BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN...

1 1Titel hoofdstuk Titel hoofdstuk

BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN PEDAGOGISCH MEDEWERKERS BIJ CONFLICTSITUATIES TUSSEN GESCHEIDEN OUDERS, UITGEVOERD IN OPDRACHT VAN KINDEROPVANG SOLIDOE VOOR DE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM.

NAAM: ANDREA VAN ZOOMEREN | STUDENTNUMMER: 500627259 | INLEVERDATUM: 16 JUNI 2014SCHOOL: HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM | DOMEIN: ONDERWIJS & OPVOEDING STUDIE: PEDAGOGIEK ABV | NAAM INSTELLING: KINDEROPVANG SOLIDOE BEGELEIDEND DOCENT: MEVROUW C. EX | BEOORDELAAR: MEVROUW A. WARGER

ANDREA VAN ZOOMEREN16 JUNI 2014

GESCHEIDEN OUDERS, VERBONDEN DOOR CONFLICTEN

GESCHEIDEN OUDERS, VERBONDEN DOOR CONFLICTEN

VOORWOORD 8

SAMENVATTING 10

1. INLEIDING 13

1.1 AANLEIDING 14

1.2 PROBLEEMDEFINITIE 15

1.3 DOELSTELLING 16

1.4 VRAAGSTELLING 17

1.5 AFBAKENING CENTRALE BEGRIPPEN 18

•PEDAGOGISCHMEDEWERKERS 18

•CONFLICTSITUATIES 18

•KENNIS&VAARDIGHEDEN 18

1.6PEDAGOGISCHERELEVANTIE 19

1.7LEESWIJZER 20

2. LITERATUURONDERZOEK 23

2.1WATZIJNKENMERKENVAN(V)ECHTSCHEIDINGEN? 24

•CIJFERSENREDENEN(V)ECHTSCHEIDINGEN 24

•DEFINITIES 25

•VECHTSCHEIDINGEN 26

•CONFLICTHANTERING 26

•HETOUDERSCHAPSPLANENCONFLICTEN 27

2.2WATZIJNGEVOLGENVAN(V)ECHTSCHEIDINGEN

VOORKINDEREN? 28

•GEVOLGENVOORKINDEREN 28

•LOYALITEITSPROBLEMEN 28

•OUDERSVERSTOTING 29

•PARENTIFICATIE 29

•OVERIGEEFFECTEN 30

•EFFECTENVANEENSAMENGESTELDGEZIN 31

INHOUDSOPGAVE

2.3WATISERBEKENDOVERCONFLICTSITUATIES

TUSSENGESCHEIDENOUDERSDIEZICHKUNNEN

VOORDOENBINNENDEKINDEROPVANG? 32

•SOORTENCONFLICTEN 32

2.4WATISERINDELITERATUURBEKENDOVER

KENNISENVAARDIGHEDENWAAROVER

PEDAGOGISCHMEDEWERKERSDIENENTE

BESCHIKKENINDEOMGANGMET

CONFLICTSITUATIESTUSSENGESCHEIDENOUDERS? 33

•JURIDISCHEKADERS,CENTRALEBEGRIPPENEN

WETTELIJKEBEPALINGEN 33

2.5SAMENVATTINGLITERATUURONDERZOEK 42

3. METHODE 45

3.1ONDERZOEKSPOPULATIEENSTEEKPROEF 46

3.2DATAVERZAMELING 46

3.3MEETINSTRUMENTEN 48

3.4DATA-ANALYSE 50

3.5BETROUWBAARHEIDENVALIDITEIT 50

4. RESULTATEN 53

4.1RESULTATENENQUÊTES 54

4.1.1GESCHEIDENOUDERSENCONFLICTSITUATIES 54

4.1.2 SOORTEN CONFLICTEN EN REACTIES 57

4.1.3KENNISENVAARDIGHEDENPEDAGOGISCH

MEDEWERKERS 59

4.2RESULTATENINTERVIEWS 62

4.2.1GESCHEIDENOUDERS 62

4.2.2 SOORTEN CONFLICTEN 62

4.2.3REACTIESVANPEDAGOGISCHMEDEWERKERS

OPCONFLICTSITUATIES 63

4.2.4SCHEIDINGSKINDEREN 64

4.2.5BEHOEFTENKENNISENVAARDIGHEDEN 64

5. CONCLUSIE & DISCUSSIE 67

5.1CONCLUSIEDEELVRAGENVELDONDERZOEK 68

5.2CONCLUSIEHOOFDVRAAG 70

5.3ONDERZOEKSEVALUATIE 71

5.4MOGELIJKVERVOLGVOORDEORGANISATIE 73

BIJLAGEN 75

BIJLAGE1:LITERATUURLIJST 76

BIJLAGE2:VOORONDERZOEKDIVERSE

VESTIGINGSMANAGERS 81

BIJLAGE3:INTERVIEWPEDAGOGISCHMEDEWERKER 82

BIJLAGE4:AXIALECODERINGINTERVIEWS 86

BIJLAGE5:ENQUÊTE 90

8 9 VoorwoordVoorwoord

Vooruligteenscriptiewaarin,inopdrachtvanKinderopvangSolidoe,wordtonderzocht

welkeconflictsituatiestussengescheidenouderspedagogischmedewerkersmeemaken

enaanwelkekennisenvaardighedenzijbehoeftehebben.

TijdensmijnopleidingPedagogiekaandeHogeschoolvanAmsterdamhebikbijSolidoe

stagegelopen.HiermaakteikdeeluitvandeafdelingPedagogiekenKwaliteitenhieldik

mijonderanderebezigmethetuitvoerenvanVideoInteractieBegeleiding,hettotstand

brengenvannieuwbeleidenhetuitvoerenvankindobservaties.KinderopvangSolidoe

heeftmijhetonderwerpvoordezescriptieaangedragen.

Gedurendemijnafstudeerperiodehebikveelsteungehadvanverschillendemensen.Inhet

bijzonderwilikgraagmijnbegeleidster,mevrouwC.Ex,bedankenvoorhaarbegeleiding

envertrouwen.DaarnaastwilikmijnbeoordelaarmevrouwA.Warger,bedankenvoor

hetkritischlezenenbeoordelenvanmijnscriptie.TevenswilikKinderopvangSolidoe

bedankenvoorhetaandragenvanhetonderwerpvoormijnscriptie,alsookdebetrokken

pedagogischmedewerkersvoorhetleverenvaninput.TotslotwilikMevrouwDuiker

hartelijkdankenvoordebegeleidingvanuitdeorganisatie.

WOORDVOOR

10 11 SamenvattingSamenvatting

BinnenKinderopvangSolidoezijndelaatstejarensteedsvakerpedagogischmedewerkers

betrokkenbijconflictsituatiestussengescheidenouders.Eind2013isvanuithet

managementteamhetideegeopperdeenbeleidsstukvoordeomgangmetconflictsituaties

tussengescheidenoudersoptestellen.Naoverlegmetdeorganisatieisbesloteneerst

onderzoektedoennaardeaardenomvangvandeconflictsituatiestussengescheiden

oudersopdewerkvloerendebehoefteaanondersteuningvanpedagogischmedewerkers.

Hieruitzalblijkenofeenbeleidsstukaansluitbijdewensenvandepedagogischmedewerkers

ofdaterbehoefteisaananderevormenvanondersteuning.

Dehoofdvraagvanhetkwalitatiefbeschrijvendonderzoekwas:“Welkebehoefteaankennis

envaardighedenhebbenpedagogischmedewerkersvankinderopvangSolidoeinde

omgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?”Deenquêteisingevulddoor100

pedagogischmedewerkers,dieopbasisvaneenaselectesteekproefzijngeworven.Tevens

zijnvierpedagogischmedewerkers,geworvendoormiddelvaneendoelgerichtesteekproef,

geïnterviewd.Ditommeerinzichttekrijgenindeervaringenvanpedagogischmedewerkers

metconflictentussengescheidenouders.Vervolgensisdezekwalitatieveenkwantitatieve

informatieverwerkteninzichtelijkgemaaktdoormiddelvantabellenencirkeldiagrammen.

Uithetonderzoekblijktdat,gemiddeld,minderdaneenkwartvandekinderenbijkinderopvang

Solidoegescheidenoudersheeft.Ditkomtovereenmetdelandelijkecijfersdieaangeven

datéénopdezeskindereneenscheidingvanoudersmeemaakt(CentraalBureauvoorde

Statistiek,2013).Uitdeliteratuurblijktdathevigeconflictenbij(v)echtscheidingenhetsysteem

vooriedergezinslidvanhetgezinontwricht(Boszormenyi-Nagy,2000).Ietsmeerdande

helftvandepedagogischmedewerkersisinaanrakinggeweestmetconflictsituatiestussen

gescheidenouders.Dezeconflictsituaties,zoalsookvermeldinSpruijt&Kormos(2010),

varieerdevaneenouderdienegatiefspreektoverdeandereoudertoteenkinddatdooréén

vandeoudersnietmagwordenopgehaald.Uitdezegroep(58medewerkers)isbij90procent

vandemedewerkersditjaarlijksofhalfjaarlijkshetgeval.Hetaantalmedewerkersdatheeft

aangegeveneenbeleidsstuktewillenwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomenoverlapt

deelsmethetaantalmedewerkersdatbehoefteheeftaaneentrainingwaaringelegenheid

isomteoefenenmetsituaties.Aandehandvanderesultatenvanditonderzoekzalvoorde

organisatieeenadviesrapportwordenopgesteld.

SAMENVATTING

Dit is een beschrijvend onderzoek over de

omgang van pedagogische medewerkers

met conflictsituaties tussen gescheiden

ouders, Dit onderzoek is uitgevoerd voor

Stichting Kinderopvang Solidoe in het

kader van de afstudeeropdracht bachelor

Pedagogiek aan de Hogeschool van

Amsterdam.

In de inleiding worden achtereenvolgens

de aanleiding van het onderzoek, de

probleemdefinitie, de doelstelling, de daarbij

horende vraagstelling en de pedagogische

relevantie van het onderwerp beschreven.

Het hoofdstuk zal worden afgesloten met

een leeswijzer waarin alle hoofdstukken kort

worden ingeleid.

INLEIDING

14 15 InleidingInleiding

1.1 AanleidingOngeveeréénopdedriehuwelijkeninNederlandstrandt,waarvanbijdehelftvande

scheidingenkinderenbetrokkenzijn.ZomaaktéénopdezeskindereninNederlandeen

scheidingmee(CentraalBureauvoordeStatistiek,2013).Ookbinnenkinderopvang

Solidoeisdeervaringdatsteedsmeeroudersgaanscheiden.Eenscheidingwordtvaak

goedgeregeldenzijnerduidelijkeafsprakengemaakt.Zoishetvoordekinderenduidelijk

wiezekomthalenenbijwiezewanneerverblijven.Maarditishelaasnietaltijdhetgeval.

Tienprocentvandeoudersbelandtgedurendedescheidingineenvechtscheiding,waarbij

zijhetovereengrootdeelvandezakennieteenswordenenmetelkaarineenjuridisch

gevechtterechtkomen(Hemels,2013).

DitheefttemakenmethetinvoerenvandeWetGezamenlijkGezagin1998.Voor1998

washetvooraldemoederdienaeenscheidingdevoogdijkreeg.Devaderwerdveelal

toeziendvoogdenhijkreeginhetbestegevaleenomgangsregeling.In25procentvan

degevallenzagdevaderzijnkinderennietmeer(Hemels,2013).Daarnaastisin2009

wettelijkvastgelegddatkinderenhetrechthebbenomgelijkwaardigdoorbeideouders

verzorgdenopgevoedteworden(Groenhuijsen&Quik,2013).Hetpositieveeffectvan

invoeringvandezewettenisdatereenmeergelijkeverdelinginverzorgingenopvoeding

isontstaan.Zobrengt20procentvandekinderenevenveeltijddoorbijbeideouders.

Hetpercentagevankinderendatéénvandeoudershelemaalnietmeerzietisgedaaldtot

15procent(Hemels,2013).Tochzitereenkeerzijdeaanhetinvoerenvanbeidewetten.

Doorhethebbenvangelijkerechtenneemthetaantalvechtscheidingenaanzienlijktoe

(Groenhuijsen&Quik,2013).Zowordendezevechtscheidingenookbinnenkinderopvang

Solidoemeerzichtbaar.Steedsvakerrakenpedagogischmedewerkersverzeildin

conflictentussengescheidenouders.

1.2 ProbleemdefinitieVanuitdemanagementlaagvankinderopvangSolidoeistijdenseengrootmanagement

overleginoktober2013aandeafdelingPedagogiek&Kwaliteitverzochteenbeleidsstuk

optestellenoverdeomgangmetgescheidenouders.Dezebehoeftekwamonderandere

voortuiteenconflictsituatiewaarbijdeouderzijnkindkwamhalen,maarhiervolgensde

andereouderdebevoegdheidniettothad.Dezesituatieheeftzichvoorgedaanbinneneen

buitenschoolseopvangvestigingvanSolidoeinUithoorn.

Zoalseerderbeschrevenkwamvanuithetmanagementteamhetverzoekeenbeleidsstuk

optestellenoverdeomgangmetgescheidenouders.Ineengesprekmetdeorganisatie,is

gevraagdwaterinditbeleidsstukopgenomenmoestworden.Hieropvolgdehetantwoord:

“hetvastleggenvanwettelijkebepalingenwaarpedagogischmedewerkersnaarkunnen

refererenindeomgangmetgescheidenouders”.Opdedaaropvolgendevraagofalleen

kennisvanwettelijkebepalingenvoldoendehandvattenzoubiedenaandepedagogisch

medewerkers,kongeenantwoordgegevenworden.Zoiserinoverlegmetdeorganisatie

beslotenditverderteonderzoeken.

Omeeneerstebeeldvandesituatietekrijgenisereenvooronderzoekuitgevoerd

onderdetwaalfvestigingsmanagersvandediverselocaties.Devestigingsmanagers

zijnpermailbenaderdomeenkorteenquête,bestaandeuitvijfvragen,intevullenente

retourneren(ziebijlagetwee).Uitditvooronderzoekkangeconcludeerdwordendatalle

vestigingsmanagerstemakenhebbenmetgescheidenouders.Detypeproblemenwaarzij

meetemakenhebbengehadverschiltechterperlocatie.

Uithetonderzoekblijktookdathetontbrekenaanorganisatiebredeafsprakenoverde

omgangmetgescheidenoudersinhetverledenniettotgroteproblemenheeftgeleid.De

vestigingsmanagershebbenconflictsituatiesopgelostdoorbijvoorbeeldhetinschakelen

vaneenpedagoogofhetbellenvandepolitie.Tochzijnallevestigingsmanagersheterover

eensdathetprettigzouzijnomeenbeleidsstuktehebbenomdatditveeltijdzouschelen

enzij,zogezegd,nietzelfhetwieluithoeventevinden.

16 17Inleiding Inleiding

Hierondervolgteenoverzichtvanproblemendiezichopverschillendelocatieshebben

voorgedaanendedaaruitvoortvloeiendebehoeftenvanuitdevestigingsmanagers.

• Afspraken over ophalen, wie mag het kind wel/niet halen. Wat doe je als deze ouder toch

het kind op komt halen?

• Ouders betrekken pedagogisch medewerkers bij hun problemen, spuien hun negatieve

berichten over de andere ouder en kunnen intimiderend overkomen.

• Wie moet er gebeld worden als het kind er plotseling niet is?

• Verantwoordelijkheid pedagogisch medewerkers met betrekking tot afspraken die door

de andere ouder niet nagekomen worden.

• Hoe ga je om met kennismaking- en oudergesprekken? Gestimuleerd wordt dat bij

oudergesprekken beide ouders aanwezig kunnen zijn.

• Beleid met betrekking tot omgangsregelingen, convenanten en de informatie voorziening

aan ouders.

• Als ouders geen contact met elkaar hebben en niet op een lijn zitten, wie moet er dan

wel of niet gebeld worden? En tegen wie dien je wat te zeggen?

Omdatdeinformatieuithetvooronderzoekisverkregenviadevestigingsmanagers,die

nietindagelijkscontactstaanmetdekinderenenouders,isbesloteneenbeschrijvend

onderzoekuittevoerenonderdepedagogischmedewerkersvanKinderopvangSolidoe.

Hetleeronderzoekzalplaatsvindenindeeerstefasevandeinterventiecyclus,namelijkde

probleemanalytischefase.Hetprobleemisnogonvoldoendehelderenzalomdiereden

verderwordenonderzocht(Verschuren,2011).

1.3 DoelstellingHetdoelvanhetonderzoekisdatdoormiddelvaneenkwalitatief,beschrijvend,onderzoek

inkaartwordtgebracht,watdebehoeftenaankennisenvaardighedenvandepedagogisch

medewerkerszijnindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders.

Deuitkomstenvanhetkwalitatieveonderzoekwordenverwerktineenadviesrapport

voordeorganisatie.Hieruitzalblijkenwelkebehoeftenaankennisenvaardighedende

pedagogischmedewerkershebbenenopwelkemanierzijdezekennisofvaardigheden

beschikbaargesteldwillenhebben.Aandehandhiervankandeorganisatiebesluiteneen

beleidsstukoptestellenofeentrainingaantebieden.

1.4 VraagstellingHoofdvraag:

• Welkebehoefteaankennisenvaardighedenhebbenpedagogischmedewerkersvan

kinderopvangSolidoeindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?

Deelvragenliteratuur:

1. Watzijnkenmerkenvan(v)echtscheidingen?

2. Watzijngevolgenvan(v)echtscheidingenvoorkinderen?

3. Watiserbekendoverconflictsituatiestussengescheidenoudersdiezichkunnen

voordoenbinnendekinderopvang?

4. Watiserbekendoverkennisenvaardighedenwaaroverpedagogischmedewerkers

dienentebeschikkenindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?

Deelvragenveldonderzoek:

5. Hoevaakwordenpedagogischmedewerkersgeconfronteerdmetconflictsituaties

tussengescheidenouders?

6. Metwelkeconflictsituatieshebbenpedagogischmedewerkerstemakenindeomgang

metgescheidenouders?

