningen in nauw overleg heeft gemaakt met hem en zijnvierdejaars studenten. Want de werkplaats van De Breeheeft de beschikking over een numeriek bestuurde draad-vonkmachine. De bijbehorende bewerkingstechnologieleent zich heel goed voor de vervaardiging van deze pro-ducten uit één stuk materiaal.

Jaap de Bree aan het woord: ‘Het eerste massa-veersys-teem is gemaakt uit aluminiumkoper, het materiaal datook voor de bol is gebruikt. Het tweede massa-veersys-teem bestaat uit aluminium 5056. De producten wordeneerst gedraaid en van gaten voorzien; daarna komen zeop de draadvonkmachine. Dat gebeurt uiteraard pasnadat er een goed werkend programma is, dat voor allezekerheid met een dummy wordt getest.’

‘Het product van aluminiumkoper is opgebouwd uit cir-kelbogen en kan rechtstreeks worden gedraadvonkt. Hettweede product van aluminium bood aanvankelijk nogalwat problemen omdat de fysici hadden bedacht dat demassa – waarop later het niobium wordt aangebracht –moest rusten op drie veren. Maar wij konden Lucianoovertuigen dat het geheel ook werkt met vier veren. Datheeft het voordeel dat wij het aluminium kunnen vonkenmet een draad die diametraal door het hart van het pro-duct gaat. Daarvoor moet er twee keer een gat wordenvoorgeboord. Als de machine is gevoed met het juisteprogramma, verwijdert de draad op de manier van eenfiguurzaag het materiaal rondom de veren. En dat dustwee keer, uitgaand van beide voorgeboorde gaten.’Wilfert Stolk, zie afbeelding 17, zit nu in het vierde jaarvan zijn opleiding tot research-instrumentmaker.Dankzij zijn havo-diploma kon hij echter het eerste jaaroverslaan en kwam direct in de tweede klas, waar hijextra praktijklessen moest volgen. Wilfert maakte deprogramma’s voor beide massa-veer-systemen en zorgdedat de DXF-files van het tekenprogramma werdenomgezet in bestanden die het programma Quadro NCvan de machinebesturing kon lezen. Dat de samenwer-king van het Kamerlingh Onnes Laboratorium en deLeidse Instrumentmakers School een succes is, bewijst defoto waarop medewerkers van beide instituten trots naast

de glanzende bol staan, zie afbeelding 18.

Tot slotOp dit moment zijn de bol en de cryo-opstelling klaar voorde eerste testen, die de bol heel dichtbij het absolute nul-punt moeten brengen. Pas daarna en als ook de verplaat-sings-transducenten zijn aangebracht, zullen we weten ofer in Leiden opnieuw geschiedenis wordt geschreven. Zekeris wel dat er in het Kamerlingh Onnes Laboratorium nu alfysische hoogstandjes zijn verricht. Zeker is ook dat daarleerlingen van de Leidse Instrumentmakers School enthou-siast aan hebben meegewerkt.

We hopen natuurlijk dat ook de gravitonen bereid zijnmee te werken. Maar mochten die zich onverhoopt nietlaten zien, dan hebben de fysici in opleiding en de instru-mentmakers in spe er toch heel veel van geleerd!Voor meer informatie kijk op: www.minigrail.nl


MINIGRAIL

PRECISIEBEURS 2002


Precisiebeurs 2002Precisietechnologie, voedingsbodem voor proces- en productinnovaties!Precisietechnologie gaat de komende jaren een nog gro-tere betekenis krijgen voor de industrie. Grotere preci-sie en verdergaande miniaturisatie zijn daarvoor de aan-leiding. Deze technologie ontwikkelt zich in een hoogtempo, waarbij de grenzen nog lang niet zijn bereikt. Ditvraagt om specialisatie op vele gebieden. Samenwerkingtussen bedrijven en kennisinstellingen is daarbij noodza-kelijk om specifieke kennis en technologieën te mobili-seren voor nieuwe oplossingen.Met name geldt dit voor machinebouwers, producentenvan kantoormachines en computers, elektronische pro-ducten, fijnmechanische- en optische instrumenten enhun toeleverende bedrijven.

Om samenwerking tussen specialistische bedrijven tebevorderen organiseert het Mikrocentrum op 9 en 10oktober 2002 voor de tweede keer de Precisiebeurs inKoningshof te Veldhoven. Deze dagen hebben als doelom precisietechnologie zichtbaar te maken via expositieaangevuld met een lezingenprogramma, waarin leveran-ciers een voordracht over hun specialisatie geven.Daarnaast vinden onafhankelijke presentaties plaats vangerenommeerde sprekers in dit vakgebied.

BeursOp de Precisiebeurs 2002 kunt u een bezoek brengenaan de stands van circa zeventig bedrijven uit de vakge-bieden fijnmechanica, motion control, oppervlaktebehan-deling, materialen, meettechniek, microtechnologie,lasertechnologie, micro-assemblage, optica etc.

Praktische leverancierspresentatiesCirca 25 bedrijven verzorgen een boeiende technischeinhoudelijke leverancierspresentatie..De navolgende thema’s zullen hierin worden belicht:Fijnmechanica, meettechniek, lasertechnologie, opper-vlaktebehandeling, motion control en materialen.

Onafhankelijke lezingenTijdens de Precisiebeurs 2002 wordt een viertal onafhan-kelijke lezingen gehouden waarin speciaal aandacht uitgaatnaar nieuwe trends, marktontwikkelingen en samenwer-kingsverbanden.

Voor wie bestemd?De precisiebeurs is bestemd voor iedereen die geïnteres-seerd is in precisietechnologie.Als specialist van fijnmecha-nica, motion control, oppervlaktebehandeling, microtech-nologie, micro-assemblage, optica, etc. komt u in contactmet productontwerpers, kennisinstituten en leveranciersvan materialen, precisiemachines en meetmachines.Alsinkoper, productontwikkelaar of constructeur komt u incontact met specialisten die u kunnen helpen met hetrealiseren van nieuwe producten.

Datum en tijdWoensdag 9 oktober en donderdag 10 oktober 2002 van9.30 tot 17.00 uur.

PlaatsConference Hotel Koningshof,Locht 117, 5504 RM Veldhoven (bij Eindhoven).De Koningshof is goed bereikbaar per auto, met openbaarvervoer vanaf het station Eindhoven of via het vliegveldEinhoven Airport.

Gratis toegankelijkAan het bijwonen van de lezingen en het bezoeken van devakbeurs zijn geen kosten verbonden.

Meer informatie over de Precisiebeurs 2002 vindt u opwww.precisiebeurs.nl


Praktische leverancierspresentaties

Woensdag 9 oktober Oppervlaktebehandeling Baroniezaalen Materialen

1 Galvanotechniek in de MicrosysteemTechnologiemevr. ing. Daniële van den Broek, Philips GalvanotechniekEindhoven

2 Slijtvaste, wrijvingsverminderende en corrosie-bestendige PVD-deklagen voor precisiecompo-nentendhr. Peter Dekempeneer, Balzers NV

3 Porievrije keramieksoorten voor de halfgelei-derindustriedhr. ing. Rick Bruggeman, Ceratec Technical Ceramics BV

4 Materiaalkeuze in de precisiewerelddhr. ir. Jan van Voorst, Philips Enabling Technologies Group,afdeling MA&C

Woendag 9 oktoberMeetechniek en Fijnmechanica Brabantzaal

6 Trends in precisiebewerkingen aan technischeglazen en kramiekendhr. ing. J.Vervest, Louwers Glastechniek en TechnischeKeramiek BV

Plenair P1

7 ELSA – Laser Scale systeem analyserdhr. dr. ir. Henny Spaan, IBS Precision Engineering BV

8 Mogelijkehden van submicron verspanen entechnische achtergrondendhr. A.Wullums, Optiwa BV

Plenair P2

9 A new spin on angle encoders How to impove the accuracy of rotary morion systemsdhr. Dafydd Williams, Rennishaw

Programmaoverzicht woensdag 9en donderdag 10 oktober

Woensdag 20 oktober

Baroniezaal Brabantzaal Genderfoyer10.30-10.55 1 6 1111.15-11.55 Plenair P112.00-12.25 2 7 1212.30-13.00 Pauze13.00-13.25 3 8 1313.30-14.10 Plenair P214.30-14.55 4 9 1415.00-15.25 5 10 1516.00 Uitreiking ‘Rien Koster prijs’

Deze door Philips CFT beschikbaar gestel-de prijs zal, onder auspiciën van de NVPT,worden uitgereikt door dr. ir. J.W.M.Krikhaar. De winnaar onderscheidt zichdoor bewezen vakmanschap in werktuig-bouwkundig ontwerpen, een groot innova-tief vermogen en is in staat om bruggen teslaan tussen theorie en praktijk.

Donderdag 10 oktober

Baroniezaal Brabantzaal Genderfoyer

10.30-10.55 1 6 1111.15-11.55 Plenair P312.00-12.25 2 7 1212.30-13.00 Pauze13.00-13.25 3 8 1313.30-14.10 Plenair P414.30-14.55 4 9 1415.00-15.25 5 10 15


PRECISIEBEURS 2002

Woensdag 9 oktoberLasertechnolgie, Productontwikkeling Genderfoyeren Motion Control

11 Schilderijen gecontroleerd schoonmaken metlasersdhr. ir. P.T. Rutgers, Demcon Twente BV

12 LinMot biedt verrassende perspectieven voor demachinebouwdhr. Ernst Blumer, Linmot namens Groneman BV

13 Geavanceerde technologie en toch lage ontwik-kelingskostendhr. H.J.M. Hezemans, Nyquist Industrial Control

14 Construeren rondom lineaire motorendhr. J. Brom,Tegema Group in samenwerking met Technotion

15 Mechatronica in assemblagemachinesdhr. dr. ir.W.J.R.Velthuis, IMS, Integrated MechanizationSolutions BV

Donderdag 10 oktoberOppervlaktebehandeling en Materialen Baroniezaal

1 Vacuüm solderen, mogelijkheden en aandachts-punten voor succesdhr. ing. Jille Pultrum, H&ST Heat & Surface Treatment BV

2 Diamantachtige deklagen (DLC, DLN):Eigenschappen en praktische toepassingendhr.Wim Pappaert, Bekaert Dymonics NV

3 Polijsten van complexe vormendhr. Jacob Jan Korpershoek,TNO namens TNO TPD

Donderdag 10 oktoberMeettechniek en Fijnmechanica Brabantzaal

6 Snel en nauwkeurig meten in de productieomge-vingdhr. Bert Heijenk, Carl Zeiss BV

Plenair P3

7 Kennisintensieve samenwerking bij de technische ontwikkeling van dunne metalen precisie productendhr. ir. E. Kemperman, Etchform BV

8 Nauwkeurige keramische producten seriematigproduceren op “onvoldoende” nauwkeurige pro-ductiemiddelendhr. Bas Wardenaar, ECN-Technologische Services &Consultancy

Plenair P4

9 The measurement of optical lenses: spherical,aspherical and free form strafceldhr. Matthew Hutchinson,Taylor Hobson Precision Ltd.Namens SMS Steen Metrology Systems NV

Donderdag 10 oktoberLasertechnolgie, Productontwikkeling Genderfoyeren Motion Control

11 Direct drive technologie toegepast in een rotatie-tafel met focussing-functionaliteitdhr. Marco Moens en dhr. Roan Westerhof, Anorad Europe BV

12 Van concept tot basisontwerp van een x-y robotdhr. ir. B. Bakker, Mecal Applied Mechanics

13 Laser, ongekende mogelijkheden in de precisie-technologiedhr. J. Dijk,Trumpf Laser Nederland

14 Hexapod Design for Sub-Micrometer Resolutiondhr. Rainer Gloess, Physik Instrumente GmbH namensAppleid Laser Technology BV

15 Laser Beetle; Compact Laser Based ScrollingDevicedhr. Rene Duijve, Philips CFT


Onafhankelijke plenaire lezingen

Naast de leverancierspresentaties worden er tijdens dePrecisiebeurs 2002 een viertal onafhankelijke lezingengehouden.

P1Woensdag 9 oktober 11.15 uur Brabantzaal

Ontwikkeling van een Surface Acoustic Wave PlanarMotordhr. dr. ir. M.M.P.A.Vermeulen, Philips CFT, Mass Products &Technologies, Eindhoven

In Precision Engineering worden alternatieve motorconcep-ten ontwikkeld om aan de toenemende nauwkeurigheidsei-sen onder speciale condities te kunnen voldoen. Een voor-beeld daarvan is actuatie met behulp van “Surface AcousticWaves”. Om het gedrag van zo’n actuator te onderzoekenzijn bij Philips CFT twee prototypes ontwikkeld, waarbijgelet is op een eenvoudig en compact concept, en waarbijclosed loop control is geïmplementeerd.Verdere experimen-ten zijn gepland om de potentiële voordelen van dezemotor te onderzoeken waarbij vele applicaties tot de moge-lijkheden behoren.