7. Watmissenpedagogischmedewerkersinhunhandelingsrepertoireomconflictsituaties

tussengescheidenoudersadequaatoptelossen?

8. Opwelkewijzezoudenaanvullendekennisenvaardighedenvolgensdepedagogisch

medewerkersaangebodenmoetenworden?

18 19Inleiding Inleiding

1.5 Afbakening centrale begrippenPedagogischmedewerkers

Pedagogischmedewerkerszijndeopvoedersvankinderenbinnendekinderopvang

(Singer&Kleerekoper,2009).Voorheenwerdervaakoverdeleidstergesprokenmaar

aangezienerookmannenbinnenhetwerkveldvandekinderopvangwerkzaamzijn,iseen

neutraalbegripgewenst.BinnenkinderopvangSolidoeiseendiversteamaanpedagogisch

medewerkers,variërendinsekse,leeftijd,ervaring,opleidingenopleidingsniveau,

werkzaam.

Conflictsituaties

Wanneerergekekenwordtnaarliteratuurdiebetrekkingheeftopscheidingen,dankomt

hetbegripconflictsituatiesvaakterug.Eenexactedefinitieisechterlastigtevinden.Veelal

wordenervoorbeeldengenoemdvanconflictsituatiesenwordtergerefereerdnaarde

invloedervanopdekinderen.

InhetboekvanSpruijt(2010)wordtgesprokenover:“hethebbenvanverschillende

meningen”.DaarnaastisereenadviesvanZandler(2011)dieoudershet

tegenovergesteldevanconflictsituatiesaanbeveelt,namelijk:“houddecommunicatieopen”.

Hieruitkangeconcludeerdwordendat,wanneeroudersverschilleninmeningennietmeer

instaatzijnhieropenovertecommunicerenmetelkaar,ergesprokenkanwordenover

conflictsituatiestussengescheidenouders.

Kennis&vaardigheden

Hetbegripkenniskanwordenonderverdeeldintheoretischeenpraktischekennis.

Theoretischekennisiskennisvandetheorieenpraktischekennisiskennisoverdepraktijk.

Bijtheoretischekennisgaathetomopgedanekennisdoorbijvoorbeeldietstelezen.

Praktischekennisheeftbetrekkingophettoepassenvandezekennis.

Vaardighedenhebbentemakenmetdebeheersingvancompetentiesenhebbenbetrekking

ophethandelingsrepertoire.Binnendekinderopvanghebbendepedagogischmedewerkers

bijbreng-enhaalmomentencontactmetouders.Opbeidemomentenwordtermetelkaar

gecommuniceerddoormiddelvanmondelingeoverdrachtoverhetkind.

Zokanwordenafgeleiddatbelangrijkevaardighedenwaarpedagogischmedewerkers

overdienentebeschikken,indeomgangnaarouders,communicatievevaardighedenzijn.

Vanuithetpedagogischkaderkindercentra0-4jaar(datalsrichtlijnwordtgebruiktvoorhet

pedagogischebeleidvandeorganisatie)staatgoedecommunicatieeveneenscentraal

(Singer&Kleerekoper,2009).Doorhetopdoenvannieuwekennis,oefeningenervaring

kunnenvaardighedenverderontwikkeldworden.

1.6 Pedagogische relevantieAlsoudersscheidenenerbinnendezescheidingenconflictentussenoudersontstaan,

heeftditinvloedopdekinderen.DeAmerikaanseonderzoekersAmatoenKeithdedenhier

in1991onderzoeknaarenhunconclusiesluiddendatkinderenuitechtscheidingsgezinnen

opveelgebiedenslechterscorentenopzichtevankinderenuitgezinnenwaarvanouders

bijelkaarzijn(Amato&Keith,1991).Zijdachtendatdezenegatieveeffectenvoorkinderen

uitscheidingsgezinnenmetdejarenzoudenverminderen,omdatscheidingenmeervoor

zoudenkomen.In2001analyseerdeAmatodeverrichteonderzoekenuitdejarennegentig

opnieuw.Hieruitbleekdatdenegatievegevolgenvoorkinderenuitechtscheidingsgezinnen

groterwarendanverwacht(Amato,2001).

In2000hebbendeAmerikaanseWallersteinenzijncollega’sookonderzoekgedaan

naardegevolgenvanechtscheidingen.Hieruitkwamnaarvorendatveelkinderenuit

gescheidengezinnenkampenmeternstigepsychische,socialeenemotioneleproblemen

(Wallersteine.a.,2000).

UiteenlateronderzoekvanHetheringtonenKellyblijktdatkinderendieeenscheiding

doormakentweetottweeënhalfkeermeerproblemenondervindendankinderenuit

gezinnenwaarvandeoudersnietzijngescheiden.Daarnaastiserveelonderzoekgedaan

welkewasgerichtopconflictentussenoudersendeuitwerkinghiervanopkinderen

(Hetherington&Kelly,2002).

HetmeestrecentelijkonderzoekuitgevoerddoorGlennenMarquardtin2006laatziendat

eenscheidingdieopdejuistewijzeverloopt,minderslechtisvooreenkind.Tochblijken

kinderenbeteraftezijnineengezinwaarbijoudersbijelkaarzijnenweinigconflictenhebben.

20Inleiding

Ermoetenechterkanttekeningenwordengeplaatstbijdezeonderzoeken.Zodienen

wekritischteblijvenoverdewijzewaaropzezijnuitgevoerd.Deconclusiedieuitalle

onderzoekengetrokkenkanwordenis,dateenscheidingvoorzoweldeoudersalsvoor

dekinderennietgemakkelijkis.Eenscheidingkanveelongemakmetzichmeebrengen,

vooralwanneererconflictentussenoudersontstaan.Omdezeredenishetvanbelang

datpedagogischmedewerkersbinnendekinderopvangopeenjuistewijzeinspelenop

conflictsituatiestussengescheidenouders.

1.7 LeeswijzerBinnenhetafstudeerwerkstukzijnachtereenvolgenshetliteratuurhoofdstuk,demethode

vanhetonderzoek,deresultaten,deconclusie,discussieenaanbevelingentevinden.

Inhetliteratuurhoofdstukwordtantwoordgegevenopdevierliteratuurdeelvragen.Wat

zijnvanuitdeliteratuurdekenmerkenvanvechtscheidingen?;Watzijndegevolgenvan

(v)echtscheidingen?;Watiservanuitdeliteratuurbekendoverconflictsituatiesdiezich

kunnenvoordoentussengescheidenoudersbinnendekinderopvang?;Watiserinde

literatuurbekendoverkennisenvaardighedenwaaroverpedagogischmedewerkersdienen

tebeschikkenindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders?

Vervolgenswordtdemethodevanhetonderzoekbesproken.Indithoofdstukzal

uitgewerktwordenwelkeonderzoeksvormgebruiktisenwaaromdezemethodegekozen

is.Tevenszalwordenaangegevenwelkesoortsteekproevenzijngebruikt,welke

onderzoeksinstrumentenzijngebruiktenwatdeonderzoekspopulatieis.Tenslottezullende

manierenvandataverzamelingenanalysewordenbesproken.Inhetresultatenhoofdstuk

zalverderingegaanwordenopdedaadwerkelijkeanalysevandedata.Daarzaltevens

antwoordwordengegevenopdedeelvragenvanuithetveldonderzoek.

Inhetlaatstehoofdstukwordendeconclusiesuitgewerktaandehandvandebeantwoorde

veldonderzoekvragenendehoofdvraag.Totslotvolgeneraanbevelingeneneendiscussie.

Descriptiewordtafgeslotenmeteenliteratuurlijstenbijlagen.

LITERATUURONDERZOEK

2

24 25 LiteratuuronderzoekLiteratuuronderzoek

2.1 Wat zijn kenmerken van (v)echtscheidingen?Alstweemensenuitelkaargaan,gaatditvrijwelaltijdgepaardmetconflicten.Ditkande

redenzijngeweestdatgeleidheefttotdebreukofhetkantemakenhebbenmetdedaarop

volgendekeuzes.Eenscheidingispaseenvechtscheidingalsnaasthetnietmetelkaar

eenskunnenwordenooknietgoedwordtomgegaanmetconflicten.

Indezeparagraafwordendeechtscheidingscijfersendedaarbijbehorenderedenenvan

hetuitelkaargaanbesproken.Tevenszullendedefinitiesconflictueuzeechtscheidingenen

vechtscheidingenuiteenwordengezet.Vervolgenszullendemanierenwaaropoudersmet

conflictenomkunnengaanenwelkinvloedhetinvoerenvanhetouderschapsplanheeft

besproken.

Cijfersenredenen(v)echtscheidingen

Ommeerinzichttekrijgenin(v)echtscheidingenwordenderedenenomuitelkaartegaan

ofhunhuwelijktelatenontbindenuiteengezet.Wobma&deGraaf(2009)hebbenin2008

eenonderzoekgedaaninopdrachtvanHetCentraalBureauvoordeStatistiek.Voordit

onderzoekwerden3,8duizendmannenen4duizendvrouwendieuitelkaarwarengegaan,

ofhunhuwelijkhebbenverbroken,benaderd.Perhuishoudenisertelkenséénpersoon

benaderdommeetewerkenaanhetonderzoek(Wobma&deGraaf,2009).Indetabel

isteziendatderedenenvoormannenenvrouweninzijnalgemeenheidgelijkzijn.De

belangrijksteredenenvoorzowelmannenalsvoorvrouwenomuitteelkaargaanisals

eriemandandersinhetspelis,menopelkaarisuitgekekenendekaraktersmetelkaar

botsen.Erzijnechtertweeredenen,diesignificanthogeruitkomen,voorvrouwenomeen

echtscheidingaantevragendanbijmannen,namelijkverslavingsproblemenenlichamelijk

ofgeestelijkgeweld(Wobma&deGraaf,2009).

Bron:Wobma&deGraaf,2009

Definities

Conflictueuze echtscheidingen

Erwordtoverconflictueuzeechtscheidingengesprokenalsbeideoudersgedurendede

scheidingendeperiodediedaaropvolgtconflictenhebbenmetelkaar,maardekinderen

buitendezeconflictenwetentehouden(VVIFSKindermishandeling,2007).Daarbijmaken

oudersgebruikvantweeverschillenderollen,namelijkderolvanouderendievanex-

partners,diezelosvanelkaarkunnenzien(VVIFSKindermishandeling,2007).Hierdoor

blijvenzijvoordekinderenbeschikbaarenkunnenzijhunopvoedtakenblijvenvervullen.

Belangrijksteredenomuitelkaartegaan EchtscheidingUitelkaarniet-gehuwd

samenwonen

Mannen Vrouwen Mannen Vrouwen

%

Iemandandersinhetspel 30 26 21 23

Opelkaaruitgekeken 24 17 29 21

Karaktersbotsen 18 14 22 16

Toekomstplannenonverenigbaar 6 5 11 11

Verslavingsproblemen 2 10 1 6

Socialeofcultureleverschillen 4 4 3 5

Lichamelijkofgeestelijkgeweld 1 8 0 4

Gezondheidsproblemen 4 5 3 3

Jaloezie/geenvertrouwen 0 1 1 2

Verschillendekinderwens 2 1 1 2

Seksueleproblemen 2 2 1 0

Financiëleproblemen 2 2 2 1

Anderereden 6 7 5 4

Totaalaantalrespondenten 375 460 537 584


Vechtscheidingen

Erwordtovervechtscheidingengesprokenalsbeideoudersgedurendedescheidingen

deperiodediedaaropvolgtconflictenervarenmetelkaar,waardekinderenbijbetrokken

wordenenzogezegdlastvanondervinden(VVIFSKindermishandeling,2007).Naastde

daadwerkelijkeconflictendiedekinderenmeemaken,zijnoudersveelalookemotioneelniet

voordekinderenbeschikbaar(VVIFSKindermishandeling,2007).

Indeliteratuurisveelterugtevindenovereeneventueleverbandtussenvechtscheidingen

enkindermishandeling.Dedefinitievankindermishandeling,zoalsopgenomenindeWetop

Jeugdzorgisalsvolgt:“Elkevormvanvoordeminderjarigebedreigendeofgewelddadige

interactievanfysieke,psychischeofseksueleaard,diedeoudersofanderepersonen,ten

opzichtevanwiedeminderjarigeineenrelatievanafhankelijkheidofvanonvrijheidstaat,

actiefofpassiefopdringen,waardoorernstigeschadewordtberokkendofdreigtteworden

berokkendaandeminderjarigeindevormvanfysiekofpsychischletsel”(Algemeen

MeldpuntKindermishandeling,2013).Wanneerereenkoppelingwordtgemaaktmetde

situatiesdiezichtijdensvechtscheidingenkunnenvoordoen,kangeconcludeerdworden

datkindereninvechtscheidingssituatiesemotioneleschadewordtberokkendwaardoor

zijpsychischletselervaren.Omdieredenkunnenvechtscheidingssituatiesworden

gekwalificeerdalseenvormvankindermishandeling(deKinderombudsman,2014).

Conflicthantering

Hetgrootsteverschiltussenechtscheidingenenvechtscheidingenzitindemanierwaarop

ermetconflictsituatieswordtomgegaanenhetwel/nietbetrekkenvandekinderenbij

ouderlijkeproblemen.Erzijnverschillendemanierenommetbeginnendeconflictenomte

gaan.UithetonderzoekvanGoeke-Moreye.a.(2007)komenvijfverschillendemanieren

vanconflicthanteringnaarvoren:“compromise,apology,submission,agreementto

disagree,withdrawal”(p.744).Hetdoelvanditonderzoekwasomhetinvloedvandeze

manierenvanconflicthanteringopkinderentebepalen.Hetblijktdatpositievemanieren

vanconflicthanteringalsexcusesaanbiedenencompromissensluiteneenpositieveinvloed

hebbenopdegesteldheidvandekinderen(Goeke-Moreye.a.,2007).Maarmeestal

gebruikenoudersnegatievemanierenvanconflicthantering,waarbijbijvoorbeelddeandere

oudergebruikmaaktvaneenaanvallendehoudingendeanderzichhieraanovergeeften

ditondergaat(Goeke-Moreye.a.,2007).Hetisvangrootbelangomtewetenwanneer

kinderendeconflicthanteringstijlalsbedreigendervarenofdezezelfovernemen,waardoor

zijaanzienlijklagerinwelbevindenscoren(Goeke-Moreye.a.,2007).

Hetouderschapsplanenconflicten

Op1maart2009isdeWetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldige

scheidingingevoerd(NederlandsJeugdInstituut,2014).Dezewetheeftdriebelangrijke

veranderingenmetzichmeegebracht.Allereerstdeveranderingdatflitsscheidingen(een

scheidingdiejebinneneendaguitkuntlatenvoerenzonderdathiereenrechteraan

tepashoefttekomen),nietmeerzijntoegestaanbijoudersvanminderjarigekinderen.

Detweedewijziginghoudtindateenscheidingwaarkinderenbijbetrokkenzijnaltijdvia

eenrechterdientteverlopen.Totslotzijnoudersmetminderjarigekinderenverplichtom

gedurendedescheidinggezamenlijkeenouderschapsplanoptestellen(NederlandsJeugd

Instituut,2014).Ditisnamelijkeenvastonderdeelvanhetverzoekschrifttotechtscheiding

(NederlandsJeugdInstituut,2014).

Ditgeldtookvooroudersdieeensamenlevingscontractlatenontbindenofbesluitenniet

meersamentewonenenovergezamenlijkgezagvandekinderenbeschikken(Nederlands

JeugdInstituut,2014).Hetouderschapsplandatoudersopdienentestellenmoetten

minstedriewettelijkverplichteafsprakenbevattendiegaanoverdeverdelingvanzorg,

dealimentatieendeuitwisselingvaninformatieoverdekinderen(Spruijt&Kormos,

2010).Daarnaastkunnenouderserookanderebelangrijkeafsprakeninoplatennemen.

Oudersdienenhunkinderen,tenzijditnietmogelijkisgeziendeleeftijdvandekinderen,te

betrekkenbijhetopstellenvanhetouderschapsplan.Wanneerouderserbijhetopstellen

vanhetouderschapsplansamennietuitkomendankanderechterhendoorverwijzennaar

eenmediator(Spruijt&Kormos,2010).

DekeerzijdevandeinvoeringWetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldige

scheidingisdatermeerconflictentussengescheidenouderszijn.Daarnaastisdeband

metdevadermindergoedenisookdematevankindproblemenhogersinds2009(van

derValk&Spruijt,2013).DitblijktuithetonderzoekdatisuitgevoerddoorSpruijtenvan

derValkin2013voorhetWetenschappelijkOnderzoek-enDocumentatiecentrum(WODC)


(vanderValk&Spruijt,2013).Ditonderzoekisuitgevoerdonderscholierenafkomstiguit

scheidingsgezinnenindeleeftijdscategorievan12totenmet16jaar.Zijzijnvanaf2006

jaarlijksopeenschriftelijkewijzeondervraagd(vanderValk&Spruijt,2013).

2.2 Wat zijn gevolgen van (v)echtscheidingen voor kinderen? Gevolgenvoorkinderen

VanuitdegezinssysteemtheorievandeHongaarsepsychiaterIvanBoszormenyi-Nagy

(2000)wordthetgezinalseengeheelgezien.Wanneerhevigeconflictenbinnenhetgezin

leidentoteeneventuelescheidingwordthetsysteemvooriederlidvanhetgezinontwricht.

Iedergezinslidmerktditenondervindtdeveranderinginhetsysteem.Daarnaastzijner

ookallerleifactorendiehetgezinssysteem,endusdepersonenbinnenhetgezin,kunnen

beïnvloeden.Dezebeïnvloedingkanplaatsvindenopmicro-,meso-,exo-enmacroniveau.

Ditkunnenfactorenzijn,diemetdepersoonzelftemakenhebben(bijvoorbeeldstress,

ziekte),factorenvanuithetgezin,werk,school,derelatieshiertussen,deinvloed

vansocialegroepenwaargeendirectcontactmeeisentotslotinvloedenvanuitde

maatschappij(economischecrisis,werkeloosheid)(Bronfenbrenner,1992).

Eenaantalmogelijkegevolgenvaneenscheidingopeenkindwordenhierondernader

toegelicht.Dezegevolgenzijnvoornamelijkgevolgenbinnenhetgezin,hethelegezinis

erbijbetrokkenenvindenplaatsopmicroniveau.

Loyaliteitsproblemen

Alseenkindhetgevoelheeftdathijmoetkiezentussenouderskanleidentothevige

loyaliteitsproblemen(Sandler,e.a.,2008).Loyaliteitisdeverbondenheidtussenhetkinden

zijnouderswatvanafdegeboortevannatureaanwezigis(Spruijt&Kormos,2010).Een

kindbeschiktinbeginseloverloyaliteitnaarbeidebiologischeouders(Spruijt&Kormos,

2010).Iederkindheeftlastvanloyaliteitsproblemenmaardezezijngroteralsheteenkind

isvangescheidenouders.Eenvoorbeeldvaneen‘gewoon’loyaliteitsprobleemisalseen

puberineensnietmeermeewilmeteenfamilieuitjeomdatditvolgenshem‘kinderachtig’

is.Daarbijkanopeenleukverzoekvanoudersopeenafkeurendemaniergereageerd

worden,zonderdatditnaardeoudersisgericht.Depuberkanzichlaterschuldigvoelen

voorhetgedragrichtingdeouders.

Erkangeconcludeerdwordendathetvooreenkindmoeilijkisomloyaalteblijvenaan

beideouderswanneeroudersruziemetelkaarmaken,slechtoverelkaarpratenen

touwtrekkentussendekinderen.Zokanhetvoorkomendathetkindgaatliegenomde

oudereenbetergevoeltegeven,bijvoorbeeldwanneerdeeneoudervraagthoehetbij

deandereouderisgeweest.Hetkindkanhethiernaarzijnzinhebbengehadentegende

ouderliegendathetnietleukwas.Insommigegevallenkanhetkinddeeneoudervolledig

latenvallenomloyaalteblijvenaandeandereouder.Ditwordtookweloudervervreemding,

ouderuitsluitingofouderverstotinggenoemd(Gardner,1992).

Ouderverstoting

Insommigegevallenkanhetkinddeeneoudervollediglatenvallenomloyaalteblijven

aandeandereouder.Watookweloudervervreemding,ouderuitsluitingofouderverstoting

wordtgenoemd(Gardner,1992).Binnendeliteratuurzijnerveelonderzoekenover

ouderverstotingtevinden.Zowordtergesprokenoverhetouderverstotingsyndroom:

ParentalAlienationSyndrome(PAS)(Gardner,1992).EenrecentAmerikaansonderzoek

vanBernete.a.(2010)definieertouderlijkevervreemdingalseenmentaletoestandwaarin

eenkind,waarvandeoudersindemeestegevalleninscheidingliggenentemakenhebben

methevigeconflictsituaties,zichbindtmetdeeneouderenderelatiemetdeandere

ouderverwerpt(Bernet,e.a.,2010).Bernetenzijncollega’szijnvanmeningdatouderlijke

vervreemdingnietgezienmagwordenalseenkleineafwijkingbinnenhetlevenvaneen

gezin,maaralseenernstigepsychischeaandoening(Bernet,e.a.,2010).Daaromhebben

zijeenvoorstelgedaanomhetParentalAlienationSyndrome(PAS)optelatennemeninde

DSM-VendeICD-11(Bernet,e.a.,2010).In2006heeftJohnstoneeninstrumentontwikkelt

waarmeeoudervervreemdingkanwordengemeten.Dematevanoudervervreemdingwordt

inkaartgebrachtaandehandvaneenvragenlijstmet50items(Johnston,2006).

Parentificatie

Eenanderbelangrijkeffectkanparentificatiezijn.Bijparentificatiewordterdoordeouder(s)

vooreenlangdurigeperiodeveelvanhetkindgevraagdenneemthetkindderolvanouder

opzich(Kinet,2010),zoalshetfeitelijken/ofpsychischovernemenvandebijbehorende

takenenverantwoordelijkheden.Bijeenscheidingkanhetzijndatdeouderdoorde

scheidingemotioneelindeputzitenhetkinddezorgvoordeouderenbroertjes/zusjes


opzichneemt.Daarnaastzijnzijvaakooksteunentoeverlaatvoorhetgezin.Mogelijke

gevolgenhiervankunnenzijndateenkindfaalangstontwikkelt,eennegatiefzelfbeeldkrijgt

ofhetnietgoedvoorzichzelfkanopkomen(Kinet,2010).

Overigeeffecten

In2005isinVlaandereneenonderzoekuitgevoerdinopdrachtvandeVlaamseminister

IngeVervotte,vanWelzijn,VolksgezondheidenGezin.Binnenhetonderzoek,uitgevoerd

doorhetCentrumvoorBevolkings-enGezinsstudies(CBGS),iseronderanderegekeken

naardeimpactvanechtscheidingenophetverderelevenvankinderen(vanPeer,2007).

Uitditonderzoekisgebleken,datechtscheidingenverschillendedomeinenbinnenhetleven

vanhetkindbeïnvloedt.Dezedomeinenzijn:hetpsychischwelbevinden,meteventuele

gedragsproblemenalsgevolg,hetfunctionerenenpresterenopschool,entotslotde

veranderingingezinssamenstellingwaarinnieuwecontacten(zowelbinnenalsbuitenhet

gezin)wordenaangegaanenanderejuistverliezen(vanPeer,2007).

Hetpsychischwelbevindenvankinderendieeenscheidinghebbenmeegemaaktligtlager

invergelijkingmetkinderenuiteentraditioneelgezin.Daarnaasthebbenzijookmeerkans

opangstproblemenendepressies.Tevenshebbendezekindereneenlagereeigenwaarde

enzijnzijminderpositiefoverhunzelfbeeld.Ditwordtnietalleentijdensdescheiding

zichtbaar,maarookindejarendievolgen.Degevolgenhiervankunnenzelfsdoorlopentot

indeadolescentie(vanPeer,2007).

Wanneerergekekenwordtnaargedragsproblemen,kanergeconcludeerdwordendat

kinderenuiteenoudergezinnenmeerkanshebbenominaanrakingtekomenmetjustitie.

Daarnaastblijktuitonderzoekdatkinderenuitscheidingsgezinnenmeergedragproblemen

hebbendiezichkunnenuitenindelinquent,asociaalenagressiefgedrag(vanPeer,2007).

Alsergekekenwordtnaarhetfunctionerenenpresterenopschoolblijktuitonderzoek,

datkinderenuiteenoudergezinnenensamengesteldegezinnenmindergoedpresterenop

school(vanPeer,2007).

Effectenvaneensamengesteldgezin

Omuittevindenwatdeeffectenopkinderenbinnensamengesteldegezinnenzijn,moet

ergekekenwordenwatvoorsoortgezinnenals‘normaal’tekwalificerenzijnenwelke

gezinsvormendaarnaastbestaan.Naastklassiekegezinnendieuitvader,moederen

kinderenbestaanzijnerookeenoudergezinnen,stiefgezinnen,co-ouderschapgezinnenen

gezinnenmettweevadersofmoedersdieookwelrozegezinnenwordengenoemd(Spruijt

&Haverkort2012).Determstiefgezinstaatgelijkaaneensamengesteldgezin.Hiervanis

sprakealsminstenséénvandeouders(een)kind(eren)heeftuiteeneerder(e)huwelijkof

relatie.Erwordtonderscheidgemaakttussenstiefmoedergezin(gezin+stiefmoeder)en

eenstiefvadergezin(gezin+stiefvader)(Spruijt&Haverkort2012).

Erzijnverschillendeaandachtspuntengerichtopdekinderenwanneerereensamengesteld

gezinisgevormd.Zozullenkinderenmoetenwennenaandenieuwepersoonbinnen

hetgezin,dezogenaamdestiefmoeder/vader.Ditiseenwederzijdsproces,waarbijook

destiefoudermoetenwennenaanderolbinnenhetgezin(Spruijt&Haverkort2012).

Daarnaasthangtdetiming,hetmomentwaaropdestiefouderhetgezinbinnentreedt,

samenmetdeacceptatie.Belangrijkhierbijisofdescheidingalvolledigverwerktisof

datdekinderennogmiddeninditproceszitten.Demanierwaaropdescheidingheeft

plaatsgevonden,issterkvaninvloedophetwelofnietslagenvaneennieuwsamengesteld

gezin.Kinderenkunnenookbijhetvormenvansamengesteldegezinnentemakenkrijgen

metdeeerdergenoemdeloyaliteitsproblemen.Zokunnenzijmetzichzelfinconflict

rakenoverhetvraagstuk:magikmijnnieuwevader/moederwelaardigvinden?(Spruijt&

Haverkort2012).


2.3 Wat is er bekend over conflictsituaties tussen gescheiden ouders die zich kunnen voordoen binnen de kinderopvang?Soortenconflicten

Hettouwtrekkentussendekindereniseenvandeveelvoorkomendeconflictentussen

gescheidenouders(Spruijt&Kormos,2010).Hierbijkunnenoudersbijvoorbeeldmetelkaar

touwtrekkendruziënwiewanneerhetkindthuiswilhebben.Eengevolghiervankanzijn

datoudersdekinderen(onbewust)hetgevoelgeventemoetenkiezentussenhunbeide

ouders(Spruijt&Kormos,2010).Ditkanookbewustgebeurendooraanhetkindtevragen

naarwiehetlievergaat.Ofjuistopeenonbewustemanierdoorbijvoorbeeldaftegevenop

deandereouder.Hetgevoelhebbentemoetenkiezentussenjebeideouderskanleiden

tothevigeloyaliteitsproblemen(Sandler,e.a.,2008).Degrondleggervanditbegripisde

AmerikaanseonderzoekerenkinderpsychiaterRichardAlanGardner(Gardner,1992).Inde

vorigeparagraafonderhetkopjegevolgenvoorkinderenisditbegripverderuitgelegd.

Eenanderevormvanconflictenishetuitsluiten.Eénouderkandeandereouderproberen

uittesluiten(Spruijt&Kormos,2010),doorbijvoorbeeldaantegevendatdeandere

ouderhetkindnietmeermagophalenofgeenrechtheeftopinformatie(Spruijt&Kormos,

2010).Ditkanbinnendekinderopvangookgebeuren.Eenouderkandepedagogisch

medewerkersdringendverzoekenhetkindnietaandeandereoudermeetegevenofde

andereoudernietvaninformatietevoorzien.Alspedagogischmedewerkerishetdaarom

vanbelangomtewetenhoehetgezagwettelijkbepaaldisenhoederegelgevingmet

betrekkingtotinformatieverschaffingisbepaald(Zievoorverdereinformatieparagraaf2.4).

Daarnaastgebruikensommigeoudershunkinderenalsmiddelomtecommunicerenmet

deandereouder(Spruijt&Kormos,2010).Binnendekinderopvangdienendepedagogisch

medewerkershierookvoortemoetenwaken.Gescheidenouderskunnenproberende

medewerkersalscommunicatiemiddeltezien.Pedagogischmedewerkersdienenervoorte

wakennietalsdoorgeefluiktefungerenwaardoorzijuiteindelijktussendeouderskomen

testaan.Oudersmoetenbelangrijkeinformatiemetelkaarbespreken.Depedagogisch

medewerkerwordtgeadviseerdalleenverslagtedoenaandeoudersoverwatdekinderen

opdeopvanghebbenmeegemaakt.

Totslotkanerdoorschuldgevoelookteveeltoegegevenwordenaandekinderen.Hierbij

wordenbijvoorbeeldweiniggrenzengesteldenwordendeoudersergtoegeeflijk(Spruijt&

Kormos,2010).Ditkanbijvoorbeeldhetgevalzijnwanneereenkindzijnzindoordramten

natweekeer‘nee’tehoren,tochzijnzinkrijgt.

ErkangerefereerdwordennaarMichadeWinteralshetgaatoverhetstellenvangrenzen.

InhetboekvanEx(2007)steldehijdateenkindleertdathijzijnzinkankrijgen,wanneerhij

zijnemotieslaatgaanendateenkindrespectvooroudersheeftdievormenvantegenwicht

bieden(Ex,2007).HetbiedenvanduidelijkegrenzenisvolgensMichadeWinter,naast

hetbiedenvanzorg,steunenbetrokkenheid,vangrootbelangbinnendeopvoeding.

Grenzenwordengesteldzodatkinderenwetenwatdeoudersverwachten,enwatzijvan

deouderskunnenverwachten.Opdezewijzehelpengrenzenookbijhetvergrotenvanhet

zelfvertrouwen(deWinter,2012).

2.4 Wat is er in de literatuur bekend over kennis en vaardigheden waarover pedagogisch medewerkers dienen te beschikken in de omgang met conflictsituaties tussen gescheiden ouders?Eengedeeltevandekenniswaaroverdepedagogischmedewerkersdienentebeschikken

heeftbetrekkingopdewettelijkebepalingen.Vanuitwettelijkperspectief,zalereen

startwordengemaaktmethetdefiniërenvandebegrippenuitbovenstaandedeelvraag,

waarnaeenoverstapwordtgemaaktvandekennis,naardevaardighedenwaaroverde

pedagogischmedewerkersbinnendekinderopvangdienentebeschikken.Ookkomener

eenaantalbeschikbareinterventiestersprake,waardoordepedagogischmedewerkers

enigekenniskrijgenvandeinterventiesdiehetkindgebodenkunnenworden.

Juridischekaders,centralebegrippenenwettelijkebepalingen

Ouders

Indehoofdvraagwordtdetermoudersbesproken.Hiervoordienteerstheldertezijn

wanneereenoudereenwettelijkoudervaneenkindisenwaterbijkomtkijkenalser

naastouderseventueelookstiefoudersbetrokkenzijn.Dejuridischemoedervanhetkind

isautomatischdevrouwwaaruithetkindgeborenis.Wanneereendraagmoederhetkind

gedurende9maandenvooreenanderevrouwheeftgedragen,blijftzijondanksafspraken


metdebiologischemoedertochdejuridischeouder.Wanneerdebiologischemoederde

juridischemoederwilworden,zaldedraagmoedereerstdooreenrechteruithaarouderlijk

gezagmoetenwordenontheven(Janssen,2011).Wanneereenkoppeleenkindadopteert

danwordenzijnadegeheleadoptieproceduretehebbendoorlopenautomatischde

juridischeoudersvanhetadoptiekind(Janssen,2011).

Devastleggingvanhetjuridischvaderschapismindermakkelijkgeregeld.Juridischvader

wordenvaneenkindgebeurt,wanneereenmandoormiddelvaneenhuwelijkisverbonden

aandevrouwdiehetkindbaart.Daarnaastkaneenvaderjuridischvaderworden,alshij

hetkindbijdegeboorteerkent.Hiervoorzaldevaderdeongeborenvruchtofhetgeboren

kindmoetenaangevenbijeengemeente.Totslotkanjuridischvaderschapverkregen

wordendooreengerechtelijkebeslissing.Lethierbijwel:alleendemoederenhetkind

hebbenhetrechtomgerechtelijkevaststellingintedienen(Janssen,2011).Wanneereen

juridischoudergeengezagheeft,heeftdezedoorgaanswelhetrechtopomgangmethet

kind.Daarnaastzijnjuridischeoudersonderhoudsplichtig.Draagthetkinddeachternaam

vanzijnjuridischeouders,danishetkindwettelijkerfgenaam,Wanneeréénvandeouders

deNederlandsenationaliteitheeft,krijgthetkinddoorgaansookdezenationaliteit(Janssen,

2011).Determstiefouderwordtgegeven,wanneerereengeregistreerdpartnerschap

ofeenhuwelijkaangegaanwordtmeteenjuridischouder(Jeugdengezin,2009).Een

stiefouderisgeenjuridischouder,maarkandoormiddelvaneenrechterlijkverzoekwel

gezamenlijkgezaguitvoeren(Janssen,2011).

Gezag

Menspreektovergezagwanneerjeverantwoordelijkbentvoordezorgenopvoedingvan

eenkindjongerdan18jaar,alsookvoorhetbeherenvaneventueelgeldenspullenvanhet

kind(MinisterievanVeiligheidenJustitie,2013).Hetgezagisbijdegeboortevaneenkind

automatischverbondenaandevaderenmoeder,ditwordtookwelouderlijkgezaggenoemd

(MinisterievanVeiligheidenJustitie,2013).Hetgezamenlijkgezagishetgezagvaneen

oudereneenniet-oudersamen.Voogdijisdelaatstemanieromgezaguitteoefenen.

Bijvoogdijheefteenanderepersoon,dandebiologischeouder,hetgezagoverhetkind

(MinisterievanVeiligheidenJustitie,2013).

Scheiden

Determscheidenstaatvoorhetontbindenvaneenhuwelijk.Wanneeroudershethuwelijk

latenontbinden,kiezenzijervaakvoorgescheidenvanelkaartegaanwonen.Naasteen

huwelijk,kanookeensamenlevingscontractofeensamenwoonrelatiewordenontbonden.

Indemeerderheidvandezeontbindingenzijngeenkinderenbetrokken(Spruijt,2005).

Nadatgetrouwdeoudersofoudersmeteensamenlevingscontractuitelkaargaan

enhethuwelijkofhetsamenlevingcontractlatenontbinden,zijnzijverplichtomeen

ouderschapsplantemaken.Inditouderschapsplanstaanafsprakenmetbetrekkingopde

zorgendeopvoedingvandekinderen(Jeugdengezin,2009).

Co- ouderschap

Eénvandebelangrijksteveranderingvoorkinderennaeenscheiding,isdatoudersniet

meersameninéénhuiswonen.Voorheenverbleef85tot90procentvandekinderenbij

moeder,wasongeveer10procentvandekinderenwoonachtigbijvadereneenoverig

percentageverbleefinanderewoonsituaties(Spruijt&Kormos,2010).Redenendiehier

voorwordengenoemd,zijnonderanderederolverdelingbinnenhetgezinendewetgeving

dietoendertijdwerdgehandhaafd(Spruijt&Kormos,2010).Zowaservoor1998sprake

datalleendemoederoverouderlijkgezagkonbeschikkenendevaderhetrechthadop

omgang,informatieenconsultatie(Spruijt&Kormos,2010).Zoalseerderbeschreven

beschikkenouderssindsdeinvoeringvandewetgezamenlijkgezagin1998inderegel

overgezamenlijkgezag.DitwordtvolgensHetCentraalBureauvoordeStatistiekin

90procentvandegevallenookdaadwerkelijkdoorbeideoudersuitgeoefend(Spruijt&

Kormos,2010).Hierdooriseenverschuivingtezienindeverblijfplaatsvandekinderen.