P2Woensdag 9 oktober 13.30 Brabantzaal

Grensverleggende opto-mechanica voor industrie enruimtevaartdhr. ir. J.P. Kappelhof, senior mechanica engineer,TNO TPD, Delft

De presentatie behandelt ontwerpaspecten van zeer stabie-le opto-mechanische instrumenten, met nanometer- somszelfs picometerstabiliteit.Voorbeelden zijn metrologiesyste-men voor wafersteppers, spectrometers voor ruimtevaartof telescoopsystemen voor astronomie.Aan de hand vanvoorbeelden worden methodieken voor het stabiel vattenvan optiek, het driftvrij uitlijnen en het ontwerpen van“space qualified” mechanismen gepresenteerd.

P3Donderdag 10 oktober 11.15 Brabantzaal

Thixoforming – “op weg naar de vormgevingstech-nologie van morgen”dhr. dr. –ing. Kurt Steinhoff, Associate Professor, Delft Universitryof Technology Faculty of Design, Engineering and Production

De toenemende integratie van productfunctionaliteit en dehieruit onvermijdelijk voortvloeiende miniaturisering vansysteemonderdelen leiden tot nieuwe technologische uitda-gingen op het gebied van de metaalvormgeving. Het zoge-noemde Thixoforming biedt veelbelovende mogelijkhedenhiervoor. De reden is het bijzondere materiaalgedrag datontstaat als men het uitgangsmateriaal in het overgangsge-bied tussen de vloeibare en vaste toestand brengt. De conti-nue wisselwerking tussen wetenschappelijk onderzoek eneen applicatiegerichte, industriële omgeving leidt tot eennieuwe groep van zeer efficiënte bewerkingstechnieken diede kwalitatieve en economische beperkingen van conventio-nele vormgevingstechnieken ontstijgen.

P4Donderdag 10 oktober 13.30 uur Brabantzaal

Precisie; de beweging van OEM’er naar systeem-integratie-specialistdhr. ir. Jos Gunsing,Technology coördinator,Te Strake BV, Deurne

Het is duidelijk dat OEM’ers, ook in de kennisintensieveprecisietechnologie, ontwikkel- productie- en servicetakenverschuiven naar systemsuppliers. Dit vraagt om herkenbaretechnologische sterktes van de systemsuppliers. Deze zeerintesieve samenwerkingsvorm tussen OEM’er, systemsup-plier en verder in de keten gelegen capaciteit- of specialis-me-georiënteerde ontwikkelen productiepartijen kent denodige aandachtspunten. Kennisontwikkeling, -borging zowelwat betreft de OEM-klantspecifieke applicatiekennis als ookhet technologisch specialisme van de systemsupplier zelf, isdaarin een belangrijk aspect.


PRECISIEBEURS 2002

De

stan

dnum

mer

s in

de

plat

tegr

ond

corr

espo

nder

en m

et d

e nu

mm

ers

die

acht

erde

bed

rijfs

nam

en s

taan

in d

e ex

posa

nten

lijst

en

de b

edri

jfspr

ofie

len,

wel

ke u

vin

dtop

de

hier

na v

olge

nde

pagi

na’s.

Exposantenlijst

A.J.B. Instrument B.V. standnr. 14

Anorad Europe B.V. standnr. 44

Anteryon B.V. standnr. 6

Applied Laser Technology B.V. standnr. 18

Audacious Sheet Metal Solutions B.V. standnr. 69

Balzers N.V. standnr. 7

Basan Nederland B.V. standnr. 59

Bekaert Dymonics N.V. standnr. 54

BFI Optilas B.V. standnr. 22

BoTech B.V. standnr. 40

Buhral B.V. standnr. 37

Carl Zeiss B.V. standnr. 45

Ceratec Technical Ceramics B.V. standnr. 47

DBU Cleanroom Techniek B.V. standnr. 48

Demcon Twente B.V. standnr. 3

ECN-TS & C standnr. 4

EDS standnr. 1

Etchform B.V. standnr. 55

Fijn Mechanische Industrie Bergen op Zoom

standnr. 21

Groneman B.V. standnr. 58

Heidenhain Nederland B.V. standnr. 33

Hembrug B.V. standnr. 43

Heraeus B.V. standnr. 30

H&ST Heat & Surface Treatment standnr. 41

IBS Precision Engineering B.V. standnr. 51

ILT Industriële Laser Toepassingen B.V. standnr. 20

IMS Integrated Mechanization Solutions B.V.

standnr. 9

Instrumek B.V. standnr. 57

Lasag Industrial Lasers standnr. 5

Louwers Glastechniek en Technische Keramiek

B.V. standnr. 17

The Mathworks BV standnr. 19

Maxon Motor Benelux B.V. standnr. 26

Mecal Applied Mechanics standnr. 46

Mikrocentrum standnr. 56

Machinefabriek Mogema ’t Harde B.V. standnr. 39

Mitutoyo Nederland B.V. standnr. 15

Mikroniek – Twin Design standnr. 27

Multin standnr. 16

Newport B.V. standnr. 52

Nippon Thompson Europe B.V. standnr. 36

NVPT standnr. 28

Nyquist Industrial Control B.V. standnr. 61

ODLeeuwarden B.V. standnr. 60

OGP Benelux B.V. standnr. 8

Optiwa B.V. standnr. 53

Philips CFT standnr. 11

Philips ETG – CTC standnr. 13

Philips Galvanotechniek Eindhoven standnr. 42

Philips MA&C standnr. 32

Present Industrie BVBA standnr. 65

De Ridder B.V. standnr. 62

Renishaw International B.V. standnr. 50

Roelofs Meetinstrumenten B.V. standnr. 45

Rofin Baasel Benelux B.V. standnr. 34

Senter / IOP Precisietechnologie standnr. 2

SMS Steen Metrology Systems N.V. standnr. 49

Sumipro B.V. Submicron Lathing standnr. 63

Tegema Group standnr. 10

TNO – TPD standnr. 12

Trumpf Laser Nederland standnr. 38

Unitek Eapro standnr. 29

Vision Engineering Ltd. Benelux standnr. 31

ADV SALAMON


BEDRIJFSPROFIELEN

AJB Instrument B.V.

Anorad Europe B.V.

Anteryon B.V.

De fijnmechanische precisieproducten vanAJB Instrument zijn voor de werkmethodenvan de toekomst gemaakt . De doorlooptijdvan professionele producten wordt korteren korter. Het ontwikkelings- en productie-traject van AJB Instrument is er op gerichtom haar producten snel en vakkundig teproduceren. Niet wachten tot de ontwikke-lingen een product hebben ingehaald, maaranticiperen op de ontwikkelingen.AJBInstrument wordt steeds meer leveranciervan totaaloplossingen. Een belangrijk deelvan deze totaaloplossingen bestaat uit delevering van complexe precisieonderdelen,inclusief ontwikkeling en engineering voorprofessionele industriële afnemers.

AJB Instrument staat voor producten dienauw zijn afgestemd op de behoeften van deklant. De voornaamste afnemers zijn demedische instrumenten industrie, de hightechnology industrie, de algemene fijnme-chanische machinebouw en de matrijsbouw.De laatste technologie stelt AJB Instrumentin staat om haar producten te produceren.

AJB Instrument B.V. is gespecialiseerd in fijn-mechanica (microngebied) en micro-assem-blage.Tel.: 0181- 21 33 77, Rozenburg.

14 44

Anorad Europe B.V. is het Europese hoofdkan-toor van Anorad Corporation.Anorad isonderdeel van Rockwell Automation en leverthiervoor precisie positioneringsystemen encomponenten, zoals lineaire motoren en bestu-ringen.Behalve standaardproducten en -systemenlevert Anorad ook speciaalsystemen, die klant-specifiek ontworpen worden. Het betreft hierveelal luchtlagersystemen, uitgerust met lineai-re motoren en lineaire encoder- of laserinter-ferometer positieterugkoppeling.

Op de Precisiebeurs 2002 zullen enkele lineai-re positioneertafels en een overzicht van hethuidige programma lineaire motoren, geëxpo-seerd worden. Daarnaast zal een speciaalsys-

Anteryon B.V. is sinds 1943 actief in het maken,bewerken en assembleren van elementen vanglas, glaskeramiek en keramiek.Anteryon is een100% dochteronderneming van de KoninklijkePhilips Electronics B.V. Eén van de activiteitenbinnen Anteryon is het maken van precisie com-ponenten. Glazen optische onderdelen die voorde OEM industrie worden vervaardigd zijn:• Maatwerk van optische elementen• Prisma’s• Windows• Beamsplitters• Lenzen• Spiegels

Anteryon is gespecialiseerd in het vervaardigenvan zeer nauwkeurige constructie-elementenvan harde, brosse materialen voor toepassingenin meetinstrumenten en machines uit de wafer-industrie. Onze meest gebruikte bewerkings-technieken, binnen de kernactiviteit precisie

componenten, zijn:• CNC bewerken• Vlak slijpen en polijsten• Cilindrisch slijpen en polijsten• Optische coatings• Lensbewerkingen

Anteryon B.V. is gespecialiseerd in optica, preci-sie-etsen en fijnmechanica (microngebied).Tel.:040- 278 32 57, Eindhoven. www.anteryon.com

teem getoondworden dat ont-wikkeld is tenbehoeve vaninspectie van waf-ers. Dit systeem iseen direct driverotatietafel metfocussering-funtio-naliteit, waarmeeverticale bewegin-gen tot 40 Hz gerealiseerd kunnen worden.

Anorad Europe B.V. is gespecialiseerd in fijn-mechanica (microngebied) en motioncontrol.Tel.: 0499- 33 85 85, Best. www.ano-rad.com

6

Applied Laser Technology B.V. (ALT) verte-genwoordigt onder andere PhysikInstrumente GmbH (PI) in de Benelux. Deprecisiebeurs 2002 zal voor ALT in het tekenstaan van de PI Hexapod technology voorsub-micron toepassingen. Een Hexapod iseen parallel motion systeem met zes vrij-heidsgraden. Dergelijke systemen worden allang toegepast.Voorbeelden zijn de bekendeflight simulators en bewerkingsmachines.Echter, PI is er als eerste bedrijf in geslaagdom Hexapod technology te ontwikkelen met

een sub-micron nauwkeurigheid. Het hoofdvan de R&D-afdeling van PI, Dr. Rainer Gloess,zal als spreker op de Precisiebeurs een voor-dracht geven over Hexapod technology. Op deALT stand zullen diverse PI Hexapod modellente zien zijn.

Applied Laser Technology B.V. is gespeciali-seerd in fijnmechanica en motion control.Tel.:0499- 37 53 75, Best. www.alt.ws

Applied Laser Technology B.V. 18


Audacious Sheet Metal Solutions ontwerpt,produceert, veredelt en assembleert hoogwaar-dig precisieplaatwerk en constructiedelen voormet name de machine – en apparatenbouwindustrie.Audacious combineert het alom in debranche gerespecteerde ambachtelijke plaat-werk met de meest moderne logistieke en pro-ductie methoden.Het “one piece flow “ productieconcept wordtmet een volledig geïntegreerd ERP pakket aan-gestuurd, en is middels het internet voorbetrokken partijen inzichtelijk.Gerobotiseerd TIG vloeien van dunne plaatvanaf 1 mm dikte in kleine series is een tech-nologie die AUDACIOUS zelf in huis heeft ont-wikkeld.Sedert de zomer van 2002 wordt op hetgebied van laserlassen samengewerkt met hetlaserlab van de UT in Twente.

Desgewenst beoordelen wij bestaande produc-ten op haalbaarheid voor gerobotiseerd lassen.