Zoisereenduidelijkegroeiinco-ouderschapzichtbaar.

Definitie co-ouderschap:

DeGraaf(2005)spreektinzijnonderzoekoverhettreffenvaneenregelingwaarbijkinderen

gedeeltelijkbijdeeneouderverblijvenenhetanderegedeeltebijdeandereouder.De

zorg-enopvoedingstakenzijnhierbijongeveerevenredigverdeeld(Spruijt&Kormos,2010).

Omdatereengrotevariëteitbestaatinvormenvanomgang,verblijfenafsprakenishetlastig

hiereeneenduidigedefinitievantegeven.Eenvoorbeelddiehiervoorgegevenwordtis,dat

nietdekinderenvanverblijfplaatswisselenmaardeouderszelfdiegenezijndiewisselen.


Hierdoorkunnendekinderenzevendagenperweekinhetzelfdehuisverblijven(deGraaf,

2005).Hetverschiltussenco-ouderschapengezamenlijkgezagis,datco-ouderschap

geenjuridischbegripis(Spruijt&Kormos,2010).

In2010washetaantalkinderendatnaeenscheidinginco-ouderschapsgezinnenverbleef

gestegentot20procent(Spruijt&Kormos,2010).Hetgrootstegedeeltevandekinderen

verblijftnogsteedsbijdemoeder(70procent)eneenslechtskleinpercentageverblijftbij

devader(6procent)(Spruijt&Kormos,2010).

Omgangsregeling en zorgregeling

Determomgangsregelingiseenveelvoorkomendetermwanneerhetomscheidingen

gaat.Dezetermheeftechtereenanderebetekenisgekregensindsdeinvoeringvan

deWetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldigescheidingin2009,waarin

hetgezamenlijkegezagenhetverplichteouderschapsplanzijnvastgelegd.Determ

omgangsregelingishedendaagsalleenvantoepassingwanneerhetgaatomeen

vastgelegderegelingtussendeouderzondergezagmetdekinderen(Spruijt&Kormos,

2010).Eenouderverliestinbeginselnietzomaarzijnouderlijkgezag.Ditwordtaltijddoor

eenrechterbepaald(Spruijt&Kormos,2010).Oudersdiehetgezamenlijkgezaghebben,

verdelendetakendiebetrekkinghebbenopdezorgendeopvoedingvandekinderen.Dit

kanwordenvastgelegdineenzorgregeling.

Kortsamengevatspreektmenovereenomgangsregelingwanneeréénvandetweeouders

nietoverhetouderlijkgezagbeschikt.Menspreektoverzorgregelingalsbeideoudersover

gezagbeschikken(Spruijt&Kormos,2010).

Recht op informatie

Alsberoepskrachtdienjeteweten,hoehetrechtopinformatiewettelijkbepaaldis.

Wanneerbeideoudersoverhetouderlijkgezagbeschikken,ookwelgezamenlijkouderlijk

gezaggenoemd,isditvrijeenvoudig(Spruijt&Kormos,2010).Zozijnderechtenvan

oudersgelijkenhebbenzijallebeirechtopinformatiemetbetrekkingtotdekinderen.

Wanneerslechtséénvandeoudersoverhetgezagbeschikt,ookweleenhoofdiggezag

genoemd,isditwettelijkandersgeregeld(Spruijt&Kormos,2010).Eenjuridischouder

zondergezaginformatieheeftgeenrechtopschriftelijkeinzageinhetdossiervan

zijnkinderendiebetrekkinghebbenopdeopvoedingenverzorgingvanzijnkinderen.

Beroepskrachtenzijnechterwelverplichtomdezeouderzondergezagtevoorzienvan

mondelingeuitlegoverde“belangrijkefeitenenomstandighedendiedepersoonvanhet

kindofdiensverzorgingenopvoeding”betreffen(art.1:377cBWzoalsbeschrevenin

Janssen,2011).

Totslotisdeberoepskrachtnietverplichttothetverstrekkenvaninformatiealsditinstrijdis

methetalgemeenbelangvanhetkind(Janssen,2011).

Vaardigheden

Pedagogischmedewerkersbinnendekinderopvangdienenoververschillende

vaardighedentebeschikkeninomgangmetconflictsituatiestussengescheidenouders.De

belangrijkstevaardighedenzijngespreksvaardigheden,diezijbewustbehorenintezetten

ingesprekkenmetouders.

Scholing en training voor de beroepskracht

VanuitdeKenniskringKindermishandelingvanhetNederlandseJeugdinstituutdienen

alleinstantiesenberoepskrachtenindejeugd-envolwassenenzorgoogtehebbenvoor

kindereninscheidingssituaties.Ookvindenzijdatberoepskrachtendienenteworden

geschooldinzowelkennisenvaardigheden.ZomoetenzijvolgensdeKenniskringde

gevolgenvaneenscheidingkennen,kunnensignaleren,ouderskunnenaansprekenen

doorkunnenverwijzen(Geurtse.a.,2009).

Degevolgenenhetsignalerenzijnindevoorgaandehoofdstukkenbesprokenzoalsook

debeschikbareinterventiesenhetdoorverwijzeneerderaanbodzijngekomen.Hetis

belangrijkvoorpedagogischmedewerkersomtewetenhoezijhetgesprekmetouders,

diezichinconflictsituatiesbevinden,aankunnengaan.Daarnaastdienenpedagogisch

medewerkerservoortezorgendatoudershunproblemennietbijhenneerleggenof

slechtpratenoverdeandereouderinhetbijzijnvanhetkind.VolgensLangedijk(2010)

heeftdeprofessionalineengesprekmetdeouderaltijddeverantwoordelijkheidomhet

gesprekvolgenseenjuistewijzetelatenverlopen.Dehoofdtaakbinnendekinderopvang


isdeopvang,hetbiedenvanverzorgingendegedeeltelijkeopvoedingaanhetkind.

Overdezetakenendedaarbijkomendezaken,communicerendepedagogisch

medewerkersendeoudersmetelkaar.Zebesprekenwaterthuisenopdeopvangheeft

plaatsgevonden,waarinhetkindcentraalstaat(Langedijk,2010).Opdeopvangvinden

verschillendesoortengesprekkenplaatstussenoudersenmedewerkers.Voorbeelden

hiervanzijn:eenrondleiding,eenkennismakingsgesprek,hetjaarlijkseoudergesprek,een

overgangsgesprek,gesprekkenbijeventueleproblemenofbelangrijkegebeurtenissenen

dedagelijkseoverdracht.

Pedagogischmedewerkersdieneninhetbezittezijnvancommunicatievevaardigheden.

Erbestaandriebasisvaardighedendieingespreksvoeringcentraalstaan,namelijk:

luisteren,samenvattenendoorvragen(Langedijk,2010).Bijluisterenishetvanbelangdat

ereenopengesprekshoudingis.Eenopengesprekshoudingkanwordengecreëerddoor

gedurendehetgesprekteknikken,hummenendeaandachttevestigendoorafwisselend

oogcontacttehebben(Oomkes&Garner,2008).Hetnutvansamenvatten,isdateen

gesprekspartnerervaartdaterdaadwerkelijkgeluisterdwordtnaarwatergezegdwordt.

Tegelijkertijdisheteentestomtekijkenofwatwordtopgevatweldaadwerkelijkhetjuisteis

(Oomkes&Garner,2008).Totslotdientergebruiktewordengemaaktvanhetstellenvan

vragenomeensituatieheldertekrijgen.Hetishierbijvanbelangomafwisselendopenen

geslotenvragentestellen(Oomkes&Garner,2008).

Wanneeroudersinformatiemetpedagogischmedewerkersdelen,terwijldittenkostegaat

vandeandereouderofditoverdegrensvaneenprofessionalgaat,dientditteworden

aangegeven.Ditkandoormiddelvanhetgevenvanfeedbackvolgensdefeedbackregels.

Daarnaastisernogeenbelangrijkevormvancommunicatiewaarrekeningmee

gehoudendientteworden,namelijkdenon-verbalecommunicatie.Ondernon-verbale

communicatievallenbijvoorbeeldlichaamshouding,demaniervanstaanenbewegen,de

gezichtsuitdrukkingen,ofjelacht,ofbooskijktentotslotwateruitgedragenwordtmetde

keuzevankleding.Zestigtottachtigprocentvandeindrukkenwordenbepaalddoornon-

verbalecommunicatie.Non-verbalecommunicatieheefteensterkereindrukdanwoorden

(Oomkes&Garner,2008).Hetisvanbelangombewusttewordenvandenon-verbale

gesprekshoudingenstiltestaanbijdevraag:wordtermethetlichaamuitgedragenwat

erdaadwerkelijkwordtbedoeld?Hetaannemenvaneenopenhoudingwerkt,ookalseen

oudereenagressieveofaanvallendehoudingheeft.Alspedagogischmedewerkershun

eigenhoudingneutraalproberentehouden,kandeagressieveofaanvallendehouding

vandeouderomgebogenworden(Oomkes&Garner,2008).Totslot,ishetbijnon-verbale

communicatievanbelangomrekeningtehoudenmetcultuurverschillen.Non-verbale

communicatieisnamelijkcultuurgebonden.Voorbeeldenhiervanzijnhetgevenvaneen

hand,hetaankijkenindeogenofhetglimlachennaareenpersoon.Bewustwordingis

noodzakelijkwanneerpedagogischmedewerkersmetoudersuitverschillendeculturente

makenhebben(Oomkes&Garner,2008).


Beschikbare interventies ouders en kinderen

Nudekenmerkenvanvechtscheidingenendeconflictsituatiesdiezichvoorkunnendoen

endegevolgenhiervanopkinderenbesprokenzijn,isheteveneensvangrootbelangde

beschikbareinterventiemogelijkhedentebespreken.

Dooronderzoekisersteedsmeererkenningvoordeinvloedvanscheidenopkinderen,

omdieredenwordterveelonderzoekuitgevoerdnaarwerkendeinterventiesdieuitkomst

kunnenbieden.Voorpedagogischmedewerkersishetvanbelangkennistehebbenvan

dezeinterventies,zodatzijwetenwateropschoolofdaarbuitenaangebodenwordt.

Indeliteratuurwordtonderscheidgemaakttussendrieverschillendesoorten

interventiemethoden.Zozijnergroepsgerichteinterventiemethodenvoorkinderen,

groepsgerichteinterventiemethodenvooroudersentenslottemediation(Ince,2013).

Dezedrievormenzullenéénvooréénkorttoegelichtworden.ViahetNJI(Nederlands

JeugdInstituut)zijner3erkendekindinterventiesmetbetrekkingtotdeomgangmet

scheidingssituatiesbeschikbaar.Dezedriekindinterventieszijn:

• KindereninEchtscheidingSituatie(KIES),iseeninterventiemethodevoorkinderenvanaf

7jaarindevormvaneenpraat-enspelgroep.Deinterventiebestaatuit8bijeenkomsten

diewordengegevendooreenspeciaalgetraindeKIEScoach.Gedurendedeze8

bijeenkomstengaankinderenmetelkaaringesprek,spelenzijnrollenspellenenvoeren

andereopdrachtenuit,opdezewijzewordtergeprobeerddatdekinderenerkenning

vinden,descheidinglerenteverwerkenenomhulplerenvragenwanneerzijditnodig

achten.Ouderswordenbijdeinterventiebetrokkendoormiddelvantweebijeenkomsten,

eenzogenaamdeinformatie-enevaluatiebijeenkomst(Ince,2013).

• Jes!HetZwolscheBrugproject,iseeninterventiemethodedieingroepsverband

wordtaangeboden,aanscheidingskinderenindeleeftijdvan8tot12jaarenomvat7

bijeenkomsten.Binnendezebijeenkomstenkomenkinderenincontactmetkinderenuit

soortgelijkesituatiesenlerenzeomvoorzichzelfoptekomen.Voordeoudersworden

gedurendedeinterventieeveneensdriebijeenkomstengeorganiseerd,waarinzijworden

voorgelichtoverdeinvloedvanscheidenopkinderen(Ince,2013).

• DappereDino’s,iseenvertalingvandeAmerikaanseinterventieChildrenofDivorce

InterventionProject(CODIP).Hetisbeschikbaarvoorechtscheidingskindereninde

leeftijdvan6tot8jaaroud.Deinterventieomvat12bijeenkomsteningroepsverband

lerenomgangmethunemotiesenproblemenrondomdescheidingvanhunouders.

Dezeinterventiemethodestaatbekendalstheoretischgoedonderbouwdenerwordt

momenteeldoorTNO(NederlandseOrganisatievoortoegepast-natuurwetenschappelijk

onderzoek)verderonderzoekuitgevoerdnaardeeffectenvandezemethode(Ince,2013).

Naastdezedrieerkendekindinterventieswordenermomentennogeenaantal

interventiemethodenbeschrevenentheoretischonderbouwd,zodatdezeinterventies

ingediendkunnenwordenbijdeerkenningscommissiejeugdinterventies(Ince,2013).

Voorbeeldenvaninterventiemethodendiebezigzijnmethetverkrijgenvanerkenning

doordeerkenningscommissiezijn:Hetomgangshuis,deBOR(BegeleideOmgangs

Regeling)projectenvanorganisatieHumanitasenOuderschapBlijftvanuitdeRaad

voordeKinderbeschermingen,wellichtkunnendezeinterventiemethodenbinnenkortals

goedgekeurdeinterventieswordentoegevoegd(Ince,2013).

Vandekindinterventieswordteenoverstapgemaaktnaardeouderinterventies.

VooralsnogzijnerinNederlandhelaasnoggeenerkendeouderinterventiesbeschikbaar

(Ince,2013).

Wanneeroudersproblemenervarenmetdescheidingisermogelijkheidtotmediation.

MediationkomtuithetEngelsenbetekentbemiddeling.Wanneeroudersindusdanige

conflictsituatieszijnbeland,ennietmeermetelkaar‘kunnen’communiceren,biedt

mediationuitkomst.Eenmediatorkanervoorzorgendatoudersweermetelkaaringesprek

komen,kijkennaaroplossingenvoorhunproblemenengezamenlijkkomentotgoede

afsprakenmetbetrekkingtothunscheiding.Bijmediationwerkenvaakmediatorsmet

verschillendeachtergrondenmetelkaarsamen.Wanneeroudersbijvoorbeeldconflicten

overfinanciënhebbenkaneenadvocaatmediatoruitkomstbiedenenwanneerhetde

omgangmetdekinderenbetreftzalditsamengaanmeteenpsycholoogmediator(Spruijt&

Kormos,2010).


Wanneerersprakeisvankinder-ofpartnermishandelingofvanandereernstige

problematiekenalsbijvoorbeelddrugsofalcoholofwanneeroudersondanksmediation

ernietinslagenmetelkaaringesprektekomenbiedtmediationgeenuitkomt.Indeze

gevallenwordtergeadviseerdeengerechtelijkeproceduretestarten(Spruijt&Kormos,

2010).

Alsoudersmetvragentezittenenwellichteenmeerlaagdrempeligevormvanhulpwillen,

zijnhierookmogelijkhedenvoor.Denkhierbijaanhetbinnenstappenbijeenspreekuurvan

hetCentrumJeugdenGezinbinnendeeigendesbetreffendegemeente.Hierbijkunnen

oudersinformatiekrijgenoverbeschikbarehulpbinnendeeigenregio.

2.5 Samenvatting literatuuronderzoekBinnendezeparagraafwordendevierdeelvragen,metdedesbetreffendeantwoorden

vanuitdeliteratuur,kortsamengevat.Daarnaastwordterkortstilgestaanbijdeimplicaties

vandeliteratuurinhetveldonderzoek.Bijechtscheidingenofvechtscheidingenzithet

grootsteverschilindemanierwaaropermetconflictsituatieswordtomgegaanenhetwel/

nietbetrekkenvandekinderenbijouderlijkeproblemen.

Gevolgenvan(v)echtscheidingzijndathevigeconflictenhetsysteemvooriedergezinslid

vanhetgezinontwricht(Boszormenyi-Nagy,2000).Daarnaastkunnenloyaliteitsproblemen

enouderverstotingvoordekindereneengevolgzijn.Ookligthetpsychischwelbevinden

vankinderendieeenscheidinghebbenmeegemaakt,invergelijkingmetkinderenuiteen

traditioneelgezin,altijdlager.Totslothebbenkinderenuitechtscheidingsgezinnenmeer

kansopangstproblemenendepressies(vanPeer,2007).

Debelangrijksteconflictendiezichvoorkunnendoenbinnendekinderopvangzijn

conflictenwaarbijouders:touwtrekkentussendekinderen,kinderen(onbewust)hetgevoel

geventemoetenkiezentussenhunbeideoudersendeeneouderdeandereouder

probeertuittesluiten.Ookkunnensommigeoudershunkinderengebruikenalsmiddel

omtecommunicerenmetdeandereouderentotslotkanerdoorschuldgevoelookteveel

toegegevenwordenaandekinderen(Spruijt&Kormos,2010).

Dekenniswaarpedagogischmedewerkersoverdienentebeschikkenheeftbetrekking

opdewettelijkebepalingen.Zoishetvoorhenzinvolomtewetenhoehetgezagbepaald

isenhoederechtopomgangeninformatiewettelijkisvastgesteld.Debelangrijkste

vaardighedenwaaroverpedagogischmedewerkersdienentebeschikkenhebben

betrekkingopgespreksvaardighedenzoals;hethebbenvaneenopengesprekshouding,

hettoepassenvanluisteren,samenvattenendoorvragenennon-verbalecommunicatie

(Oomkes&Garner,2008).