Audacious Sheet Metal Solutions B.V. is gespe-cialiseerd in plaatbewerking / materialen.Tel.0316- 581470, ZEVENAAR. www.audacious.com

Audacious Sheet Metal Solutions B.V. 69

Basan Nederland B.V. biedt eenuitgebreid assortiment. Zo biedthet bedrijf een breed pakketproducten dat in en om clean-rooms gebruikt wordt, zoalsstofarm papier en stofarme kle-ding, handschoenen en wipers,haarmutsen, mondkapjes,schoeisel, verpakkingen etc.Daarnaast levert Basan

Nederland ESD control products. Deze produc-

ten uit het assortiment, voorkomen dat er ontla-ding ontstaan door statische elektriciteit. Hetassortiment bestaat uit producten voor aardingen ionisatie, maar ook uit de noodzakelijke test-en meetinstrumenten. De laminar-flow-systemenzorgen voor een zodanige zuivering in de clean-room dat er vrijwel geen stof meer in de ruimteaanwezig is.Basan Nederland B.V. is gespecialiseerd in clean-room productenTel.: 076- 572 26 60, Breda. www.basan.com

Basan Nederland B.V. 59

Bekaert Dymonics N.V. houdtzich bezig met diamantachtigedeklagen. Diamantachtige dek-lagen zijn dunne (standaard-dikte tussen 0,002 en 0,004mm) koolstofhoudende amor-fe deklagen die zeer hard zijnen een lage wrijvingscoëffi-ciënt hebben, wat resulteertin grote slijtvastheid. De lagen hebben een lageoppervlakteruwheid, ze zijn chemisch inert endoor hun lage oppervlakte-energie hebben zeeen uitgesproken antikleef gedrag. Hun amorfestructuur en geringe dikte zorgen ervoor dat deruwheid noch de dimensies van het werkstuksignificant worden beïnvloed. Door het inbren-gen van andere elementen in de basisstructuurvan diamantachtige deklagen kunnen bijkomendecoating types aangemaakt worden (Diamond-Like Nanocomposites of Dylyn‚), die een hogehardheid en slijtageweerstand combineren meteen zeer lage oppervlakte energie waardoor hetantikleefeffect nog wordt versterkt.

Bekaert Dymonics is voorna-melijk actief in twee toepas-singsgebieden:• Tribologische (zelfsmeren-de) toepassingenZelfsmerende diamantachtigedeklaag op dynamischemachinecomponenten voor-komt of vermindert het

gebruik van vloeibare smeermiddelen.• Antikleef toepassingenDiamantachtige deklaag op matrijzen voorspuitgietindustrie alsook voor de metaalom-vorming zorgt voor een langere standtijd vande behandelde matrijs, bescherming tegenkrassen, bestandheid tegen corrosie, een kor-tere cyclustijd en een eenvoudigere reinigings-procedure.

Bekaert Dymonics N.V. is gespecialiseerd indeklagen (diamantachtige deklagen en ther-misch gespoten deklagen).Tel.: 0032- 93 38 5910, Zulte, Belgie. www.bekaert.com/dymonics

Bekaert Dymonics N.V. 54

Lasrobot simulatie ACM pick & place frameAssembléon

Balzers N.V. Balzers N.V. maakt deel uit van de Balzers-groep, die marktleider is op het gebied vancoatings voor gereedschappen en precisie-onderdelen of componenten. In hetBALINIT® Center Benelux te Sint-Truidenworden de BALINIT® coatings geprodu-ceerd voor de klanten in de Benelux regio.BALINIT® CNI is de meest recent ontwik-kelde chroomnitride coating van Balzers. Decoating wordt volgens een nieuw PVD-procédé aangebracht bij een lage coating-temperatuur (<250°C). Deze nieuwe tech-nologie maakt het mogelijk om zeer hardecoatings te produceren die tegelijkertijd eenhoge densiteit hebben en corrosiewerendzijn.De laagdikte van coatings varieert van 1 tot4 µm, en de invloed op de oppervlakteglad-heid ligt binnen de toegestane normen. Ditbetekent dat de coatings toegepast kunnenworden in de eindfase van het productie-proces van precisie-onderdelen zonder dater nabewerking nodig is.

Chroomnitride coatings van Balzers kennenreeds tal van toepassingen, bijvoorbeeldmechanische toepassingen in de hydraulicaen in de automobielindustrie. Bovendien zijnde chroomnitride coatings goedgekeurdvoor toepassingen in de voedingsindustrie,hetgeen betekent dat ook onderdelengecoat kunnen worden die rechtstreeks incontact komen met voedingsstoffen. Eenander belangrijk aspect is dat tijdens hetPVD-proces noch uitlaatgassen noch andereafvalstoffen geproduceerd worden dieschadelijk kunnen zijn voor het milieu of degezondheid.

Balzers N.V. is gespecialiseerd in oppervlak-te-behandeling.Tel.: 0032- 11 69 30 40, Sint-Truiden, België. www.balzers.be

7


BEDRIJFSPROFIELEN

BFI Optilas BFI Optilas B.V. is eenbekende distributeurvan (laser-)meetappa-ratuur, elektronischecomponenten, visionsystemen, lasers, laser-optiek, elektro-opti-sche componenten,fiberoptiek. Naast eengedegen technischadvies (ook voor

design-ins) biedt BFI Optilas technischeservice voor onderhoud en reparatie.

Verschillende afdelingen van BFI Optilas zul-len zich op de Precisiebeurs presenteren.De volgende apparatuur zult u op onzestand kunnen bezichtigen:• Nauwkeurige contactloze oppervlakte

scanner voor het meten van ruwheid,contour en topografie.

• Een compacte diode gepompte YAG gra-veerlaser, geschikt voor het hoogwaardiglasermarkeren van glimmende materialen.

• Laservermogensmeters met een bereik vanmilli- tot kiloWatt laservermogen voorcontinu en gepulste lasers.

• X-Y scansystemen. Door de toenemendevraag naar hoge snelheid XY scansystemenheeft GSI Lumonics een nieuwe lijn scan-heads ontwikkeld (Hummingbird).Camera lenzensysteem combinatie voorreal-time video recording op een PC. Ditgeeft de mogelijkheid om achteraf motionanalyse te doen. Inspecties op afstand viainternetconnecties en beeldarchivering zijnook mogelijk.

BFI Optilas B.V. is gespecialiseerd in optica,micro-laserbewerking, precisie-bewerkingsma-chines en meetmachines.Tel.: 0172- 44 60 60,Alphen a/d Rijn. www.bfioptilas.avnet.com

22

37

BoTech B.V. BoTech B.V. is gespecialiseerd in het ontwerpen,vervaardigen en assembleren van hoognauwkeu-rige machinecomponenten en sub-assemblies(co-makership). Door jarenlange ervaring ensamenwerking met onze klanten is expertiseontstaan op het gebied van bewerken en samen-stellen van granieten, keramische en metalencomponenten en combinaties daarvan.BoTech BV is daartoe uitgerust met een uitge-breid machinepark, bestaande uit een groot aan-tal geavanceerde CNC-bestuurde bewerkings-centra, waarmee een grote range aan productengefabriceerd kan worden. Productafmetingenkunnen variëren van klein tot zeer groot (2,5 x6 meter uit één stuk).In een drietal geconditioneerde eindfabricage-ruimtes wordt de laatste fase van het productie-proces uitgevoerd, waarbij met behulp van meet-instrumenten als elektronische waterpassen,autocollimators, laserinterferometers en 3D-meetmachines de uiteindelijke nauwkeurigheidvan de producten wordt bereikt. Op dezemanier kunnen vlakheden tot 0,001 mm per m2

behaald worden.Componenten en samenstellingen waaraan zeerhoge eisen worden gesteld worden binnenBoTech B.V. in cleanroom-omstandigheden geas-sembleerd.De producten en compleet samengesteldemodules die BoTech B.V. (mede) ontwikkelt enfabriceert worden in tal van toepassingengebruikt, vaak in combinatie met luchtlagertech-niek. Klanten zijn binnen én buiten Europa tevinden, met name in de: halfgeleiderindustrie,grafische industrie, machinebouw en niet te ver-geten de fabrikanten van meetmachines.

BoTech B.V. is gespecialiseerd in fijnmechanica(microngebied), keramiek en metaal.Tel.: 0492-55 18 75, Helmond

Buhral B.V. 37Buhral B.V. is fabrikant van industriële reini-gingsapparatuur en vertegenwoordiger vanKLN Ultraschall GmbH voor kunststofverbin-

dingsapparatuur. Buhral streeftnaar het leveren van pasklareoplossingen voor het reinigen,spoelen en vlekvrij drogen vanhoogwaardige precisie onderde-len, welke vervolgens onder clean-room condities worden samenge-steld. Het te behalen reinigings-,spoelen droogresultaat is sterkafhankelijk van de chemischeeigenschappen van de badenreeks.De belangrijkste parameters hier-voor zijn geleidbaarheid, pH-waar-de, vloeistoftemperatuur, bad-fil-

tratie-flow, droogtemperatuur en de stof-klas-se waarin de reinigingsmachine staat opge-

steld. De bad-parameters dienen als start-voor-waarde van de machine en kunnen per batchworden opgeslagen en uitgedraaid. Naast eenreeks van standaard reinigingsmachines wordentevens machines op klantenspecificatie geleverd.

Op de precisiebeurs 2002 zal onderstaandeapparatuur worden getoond:• Ultrasoon reinigingsapparaten (2-80 liter);• Een ultrasoon reinigings-, spoelen droog-

reeks met PLC gestuurd transportsysteemvoor het behandelen van kleine fijn-mechani-sche onderdelen (tank-inhoud 30 liter);

• Een ultrasoon lasapparaat voor het verbin-den van kunststoffen.

Buhral B.V. is gespecialiseerd in oppervlaktebe-handeling.Tel.: 035- 60 30 006, Soest. www.buhr-al.com

40

Sinds de firma Carl Zeiss meer dan 150 jaargeleden werd opgericht, is zij wereldwijd uit-gegroeid tot een producent op meerderegebieden. Onder andere is Carl Zeiss ’swerelds grootste fabrikant van coördinatenmeetmachines (CMM)

Carl Zeiss ontwikkelde CMM’s met CNCscanning halverwege de jaren zeventig metdaarop volgend de High-Speed-Scanning in1989. In 1994 werd de zogenaamde referentie-klasse meettechniek overgezet op de Zeiss-3D-meetmachine PRISMO VAST, de wereldwij-de standaard voor hoge snelheid scanning-meetmachines, geïntegreerd in de productie.

Nu in 2002 is de volgende stap, de VAST-Navigator waarbij een reducering van de meet-tijd tot 30% meer een regel dan een uitzonde-ring is.Tevens is de VAST-Navigator een verbe-tering van de toch al geringe meetonzekerheid.De Carl Zeiss scantechnologie wordt toege-

past op de Zeiss-3D-meetmachines Contura,Prismo, UPMC en SanMax. Deze laatste staatopgesteld op onze stand en heeft uniekeeigenschappen ten opzichte van conventionelemeetmachines.

Carl Zeiss B.V. is gespecialiseerd in meetmachi-nes.Tel.: 0294- 49 67 40,Weesp. www.zeiss.nl

Carl Zeiss B.V. 45


Op de beurs zal Ceratec uiteenlopende kera-mische producten tentoonstellen. Daarnaastzal Ceratec tijdens de beurs een lezing verzor-gen over keramieksoorten voor de halfgelei-derindustrie.

Ceratec Technical Ceramics B.V. is gespeciali-seerd in materialen (composieten en kera-miek).Tel.: 0345- 58 01 01, Geldermalsen.www.ceratec.nl

Ceratec te Geldermalsen houdt zich bezig methet ontwerpen, fabriceren, bewerken (Ceratecheeft onder andere CNC slijpmachines) enverkopen van technische keramiek.Op de Precisiebeurs presenteert Ceratecdiverse inbouwklare metaal-keramiek compo-nenten en porievrije keramieksoorten voor dehalfgeleiderindustrie.In metaal-keramiekcomponenten worden deeigenschappen van zowel metaal (stootvast,makkelijk te verbinden) als keramiek (slijtvast,temperatuur- en chemisch bestendig) vollediguitgebuit. Porievrije keramieken zijn spiegelgladte bewerken en ontgassen bij toepassingen invacuüm niet. Bovendien zijn deze keramiekenrelatief stijf en zeer slijtvast. Deze eigenschap-pen maken dat porievrije keramieken zeergeschikt zijn voor toepassingen in de halfgelei-derindustrie.

47Ceratec Technical Ceramics B.V.

DBU Cleanroom Techniek realiseert industrië-le projecten op cleanroom- of meetkamerge-bied, veelal in de vorm van bouwteam turnkey-contracten, waarin met procesleverancierstotaalprojecten kunnen worden aangenomen.Na oplevering kan er een volledig technischbeheerpakket worden aangeboden, waarin hetvalideren van de cleanroom is geïntegreerd. Deorganisatie wordt steeds vaker gezien alstotaalpartner. Dat wil zeggen dat BDUCleanroom Techniek vanuit hun structuur bin-

nen de DBU Groep meerdere disciplines kanaanbieden.Te noemen zijn utiliteittechniek envanuit DBU Industrie Techniek, koudetechnieken industriële automatisering.In de functie van partner denkt DBUCleanroom Techniek mee over oplossingen, opzowel ontwerpen uitvoeringstechnischgebied, als op organisatorisch gebied. Op dezewijze heeft de opdrachtgever slechts één ofmaximaal twee aanspreekpunten. Dit voor-komt problemen op het gebied van technischecoördinatie, voortgang, enzovoort. De organi-satie is zelf in het bezit van een cleanroom,waarin modulenbouw wordt gedaan. Dezemodulen hebben een eigen klimaatbeheersingen genereren zeer schone lucht ten behoevevan machines die worden toegepast in de(sub)micro-elektronica.

DBU Cleanroom Techniek B.V. is gespeciali-seerd in cleanroomrealisatie.Tel.: 030- 688 5575, IJsselstein. www.dbugroep.nl

DBU Cleanroom Techniek B.V. 48

Demcon B.V. Demcon is een mechatronisch ontwerpbu-reau, gespecialiseerd in het ontwerpen ende ontwikkeling van producten, productie-middelen, testen kwalificatietools. Demconbeschikt over een goed uitgeruste werk-plaats waar proefmodellen, prototypes, nul-series en kleine series in eigen beheer wor-den gefabriceerd. De doorlooptijd kan hier-door aanzienlijk worden verkort.In het multi-disciplinaire vakgebied van demechatronica onderscheiden wij de volgen-de afdelingen: mechanical engineering, elec-tronic systems & software, prototyping &production, project management, mechatro-nics consultancy en industrial design.35 gekwalificeerde medewerkers op hbo enuniversitair niveau ontwikkelen hoogstaandetechnologische producten voor opdrachtge-vers als ASML, Buhrs, Philips en Unilever.Tevens heeft Demcon voor eigen rekeningenkele innovatieve producten ontwikkeld,die in samenwerking met partners uit debetreffende branches op de markt wordengebracht, of als spin-off voor een nieuwedochteronderneming van Demcon fungeren.Voorbeelden hiervan zijn:Art Innovation,Magic Sports International en LogisticInnovation. Demcon heeft enkele belangrijkeprijzen en erkenningen voor innovatief ont-werpen verworven.

Demcon B.V. is gespecialiseerd in fijnmecha-nica (micron-gebied) en motion-control.Tel.: 074- 291 85 91, Hengelo. www.dem-con.nl

ECN Technologische Services & Consultancyvan het Energie OnderzoekcentrumNederland, ontwikkelt, ontwerpt en realiseertprototypes, instrumenten en hightech compo-nenten, doet aan materiaalkarakterisering, ver-zorgt gegevensverwerking, gegevensvisualisatieen schrijft software. Hiervoor hanteert ECNeen interdisciplinaire aanpak, vanaf de pro-bleemstelling tot en met een werkend instru-ment. ECN heeft daarvoor de volgende vakge-bieden in huis heeft;Ontwerp,

Fabricagetechnologie,Technische Informatie Systemen,Materiaal Technologie.

Naast dat TS&C van het ECN inzet wordtvoor onderzoek op energiegebie, is het langactief geweest met de ontwikkeling van techni-sche keramiek in Nederland. Het bedrijfbeschikt nog steeds over de kennis en de faci-liteiten voor de fabricage van technische kera-miek.TS&C adviseert, karakteriseert, bewerkt,controleert en levert technische keramiek.

ECN-TS&C is gespecialiseerd in fijnmechani-ca (micron-gebied),micro-assemblage,micro-laserbewerking,motion-control,oppervlakte-behande-ling, materialen (com-posieten, keramiek)en meetmachines.Tel.: 0224- 56 45 54,Petten.www.ecn.nl/tsc

3

ECN -TS&C 4


BEDRIJFSPROFIELEN

EDS EDS is een van meestsuccesvolle onderne-mingen die bedrijvenoplossingen biedt voorde ondersteuning vanhet Product LifecycleManagement (PLM) pro-ces. PLM Solutions biedtde mogelijkheid om deknowhow, de kennis ende ervaring van bedrij-

ven volledig te beheren en toe te passen inelke belangrijke fase van de levenscyclus vaneen product.

Unigraphics is ontwikkeld voor productiebe-drijven waarbij het accent ligt op de integratievan de verschillende processen. Het ‘mastermodel’ principe maakt het mogelijk dat deverschillende disciplines binnen het product-ontwikkelingsproces en het manufacturingpro-ces gebruik maken van een en dezelfde geo-metrie.Wijzigingen kunnen daardoor zeersnel en efficiënt doorgegeven worden.Solid Edge is het 3D-CAD systeem dat bij uit-stek geschikt is voor de machine- en appara-tenbouw, elektromechanische behuizingen ende ontwikkeling van gereedschappen.SolidEdge biedt een opmerkelijke productiviteitvoor het ontwerp van mechanische onderde-len, assemblies en drafting. Solid Edge Insight iseen nieuwe technologie die product datamanagement combineert met de Solid EdgeCAD-tools die designers elke dag gebruiken.Insight is een innovatieve oplossing die pro-ductinformatie beheert en optimaal aanwendtop een manier die transparant voor de CAD-gebruiker.Teamcenter is ‘s werelds eerste PLM-totaalop-lossing (Product Lifecycle Management) dieborg staat voor “Web-native” productcentri-sche samenwerking om bedrijven te helpenom hun nieuwe producten sneller, beter engoedkoper op de markt te brengen.

EDS is gespecialiseerd in software ontwikke-ling en advisering.Tel.: 073- 680 25 00,’s-Hertogenbosch. www.eds.nl

1 Etchform precision etching & electroforming B.V. Etchform B.V., opgericht in 1980 te Hilversum,is op haar vakgebied in de Benelux de meestgeavanceerde co-maker van precisieproductenvoor de Europese ‘high tech’ industrie. Ditgebeurt middels fotochemische of elektroche-mische etstechnieken in een materiaaldikte van8 micron- 1,0 mm en elektroformeertechnie-ken. De voordelen hiervan zijn een hoge nauw-keurigheid en een absoluut braamvrij productzonder inwendige materiaalspanningen, mini-male toolingkosten, korte levertijden en eenuitgebreid assortiment aan beschikbare mate-rialen. Galvanische oppervlaktebehandelingen,lasersnijden en mechanische bewerkingenmaken deel uit van het leveringsprogramma.De R & D groep van Etchform voert ontwik-kelingsopdrachten uit en levert prototypes.Etchform, vakmanschap vanaf de productont-wikkeling tot en met de serieproductie. Op

onze stand ziet u een breed scala van diverseprecisie producten.

Etchform precision etching & electroformingB.V. is gespecialiseerd in precisie-etsen enoppervlaktebehandeling.Tel.: 035- 685 51 94,Hilversum. www.etchform.com

55

FMI Bergen op Zoom B.V. is gespecialiserdin het aanmaken van enkelstuks en kleineseries componenten en samenstellingendaarvan welke een hoge mate van nauwkeu-righeid bezitten. Hun produkten vinden vaakhun toepassing in de samenbouw van proto-typen en proefopstellingen. Divrese ontwik-kelingslaboratoria maken dan ook gebruikvan specifieke kennis van FMI en betrekkenons in een vroeg stadium om technischeproblemen mee op te lossen. In onze gekli-

Groneman B.V.Aandrijf- en Besturingstechniek:Groneman levert aandrijfproducten op basis vaneen mechatronisch concept op het gebied vansynchronisatie, koppelen , beveiligen en lineaireservo-aandrijvingen. Op de Precisiebeurs wordtspeciale aandacht besteed aan lineaire motorenen planetaire tandwielkasten. De Linmot-P seriebestaat uit lineaire, hoog-dynamische, eiektro-magnetische, aandrijvingen. De lineaire beweg-ing wordt direkt gerealiseerd. Hierdoor vervaltde slijtage die bij mechanische aandrijfelementenoptreedt, waardoor aandrijvingen met Linmotsunieke eigenschappen vertonen. Gronemanintroduceert planetaire tandwielkasten van het

matiseerde werkplaats kunnen de volgendebewerkingen worden uitgevoerd:

Frezen: conventioneel tot 5-assig bestuurd;Draaien: conventioneel en cnc bestuurd;Rondslijpen: conventioneel en cnc bestuurd;Profielslijpen: conventioneel en cnc bestuurd;Cordinaatboren;Cordinaatslijpen;Honen;Leppen;

Duitse fabrikaat Eisele. Er zijn drie types verkri-jgbaar: de REG-, de EPL- en de SPL-serie. Deoverdraagbare koppels lopen van 0 tot 400 Nm.Middels aanpasflensen zijn deze tandwielkastengeschikt voor nagenoeg alle servo- en stappen-motoren.

Het assortiment technisch keramiek wordt uit-gebreid met producten in siliciumcarbide, silici-umnitride en boorcarbide.Voornamelijk ter ver-betering van de slijtvastheid worden werk-stukken voorzien van keramische coatings.Groneman levert ook speciaallijmen voorbijvoorbeeld keramiek-keramiekverbindingen enkeramiek-metaalverbindingen.Als nieuweverbindingstechniek wordt het stansnieten geïn-troduceerd. Op het gebied van de inserts (zelfs-nijdende draadbussen) is er speciale aandachtvoor de Ensat SBS, een insert met spaankamers,eventueel leverbaar met een gesloten bodem.Deze verbindingsproducten worden onderandere toegepast in de elektronicasector.Groneman B.V. is gespecialiseerd in verbinding-stechniek en materialen (composieten,keramiek) Tel.: 074- 255 11 40, Hengelo.www.groneman.nl

Instrumentmaken;Montage in schone ruimte;Meten: conventioneel encnc bestuurd.

FMI Bergen op Zoom B.V.is gespecialiseerd in fijn-mechanica (micron-gebied).Tel.: 0164- 21 3600, Bergen opZoom.www.fmi.nl

58

Fijn Mechanische Industrie Bergen op Zoom B.V. 21

M i k r oM i k r o n i e kn i e k25

Philips Heat & Surface Treatment is eentoeleverancier op het gebied van hoogwaardi-ge warmte- en oppervlaktebehandelingen. Metin totaal circa negentig medewerkers behan-delt Philips Heat & Surface Treatment gereed-schappen en onderdelen met zorg. Mede door-dat Heat & Surface Treatment (kortweg H&ST)beschikt over een eigen competence afdeling,zijn ze in staat zelf medewerkers op te leidentot specialisten in het vakgebied. Hierdoor ishet bedrijf in staat een optimale kwaliteit tegaranderen.

Heidenhain produceert het absolute High-endop het gebied van linealen hoekmeetsystemenmet de kleinste meetstappen en de hoogstenauwkeurigheden. Ruim tweehonderdontwikkelaars zijn bij Dr. Johannes HeidenhainGmbH in Duitsland bezig om met passendetechnologische oplossingen aan de steedshogere markteisen te kunnen voldoen.Tijdensde Precisiebeurs 2002 worden onder anderede volgende meetsystemen gedemonstreerd:

Hoekmeetsystemenmet een nauwkeurig-heid van 0,2’Het seriematig gepro-duceerde incre-mentele hoekmeet-systeem RON 905heeft een nauw-keurigheid van ±0,2”

Hembrug B.V. Hembrug produceert ultra-precisie hydro-statische gelagerde draaimachines. Dezemachines vervangen het conventiele rondsli-jpen van geharde producten. Met de vijftigen honderd CNC ultra-precisie hydrostati-sche gelagerde draaimachines kan eenruwheid, vorm- en maatnauwkeurigheden inhet sub-micron gebied bereikt worden.

Hembrug B.V. is gespe-cialiseerd in fijnmechani-ca (micron-gebied) enprecisie-bewerkingsma-chines.Tel.: 023- 512 4900, Haarlem. www.hem-brug.com

Heraeus B.V. Als één van de zes divisies binnen deHeraeus-Holding, houdt W.C. Heraeus zichin hoofdzaak bezig met het verwerken vanedelmetaal en daarmee samenhangendetechnologieën. Naast het industrieel veelgebruikte platina, verwerkt Heraeus ookgoud, zilver, palladium, rhodium, iridium,enzovoort en andere technologisch uitda-gende materialen als beryllium, niobium entantaal. Indien als productiestap nodig, kanechter ook koper gewalst worden of wor-den delen met kunststof omspoten. Op defoto staan een aantal pacemakerelektrodetips, als voorbeeld van producten uit demedische divisie. De elektrode-tip is zeerklein, gemaakt uit bijvoorbeeld platina-iridi-um, met een kopje dat door sputterengecoat is met microporeus titaannitride ineen laagdikte van slechts een paar microme-ter. Een dergelijke biocompatibele coating isbedoeld om door oppervlaktevergroting designaalweergave te verbeteren.In de Heraeus stand kunt u zulke pacema-kertips in ware ‘grootte’ zien, naast allerleiandere voorbeelden van edelmetalen en leg-eringen ervan voor industriële toepassingen.Getoond worden platina, goud, enzovoortals halffabrikaat of eindproduct, zuiver ofgelegeerd; (medische) precisiedelen; stents;kunststof/metaaldelen; MID-scha-kelingen; bonddraad;thermodraad; gal-vanische baden enloongalvano; sput-termaterialen, stans-delen, enzovoort.