Voorhetmakenvandeantwoordcategorieënvandeenquêtesendetopiclijstvande

interviewsisgebruikgemaaktvandeliteratuur(zieoperationalisatietabelp.49).Zozijnde

soortenconflictendiezichvoorkunnendoenbinnendekinderopvangvanuitdeliteratuur

verwerktindeantwoordcategorieënvandeenquête.Hetzelfdegeldtvoordebehoefteaan

kennisenvaardighedenvandepedagogischmedewerkers.

In dit hoofdstuk worden achtereenvolgens

de onderzoekspopulatie en het type

onderzoek beschreven. Hierna volgen de

paragrafen waarin de dataverzameling, de

data-analyse en de betrouwbaarheid en de

validiteit aan de orde komen.

METHODE3

46 47 MethodeMethode

3.1 Onderzoekspopulatie en steekproefBinnendeorganisatiezijn200pedagogischmedewerkerswerkzaam.Depopulatievan

ditonderzoekbetrofde200pedagogischmedewerkersvankinderopvangSolidoe.Door

middelvaneenaselectesteekproefzijn100pedagogischmedewerkersbenaderdvoorhet

invullenvaneenschriftelijkeenquête(Baarda,2009).Solidoeheefttwintigvestigingen,

aldezevestigingenzijnmeegenomenindeaselectesteekproef.Dezevestigingenzijn

opverschillendedagenbenaderdendewerknemersdieerdiedagwerkzaamwarenzijn

gevraagddeenquêteintevullen.Daarnaastzijnviermedewerkersdoormiddelvaneen

selectesteekproefbenaderdvooreeninterview(Baarda,2009).

3.2 Dataverzameling Omdehoofd-enveldonderzoekvragentekunnenbeantwoordenisgebruiktgemaaktvan

enquêteseninterviews.

Enquêtes

Hetdoelvanhetonderzoekbetrof,hetinkaartbrengenvandebehoeftenaankennis

envaardighedenvandepedagogischmedewerkersindeomgangmetconflictsituaties

tussengescheidenouders.Omdezeredenisergekozenvoorhetuitzettenvanschriftelijke

enquêtes,waarmeezoveelmogelijkpedagogischmedewerkersbinnendeorganisatie

kondenwordenbenaderd.Deschriftelijkeenquêteszijnuitgezetbij100pedagogisch

medewerkers,alle100pedagogischmedewerkershebbendeenquêteookdaadwerkelijk

ingevuld.Meteenresponsvan100ingevuldeenquêteszijndehelftvandepedagogisch

medewerkersbinnendeorganisatieschriftelijkondervraagd.

Procedure

Inoverlegmetdeorganisatieiservoorgekozenomdepedagogischmedewerkersopalle

vestigingentebenaderenenhendeenquêtesdirectonderwerktijdintelatenvullen.Eris

eeninschattinggemaaktdatopdezewijzezominmogelijknon-responszouontstaan.

Erisvoorafeenplanninggemaaktopwelkedagen,welkevestigingen,zoudenworden

benaderd.Allepedagogischmedewerkersdieopdiedagwerkzaamzijngeweest,zijn

gevraagddeenquêteintevullen.

Interviews

Bijhetuitzettenvanschriftelijkeenquêtesiseraltijdeenkansdatdezeonvoldoende

informatiebieden,ditomdatmedewerkersgeneigdkunnenzijnminderdiepopdematerie

integaandanwanneerermondelingdoorgevraagdwordt(Baarda,2009).Omdezereden

zijnernaastenquêtesooksemigestructureerdeinterviewsafgenomen.

Procedure

Voorhetafnemenvaninterviewsisdekeuzevoorpedagogischmedewerkersgebaseerd

opinformatiedieverkregenisuithetvooronderzoek.Binnenhetvooronderzoekisaan

vestigingsmanagersgevraagdwievandepedagogischmedewerkersopdevestiging

benaderdkunnenwordenvoorextrainformatie.Opbasisvandetijddiehetafnemen

enverwerkenvandeinterviewsinbeslagzoudennemen,isbeslotenvijfpedagogisch

medewerkersteinterviewen.Dezevijfpedagogischmedewerkerszijnbepaalddoorte

variëreninliggingvandevestigingen(Aalsmeer,Kudelstaart,UithoornendeKwakel)en

hettypeopvangwaarbinnenzijwerkzaamzijn(heledagopvang,halvedagopvang,voor-,

tussen-ennaschoolseopvang).

Nahetafnemenvanhetvierdeinterviewbleekhetverzadigingspunttezijnbereiktener

geennieuweinformatiemeeruitdeinterviewstekomen(Baarda,2009).Omdieredenis

beslotenhetvijfdeinterviewnietmeeraftenemen.

Vooreenvoorbeeldvaneenafgenomeninterviewwordtverwezennaarbijlagedrieinde

bijlagen.Hieriseenverbatimvaneeninterviewopgenomen.


3.3 MeetinstrumentenEnquêtes

Deenquêteisopgebouwduitachtvragenmetmeerderegeslotenantwoordcategorieën(zie

bijlagevijf).Naastdegeslotenantwoordcategorieëniserbijviervandeachtvrageneen

openantwoordcategorie‘anders,namelijk’opgenomen.

Deonderwerpendiedoormiddelvandeenquêtevragenaandeordekwamenzijn:binnen

welktypeopvangzijndepedagogischmedewerkerswerkzaam,hoeveelgescheidenouders

hebbenzijophungroep,watvoorsoortenconflictentussengescheidenouderskomenzij

tegenenhoegaanzijmetdezeconflictsituatiesom.Totslotisergeïnformeerdnaarde

behoefteaankennis/vaardighedenvandepedagogischmedewerkersendemanierwaarop

zijdezekennisen/ofvaardighedenaangebodenwillenkrijgen.

Interviews

Erisgebruikgemaaktvansemigestructureerdeinterviews.Voordesemigestructureerde

interviewsiseentopiclijstopgesteldwaarindevolgendeonderwerpenzijnopgenomen:

Hoeveelheidgescheidenoudersopdegroep,conflictsituatiesdiezichhebbenvoorgedaan,

hoevaakkomenconflictenvoor,hoeisergereageerdopconflicten,voldoendekennis/

vaardigheden,waaraanisernogbehoefteenopwelkemanierwillendepedagogisch

medewerkersdataangebodenkrijgen.

Begrip Dimensies Indicatoren

Conflictsituatiestussengescheidenouders

Manierenvankennisoverdracht

Conflictengerichtopelkaar

•Nietmeertegenelkaarpraten•Schreeuwend/vloekend communiceren•Verwijten•Zelfmedelijden

•Touwtrekkentussende kinderen•Hetgevoelgeventemoeten kiezentussenbeideouders•Slechtpratenoverdeandere ouder•Deeneouderuitsluiten (magbijv.hetkindniet ophalenofgeeninformatie)•Kindgebruikenalsmiddelom tecommuniceren•Teveeltoegevenaande kinderen(Spruijt&Kormos, 2010).

Ruzie’smetbetrekkingtotverdelingvangeld,huisenandereonroerendezaken

•Beleidsstuk•Nieuwsbrief•Handleiding•Werkinstructie

•Lezing•Themaavond

•Training•Scholing•Cursus

Conflictengerichtopdekinderen

Conflictengerichtopontroerendezaken

Schriftelijk

Verbaal

Fysiek


3.4 Data-analyseEnquêtes

Voorhetuitwerkenvandedatauitde100enquêtes,zijndefrequentiesvandeantwoorden

geteld.Dezefrequentieszijnterondersteuningintabellenencirkeldiagrammen

weergegeven.

Interviews

Deinterviewszijnuitgewerktdoormiddelvandegefundeerdetheoriebenadering(Baarda,

2009).Zozijndeinterviewseerstdoormiddelvaneenverbatimuitgewerktenvervolgens

gecodeerd.Hierbijzijndeinterviewseerstopengecodeerd,eniservandelabelseen

codeboomgemaakt.Vanuitdecodeboomzijn,doormiddelvanaxiaal,coderendelabels

onderbepaaldetermensamengevoegd.Totslotiserdoormiddelvanselectiefcoderen

geprobeerdomdezelabelsnogselectieverenconcreteronderteschalen.Eenoverzicht

vandeaxialecoderingistevindeninbijlagevier.

Deresultatenvanzoweldeinterviewsaldeenquêteszijntelezeninhethoofdstuk

resultaten.

3.5 Betrouwbaarheid en validiteitBijhetonderzoekzijn,opeenaselectewijze,100vandeintotaal200pedagogisch

medewerkersbijhetonderzoekbetrokken.Deze100pedagogischmedewerkerszijn

werkzaambinnendetwintigverschillendevestigingenvankinderopvangSolidoeen

werkzaambinnenallewerksoorten(heledagopvang,peuteropvang,voor-/tussen-en

buitenschoolseopvang).Zoisdesteekproefeenrepresentatieveafspiegelingvande

onderzoekspopulatiewatdebetrouwbaarheidvanderesultatenbevordert.

Devierinterviewsmetdepedagogischmedewerkerszijnéénopéénafgenomen.Zois

geprobeerdvoldoendevertrouwentecreërenzodatdegeïnterviewdenzichveiliggenoeg

voeldenomopentevertellenoverconflictsituatiestussengescheidenouders.Ookis

depedagogischmedewerkersverteld,datdegegevensuitzoweldeenquêtesalsde

interviewsvollediganoniemzullenwordenverwerkt.

Omdebetrouwbaarheidvandeenquêtevragentevergroten,isdeenquêtevoorafingevuld

doordepedagogenvandeafdelingPedagogiek&Kwaliteit.Zoisgechecktofdevragenen

deantwoordcategorieënduidelijkwaren.

Totslotisdebegripsvaliditeitzoveelmogelijkgewaarborgddoor,onderbouwdvanuitde

literatuur,totenquêtevragenenvoorgestructureerdeantwoordcategorieëntekomen(zie

bijlagevijfvoordeenquête).

RESULTATEN4

Voor het resultaten hoofdstuk is het

van belang kennis te hebben van de

veldonderzoekvragen. De deelvragen

die vanuit het veldonderzoek beantwoord

worden zijn:

• Hoe vaak worden pedagogisch

medewerkers geconfronteerd met

conflictsituaties tussen gescheiden

ouders?

• Met welke conflictsituaties hebben

pedagogisch medewerkers te maken

in de omgang met gescheiden ouders?

• Wat missen pedagogisch medewerkers

in hun handelingsrepertoire om

conflictsituaties tussen gescheiden

ouders adequaat op te lossen?

• Op welke wijze zouden aanvullende

kennis en vaardigheden volgens

de pedagogisch medewerkers

aangeboden moeten worden?

54 55 ResultatenResultaten

4.1 Resultaten enquêtesDeeerstevraagbinnendeenquêteheeftbetrekkingophettypeopvangwaarbinnende

pedagogischmedewerkerswerkzaamzijn.

Eenaantalpedagogischmedewerkerswerkenbinnenverschillendetypenopvangen

combinerenbijvoorbeeldbuitenschoolseopvangenpeuteropvang,ofvoor-/tussenschoolse

opvangmetbuitenschoolseopvang.

Uitdetabelisaftelezendat46vandepedagogischmedewerkersdiedeenquêtehebben

ingevuldwerkzaamzijnbinnendeheledagopvang.Zevenpedagogischmedewerkerszijn

werkzaambinnendevoorschoolseopvangenelfbijdetussenschoolse.Daarnaastzijn39

pedagogischmedewerkerswerkzaambijdebuitenschoolseopvangentotslot26bijde

peuteropvang/halvedagopvang.

4.1.1Gescheidenoudersenconflictsituaties

Devraagofpedagogischmedewerkersopdegroepkinderenhebbenwaarvanouders

gescheidenzijn,konmetjaofneebeantwoordworden.Wanneervoorjawerdgekozen,

warendekeuzemogelijkheden:minderdaneenkwartvandeouders,eenkwartvande

oudersofdehelftvandeouders.

Uitdecirkeldiagramblijktdat61procentheeftingevulddatzijkinderenmetgescheiden

oudersopdegroephebben,endatditpercentagekinderenminderdaneenkwartis.

Daarnaastheeftnegentienprocentvandepedagogischmedewerkersingevulddatzij

eveneenskinderenmetgescheidenoudersopdegroephebben,enditeenkwartvande

kinderenbetreft.Geenvandeondervraagdepedagogischmedewerkershebbeningevuld

datdehelftvandekinderenopdegroepgescheidenoudersheeft.Totslotheeftnogeens

twintigprocentvandepedagogischmedewerkersingevulddatkinderenwaarvandeouders

gescheidenzijnnauwelijksopdegroepvoorkomen.

Antwoordcategorieën Aantalpedagogischmedewerkers

Heledagopvang 46

Voorschoolseopvang 7

Tussenschoolseopvang 11

Buitenschoolseopvang 39

Peuteropvang/Halvedagopvang 26

Vraag 2: Heb je als pedagogisch medewerker kinderen

op de groep waarvan de ouders gescheiden zijn?

Ja,vandeoudersis..minderdaneenkwartgescheiden

eenkwartgescheiden

dehelftgescheiden

nee,ditkomtsporadischvoor

61%19%

20%


Opdevraagofdepedagogischmedewerkersinhundagelijkswerkweleens

geconfronteerdzijnmetconflictsituatiestussengescheidenouderskwamernaarvoren

dattweeprocentvandepedagogischmedewerkershierwekelijksmeetemakenhebben.

Drieprocentvandepedagogischmedewerkersconcluderendatditmaandelijksgebeurt.

Daarnaastzegt15procentpedagogischmedewerkersdatdithalfjaarlijkshetgevalisen38

procentvandepedagogischmedewerkersgevenaandatditjaarlijksgebeurt.Hetgrootste

gedeeltevande100ondervraagdepedagogischmedewerkers,namelijk44procent,geven

echteraandatditniethetgevalis.

4.1.2Soortenconflictenenreacties

Devierdeenquêtevraaghadbetrekkingopdesoortenconflictendiepedagogisch

medewerkerstegenkomeninhundagelijkswerk.Dezevraagisalleeningevulddoorde56

pedagogischmedewerkersdiezeggenconflictsituatiestussengescheidenouderstegen

tekomen.Bijdezevraagwashetmogelijkommeerdereantwoordenaantekruisen.De

uitkomstenvandeantwoordenzijnvoorhetoverzichtineentabelgezet.

Vande56pedagogischmedewerkershebbener50ingevulddatzijweleenservarendat

éénvandeoudersnegatiefspreekttegenhetkinden/ofdepedagogischmedewerkerover

deandereouder.Daarnaasthebben38pedagogischmedewerkersingevuld,datéénvan

deoudershetkindvandeandereoudernietmagophalenvandeopvang.Enhebben25

pedagogischmedewerkersingevuld,datéénvandeoudersaangeeftdatdeandereouder

geeninformatieoverhetkindmaghebben.Deoverigeantwoordenzijnaftelezeninde

tabel.Naastdezeantwoordenzijnerooknogvierantwoordengegevenonder‘anders

namelijk’.Deantwoordendiehierzijngegevenbevattentermenals:kindonderbegeleiding

zien,probleemkwijtwillen,bedreigendovergekomen,controlerenvandeandereouder.

Vraag 3: Ben je in je dagelijks werk wel eens geconfronteerd

met conflictsituaties tussen gescheiden ouders?

Ja,ikhebhier..wekelijks..meetemaken

maandelijks

halfjaarlijks

jaarlijks

Nee,jekuntdoornaarvraag6

38%

42%

15%

3%2%

Eénvandeouders…


spreekttegenhetkinden/ofdepedagogischmedewerker 50negatiefoverdeandereouder

probeertmijalspedagogischmedewerkerinformatieaande 11andereouderdoortelatenspelen

geeftaandatdeandereoudergeeninformatieoverhet 25kindmaghebben

maghetkindvandeandereoudernietophalenvandeopvang 38

komtintimiderendover(bijvoorbeeldmeteisenenproblemen 2metbetrekkingtotdescheiding)

Andersnamelijk:

•Ouderkwamopdevestiginglangsomhetkindtezien,terwijlditvandeandereouderniettoegestaanwas.•Ouderswildenhunprobleemevenkwijt.•Ouderkwambedreigendover.•Ouderbeldetercontroleofdekinderendoordeandereouderdaadwerkelijkwarengebracht.


Invraagvijfisaandepedagogischmedewerkersgevraagdopwelkemanierzijopde

conflictsituatiestussengescheidenoudershebbengereageerd.Dezevraagiseveneens

alleeningevulddoorde56pedagogischmedewerkersdiezeggenconflictsituatiestussen

gescheidenouderstegentekomen.Vande56pedagogischmedewerkersgevener49aan

datzijnietzijnmeegegaanindeconflictentussengescheidenouders.Negenpedagogisch

medewerkershebbendeouderopzijnwettelijkerechtengewezenennogeensacht

pedagogischmedewerkershebbengereageerddooraandewensvandeoudertevoldoen.

Bijdezevraagzijnereengrootaantalantwoordeningevuldonderdeantwoordcategorie

‘andersnamelijk’.Hieronderkomentermenterugals:luisteren,aanhoren,meevoelend

enbegrijpendzijn,deouderzijnverhaallatendoen,geenpartijkiezenenpolitieen

leidinggevendeinschakelen.

4.1.3Kennisenvaardighedenpedagogischmedewerkers

Inenquêtevraagzesisaandepedagogischmedewerkersdevraaggesteldofzijzelf

hetideehebbendatzeinkennisen/ofvaardighedenmeernodighebbenommet

conflictsituatiesomtegaan.Dezevraagisdooralle100pedagogischmedewerkers

ingevuldenbijdezevraagkonmaaréénantwoordcategoriewordeningevuld.Daaromzijn

deantwoordenvandezevraagvoorhetoverzichtineencirkeldiagramgeplaatst.

Uitvraagzeskomtnaarvorendat43procentvandepedagogischmedewerkershebben

hetideehebbeninkennisen/ofvaardighedenmeernodigtehebben.Vandepedagogisch

medewerkersheeft57procentingevulddatzijnietmeerkennisen/ofvaardighedennodig

hebbenommetconflictsituatiestussengescheidenoudersomtegaan.