Heraeus B.V. isgespecialiseerd inmaterialen (com-posieten, keramiek).Tel.: 0343- 59 50 95,Wijk bij Duurstede. www.heraeus.de

‘Man is the measure of allthings’In een tijdperk waarin in toen-emende mate de trend naarkleinere, lichtere,nauwkeurigere en high-perfor-mance producten gaat, is IBSPrecision Engineering gespe-cialiseerd in het bieden vanoplossingen waarbij hogenauwkeurigheden vereist zijn.Nauwkeurigheden van 10-6 tot10-9 meter en 0.01° K tot0.001°K zijn geen probleem.De doelstelling van het bedrijf is het ver-beteren en optimaliseren van het produc-tieproces en het maximaal nauwkeurige uiteen systeem te halen. IBS kan dit bieden dooreen on-site analyse van machines, door hetontwerpen en bouwen vanprecisie(meet)machines of door software-

H&ST Heat & Surface Treatment is gespe-cialiseerd in oppervlakte/warmtebehandelin-gen.Tel.: 040– 27 65 12, Einhoven.www.harderij.com

H&ST & Surface Treatment 41

Heidenhain Nederland B.V. 33

en een aanbevolen meetstap van 0,00001°.Dit hoekmeetsysteem, dat gewoon uit voor-raad leverbaar is, vindt zijn toepassing in zeernauwkeurige meetopstellingen en rondtafels.

Het fijnste meetsysteem ter wereldHet open lengtemeetsysteem, de LIP 382, heeftmeetstappen van slechts 1 nanometer.Met de technische specificatie van dit systeemspeelt Heidenhain in op de toekomstigetoepassingen in de elektronicabranche. Met eendelingsperiode van 256 nanometer of 0,256µmzijn de streepjes op de meetoptiek vastgelegd.Kleinere delingsperiodes leveren kleinere inter-polatiefouten. Bij dit nieuwe systeem is de inter-polatie maximaal 70 picometer.

Heidenhain Nederland B.V.is gespecialiseerd inencoders.Tel.: 0318- 54 03 00,Veenendaal.www.heidenhain.nl

43

30

ontwikkeling.Alles geheel volgensklantspecificatie wat een optimaleflexibiliteit waarborgt.IBS heeft een aantal standaardo-plossingen in het pakket voordiverse OEM-toepassingen.Voorbeelden hiervan zijn: laserinter-ferometers en geautomatiseerdeballbarsystemen voor het analy-seren en kalibreren van machines,encodersystemen voor positiefeed-back met een uitzonderlijk hogenauwkeurigheid en flexibiliteit, fiber-optic laser scale en capacitieve

meetsystemen met meerdere kanalen voorcontactloos meten tot nanometerniveau.

IBS Precision Engineering is gespecialiseerd infijnmechanica (microngebied), motion-controlen meetmachines.Tel.: 0499- 33 65 55, Best.www.ibspe.com

51IBS Precision Engineering

N r . 4


BEDRIJFSPROFIELEN

ILT is gespecialiseerd in het maken van pro-ducten met grote nauwkeurigheid voor afne-mers in de fijnmechanica, micro-elektronica,medische instrumentenbouw, automobielin-dustrie, enzovoort. Onze deskundigheid isonder meer te vinden in:• Lasersnijden

Kleine en nauwkeurige delen, zoals pro-jectiemaskers en cliche’s worden doorILT gesneden. De maximale dikte van hetmateriaal dat wordt verwerkt is 3 mm.De minimale dikte kan 1 micron bedra-gen. Snedebreedtes tot minder dan 20micrometer zijn haalbaar.

• LaserlassenMaterialen als roestvast staal, titanium,goud en zilver worden met de lasergelast. De warmte-inbreng in het materi-aal laag, waardoor de vormnauwkeurig-heid van het onderdeel behouden blijft.Het is mogelijk om lassen op moeilijkbereikbare plaatsen te produceren.

• LasergraverenHet graveren van o.a. spuitgietmatrijzen

IMS levert wereldwijd speciaal machines voorde fijnmechanische en elektronische industrie.Dit betekent turn-key, op de klant toegesne-den oplossingen voor productie- en mecha-nisatievraagstukken. IMS heeft ruim dertig jaarervaring met het ontwerpen en bouwen vanproductielijnen en –machines, met name in eenomgeving waar 24 uur productie wordtgedraaid.Tot haar klantenkring kan IMS reke-nen:Texas Instruments, Philips ETG, PhilipsDAP, Urenco, FCI Elektronics,SonionMicrotronic en SonionKirk.Tijdens de Precisiebeurs 2002 toont IMS haarmodulaire mechanisatieplatform. Dit is eenstandaard, compacte mechanisatielijn metuitwisselbare bewerkingsunits. Het conceptcombineert hoge snelheden en hogenauwkeurigheden in bewerkingen, met flexi-

Instrumek B.V. Instrumek is een fijnmechanische instrument-makerij, gespecialiseerd in het vervaardigenvan hightech precisieonderdelen en instru-menten op klantspecificatie. Hiervoor gebrui-ken we diverse hoogwaardige metalen enkunststoffen voor de meest uiteenlopendebranches, waaronder de medische technolo-gie, de biotechnologie en de farmaceutischeindustrie, zowel nationaal als internationaal.Instrumek is een modern bedrijf met hoogge-kwalificeerde, vakbekwame technici en eengoed geoutilleerd machinepark.Vanaf de prilleconceptfase tot en met een compleet eind-product kan de klant bij Instrumek terecht.Wij voorzien u van advies en vervaardigentechnische tekeningen. Instrumek beschiktover een geavanceerd CAD-systeem dat inverbinding staat met diverse machines binnenhet machinepark. De afdelingen Ontwikkelingen Productie staan rechtstreeks met elkaar incontact en hebben intensief overleg. Mededoor deze korte lijnen is een flexibel enginee-ringtraject mogelijk. Bij Instrumek zijn de vol-gende bewerkingen mogelijk: CNC draaien,CNC frezen, conventioneel, oppervlaktebe-handelingen, lasergraveren, draadvonken, las-sen, montage en controle.

Instrumek B.V. is gespecialiseerd in fijnme-chanica, micro-assemblage, microlaserbewerk-ing, oppervlaktebehandeling en precisiebe-werkingsmachines.Tel.: 010- 462 68 99,Schiedam. www.instrumek.nl

ILT Industriele Laser Toepassingen B.V. 20

en matrijzen voor compactdiscs, toegangs-kaarten een chipkaarten. De systemen vanILT zijn geschikt om de identificatiecodesvan de transponders te lezen en vervolgenste graveren in het oppervlak. Beschriften encoderen van onderdelen met nummers,barcodes, logo’s enzovoort.

• Laserboren.ILT boort gaten met afmetingen variërendvan 10 micrometer tot 0,5 mm in produc-ten als afblaasdempers en orifices. Detoleranties van de gaten variëren vanaf0.001 mm, afhankelijk van het materiaal ende dikte.

ILT B.V. is gespecialiseerd in micro-laserbew-erking.Tel.: 053- 428 28 74, Enschede.www.ilt.nl

57

Lasag Industrial- LasersLasag, a pioneer com-pany in laser techno-logy, today belongs tothe leading manufactu-res of solid-stateNd:YAG lasers forwelding, cutting anddrilling. Our companyheadquarters are located at the gate to theAlps in Thun, Switzerland on Lake Thun withsubsidiaries in USA, Germany and Japan.Weare a company within The SWATCH GROUPLtd., a Swiss conglomerate for microelectro-nics and watch industry.Lasag set the standards for quality and depen-dability. In 1990 LASAG was the first lasermanufacturer, world-wide, which was certifiedaccording to ISO 9001 standards.At Lasag, we offer over 25 years of experiencein the industrial laser market earning a posi-tion as an industry leader. Our organization isworld-wide with over 2000 lasers installed infacilities performing a wide range of applica-tions that only our unique design would facili-tate.We are committed to our customers andnot only want to earn your business but striveto become your laser partner.On the exhibition in Veldhoven Lasag will pre-sent samples out of the electronic, medical andfine mechanics industry.The samples show finest cutting, drilling andwelding treatments.

Lasag Industrial-Lasers is gespecialiseerd inmicro-laserbewerking en micro-verbinden.Tel.:0049-40 85 50 28 38, Hamburg.www.lasag.com

5

biliteit en korte ontwikkelingstijd van equip-ment. De technologie is toepasbaar in hoge-volume productie (bewerking en assemblage)van kleine elektronische en fijnmechanischecomponenten.

IMS B.V. is gespecialiseerd in micro-assemblage,precisie-bewerkingsmachines en micro-laserbe-werkingen.Tel.: 0546- 80 55 80,Almelo.www.ims-nl.com

IMS B.V. Integrated Mechanization Solutions 9


Louwers Glastechniek en technisch keramiekis een bedrijf dat zich bezig houdt met de pro-ductie van technische glaswerk en mechani-sche onderdelen uit glas-kwartglas en techni-sche keramiek.Bij dit bedrijf vinden zowel thermische als

mechanische be-werkingen aanglas-kwartsglas entechnischekramieken plaats.Op het gebiedvan mechanische(CNC) bewerkin-

Om succesvol te opereren in de hedendaagsemarkt moeten elektronica-, telecommunicatie-,semiconductor-, automotive- en aerospacebedrijven continu innovatieve productenontwikkelen en deze zo snel mogelijk op demarkt brengen.

The MathWorks voorziet in een complete,geïntegreerde software omgeving om in dezebehoeften te voorzien. Of het nu gaat omregelaarontwerp, algoritme-ontwikkeling, simu-latie van het gedrag van systemen en compo-nenten, real-time prototyping of het testen vanhard- en/of software implementatie. Onzeoplossing is gebaseerd op MATLAB enSimulink, ‘s werelds meest gebruikt software in‘technical computing’. Met deze tools zullenengineers minder tijd spenderen aan het schrij-

Maxon motor benelux is gespecialiseerd inaandrijfoplossingen tot 500 Watt.Voor mechatronische afnemers heeft Maxonmotor producten. Maxon motor heeft eencompleet leveringsprogramma van aandrijvin-

gen en compo-nenten, waaron-der: motoren,ver-tragingen, puls-gevers, speci-fiekbesturingse-lektronica entechnischekeramiek. Detoepassingsge-bieden hiervanzijn automobielin-dustrie, lucht- enruimtevaart, geld-

Mecal AppliedMechanics B.V.Mecal Applied Mechanics is gespecialiseerd intoegepaste mechanica. De productgroepPrecisie Machines vanMecal, gevestigd inVeldhoven, heeft zichtoegelegd op deanalyse en ontwerpvan mechanische enmechatronische syste-men. Middels FEManalyses op thermisch, statisch en dynamischgebied, gekoppeld aan servo simulatie, wordtde performance van hoogwaardige mecha-tronische systemen al in de vroegsteontwerpfase zichtbaar gemaakt. Op basis vandeze analyses worden ontwerpkeuzes gestu-urd en wordt de performance van hetontwerp bewaakt. De productgroep PrecisieMachines heeft een indrukwekkende ‘trackrecord’ in het ontwerp van componentenvan wafer scanners, printers, copiers en pick& place robots.

Mecal Applied Mechanics B.V. is gespe-cialiseerd in toegepaste mechanica.Tel.: 040-255 15 66,Veldhoven. www.mecal.nl

Het Mikrocentrum Het Mikrocentrum is een kenniscentrumvoor bedrijven die actief zijn in de(fijn)mechanica, elektronica, elektrotechniek,automatisering, kunststoffen, metaal, opticaen kwaliteitszorg. Onze doelstelling is hettoegankelijk maken van technologische ken-nis.Als intermediair biedt het Mikrocentrumdaartoe een breed assortiment van oplei-dingen, seminars en themadagen. Bij het ini-tiëren en uitvoeren van onze activiteitengaat bijzondere aandacht uit naar het hightech platform dat bestaat uit vierhonderdbedrijven die bij het Mikrocentrum zijnaangesloten. Met deze activiteiten onder-steunt het Mikrocentrum de industrie innieuwe markten, oplossingen en producten.

Het Mikrocentrum is gespecialiseerd in ken-nisoverdracht in de breedste zin van hetwoord.Tel.: 040- 296 99 11, Eindhoven.www.mikrocentrum.nl

Louwers Glastechniek en TechnischeKeramiek B.V.

gen aan technische glazen en kramiekenvervult Louwers een grote rol in de Benelux.Binnen deze discipline vallen ook slijpen po-lijstbewerkingen t.b.v. vlakoptiek. Louwersbeschikt over bewerkingstechnieken om zeerdunne glasplaten (0,05 – 0,4 mm.) van zeernauwkeurige patronen of structuren tevoorzien, o.a. voor sensoren.

Louwers Glastechniek en Technisch KeramiekB.V. is gespecialiseerd in optica, precisie-etsen,fijnmechanica, micro-assemblage en precisie-bewerkingsmachines.Tel: 0497- 339696,Hapert. www.louwers.nl

17 46

19

ven van programma’s, debuggen van code enhet oplossen van ontwerpproblemen waar-door ze juist meer tijd kunnen besteden aanhet uitkristalliseren van ideeën, het ontwikke-len van nieuwe geavanceerde technologieën enhet leveren van producten van hoge kwaliteit.

The MathWorks B.V. is gespecialiseerd inmotion-control.Tel.: 0182- 53 76 44, Gouda.www.mathworks.nl

The MathWorks B.V.

verkeer, telecommunicatie, optische en fijn-mechanische industrie, medische en chemis-che industrie, consumentenartikelen, dataver-werking, meet- en regeltechniek enmachineindustrie.

Tevens ondersteunen de technische consul-tants van Maxon motor de klant met prakti-sche adviezen, testprocedures die geheel naarwens worden uitgevoerd en vakkundige mon-tage van de geleverde onderdelen. Ook biedtMaxon motor bekabeling aan de opdrachtge-vers. Plug en play zoals de klant dat wenst.Stekkerklare (gecodeerde) motorcombinatiesdie klaar zijn om te presteren.

Maxon Motors B.V. is gespecialiseerd inmotion control.Tel.: 053- 432 05 66,Enschede. www.maxonmotor.nl

Maxon Motors B.V. 26

56

M i k r oM i k r o n i e kn i e k28

BEDRIJFSPROFIELEN

Mitutoyo is ’swerelds grootstefabrikant van pre-cisiemeetinstru-menten. Mitutoyobeschikt over eenassortiment van5000 meetinstru-menten, allen

gekenmerkt door een hoge graad vannauwkeurigheid. De Nederlandse Mitutoyovestiging is gesitueerd in Veenendaal en isverantwoordelijk voor de verkoop en ser-viceverlening van het Mitutoyo programma.Daarnaast is Mitutoyo Nederland in 2001gestart met een kenniscentrum onder denaam MIM, het Mitutoyo Institute ofMetrology.Verder is Mitutoyo in Nederlandactief met het verzorgen van kalibraties.

MachinefabriekMogema ‘t Harde B.V. Machinefabriek Mogema ‘t Harde BV isgespecialiseerd in het vervaardigen vanzowel kleine als grote onderdelen binnenzeer nauwe toleranties en het samenstellentot complexe modules en/of tot completeeindproducten (mechatronica).Belangrijke industriële partners waarvoorgewerkt wordt zijn actief in de branches vanequipement voor de: semi-conductor indus-trie, energievoorziening, voedingsmiddelenin-

dustrie en medis-che industrie.Voor de productiebeschiktMachinefabriekMogema ‘t HardeB.V. over zeergeavanceerde cnc-gestuurde bew-erkingscentra engecertificeerdemeetfaciliteiten.

Voor het samenstellen van hoogwaardigemodules beschikt zij over ruime montagefaciliteiten waaronder een tweetal clean-rooms (klasse 10.000/100).ISO 9002, 14001 en AQAB

Machinefabriek Mogema ’t Harde B.V. isgespecialiseerd in fijnmechanica, micro-assemblage, precisie-bewerkingsmachines enmeetmachines.Tel.: 0525- 65 15 33, ’t Harde.www.mogema.com

Multin TechnologyGroup Multin Technology Group biedt u een non-stopsolution voor productontwikkeling en produc-tie. Multin legt zich toe op ontwerpenproduc-tie van hightech apparatuur waarin mechatro-nica en precisietechnologie een grote rol spe-len. Dit zijn systemen waarbij nauwkeurigheid,snelheid en precisie alle belangrijk zijn.Vaakhebben deze een robotachtig karakter: erwordt verplaatst, gecontroleerd, gemeten engeregeld. Onze technische expertises zijn fijn-mechanica, elektronica, mechatronica, software.Voor ontwerpenhebben wij partnersvoor onder andereindustrieel ontwerpen voor optica.Onze organ-isatorische expertis-es zijn het managenvan het ontwerp-proces van pro-jecten, van produc-tie en van logistiek.

Multin Technology Group is gespecialiseerd infijnmechanica (micron-gebied).Tel. 079- 362 0600, Zoetermeer www.multin.nl

Newport B.V. Newport ontwerpt en produceert componen-ten en systemen op het gebied van submicronmotion, manuaal en vibration control. Dezevinden hun toepassingen in fabricage, engineer-ing en research. Het leveringsprogrammaomvat onder meer: translatiesledes, rotatie-tafels, controllers, klantspecifieke systemen,luchtlagering, trillingsgedempte tafels enz.

Tijdens de Precisietechnologiebeurs zullenonder meer precisie motionsystemen, mechanische instel positioneertafels,micrometers en elementenvoor trillingsdemping worden getoond.

Newport B.V. is gespecialiseerd in optica, fijn-mechanica (micron-gebied), micro-assemblage,micro-verbinden, motion-control, precisiebe-werkingsmachines en meetmachines.Tel.: 030-659 21 11, IJsselstein. www.newport.com

IKO NipponThompson Europe B.V. IKO rechtgeleidingen en naadlagersNippon Thompson is een specialist op hetgebied van vervaardiging en verkoop vaan naad-lagers en rechtgeleidingen. Het in 1950opgerichte bedrijf heeft talrijke gepatendeerdeen technologisch hoogwaardige productenontwikkeld en een overvloed aan ervaring ver-gaard, die wordt aangewend bij de ontwikkelingvan innovatieve rechtgeleidingen. Deze pro-ducten worden onder de naam IKO verkocht engenieten een wereldwijde reputatie wat betreftde hoge kwaliteit en originaliteit. Nieuw is demechatronica lijn. Denk hierbij aan X-Y tafels li-neaire motoren met geringe inbouwmateneventueel voorzien van driver en controllers.

IKO Nippon ThompsonB.V. is gespecialiseerd inmotion-control en rechtgeleidingen (miniatuur).Tel.: 010- 462 68 68,Rotterdam.www.ikont.co.ip

Mitutoyo Nederland B.V. Onder de RVA accreditatie K 086 kanMitutoyo naast kalibraties van 3D-meetma-chines ook een groot aantal meetinstrumentenvoorzien van een officieel erkend RVA certifi-caat.

Mitutoyo toont op de Precisiebeurs 2002onder andere een contactloze CNC meetma-chine uit de nieuwe generatie Quick Visions enverder zullen optische meetmiddelen en con-tourmeetinstrumenten onderdeel uitmakenvan het getoonde pakket. Daarnaast zalMitutoyo met trots informatie verschaffenomtrent de nauwkeurigste coördinatenmeet-machine uit het assortiment.

Mitutoyo Nederland B.V. is gespecialiseerd inmeetmachines.Tel.: 0318- 53 49 11,Veenendaal.www.mitutoyo.nl

15

16

39

36

52


NVPT De NederlandseVereniging voorPrecisie Techno-logie (NVPT) isontmoetingsplaatsvoor allen werkza-am in de precisie-

technologie; van wetenschapper tot vakman inlaboratorium en werkplaats; op universiteiten, ingrote en kleine bedrijven, in constructiebureau enin werkplaats. De NVPT draagt kennis uit en laatde mensen elkaar ontmoeten om het voor u zonoodzakelijke technische netwerk telkens verderuit te breiden.

Ter illustratie enkele initiatieven en lopendeactiviteiten van de NVPT:• Mikroniek. Dit nationale vakblad voor de

precisietechnoloog staat onder redactie vanNVPT en wordt uitgegeven door TwinDesign.

• Precisiejaarboek.Voor een geod overzichtvan de precisietechnologie in Nederland.

• IOP Pecisietechnologie. Dit succesvol initia-

Nyquist IndustrialControl B.V. Met Motion,Vision en eenvoudige mechani-ca kun je een nóg betere nauwkeurigheidbereiken. Nyquist Industrial Control,Technobis en Philips CFT laten dit zien tij-dens de Precisiebeurs 2002 met een nieuweGantry demonstratie. Door Vision in theNyquist feedforward loop te brengen, win jeeen heleboel proces tijd waardoor demachine sneller en flexibeler wordt.

Vision enMotion op eenFireWire back-bone

Het Vision proces wordt niet meer centraalgeëxecuteerd in de host PC, maar bevindtzich in de camera. Het binnenhalen van deinputs duurde voorheen te lang om outputste genereren. Nu haalt de camera de posi-tie-informatie uit de beelden.De intelligente camera, samen met hetGantry mechanisme, volgt constant de doorde gebruiker getekende figuur, zelfs als defiguur handmatig wordt verplaatst. De ca-mera wordt verplaatst in de x en y richtingdoor de voordelige lineaire Technolinmechanica van Technobis samen met demaxon motoren. De maxon motoren wor-den aangestuurd door de MotionController van Nyquist (links onder) die zijnsignalen krijgt van de camera via FireWire.De user interface van de applicatie is destandaard Nyquist NYCeTalk software tool(monitor links boven). Het camera beeld(Vision) zie je op de monitor rechts boven.

Nyquist Industrial Control B.V. is gespe-cialiseerd in motion control.Tel. 040-2578888, Eindhoven. www.nyquist.nl

ODLeeuwarden B.V.ODL is een internationaal opererende sys-teemleverancier van mechatronische, optroni-sche en medische apparatuur. Naast het eigen-lijke fabriceren van apparatuur kunnen wij o.a.invulling geven aan de volgende activiteiten:Productontwikkeling & value engineering.Inkoop en ketenregie.Ontwerp en eigen productie van precisieplaatwerk onderdelen.Ontwerp en eigen productie van elektronicahalffabrikaten (PCB’s)Precisie & cleanroom assemblage.Testen, certificatie en documenten beheer.Naar wens verzorgen van de (internationale)distributie

ODL heeft de beschikkingover eigen productiefaciliteiten voor plaatwerken elektronica. Daarnaastbeschikt ODL over eeninternationaal netwerkvan partners die kunnenworden ingezet voor hetaanleveren van compo-

nenten. Deze combinatie maakt ons uiterst flexi-bel bij het doorvoeren van productaanpassingen.

ODLeeuwarden is B.V. gespecialiseerd in opti-ca, motion-control, fijnmechanica (micron-gebied) en micro-assemblage.Tel. 058- 298 8888, Leeuwarden. www.odleeuwarden.nl

28

tief heeft geleid tot een groot aantal onder-zoeksopdrachten in de precisietechnologiebij Nederlandse universiteiten.

• NVPT is eveneens medeorganisator van dePrecisiebeurs.

Op dit moment is de NVPT bezig een bewerk-ingsdag, een vakliedendag en een studiereis naarDuitsland te organiseren.Daarnaast zijn we een nationale precisietech-nologie site aan het ontwikkelen; een virtueleontmoetingsplaats op internet voor de precisi-etechnoloog.Op de stand staan leden en bestuursleden vandeze actieve vereniging.We nodigen u uit om metons van gedachten te wisselen over de precisie-technologie in Nederland. En mocht u ze nogniet hebben: Op onze stand kunt u het jaarboeken Mikronieken komen ophalen!