Ikhebgereageerddoor...


aandewensvandeoudertevoldoen 8

deouderopzijnwettelijkerechtentewijzen 9

nietmeetegaanindeconflictentussenouders 49

Andersnamelijk:•Adviesgeven.•Politiegebeld,leidinggevendeerbijgeroepen.•Begriptonen.•DeouderzijnverhaallatendoenIIIIIII•Begriptonen,meevoelendenbegrijpendzijnII•Ouderduidelijkmakendatwijgeenpartijkiezen,maarwettelijkerechtenrespecteren.II

Vraag 6: Heb je het idee dat je in kennis en/of vaardigheden meer nodig

hebt om met conflictsituaties tussen gescheiden ouders om te gaan?

Ja

Nee,jekuntdoornaarvraag857%

43%


Vraagzevenisalleeningevulddoorde43pedagogischmedewerkersdiebijdevraag

zeshebbeningevulddatzijhetideehebbeninkennisen/ofvaardighedenmeernodigte

hebben.Zohebben31pedagogischmedewerkersingevulddatzijkennisoverrechtenvan

deoudersnaeenscheidingmissen;30pedagogischmedewerkershebbeningevulddat

zijkennisenvaardighedengerichtopgespreksvoeringmetdeoudermissen.Hierbijwordt

zichtbaardateengrootgedeeltevandepedagogischmedewerkersvoorbeideantwoorden

hebbengekozen.

Daarnaastisdooréénvandepedagogischmedewerkersingevuldonder‘andersnamelijk’

datdepedagogischmedewerkerbehoefteheeftaandekennisvanderechtenvan

pedagogischmedewerkers.Ookwildezepedagogischmedewerkerweteninhoeverre

ermeegegaankanwordenindeeisenvandeoudersenwelkedocumentenzijnhiervoor

nodig.

Delaatstevraagvandeenquêteheeftbetrekkingopdemanierwaaroppedagogisch

medewerkersdekennisen/ofvaardighedenaangebodenwillenkrijgen.Dezevraagisdoor

allepedagogischmedewerkersingevuldenzijhaddenhierbijdemogelijkheidommeerdere

antwoordenintevullen.

Door24vandepedagogischmedewerkersisingevulddatzijovervoldoendekennisen

vaardighedenbeschikken.Door58pedagogischmedewerkersisdaarentegeningevulddat

zijbehoeftehebbenaaneenbeleidsstukwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomen.

Tenslottegeven35pedagogischmedewerkersaandatzijbehoeftehebbenaankennisen/

ofvaardighedendoormiddelvaneentrainingwaaringelegenheidisomteoefenenmet

situaties.

Daarnaastzijnbijdezelaatstevraagookeenaantalantwoordengegevenonderde

antwoordcategorie‘andersnamelijk’.Deantwoordendiehierzijngegevenhebben

betrekkingop:wanneerhetéénenkelkindmetconflictsituatiestussengescheiden

oudersbetreftkanditbesprokenwordeninhetwerkoverleg,daarnaastiserbehoefteaan

informatiediejemeekuntgevenaanouders,wordteraangegevendatelkesituatieanders

blijfteneenlezingofartikeloverbepaaldesituatieszinvolkanzijn.

Ikmis...


kennisoverderechtenvanoudersnaeenscheiding 31

kennisenvaardighedengerichtopgespreksvoeringmetdeouder 30(bijvoorbeeldwanneereenoudernegatiefpraatoverdeandereouder,ofdatergeëistwordtdatdeandereoudergeeninformatiemaghebben)

Andersnamelijk:•Rechtenvanpedagogischmedewerkers.Inhoeverrekunjemeegaanmeteisenvanouder(s)? Welkedocumentenhebbenwedaarvoornodig?


Nietvantoepassing,ikbeschikovervoldoendekennisen 24vaardigheden

Kennisdoormiddelvaneenbeleidsstukwaarinwettelijke 58bepalingenstaanopgenomen

Kennisen/ofvaardighedendoormiddelvaneentraining, 35waaringelegenheidisomteoefenenmetsituaties

Andersnamelijk:•Alshetom1kindgaatgoedbesprekeninwerkoverleg.•Eventueelineenwerkoverlegbespreken.•Informatiediejeoudersmeekangeven.•Elkesituatieisweeranders.•Lezingofartikeloverbepaaldesituaties.


4.2 Resultaten interviews4.2.1Gescheidenouders

Uitdevierafgenomeninterviewsisgebleken,datbijdrievandevierpedagogisch

medewerkersminderdaneenkwartvandekinderengescheidenoudersheeft.Ditisbijde

tweepedagogischmedewerkersvandeheledagopvangendepedagogischmedewerker

vandepeuteropvanghetgeval.Depedagogischmedewerkervandebuitenschoolse

opvanggafdaarentegenaandatzo’nveertigprocentvandeoudersopdegroep

gescheidenis.

Naastscheidingengeeftdezepedagogischmedewerkerookaantemakentehebbenmet:

‘Samengestelde gezinnen, die hebben dan zelf niet te maken met dat ouders gescheiden

zijn maar krijgen wel te maken met het eerdere huwelijk van ouders, dat komen we hier ook

wel tegen’.

4.2.2Soortenconflicten

Depedagogischmedewerkervandebuitenschoolseopvanggeeftaandaternauwelijks

conflictenplaatsvinden.Welishetsomshetgevaldatéénvandeoudershetkindnietop

magkomenhalen,omdatdezehetgezagnietheeft.Maarditisgoedgeregeld,waardoor

zijnooitheeftmeegemaaktdatdeouderzondergezagtochhetkindkomthalen.Deandere

driepedagogischmedewerkersvandeheledagopvangenpeuteropvanggevenaanwel

eensconflictenteervaren.Zogeeftéénvandepedagogischmedewerkersaandatzehet

lastigvindtdatoudersweinigvertellenenzezelfdoormiddelvaninteressetonenenvragen

achterinformatiemoetkomen.Eenanderepedagogischmedewerkervertelt:

‘Het meeste is dat papa en mama niet meer met elkaar praten, elkaar tegen elkaar

uitspelen en dat ze allebei hele andere verhalen vertelden’.

Daarnaastheeftéénpedagogischmedewerkerweleenservarendatoudersopdestoep

voordeopvangruziestondentemaken,waarzelfsdepolitieaantepasmoestkomen.

Andereconflictendiezichhebbenvoorgedaanzijn:Oudersdienietmeermetelkaar

communiceren,negatiefoverelkaarpratenofpedagogischmedewerkersproberenuitte

spelentegendeandereouder.Pedagogischmedewerkerservarenveelaldatdekinderen

ertussenkomentezitten.

Totslotgeventweevandepedagogischmedewerkersaandaterweleensextreme

gevallenhebbenplaatsgevondenwaarbijeenouderonderdedrugszijnkindkwamhalen

eneenoudernaardealcoholrook.

4.2.3Reactiesvanpedagogischmedewerkersopconflictsituaties

Pedagogischmedewerkersgevenaanopdesituatiesverschillendgereageerdtehebben.

Daarbijwordtaangegevendatiederesituatieandersisendaaromeenandereaanpak

vergt,ditisvolgenshenookprecieswatdezesituatieszolastigmaken.

Pedagogischmedewerkerswijzenoudersophunrechtelijkegezagwanneerhetover

hetwelofnietmogenophalenvanhetkindgaat.Daarnaastgevendepedagogisch

medewerkersaandatzijveelgesprekkenhebbengevoerdmetdeouders.Ditom

meerinformatietekrijgenoverdesituatiethuis.Bijmoeilijkesituatieswordtveelalhulp

ingeroepenvandevestigingsmanager,ofvandemedewerkersvandeafdelingPedagogiek

&Kwaliteit.Ditblijktookuiteencitaatvanéénvandepedagogischmedewerkers:

‘We bespreken sommige situaties ook met elkaar in team overleggen, hier zit onze

vestigingsmanager bij en sommige situaties waar wij niet uitkomen bespreekt zij weer met

de afdeling Pedagogiek & Kwaliteit, zodat we te weten komen hoe we moeten handelen’.

Wanneersituatiesuitdehanddreigdentelopenenpedagogischmedewerkerszichniet

meerveiligvoelden,hebbenzijhulpingeroepenvandeachterwachten/ofdepolitie.

Deachterwachtisiemanddieparaatstaatvoordevestigingwanneereenaantal

medewerkersalnaarhuiszijn.

Totslot,gevendepedagogischmedewerkersaanveelaanverslagleggingtedoen.Door

middelvanverslagleggingwordteendossieropgebouwdenallebelangrijkegebeurtenissen

opgeslagen.Zokunnendezesituatiesteruggepaktwordenbijteamoverleggenofkaneen

collegadiebijvoorbeeldnietwerkzaamwastochopdehoogtewordengebrachtvande

situatie.


4.2.4Scheidingskinderen

Allevierdepedagogischmedewerkersgevenaandatscheidingskinderenopdegroep

opvalleninhungemoeden/ofgedrag.Zogevenpedagogischmedewerkersaandatze

dezekinderenstillervindendannormaal,ofdatdezekinderenzelfshelemaalnietpraten.

Daarnaastkunnenzemoeofteruggetrokkenzijnenvindenpedagogischmedewerkershun

stemminglastigtepeilen.Ookhebbenzichsituatiesvoorgedaanwaarbijkinderenmeer

huildendangewoonlijk,nietwildeslapen,weerinhunbroekbegonnenteplassenenzelfs

lasthaddenvanhuiduitslag.Zozegtéénpedagogischmedewerkerletterlijk:

‘Het kind was erg teruggetrokken en stil, sprak en sliep bijna niet, plaste bijna altijd in zijn

broek had allerlei vormen van uitslag en was gewoon niet happy. Het was echt een heel

ongelukkig kind’.

Naastdezeopvallendhedengerichtophetkindzelf,zijnerookandereopvallendheden.

Zovertelteenpedagogischmedewerkerdateenkindwiensoudersinscheidinglagen

anderekinderenbegonteduwenofslaan.

4.2.5Behoeftenkennisenvaardigheden

Wanneererindeinterviewswordtgevraagdnaardebehoeftenvandepedagogisch

medewerkersdangevenallevierdepedagogischmedewerkersaandatzijbehoefte

hebbenaankennisen/ofvaardigheden.Éénvandepedagogischmedewerkersgeeftaan:

‘Ik denk dat duidelijke richtlijnen voor ons belangrijk zijn, wat mogen we uiteindelijk wel en

wat niet. Het geeft houvast, zo van dit zijn regels, dit is ons beleid en hier moeten wij ons

aan houden’.

Daarnaastzijneronderanderevragengesteldover;metwieoverlegdmagwordenin

verbandmetdeprivacyregelingenwiegebeldkanwordenalsdevestigingsmanager

nietaanwezigis.Wanneererwordtdoorgevraagdblijkenookallevierdepedagogisch

medewerkersbehoeftetehebbenaaneentraining.Éénvandepedagogischmedewerkers

geeftaandatditeenkeuzeonderdeelkanzijn.

Tweeanderepedagogischmedewerkersbenadrukkenanderelastigesituaties,waarin

oudersonderinvloedvandrank/drugshunkindkomenhalen,diemeegenomenkunnen

wordenineentraining.Zogeeftdemedewerkervandeheledagopvangaan:

‘vooral die uitzonderlijke situaties, net als bijvoorbeeld agressie of ouders met bijvoorbeeld

een alcoholwalm, hoe reageer je daarop, hoe handel je, dat mag best wel eens geoefend

worden’.

Gespreksvaardighedenzijneenbelangrijkonderdeelbijpedagogischmedewerkers.Punten

dieterugkomenzijnbijvoorbeeldeentrainingmetvoldoenderuimtevooreigeninbrengom

doormiddelvanrollenspellenteoefenen.Tevensgeeftéénpedagogischmedewerkeraan:

‘Ik denk dat we heel veel aan zo’n training kunnen hebben, maar dan wel echt van iemand

van buiten Solidoe’. Daarnaast vraagt één pedagogisch medewerker om een hand-out van

de training zodat zij belangrijke punten later nog eens na kan lezen.

DISCUSSIECONCLUSIE &5

In het hoofdstuk conclusie & discussie

wordt er vanuit het veldonderzoek

antwoord gegeven op de deelvragen. Deze

antwoorden vormen tezamen het antwoord

op de hoofdvraag, namelijk:

“Welke behoefte aan kennis en

vaardigheden hebben pedagogisch

medewerkers van kinderopvang Solidoe

in de omgang met conflictsituaties

tussen gescheiden ouders?”

Tot slot wordt het onderzoek kritisch

geëvalueerd en worden de mogelijke

vervolgstappen voor de organisatie

uiteengezet.

68 69 Conclusie & discussieConclusie & discussie

5.1 Conclusie deelvragen veldonderzoekDeelvraag1:“Hoevaakwordenpedagogischmedewerkersgeconfronteerdmet

conflictsituatiestussengescheidenouders?”

UithetonderzoekbinnenkinderopvangSolidoeblijktdat,gemiddeld,minderdaneen

kwartvandekinderengescheidenoudersheeft.Ditkomtovereenmetdelandelijkecijfers

waarinwordtgestelddatéénopdezeskindereneenscheidingvanoudersmeemaakt

(CentraalBureauvoordeStatistiek,2013).Ruim58%vandeondervraagdepedagogisch

medewerkersgeeftaanweleensinaanrakingtezijngeweestmetconflictsituatiestussen

gescheidenouders.Inmeerdan90procentvandegevallenwordendepedagogisch

medewerkersjaarlijksofhalfjaarlijksmetconflictsituatiestussengescheidenouders

geconfronteerd.

Deelvraag2:“Metwelkeconflictsituatieshebbenpedagogischmedewerkerstemaken

indeomgangmetgescheidenouders?”

Vandepedagogischmedewerkersgeeft90procentaandatéénvandeoudersnegatief

spreektoverdeandereouder.Daarnaastblijktookdatmeerdandehelftvande

pedagogischmedewerkersaangevendateenkindslechtsdooréénvandeoudersmag

wordenopgehaalden/oféénvandeoudersgeeninformatieoverhetkindmaghebben.

Dezeconflictenkomenovereenmetdebeschrevensituatiesinhethandboekvoor

beroepskrachtendiemetscheidingskinderentemakenhebbenvanSpruijtenKormos

(2010).Andereconflictendiebinnenhetonderzoekwordengenoemdzijn:oudersdieniet

communicerenoverwaterthuisgebeurt,oudersdienietmeermetelkaarcommuniceren

enoudersdieallebeiandereregelsstellen.Uitdeinterviewsisnaarvorengekomendat

pedagogischmedewerkersaandezekinderenmerkendatzijstillerzijn,meerhuilen,niet

willenslapen,weerinhunbroekplassen,lasthebbenvanhuiduitslagen/ofanderekinderen

slaan(ziebijlageviervoordeaxialecodering).Somskomenerheftigeconflictenvoor,

bijvoorbeeldoudersdieruziemakenbijdekinderopvangofeenouderdieonderinvloedvan

dranken/ofdrugsdekinderenkomthalen.

Deelvraag3:“Watmissenpedagogischmedewerkersinhunhandelingsrepertoireom

conflictsituatiestussengescheidenoudersadequaatoptelossen?”

Uitdeenquêtevragenkomtnaarvorendatminderdandehelft(43)vandepedagogisch

medewerkersbehoefteheeftaanextrakennisen/ofvaardighedenindeomgangmet

conflictsituatiestussengescheidenouders.Vandezepedagogischmedewerkersgeven

31pedagogischmedewerkersaandatzijbehoeftehebbenaankennisgerichtopde

rechtenvanouders/medewerkers.UitSpruijtenKormos(2010)enJanssen(2011)blijkt

datkennisoverrechtenvanoudersenjeugdrechtbelangrijkisvoorberoepskrachten

diemetechtscheidingenscheidingskinderentemakenhebben.Dekennisdientvoor

depedagogischmedewerkershouvasttebiedendoormiddelvanbeleidmetduidelijke

handelingsrichtlijnen.Daarnaasthebbennogeens30pedagogischmedewerkersingevuld

datzijbehoeftehebbenaankennisenvaardighedengerichtopgespreksvoering.Uit

OomkesenGarner(2008)enLangedijk(2010)blijkthetbelangvanderolvande

professionalingespreksvoeringendedaarbijkomendegespreksvaardigheden.

Eenaantalpedagogischmedewerkersheeftvoorbeidenantwoordcategorieëngekozen.

Ookkomteruithetonderzoeknaarvorendatwanneerpedagogischmedewerkersover

onvoldoendekennisbeschikkenzijdehulpinschakelenvandevestigingsmanager.

Wanneerdevestigingsmanagerdezevraagnietkanbeantwoorden,wordterhulp

ingeschakeldvandepedagogenvandeafdelingPedagogiek&Kwaliteit.


Deelvraag4:“Opwelkewijzezoudenaanvullendekennisenvaardighedenvolgensde

pedagogischmedewerkersaangebodenmoetenworden?”

Vandepedagogischmedewerkersdieindeenquêtesaangevenbehoefteaankennis/

vaardighedenindeomgangmetgescheidenoudersinconflictsituatiestehebben,geven

58medewerkersdevoorkeuraankennisdoormiddelvaneenbeleidsstukwaarinwettelijke

bepalingenstaanopgenomen.Eenbeleidsstukwordtalshandigervarenomdatditerbij

gepaktkanwordenopdemomentenwanneereenconflictsituatietussengescheiden

ouderszichvoordoetenzijinformatiewillenopzoeken.Daarnaastgevennogeens35

pedagogischmedewerkersaaneentrainingtewillen,waaringeoefendkanwordenmet

praktijksituaties.Uitdeinterviewsblijktdathetvolgenvaneentrainingalskeuzeonderdeel

gegevenkanworden.Ondanksdatmeerdandehelftvandeondervaagdepedagogisch

medewerkersaangegevenheeftgeenextrabehoeftetehebbenaaneentraining,

lijkthetaanbiedenvaneentrainingtochzinvol.Demotiveringhiervooris,dater

vraagtekensgezetkunnenwordenbijdedaadwerkelijkekennisenvaardighedenvande

pedagogischmedewerkerseninhoeverrezijhandelingsbekwaamzijn.

5.2 Conclusie hoofdvraagDehoofdvraagvanhetonderzoek:“Welkebehoefteaankennisenvaardighedenhebben

pedagogischmedewerkersvankinderopvangSolidoeindeomgangmetconflictsituaties

tussengescheidenouders?”

Uithetonderzoekisnaarvorengekomendatmeerdandehelftvandepedagogisch

medewerkersgeenbehoefteheeftaanextrakennisen/ofvaardighedenindeomgang

metgescheidenouders.Zokomenconflictsituatiesbijdezepedagogischmedewerkers

opdegroepenmindervoorenwordterdoorhenvoorconflictsituatiesuiteindelijkaltijd

weleenoplossinggevonden.Ietsminderdandehelftvandepedagogischmedewerkers

heeftwelbehoefteaanextrakennisen/ofvaardigheden.Zogeefthetmerendeelvandeze

pedagogischmedewerkersaan,behoeftetehebbenaankennisdoormiddelvaneen

beleidsstukwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomen.Erisooknaarvorengekomen

dateenbeleidsstukindeomgangmetconflictsituatiestussengescheidenoudersjuridische

richtlijnendienentebevattenenzodoendehouvastkanbieden.Hierbijkanverwezen

wordennaardeliteratuurvanSpruijt&Kormos(2010).

Zodienterinnaarvorentekomenwatdewettelijkebepalingenzijn,watpedagogisch

medewerkersjuridischwel/nietmogen,metwieeroverlegdmagwordenenwieergebeld

kanwordenalsdevestigingsmanagernietaanwezigis.Erzullenookorganisatiebrede

afsprakengemaaktdienentewordenoverdealgemeneomgangmetconflictsituaties.

Eenderdevandepedagogischmedewerkersgeeft,naastdebehoefteaaneenbeleidsstuk,

behoeftetehebbenaaneentrainingwaaringeoefendkanworden.Dezetrainingzou

volgensdepedagogischmedewerkersfacultatiefaangebodenmoetenworden,waarbij

medewerkerszichkunneninschrijven.Hierbijishetvolgensdepedagogischmedewerkers

vanbelangdatdetrainingwordtgegevendooreenprofessionalmetpraktijkervaring.

Uithetonderzoekblijktverderdatpedagogischmedewerkersgescheidenoudershebben

meegemaaktdieonderinvloedvandrank/drugsdekinderenkwamenhalen.Tevenslijkthet

demedewerkerszinvolomineentrainingdekoppelingtemakennaardezeuitzonderlijke

situaties.Depedagogischmedewerkerswillen,zoalsblijktuithetonderzoek,graagweten

opwelkemanierzijkunnenofmoetenreageren/handelenenzienbinneneentrainingde

mogelijkheidteoefenen.

5.3 OnderzoeksevaluatieWanneererkritischnaarhetonderzoekwordtgekeken,wordenereenaantal

verbeterpuntenzichtbaar.Ditkunnenookweldekritischekanttekeningenwordengenoemd.

Hieronderwordendezekritischekanttekeningenstukvoorstuknadertoegelicht.

Algemeenheidenquêtes

Aanhetafnemenvanschriftelijkeenquêteszitteneenaantalvoordelen.Zokosthetinzijn

algemeenheidweinigtijd,geldenishetookanoniemerdandatermondelingdataworden

verzameld(Baarda,2009).Naastdevelevoordelenvanschriftelijkeenquêteszittener

ookeenaantalnadelenaan.Zoisnooitgeheelzekerofderespondenten(inditgevalde

pedagogischmedewerkers)devragenzohebbenopgevatzoalszeookdaadwerkelijk

bedoeldzijn.DoordeafdelingPedagogiek&Kwaliteitdevragenlijstalsproefafnameinte

latenvullenisgeprobeerddevragenenantwoordennogmaalstecheckenenzodoendede

betrouwbaarheidtevergroten.


Afnemenenquêtes

Demogelijkenon-responsiszoveelmogelijkgeprobeerdintebeddendoorzelfstandig

langsdevestigingentegaan,endepedagogischmedewerkersteverzoekende

vragenlijstendirectintevullen.Zokondendeingevuldevragenlijstendirectmeeterug

genomenworden.Omdatdepedagogischmedewerkersisverzochtdeenquêtesdirectin

tevullen,ishetmogelijkdathetinvulleninhaastheeftplaatsgevonden.Dezeindrukwerd

eenaantalmalengewekttoendoordepedagogischmedewerkerswerdgevraagdofde

vragenlijstennietopeenandermomentgeretourneerdkondenworden.Gevolgenvanhet

directinlatenvullenvandeenquêteskunnenzijndatdepedagogischmedewerkersde

vragentesnelhebbengelezen,ofzondervoldoendenatedenkendeantwoordenhebben

ingevuld.Ditkanvaninvloedzijngeweestopdebetrouwbaarheidvanhetonderzoek.

Enquêtevragen

Wanneererkritischgekekenwordtnaardeenquêtevragenkaneenkanttekeningworden

gezetbijdeformuleringvandevragenzesenacht.Ditomdatdeantwoordenvandeze

vragenenigediscrepantievertonen.Erzijnpedagogischmedewerkersgeweestdie

aangegevenhebbengeenextrakennisen/ofvaardighedennodigtehebbenbijhetomgaan

metconflictsituatiestussengescheidenouders,maarvervolgenswelhebbeningevuld

behoeftetehebbenaaneentrainingofbeleidsstuk.Mogelijkhebbenzijdeeerderevraag

nietgoedbegrepen.

Ookkanhetzozijndatdezepedagogischmedewerkersdenkendatzijnietmeernodig

hebbeninkennisen/ofvaardighedenmaareenbeleidsstukoftrainingwelalshandigzien,

bijvoorbeeldomdatjediteraltijdbijkuntpakkenalseensituatiezichvoordoetofjeextra

kennisbiedt.Omachterdezeinformatietekomen,zouditverderonderzochtdienente

worden.

Afnemeninterviews

Achterafblijktdatbijhetafnemenvandeinterviewsermeeropenvragengesteldhadden

kunnenworden.Bijhetuittypenvandeverbatimsisgeblekendatermeerderemalen

geslotenvragenzijngesteldwaardoordeinterviewertesturendisgeweest.Ditkande

betrouwbaarheidvanhetonderzoekhebbenbeïnvloed.Desondankszijndeverkregendata

voldoendebruikbaar,aangeziendegegevensvanuitdeenquêtesendeinterviewsalsnog

metelkaarinverbandkondenwordengebracht.

Wanneereerstdeinterviewsafzoudenzijngenomen,haddezeinformatiealsextrakennis

bijkunnendragenaandetotstandkomingvandeenquêtevragenendevoorgestructureerde

antwoordcategorieën,waardooranderevragengesteldhaddenkunnenworden.Een

voorbeeldhiervanisdattweevandevierpedagogischmedewerkersgedurendede

interviewsaangevengescheidenouderstehebbengehaddieonderinvloedvandrank/

drugsdekinderenkwamenhalen.Vanuitdeenquêteszijngeenantwoordengekomenmet

betrekkingtothetonderinvloedzijnvandrank/drugsvanouders.Ditishetresultaatvan

hetnietvoorhandenhebbenvandezerelevanteinformatiewaardooreenopditonderwerp

betrekkinghebbendevraagnietgesteldkonworden.

5.4 Mogelijk vervolg voor de organisatie

Terafsluitingvanditonderzoekwordtergekekennaardemogelijkevervolgstappenvoor

kinderopvangSolidoe.Erwordteenadviesrapportopgesteldvoordeorganisatie.Indit

adviesrapportzaleenopzetvaneenbeleidsstukindeomgangmet(conflictsituatiestussen)

gescheidenouderswordengemaakt.Daarnaastwordtergekekenwatdemogelijkheden

zijnmetbetrekkingtothetlatenaansluitenvaneentraining.Alshetzinvolblijkttezijn

omeentrainingaantebieden,dankandeorganisatieervoorkiezendepedagogisch

medewerkersen/ofdevestigingsmanagersverdertescholen.

BIJLAGEN

76 77 Bijlage 1Bijlage 1

Bijlage 1: Literatuurlijst

AlgemeenMeldpuntKindermishandeling.(2013).Kindermishandeling.

Verkregenop:14maart,2014,vanhttp://www.amk-nederland.nl/over-amk/.

Amato,P.R.(2001).Childrenofdivorceinthe1990’s:Anupdateofthe

Amato&Keithmeta-analysis.JournalofFamilyPsychology,15(3),355-370.

Amato,P.&Keith,B.(1991). Parentaldivorceandthewell-beingofchildren:Ameta-

analysis.PsychologicalBulletin,110,26-46.

Baarda,B.(2009).Ditisonderzoek!Handleidingvoorkwantitatiefenkwalitatiefonderzoek.

Groningen/Houten,TheNetherlands:NoordhoffUitgevers.

Bernet,W.,Boch-Galgau,W.von,Baker,A.J.L.,&Morrison,S.L.(2010). Parental

Alienation,DSM-V,andICD-11.TheAmericanJournalofFamilyTherapy,38,76-187.

Boszormenyi-Nagy,I.(2000).Grondbeginselenvandecontextuelebenadering.

Haarlem,Nederland:DeToorts.

Bronfenbrenner,U.(1992).Ecologicalsystemstheory.In:R.Vasta(ed.),Sixtheoriesof

childdevelopment:Revisedformulationsandcurrentissues.Kinsley,London.

CentraalBureauvoordeStatistiek.(2013).Huwelijksontbindingen;doorechtscheidingen

dooroverlijden.Verkregenop:13februari,2014,van

http://statline.cbs.nl/StatWeb/publication/?VW=T&DM=SLNL&PA=37425ned&D1=3-

9&D2=0,10,20,30,40,50,58-l&HD=120104-1512&HDR=G1&STB=T.

Ex,C.(2007).Opvoeden,watkunje?

Amsterdam,Nederland:UitgeverijWereldbibliotheekbv.

Gardner,R.A.(1992).Theparentalalienationsyndrome:aguideformentalhealthandlegal

professionals.Cresskill:CreativeTherapeutics.

Geurts,E.,Chênevert,C.&Anthonijsz,I.(2009).Teweiniggespecialiseerdehulpbij

moeizamescheiding.JeugdenCo/kennis,03,30-43.

Glenn,N.D.&Marquardt,E.(2006).Howgoodisthe‘gooddivorce’forthechildrenof

divorce?PaperpresentedattheInternationalConferenceonChildrenandDivorce,24July

2006,UniversityofEastAnglia,Norwich,UK.

Goeke-Morey,M.C.,Cummings,M.&Papp,L.M.(2007).Childrenandmaritalconflict

resolution:Implicationsforemotionalsecurityandadjustment.JournalofFamily

Psychology,21(4)744-753.

Graaf,de,A.(2005).Scheiden:motieven,verhuisgedragendeaardvandecontacten.

Verkregenop:16maart,2014vanhttp://www.cbs.nl/NR/rdonlyres/D7F31A5F-FD10-40E1-

A38E-1EFD8918A6B8/0/2005k4b15p039art.pdf.

Groenhuijsen,L.&Quik,N.(2013).Dewetcreëerdevechtscheidingen.

NRCHandelsblad,23November2013.

Hemels,I.(2013).Vechtscheidingen.Jeugdzorgtebegripvolvoorruziëndeouders.

JeugdenCo,jaargang7(6),10-14.

Hetherington,E.M.&Kelly,J.B.(2002).ForBetterorforWorse.NewYork:W.W.Norton&

Company.

Ince,D.(2013).Watwerktbijechtscheidingen?

Verkregenop:19maart,2014,vanhttp://www.nji.nl/nl/%28311053%29-nji-

dossierDownloads-Watwerkt_scheiding.pdf.

78 79Titel hoofdstuk Bijlage 1

Janssen,L.(2011).Jeugdrechtbegrepen.

DenHaag,Nederland:Boomjuridischeuitgevers.

Jeugdengezin.(2009).Uitelkaar…Endekinderendan?

Verkregenop:13februari,2014,vanhttp://www.rijksoverheid.nl/documenten-en-publicaties/

brochures/2009/03/10/uit-elkaar-en-de-kinderen-dan.html.

Johnston,J.R.(2006).Thepsychologicalfunctioningofalienatedchildrenandtheirparents

incustodydisputingfamilies:aprogramofresearch.PaperpresentedattheInternational

ConferenceonChildrenandDivorce,24-27July2006,UniversityofEastAnglia,Norwich,UK.

Kinderombudsman,de.(2014).Vechtendeouders,hetkindindeknel.verkregen

op:31maart,2014,vanhttp://www.dekinderombudsman.nl/ul/cms/fck-uploaded/

KOM003.2014Kinderombudsmanadviesrapportvechtscheidingen.pdf.

Kinet,M.(2010).Parentificatie:alshetkindtesnelouderwordt.

Apeldoorn,Nederland:GarantUitgevers.

Langedijk,A.(2010).Communicerenmetouders?Maakerwerkvan!

Amsterdam,Nederland:UitgeverijSWP.

NederlandsJeugdInstituut.(2014).Wetbevorderingvoortgezetouderschapenzorgvuldige

scheiding.Verkregenop:14maart,2014,vanhttp://www.nji.nl/Wet-bevordering-voortgezet-

ouderschap-en-zorgvuldige-scheiding.

Oomkes,F.,Garner,A.(2008).CommunicerenContactmaken,houdenenverdiepen.

Amterdam/Meppel,Nederland:UitgeverijBoomOnderwijs.

Peer,van,C.(2007).Deimpactvaneen(echt)scheidingopkinderenenex-partners.

Brussel,België:StudiedienstvandeVlaamseRegering.

Sandler,I.,Miles,J.,Cookston,J.&Braver,S.(2008).Effectsoffatherandmother

parentingonchildren’smentalhealthinhigh-andlow-conflictdivorces.FamilyCourt

Review,Vol.46(2),282-296.

Singer,E.,Kleerekoper,L.(2009).Pedagogischkaderkindercentra0-4jaar.

Amsterdam,Nederland:Elseviergezondheidszorg.

Spruijt,A.P.(2005).Ouderlijkescheidingendegevolgenvoorkinderen.

TijdschriftvandeVerenigingvoorKinder-enJeugdpsychotherapie,32,37-52.

Spruijt,E.&Haverkort,C.(2012).Kinderenuitnieuwegezinnen,handboekvoorschoolen

begeleiding.Houten,Nederland:LannooCampus.

Spruijt,E.&Kormos,H.(2010).Handboekscheidenendekinderen.Voordeberoepskracht

diemetscheidingskinderentemakenheeft.Houten,TheNetherlands:UitgeverijBohn

StafleuvanLoghum.

Valk,vander,I.,Spruijt,E.(2013).Hetouderschapsplanendeeffectenvoordekinderen.

Jeugd&Gezin,DepartementPedagogischeWetenschappen,UniversiteitUtrecht.

Verschuren,P.(2011).Praktijkgerichtonderzoek.Ontwerpvanorganisatie-en

beleidsonderzoek.DenHaag,Nederland:BoomLemmauitgevers.

VVIFSKindermishandeling.(2007).Kinderenalswapenenprooiin

vechtscheidingssituaties.Verkregenop:14maart,2014,vanhttp://vagga.be/wp-content/

uploads/2010/04/Kinderen-als-wapen-en-prooi-in-vechtscheidingssituaties.pdf.

Wallerstein,J.S.,Lewis,J.M.&Blakeslee,S.(2000).Theunexpectedlegacyofdivorce:

a25yearlandmarkstudy.NewYork:Hyperion.

Winter,de,M.(2012).SocializationandCivilSociety.HowParents,TeachersandOthers

CouldFosteraDemocraticWayofLife.Rotterdam,TheNetherlands:SensePublishers.

80 81Titel hoofdstuk Bijlage 2

Wobma,E.&Graaf,de,A.(2009).Scheidenenweersamenwonen.

Verkregenop:14maart,2014,vanwww.cbs.nl/NR/rdonlyres/69C3FF3A-D853-46CE-A2D5-

BA37A0D19DD4/0/2009k4b15p14art.pdf.

Bijlage 2: Vooronderzoek diverse vestigingsmanagers

Besteleidinggevenden,

MijnnaamisAndreavanZoomerenendemeestenvanjulliezullenmijnnaamwelkennen

alsinvalen/ofdestagiairebijPedagogiek&Kwaliteitvanvorigjaar.

TerafrondingvanmijnstudieHBOPedagogiekgaikeenscriptieschrijvenoverhet

onderwerpomgangmetgescheidenouders.Deinformatiedieikverzamelvoormijnscriptie

kangebruiktwordenvooreenbeleidsstukbinnenSolidoe.Hierbijwordikbegeleiddoor...

Omdeinformatiezogoedmogelijkaantelatensluitenbijdebehoefteopdewerkvloerheb

ikeenaantalvragenvoorjullie.

Ikhoopdatjulliedezewilleninvullenenvoor14februariwillenretournerenpermail

([email protected]).

Alvastbedankt!

Andrea

Naamlocatie:

1.Hebjebijjouopdelocatietemakenmetkinderenvanwiedeoudersgescheidenzijn?

2.Levertditweleensvragen/problemenopvoordepedagogischmedewerkersinomgang

metdeouders?Zoja,welke?

3.Hebjijbehoefteaanorganisatiebredeafspraken?Zoja,kunjeaangevenwelke

afsprakenjeinhetbeleidopgenomenwiltzienworden?

4.Heefthetontbrekenvanorganisatiebredeafsprakenweleensgeleidtotproblemen?

Ikwilpedagogischmedewerkersgraagbetrekkenbijhetmakenvanditbeleid.

Daaromwilikjevragenmetwelkepedagogischmedewerker(s)ikvanjouwlocatiecontact

opkannemen.

82 83Bijlage 3 Bijlage 3

Bijlage 3: Interview pedagogisch medewerker

Pedagogischmedewerker(P)

Interviewer(I)

Introductieenafsluitingvondenplaatsvoor/nadatdeopnameisgestart/beëindigd.