Als branchevereniging is de NVPT niet een spe-cifieke specialisme, maar is overal in gespe-cialiseerd. Tel. 073- 623 35 62, Den Bosch.www.nvpt.nl

OGP Benelux B.V. is gespecialiseerd in meet-machines.Tel. 050- 549 1610, Groningen.www.ogp.nl

60 OGP Benelux B.V. Binnen de tak van meettechnieken staat OGPbekend om zijn contactloze 2D-3D CNCvideomeettechniek.Waarom contactloos meten? Snel, Flexibel enNauwkeurig, toepasbaar bij vrijwel elk product,bijvoorbeeld producten die snel vervormen bijaanraking, denk aan dunwandige verpakkingen,lenzen of kunststof spuitgiet onderdelen. Maarook voor erg kleine onderdelen metnauwkeurige maatvoering zoals micro elek-tronica componenten, leadframes enz. is con-tactloos meten vaak het enige alternatief.Voordeze contactloze metingen heeft OGP hethigh-end 2D-3D CNC videomeetsysteem deSmartScope ontwikkeld, een videomeetsyste-men dat inmiddels bij veel bedrijven een stan-daard is geworden.

Elk SmartScope systeem beschikt over eentraploze zelfkalibrerende Zoomlens(Accucentric-gepatenteerd), dit houdt in datelke vergrotingsstap altijd gekalibreerd is, ter-wijl u beschikt over de flexibiliteit van deZoomlens. Dit principe werkt door middel vaneen interne projectie van een sjabloon waar-van de afmetingen en positie exact bekend zijn.Met deze zoomlens kunt u bijvoorbeeld in eenlage vergroting (40x) uw product en de desbe-treffende dimensies geheel in beeld brengen endaarna de metingen voor het halen van dehoogste nauwkeurigheid bij 200x vergrotinguitvoeren.

61

8

Optiwa B.V. Optiwa BV is als toeleverancier gespe-cialiseerd in het seriematig vervaardigen vanhoogwaardige clomplexe metalen en kunst-stof precisieonderdelen op basis vanverspanende technieken. Het bedrijf is eenbusiness unit van de Frencken-Group, eeninternationaal opererende groep hoogwaardi-ge toeleveranciers met ieder een eigen spe-cialisme. Optiwa, gevestigd in het Limburgsereuver, produceert zowel kleine als grotereseries. Om als toeleveancier constant een zooptimaal mogelijke kwaliteit te kunnen biedenaan haar relaties, investeert het bedrijf door-lopend in nieuwe productietechnieken enmachines.Voor de productie van kleine enmiddelgrote series nauwkeurige fijnmechanis-che onderdelen en samenstellingen staan ver-schillende hoogwaardige CNC gestuurdebewerkingscentra, draaien freesmachines terbeschikking. Om de maatvoering in het u-bereik te kunnen garanderen heeft Optiwaeen Hembrug slantbed microturn 100 CNCdraaibank met bijbehorende meetapparatuuraangeschaft.Ten behoeve van nauwkeurigemaatvoering worden de productieruimtesgeklimatiseerd. De bedrijfsfilosofie vanOptiwa is erop gericht om middels continue

efficiënte verbeteringde productiekosten teverlagen en tegelijker-tijd de logistiek enkwaliteit optimaal tebeheersen.

Optiwa B.V. is gespe-cialiseerd in fijnme-

chanica (micron-gebied).Tel. 077-476 9900,Reuver. www.optiwa.nl


BEDRIJFSPROFIELEN

Het Philips Centre for Industrial Technology isbetrokken bij veel onderzoeken en activiteitenin het kader van de kwaliteit en betrouw-baarheid van de producten zoals ontwikkelden gefrabiceerd door te diverse Philips be-drijven en hun (strategische) partners. Eenbelangrijk aspect dat door het CFT wordtgeadresseerd is de vraag hoe om te gaan metkwaliteit en betrouwbaarheid als de tijd diebeschikbaar is voor de ontwikkeling steedskorter wordt. In die gevallen waarin hetProduct creatie Proces (zeer) kort is, zoals b.v.het geval is bij de ontwikkeling van CD-spelersmet opname vermogen (i.e. CD-R/RW), moetde organisatie in staat zijn zeer snel te lerenvan bestaande producten, resultaten te analy-seren en snel toe te passen voor de ontwik-keling van nieuwe producten. Het CFT is ookbetrokken bij veel andere aspecten rondkwaliteit en betrouwbaarheid van technishcesystemen. Zo wordt veel aandacht besteed aanhet zo snel mogelijk maken van prototypes,zowel in de fysieke wereld als op de computerin de vorm van ‘virtual thermo-mechanicapprototyping’.Testen is een ander gebiedwaarop het CFT veel ervaring heeft en instaat

Bent u al lang op zoek naar een makkelijkverspaanbare laag die geen slijtage aanbrengtaan uw dure diamantgereedschap? Of zoekt ueen leverancier voor het maken vanmicrosystemen? Dit zijn slechts twee van denieuwste snufjes die Philips GalvanotechniekEindhoven (PGE) u wil tonen tijdens dezePrecisiebeurs. PGE is dé specialist op hetgebied van galvanotechniek en etsen. PGEricht zich op innovatieve bedrijven voor pro-fessionele en consumentenproducten in demetaal-elektromarkt. Deze bedrijven kunnenbij PGE terecht van de ideefase tot prototype

Philips MaterialsAnalyses &Consultancy

De afdeling Materials Analyses enConsultancy is onderdeel van Philipsen houdt zich bezig met toegepastemateriaalkunde. Hierbij wordenondermeer de volgende werkzaamhe-den verricht: Het geven van adviezenover het gebruik van materialen en

oppervlaktebedekkingen voor het optimalis-eren van producten en het verlengen van hunlevensduur Het doen van schadeonderzoekenHet geven van materiaalkundige cursussenHet verrichten van troubleshooting

Philips Materials Analyses & Consultancy isgespecialiseerd in materialen (composietenen keramiek).Tel. 040 2733813, Eindhoven.

is om te adviseren en de meest geschiktemethodes te helpen ontwikkelen.

Philips CFT is gespecialiseerd in optica, fijnme-chanica, micro-assemblage, motion-control,oppervlakte-behandeling, precisiebewerkings-machines en meetmachines.Tel. 040- 2733809,Eindhoven. www.cftphilips.com

Philips Centre for Industrial Technology (CFT)

53

11

32

matrijzen voor optischeproducten

– maar nadien ook voor de massaproductie.Voor nieuwe ontwikkelingen werken we nauwsamen met universiteiten en onderzoeksin-stellingen. Op het gebied van precisietech-nologie houdt PGE zich o.a. bezig metmicroverspaanbare nikkellagen, maatvastanodiseren en vernikkelen, patroonmatig met-alliseren, fotolithografie en etsen, elektro-formeren en waferplating (6’ wafers). Een vanonze specialismen is het galvanisch aanbren-gen van structuren voor microsystemen(MST).Als toepassing voor deze structurenkan gedacht worden aan microfluidic devices,

(bio)sensoren, Micro ElectroMechanical Systems (MEMS) en aanvele precieze componenten op éénwafer.

Philips Galvanotechniek is gespe-cialiseerd in oppervlaktebehandelingprecisie-etsen.Tel. 040- 27 33158,Eindhoven. www.pge.nl

Philips Galvanotechniek Eindhoven 42


Philips ETG-CTCCTC is onderdeel van de Philips EnablingTechnology Group,wereldwijd actief in de equipment manufactu-ring o.a. voor de Semiconductor industrie.

Naast de verantwoordelijkheid voor de tech-nologie ontwikkeling van Philips ETG, biedtCTC zijn klanten engineering oplossingen, rea-lisatie van prototypen en experimenteletestopstellingen. CTC bezit een groot aantalbewerkingsspecialismen om een innovatievepartner te zijn. Hoogwaardige kennis,vaardigheden en apparatuur op het gebied vancomplexe systemen, precisiebewerkingen enmeten tot in het sub-micron gebied, zijn debasis voor bijzondere hoogwaardige technischeoplossingen van uw probleem.

Philips ETG-CTC is gespecialiseerd in microassemblage in clean room class 100, ultra pre-cisie bewerkingen, bewerking advanced materi-als en geavanceerde meettechnieken.Tel. 040-2743481, Eindhoven. www.etg.philips.com

Present IndustriePVBA De firma Present werd in 1966 opgericht alseen toeleveringsbedrijf voor de industrie. Bij destart is de hoofdactiviteit de verkoop van be-werkingsmachines en toebehoren voor demetaalverwerkende industrie. In 1992 werd ge-start met de afdeling industriële meettechniek(IMT) met als kernactiviteit de verkoop en ser-vice van 3D-meetmachines in de Benelux vanBrown&sharpe, Dea en Tesa. Recent zijn we deexclusieve Hommelwerke partner gewordenvoor de Benelux. Hommelwerke staat voorkwaliteisvolle ruwheidsmeters, rondheidsme-ters, tandwieltesters, contourmeters en optis-che meetmachines. Daarnaast vertegenwoordi-gen we nog Metris scankoppen,Trimoshoogtemeters, Starrett profielprojectoren,Renishaw, en andere.Op de Precisiebeurs tonen we de Derbymeetmachine van Tesa-Brown&sharpe.VanHommelwerke demonstreren we enkeleruwheidsmeters en een optisch meettoestel.Voor de grotere meetmachines nodigen we ugraag uit in onze ruime showroom inHerentals, België.

Present IndustriePVBA is gespe-cialiseerd in meet-machines.Tel0032- 14257474,Herentals,België.www.pre-sent.be

RenishawInternational B.V. Het RLE Fiber Optic laser-encoder systeem vanRenishaw is gebaseerd op interferometrie enproduceert terugkoppelingssignalen die meteen hoge resolutie de lineaire positie weerge-ven. De encoder is op eenvoudige wijze teinstalleren, net zoals de conventionele enco-dersystemen.

Het RLE-systeem bevat één enkele laserwaarmee men twee aslengten kan meten. Hetsysteem maakt gebruik van glasvezel verbindin-gen om de laserbundel direct over te brengennaar de meetpositie op de as. Hierdoorvoorkomt men het gebruik van nauwkeurig uit-gelijnde optische componenten om de laserbun-del naar de juiste plaats te brengen en vermin-dert men de complexiteit van de installatie. Invergelijking met andere laserinferometersyste-men heeft het Renishaw systeem slechts éénextra optische module nodig die op het be-weegbare deel van de as moet worden gemon-teerd.Verder bevat het RLE encodersysteemmet het oog op een eenvoudige installatie eenlaserbundel richtapparaat (laser steerer), waar-door het uitlijnen van de laserstraal wordtteruggebracht tot een simpele handeling.

Renishaw International B.V. is gespecialiseerdin motioncontrol en meetmachines.Tel.: 076-543 11 00, Prinsenbeek. www.renishaw.com

Rofin – Baasel Benelux is een ondernemingbinnen van de Rofin-groep. Rofin-groep is eenvooraanstaand leverancier van industriëlelaserbronnen en lasersystemen voor Macro-,Micro- en Marking.-toepassingen.Voor pre-cisie toepassingen zijn de volgende laserbe-werkingen het meest interessant: Laser-(fijn)snijden, Laser- boren, Laser-lassen, Laser-micrograveren.

Op onze stand wordt de StarCut getoond.Met dit systeem is hetmogelijk om met hogesnelheden snijbreedtes te behalen van minderdan 20 ?m. in 100 ?m. dik RVS. Dit systeemkan compleet geleverd worden in een 5-

65 50

assige configuratie of als snijsysteem voorbuisjes (bijv. stents). Ook wordt de StarWeldPerformance getoond. Met dit systeem kun-nen kleine matrijzen worden gerepareerd.Ook kunnen kleine producten met dit sys-teem handmatig gelast worden.

Diverse nieuwe toepassingen op het gebiedvan industriële lasers zullen tevens wordengetoond.

Rofin – Baasel Benelux B.V. is gespecialiseerdin optica, micro-laserbewerking, micro-verbinden.Tel. 078- 6931037,Alblasserdam.www.rofin.com

Rofin – Baasel Benelux B.V.

13

34


BEDRIJFSPROFIELEN

De onderzoekswereld speelt een belangrijkeondersteunende rol in het voortdurendeproces van technologische vernieuwing. Deoverheid wil stimuleren dat technologischonderzoek optimaal is afgestemd op de (lan-gere termijn) behoeften van het bedrijfs-leven.Het IOP Precisietechnologie stimuleert deontwikkeling van nieuwe kennis en creëertnetwerken tussen bedrijven en kennisin-stellingen. Er lopen nu acht projecten en ditjaar zullen daar nog eens zes nieuwe pro-jecten aan toegevoegd worden. Op onzestand kunt u kennisnemen van deze pro-jecten en u kunt zich eventueel aansluiten bijeen begeleidingscommissie van een project.

De zes nieuwe projecten zijn:• Optische koppeling tussen glasvezel en

chip• Geavanceerd assemblagesysteem voor

miniatuurcomponenten• Microcomponenten overzetten m.b.v.

lasertechnologie• Lotus structuur• Precisieverspanen van kunststoffen• Multi-as microstage met subnanometer

resolutieDe acht lopende projecten zijn op hetgebied van poederstralen, lichtgewicht posi-tioneringssystemen, laser-interferometrie,magneetlagering, contactloos meten vanwerkstukken, intelligente structuurele-

Senter / IOP Precisietechnologie

menten (smart disc), nano-dispensing met elek-trospray technieken en positioneren m.b.v.oppervlaktegolven.

Senter is een agentschap van het Ministerievan Economische Zaken en voert subsidiepro-gramma’s uit. De afdeling IOPPrecisietechnologie is gespecialiseerd in kennis,informatie over subsidies, kredieten en (inter-national) netwerken op het gebied van de pre-cisietechnologie.Tel. 070- 3610 312, Den Haag.www.senter.nl/iop-pt.

2 De Ridder B.V.

Technische handelsonderneming De RidderB.V. heeft in de eerste twintig jaar van haarbestaan naam gemaakt als de slijpspecialist vanNederland. Inmiddels is er een pakket aanmachines, toebehoren, randapparatuur, ver-bruiksartikelen, enzovoort opgebouwd rond dehigh-end bewerkingen eroderen, draaien,(HSC) frezen en natuurlijk slijpen.Van belang isdaarbij de ondersteuning door een grote, eigenservice-organisatie welke vanuit een eigen ves-tiging in Best (NB) garant staat voor eentotaalpakket aan service-diensten, zoalsinbedrijfstellingen, on-site bedienertraining,preventief onderhoudscontracten, spare-parts,revisies en lasermetingen.

De Ridder B.V. is gespecialiseerd in precisie-bewerkingsmachines.Tel. 0251- 31 44 50,Uitgeest. www.ridder.net

62

Roelofs Meetinstrumenten heeft een reputatieopgebouwd als importeur van meetmiddelenvoor de geometrische meettechniek. RoelofsMeetinstrumenten zal op de Precisiebeurs2002 de nieuwe generatie lineaire hoogteme-ters van TRIMOS SA uit Zwitserland introdu-ceren.

De nieuwe generatie lineaire hoogtemetersvan Trimos zijn voorzien van een nieuw designen nieuwe technologie.Roelofs Meetinstrumenten B.V. is gespe-cialiseerd meetmachines.Tel. 0318- 521580,Veenendaal. www.roelofsmeetinstrumenten.nl

Roelofs Meetinstrumenten B.V. 45

De nieuwe range van Trimos lineaire hoogtemeters isonderverdeeld in twee families:• Vectra Voor werkplaats-applicaties; blauw van kleur• Mestra Zeer nauwkeurig instrument voor in de

meetkamer en geconditioneerde werkplaatsen.

Er zijn twee types electronische units verkrijgbaar:• Basisunit basisfuncties, behuizing kleur grijs• Touch-unit functies, gelijk aan basis behuizing kleur bestaat

uit drie kleuren


Tegema Group De Tegema Group is een projectenorganisatieop het gebied van development, engineering,realisatie en advies met een focus op oplossin-gen voor productiemechanisatie en automatis-ering.

Tegema verzorgt onder andere consultancy enprojecten op het gebied van productie- enautomatiseringsprocessen, turnkey- en seriema-chines, montage- en productielijnen, producton-twikkeling voor zowel consumenten- als indus-triële doeleinden, mechatronics, autotechnolo-gie, technische documentatie en training.Daardoor is de Tegema Group in vele marktseg-menten vertegenwoordigd.

De Tegema Group is gespecialiseerd in precisie-bewerkingsmachines.Tel.: 040- 267 76 77, Son.www.tegema.nl

10 TNO TPD TNO TPD levert innovatieve en completeoplossingen voor zowel grote bedrijven alshet MKB en de overheid. Kennisgebieden zijnonder andere: geluid en trillingen, fysischemodellen en processen, imaging en optischeinstrumentatie.

Op de Precisiebeurs 2002 presenteren wijons met het kennisgebied optische instru-mentatie.Vanuit de disciplines optica enprecisiemechanica worden hightech opto-mechanische instrumenten ontwikkeld. Dezeinstrumenten vinden vooral hun toepassing inde ruimtevaart, wetenschap en industrie. Deinstrumenten kenmerken zich door de zeerstrenge systeemeisen die eraan wordengesteld (bijvoorbeeld hoge resolutie en sta-biliteit) en de extreme omgevingsconditieswaartegen zij bestand moeten zijn (bijvoor-beeld vacuüm, lanceerbelastingen en grotetemperatuurfluctuaties).

TNO-TPD is gespecialiseerd in: optica, fijn-mechanica (microngebied), motion control,oppervlaktebehandeling, materialen (com-posieten, keramiek), precisiebewerkingsma-

12

SMS werd in 1982 opgericht en biedt eencompleet programma in de geometrischemeettechniek met bijbehorende service zoalsraadgeving, ondersteuning, opleiding, enz.Hiervoor beschikt SMS over eigen meetlabora-torium volledig uitgerust met verschillendemeetmachines uit haar verkoopsprogrammadat o.a. omvat precisie 3D-meetmachines inhandbediening of CNC, 3D multisensorenmeetmachines met beeldverwerking, ruwheids-

Steen Metrology Systems N.V.

chines en meetmachines.Tel. 015- 269 2177, Delft. www.tpd.tno.nl

49

meters met topografie, vormtesters, lengte-meetbanken, profielprojectoren, draagbaremeetarmen en andere wereldbekende con-structeurs van de hoogste precisie in meet-technieken.

Steen Metrology Systems N.V. is gespe-cialiseerd in meetmachines.Tel. 0032-43687080, Chaudfontain, België. www.sms-benelux.be

Sumipro maakt gebruik van de hoogwaardi-ge precisietechnologie die de laatste jarendoor vooraanstaande R&D laboratoria isontwikkeld. Deze Sub Micron Turning (SMT)technologie maakt het mogelijk, mechan-ische bewerkingen tot diep in het submi-cron-gebied reproduceerbaar uit te voeren.Deze nauwkeurigheid is een voorwaardevoor het vervaardigen van hoogwaardigeoogcorrectiemiddelen, zoals contactlenzenen interfacultaire lenzen. Deze Sub Micron

Technologie wordt door Sumipro toegepastvoor de productie van: contactlenzen, scle-ralenzen, inta-oculaire lenzen, lenspennen vooroogoptiek, IR- en neaIR-optiek, en UV-optiek.Sumipro B.V. is gespecialiseerd in de productievan optische producten en andere submicronproducten in non-ferro metalen zoals germani-um-, silicium-, koperen zinkverbindingen,nikkel en electroless nikkel alsmede een grootaantal vulstoffen.Tel. 0546- 815141,Almelo.www.sumipro.nl

Sumipro B.V. Submicon Lathing 63


BEDRIJFSPROFIELEN

Unitek Eapro Voor Unitek Eapro kent de techniek van hetprecisieverbinden met “moeilijke of eenvoudi-ge” materialen weinig of geen geheimen meer.Samen met de klant zoekt Unitek Eapro naareen concept dat de meest efficiënte, betrouw-bare verbindingen garandeert. Onder meervoor LCD’s, sensoren, computers, telecommu-nicatiemiddelen, sensoren en connectorenvoor airbags, in batterijen en medische implan-taten. Daarnaast heeft Unitek Eapro debeschikking over een aantal standaard pro-ductlijnen en voorziet het bedrijf tevens in debehoefte van haar klanten op het gebied vanantistatische (ESD) producten.De kwaliteit van verbindingen wordt steedsbelangrijker. Zeventig procent van alle storin-gen en defecten van elektronische productenzijn terug te voeren op loszittende draden ofslechte contacten. Voor producenten eenslechte zaak, omdat dit de cyclustijden en debetrouwbaarheid van producten nadelig beïn-vloedt. Unitek Eapro is meer dan alleen eenleverancier en zoekt samen met de klant naarklantspecifieke oplossingen.

Unitek Eapro is gespecialiseerd in micro-verbinden. Tel. 0492- 54 22 25, Helmond.www.unitekeapro.com

29VisionEngineering Vision Engineering is gespecialiseerd in hetontwerpen en fabriceren van hoogkwali-tatieve optische (meet)microscopen (inspec-tiesystemen).Al onze systemen, of ze nuvoor inspectie, meetdoeleinden of als pro-ductieonderdeel fungeren, zijn gebaseerd opverschillende gepatenteerde onderdelen. Ditzijn onderdelen die bijvoorbeeld het eind-beeld expanderen en de operator vrijheidvan hoofd en lichaamspositie bieden.

Vision Engineering isgespecialiseerd in opti-ca en meetmachines.Tel. 0344- 627436,Buren (Gelderland).www.visioneng.com

31

TrumpfTRUMPF Laser Nederland is een van debelangrijkste leveranciers van de vaste stoflaser Nd:YAG voor fijnmechanische bew-erkingen van materialen.Wij zijn gespecialiseerd in het lassen, snij-den, boren en microbewerking van metalenen hebben daar een kompleet programmalaser-installaties.Nd:YAG gepulste lasers van 20 tot 500Watt en continu (CW) van 300 tot 6000Watt. Deze zijn zowel met lampen- als dio-dengepompt. De energie overdracht gaatvia een glasfiber kabel en op de werkplekbevind zich het optiek.

38De gepulste Nd:YAG lasers vinden huntoepassing in de fijnmechanische, elektronischeen medische industrie voor het lassen en snij-den en het aanbrengen van teksten op de pro-ducten. De continu lasers vinden hun toepas-sing in de automotive en de toeleverings indus-trie. De boorlaser heeft als toepassing gebiedde turbine, automotive, en medische industrie.

Trumpf Laser Nederland is gespecialiseerd infijnmechanica (micron-gebied), micro-laserbe-werking, micro-verbinden, oppervlaktebehan-deling en precisie-bewerkingsmachines.Tel.0172- 495 345,Alphen a/d Rijn.

Kwaltiteit in Warmte & Oppervlakte Behandelingen

H&ST Heat & Surface Treatment B.V.Achtseweg Noord 5, Building AL, 5651 GG EindhovenP.O. Box 80065, 5600 KA Eindhoven, The NetherlandsTel Sales : + 31 (0)40-27 65212H&ST Advies lijn : + 31 (0)40-27 66966Internetsite : www.harderij.com

Veelzijdige vakbeurs

met onafhankelijke lezingen en

leverancierspresentaties

9 & 10 oktober 2002

Conference Hotel Koningshof,

Veldhoven

GRATIS TOEGANG

De volledige precisiewereld

onder één dak!

www.precisiebeurs.nl

Organisatie:

Telefoon +31 (0)40 - 296 99 22 Fax +31 (0)40 - 296 99 20

met ondersteuningen van:

De Precisiebeurs 2002 is interessant voor:

InkopersProductontwikkelaars

ConstructeursR&D medewerkers

K E N N I S -U I T W I S S E L I N G

N I E U W EO P L O S S I N G E N

N I E U W EM A R K T E N

N I E U W EP R O D U C T E N

� hoekmeetsystemen� lengtemeetsystemen� contourbesturingen� digitale uitlezingen �meettasters� impulsgevers

Optische en inductievemotor-impulsgevers met dezelfde afmeting

Gunt u zichzelf toch een beetje vrijheid. Want bij de keuze van eenmotor-impulsgevers voor de meest verschillende aandrijvingen maaktHEIDENHAIN het u makkelijk. De nieuwe inductieve impulsgever met

digitale dataoverdracht heeft dezelfde inbouwafmetingen als de overeenkom-stige optische variant. Zo heeft u nog maar eén mechanische motorvariantnodig en beslist u pas op het eind of u een hoge regelkwaliteit wilt hebben of, als vervanging van een resolver, voor een voordelig systeem met induc-tieve aftasting kiest. Bij HEIDENHAIN kunt u steeds de passende impulsgevervinden. Daarmee reduceert u mechanische motorvarianten en bespaart u zichkosten en tijd, waarin u zich aan andere zaken kunt wijden. HEIDENHAIN NEDERLAND B.V., Postbus 107, 3900 AC Veenendaal. Telefoon: (03 18) 54 03 00, telefax: (03 18) 51 72 87 [email protected], www.heidenhain.nl

hoe veel vrijheid verschaft een impulsgever?

Beursspecial Precisiebeurs 9 en 10 oktober 2002 Beursspecial ...

Documents

Transcript of Beursspecial Precisiebeurs 9 en 10 oktober 2002 Beursspecial ...