Binnendeintroductieisdeprivacywaarborgingbesproken.Zoisertoestemminggevraagd

voorhetmakenvaneengeluidsopname,isdeafspraakgemaaktdatdezewordtverwijderd

nadathetverbatimisgemaakteniserbesprokendaterinhetverbatimgeennamen

wordenvermeld.

I:‘Allereerstwasikeigenlijkbenieuwdofergescheidenoudersbijjullieopdegroepzijn’

P:‘Jazekerwijhebbenerweleenaantalja’

I:‘Hoeveelkinderenhebbenongeveergescheidenouders,gaatditoverbijvoorbeeldeen

kwart,ofmisschienwelmeer?’

P:‘Hmm,ikdenkietsminderdaneenkwart,maarwelheftigegevallen,daarnaastwarener

ooknogeenaantaldienunaardebasisschoolzijn’

I:‘Watvoorheftigegevallenhebbenzichpreciesvoorgedaan?’

P:‘Nouwehebbennubijvoorbeeldookoudersdieineenvechtscheidingzitten,dusdatje

merktdathetkinddaarooklastvanheeft,dusdatiswelmoeilijk,zovanhoegajedaarals

pedagogischmedewerkernoumeeom’

I:‘Jainderdaad,watmerkjepreciesbijhetkind?’

P:‘Wehebbenookeenjongetjedieeentijdmeerhuilerigwas,moewas,anderekinderen

gingduwenofslaan,enookuitverhalenvaneenkind.Danzeihijbijvoorbeeldpapadeed

mamapijnofpapaenmamagingenschreeuwentegenelkaar.Kinderenvaneenjaarof

tweedriekunnennatuurlijkaleenbeetjevertellenwatzemeemaken,datissomswellastig’

I:‘Enzijnerdanookechtsituatiesdiezichopdevestigingvoordoen,ofwaaroudersjullie

meeconfronteren?’

P:‘Eriséénkeereengevalgeweestdatdepolitiehierookvoordedeurstond,ditspeeldezich

buitenhethekopdestoepaf.Vaderheeftmoedertoenbedreigdenmoederheefttoendirectde

politieingeschakeld.Datgeeftjetochweleenbeangstigendgevoel,zo’nmandiedanuhhmet

woedezitenuhzevrouwbedreigdenweetjijveelwathijdanhierzoukunnendoen’

I:‘Noudatkanikmevoorstellendatdatjebeangstigd!’

P:‘Jadatzijnwelheftigedingen,enjedenktdanook,jaerzijnvoorheenopeen

kinderdagverblijfweleensdingenopeenkinderdagverblijfgebeurddathetuitdehandis

gelopen..dadelijkgebeurtdathier’

I:‘Nouinderdaad,heftighooralsjedatgevoeldooreenbepaaldesituatiekrijgt’

I:‘Zijnerdanooknogsituatiesdatjehetgevoelhebtdatjealspedagogischmedewerker

tussendeoudersstaat?’

P:‘Jadatkomtookvoor,datzijnoudersdiehebbengeengoedwoordvoorelkaarover,dan

zittenzesomstegenonstespuien,jadatisookwelmoeilijk.Daarhebbenwehetookwel

eensovergehadvanwevindenhetrelevantomhettehebbenoverhetkind,maardatwas

welmoeilijkomaanoudersaantegeven’

I:‘Datisinderdaadwelechtknapalsjedatbespreekbaarmaakt’

I:‘Iserdanooknogmoeitemethetnakomenvanafsprakentussenouders?’

P:‘Needatgaatinprincipewelgoed,maarsomsgebeurthetwelisdateenmoederof

vaderzegtvanikwilnietdatpapaofmamakomthalen,maarjadangevenwijookaan

zolangernoggeenofficiëlepapierenzijndankunnenwijdaarnietsmee’

I:‘Endanisditvooroudersvoldoendeduidelijk?’

P:‘Jadatismeestalduidelijkvoorze,endatbegrijpenzedanook’

I:‘Jenoemtnueenaantalsituatiesopdiezichvoorhebbengedaanbinnenjullievestiging,

nubenikwelbenieuwdwatjullieindezesituatieshebbengemist,ietswaarvanjedenktals

ikdathadgehad,danhadhetdesituatiemisschienweleenstukmakkelijkergemaakt’

P:‘Jamisschienvoormijncollega’sdietoenmetdieagressievevaderbuitenwerkte,zo

vanwatmoetjedoen,hoegajedaarmeeom,zijnerbepaaldeprotocollenvoor,datjeecht

richtlijnenhebtvanhoejemoethandelenopdatmoment’

I:‘Jezegteenprotocol?Zoujeditdanrichtlijnenvastgelegdwillenhebbeninbijvoorbeeld

eenbeleidsstuk?’

P:‘Ja,datjeterugkanvindenwatrichtlijnenzijnhoejemoethandelen’

I:‘Iserdanooknogbehoefteaanhetschriftelijkvastleggenvanwettelijkebepalingen?

Dusbijvoorbeeldhoeishetgezaggeregeldenwiehebbenerrechtopinformatie?’

P:‘Jazeker,datookwel,danweetjetenminstehoedatpreciesisgeregeldendatzijnook

welhandigedingenomteweten,wantdatisnuallemaalnogeenbeetjevaag’


P:‘Hetlijktookweleenbeetjeeenmodevandelaatstetijd,gescheidenouders,hetlijktwel

ofjehetnumeerzietdaneenpaarjaarterug,enineenveelheftigeremateooknu’

I:‘Jainderdaad,hetlijktwelsteedsmeervoortekomenhè?Decijferszeggennuook1op

de3.Ookinhetnieuwskomtersteedsmeeraandachtvoorscheidingenendegevolgen

ervanopkinderen’

P:‘Jawelvervelenddatkinderendaardanvaaktochdedupevanzijn’

I:‘Jahetschijntookechtopiederkindinvloedtehebbendatoudersscheiden,endat

voornamelijkindeeerstetweejaarnadescheiding’

P:‘Jadaarschrikjetochbestwelvanhè?Datdatzo’ninvloedheeft.Ikwildaaromook

echtrichtlijnendatwewetenwaaraanweonsvastkunnenhouden.Wantsomsishetnog

zovaagendandenkjevanjahoemoetikhiernoupreciesmeeomgaan.Gelukkigzijner

ookouderswaarbijhetwelheelgoedgaat,dieduidelijkeafsprakenhebbenmaarjemerkt

ookdaterweerouderszijnwaarbijerzulkefrustratieszittenofemotiesdatzeelkaardan

eigenlijknietkunnenluchtenofzien,deéénzegtAendeanderzegtBenhetkindziter

maartussenin’

I:‘Jaenjulliealspedagogischmedewerkersopdiemaniereigenlijkook’

P:‘Jainderdaad,webesprekensommigesituatiesookmetelkaarinpiepteamoverleggen,

hierzitonzevestigingsmanagerbijensommigesituatieswaarwijnietuitkomenbespreekt

zijweermetdeafdelingPedagogiek&Kwaliteit,zodatwetewetenkomenhoewemoeten

handelen’

I:‘Goeddatjullieditmetelkaarbespreekbaarmaken,ikdenkdatditwanneerjein

teamverbandwerktvangrootbelangis’

P:‘Jajemoetdithaastweldoen,somskomenerdanookweeranderesituatiesbijkijken,

zowaseenmoedervandetrapgevallenentoenpapahetkindkwamhalenzeihij:‘jadrank

entrappengaanooknietsamenhè’.Hierschrokkenwijheelergvanwantjazegtpapadit

omdatzedoordescheidingnietmeerdoorééndeurkunnenenhijhaarzwartprobeertte

makenofisditechtzo,daarmoetjedanookweerietsmee.

I:‘Datklinktalseenheftigesituatiezeg!’

P:‘Jadatishetook,hetishierinheelmoeilijkomaftetastenenachterdewaarheid

tekomenendannogtekijkenwatwehiermeemoeten,maarditbesprekenwealtijdin

piepteamoverleggen,enwekijkendanmetelkaarwekestappenwemoetennemen’

I:‘Jullieklinkenechtalseengoedteamwaarinallesbesprokenkanworden’

P:‘Jaenweschrijvenookdingenopdieopvallen,diestoppenwedanbijdekindgegevens’

I:‘Eendossierbijhoudenvanwatopvalt?’

P:‘Jainderdaad,datookcollega’sdieernietbijzijnopdehoogtezijnvanwatzichafspeelt

endatkleinedingetjesnietertussendoorschieten’

I:‘Klinktheelverstandigengoeddoordacht.Alsikhetzoevenkortesamenvatheeftbij

jullieongeveereenkwartvandekinderengescheidenouders.Erzijnertochweleenaantal

waarbijzichconflictentussenoudersvoordoen.Dezeconflictenlopenuiteenvanopenlijke

ruzies,totzwartmaken,tothetkindnietmeewillengevenaanéénvandeouders.Ikhoor

vanjedatjulliehieralsteamgoedmeeomwetentegaanengoedhandelendoorhet

bespreekbaartemakeninpiepteamsenveelaanverslagleggingtedoen.Tochzoudenjullie

behoeftehebbenaanmeerrichtlijnen,hoegajeindiesituatiesmetoudersomenwatmag

jehierinenwatniet’

P:‘Jadatklopt’

I:‘Hebikhetzogoedsamengevat?’

P:‘Jajehebthetheelgoedsamengevat’

I:‘Beniknogietsvergetentevragen,ofhebjenogietsaantevullen?’

P:‘Neeerschietenwelnogsteedsdingendoormehoofdvanoditisookwelisgebeurdof

dithebbenweookweleensgehad’

I:‘Alsernogdingenzijndievanbelangzijn,kunjeditaltijdevenopdemailzetten,mijn

mailadreshebjewantwehebbenvorigeweeknatuurlijkdieafspraakviademailgemaakt’

P:‘Odatisgoedomteweten,enikbenheelbenieuwdwathierverdervooronsuitgaat

komen’

I:‘Daarvanwordjezekeropdehoogtegehouden’


Bijlage 4: Axiale codering interviews

Hoeveelheidgescheidenoudersopdegroepen

•Éénvande24

•Drievande25

•Ietsminderdaneenkwartxx

•Veertigprocentvandekinderenxx

Conflictsituatiesdiezichhebbenvoortgedaan

•Oudersvertellenweinig

•Schaamte

•Ouderzusjeheeftoverscheidingverteld

•Kindabsoluutnietmeegevenaanvader

•Vaderenmoedernietmeermetelkaarpraten

• Elkaar tegen elkaar uitspelen

•Oudersallebeiandereverhalen

•Kinderenmochtennietmeerwordenopgehaalddoorvader

•Moedervoeldezichnietmeerveilig

•Vaderbedreigde,chanteerdemoeder

•Moederwildenietdatdeopvangertussenkwamtestaan

•Gesprekkenmoeder,moederwildeadviezen

•Vechtscheiding

•Vadermoederbedreigd

•Moederpolitieingeschakeld

•Oudershebbengeengoedwoordvoorelkaarover

•Oudersspuientegendepedagogischmedewerkers

•Somszegteenmoederofvaderdathetnietwildatpapaofmamakomthalen

•Oudersmetfrustratiesofemotiesdieelkaarnietkunnenluchtenofzien

•Kinderenzittenertussenin

•Moedervandetrapgevallen,papazei:‘Jaalcoholentrappengaanooknietsamenhè’

•Conflictenlopenuiteenvanopenlijkeruzies,totzwartmaken,tothetkindnietmeewillen

gevenaanéénvandeouders

•Vestigingsmanagernietaltijdbereikbaar

•Uitzonderlijkesituaties(bijv.alcoholwalm)

•Conflictennauwelijks

•Kinderenuiteerderhuwelijk

•Half-broer,half-zus

•Samengesteldegezinnen

•Ouderssnelnieuwerelatie

•Papaofmamamaghetkindnietkomenhalen

•Geensituatiesdateenouderdiehetkindnietmochthalenertochstond

Watwordtzichtbaarbijscheidingskinderen

•Stilxx

•Nietpratenxx

•Stemmingmoeilijktepeilen

•Teruggetrokkenxx

• Sliep niet

•Plastebijnaaltijdinzijnbroek

•Uitslag

•Kindlastvanvechtscheiding

•Huilerig

• Moe

•Anderekinderenduwenofslaan

•Verhalenpapadeedmamapijn,papaenmamaschreeuwentegenelkaar

•Kinderenlastigingedrag


Hoepedagogischmedewerkershebbengereageerdopconflicten

•Informeren

•Hoemeerbelangstelling,hoeopenerouderswerden

•Aftastenhoeveelvertel/vraagik

•Moederteruggebeld

•Gevraagdkindzelftekomenhalen

•Elkaargekzittenmaken

•Leidinggevendeerbijbetrokkenxx

•Watstaaterinhetprotocolofhandboek

•Politiegebeld

•Telefoonsinbroekzak

•112bellen

•Gesprekkengehadmetmoeder

•Inschakelenachterwacht

•Gevraagdwatmogenwewel/niet?

•Situatienooitvolledigopgelost

•Situatienogsteedshetzelfdetoenhetjongetjevierwerdennaarschoolging

•Bespreekbaarmakendathetrelevantisomhetoverhetkindtehebben

•Zolangernoggeenofficiëlepapierenzijnmagvaderhetkindgewoonmeenemenxxx

•SituatieswaarwenietuitkomenbesprekenmetafdelingPedagogiek&Kwaliteitxxx

•Bijhoudendossierxxx

•Bespreekbaarmakeninpiepteams

•Geduld

•Nietpushen

•Oudersdienendocumentenaanteleverenwanneergezagaangepastis

Waaraanhebbenpedagogischmedewerkersnogbehoefte/opwelkemanierwillenzijdit

aangebodenkrijgen

•Twijfelsnoemennaamaanpolitie,wegensprivacyregeling

•Verderetipsinomgangmetouders

•TrainingsvormRollenspellen/gespreksvaardighedenxxxxxxx

•Metelkaarbesprekenhoetehandelen

•Wettelijkebepalingenoppapier,handboekkwaliteitssysteemxxxxxxx

•Houvast

•Wiekunnenwebellen?

•Training,vaniemandbuitenSolidoe

•Ookbijsituatiesoudersbijvoorbeelddronkenofonderdedrugs

•Eentrainingcombinatietussenomgaanmetconflictentussengescheidenoudersen

andereuitzonderlijkesituatiesxx

•Gegevendoorprofessional

•Gegevendoorprofessionalvanbuitendeorganisatie

• Protocollen

•Schriftelijkerichtlijnen,hoetehandelenkinderen/oudersxxxxxxx

•Somsishetvaag,hoemoetenwijalspedagogischmedewerkershiermeeomgaan

•Destappendiejedienttenemenwanneerzichietsvoordoet

•Keuzeonderdeel,kijkennaarbehoefte


Bijlage 5: Enquête

Enquêteconflictsituatiestussengescheidenouders

Mijn naam is Andrea van Zoomeren, de meeste van jullie zullen mij wel kennen als

invalmedewerker, of door mijn stage bij de afdeling Pedagogiek & Kwaliteit.

In het kader van mijn scriptie voor de opleiding Pedagogiek (HvA), voer ik voor Solidoe een

onderzoek uit naar de mate waarin je als pedagogisch medewerker geconfronteerd wordt

met conflictsituaties tussen gescheiden ouders en de vraag of je voldoende handvatten

hebt om hiermee om te gaan.

Ongeveer één op de drie huwelijken in Nederland strandt, waarvan bij de helft van de

scheidingen kinderen betrokken zijn. Zo maakt één op de zes kinderen in Nederland een

scheiding mee (Centraal Bureau voor de Statistiek, 2013). Ook binnen kinderopvang

Solidoe is de ervaring dat steeds meer ouders gaan scheiden. Veelal wordt een scheiding

goed geregeld, en zijn er duidelijke afspraken. Maar dit is helaas niet altijd het geval. Tien

procent van de ouders belanden gedurende de scheiding in een vechtscheiding, waarbij

zij het over een groot deel van de zaken niet eens worden en met elkaar in een juridisch

gevecht belanden (Hemels, 2013).

Het invullen van de enquête kost ongeveer 5 à 10 minuten en gebeurt volledig anoniem,

voorzien van je naam is dus niet nodig.

Graagaankruisenwatvantoepassingis.

1.Binnenwelkwerkveldbenjewerkzaamalspedagogischmedewerker?

Meerdereantwoordenzijnmogelijk.

□Heledagopvang

□Voorschoolseopvang

□Tussenschoolseopvang

□Buitenschoolseopvang

□Peuteropvang/Halvedagopvang

2.Hebjealspedagogischmedewerkerkinderenopdegroepwaarvandeouders

gescheidenzijn?

□Ja,vandeoudersis… □minderdaneenkwartgescheiden

□eenkwartgescheiden

□dehelftgescheiden

□meerdandehelftgescheiden

□Nee,ditkomtsporadischvoor

3.Benjeinjedagelijksewerkweleensgeconfronteerdmetconflictsituatiestussen

gescheidenouders?

□Ja,Ikhebhier…meetemaken □wekelijks

□maandelijks

□halfjaarlijks

□jaarlijks

□Nee,jekuntdoornaarvraag6

4.Zoja,welkeconflictsituatieshebjemeegemaakt?


Eénvandeouders…

□spreekttegenhetkinden/ofdepedagogischmedewerkernegatiefoverdeandereouder

□probeertmijalspedagogischmedewerkerinformatieaandeandereouderdoortelaten

spelen

□geeftaandatdeandereoudergeeninformatieoverhetkindmaghebben

□maghetkindvandeandereoudernietophalenvandeopvang

□komtintimiderendover(bijvoorbeeldmeteisenenproblemenmetbetrekkingtotde

scheiding)

□anders,namelijk:...…………………………………………………………………………………

…………………………………………………………………………………………………………..


5.Hoehebjeopdezeconflictsituatiesgereageerd?


Ikhebgereageerddoor…

□aandewensvandeoudertevoldoen

□deouderopzijnwettelijkerechtentewijzen

□nietmeetegaanindeconflictentussenouders

□andersnamelijk:……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………..…

6.Hebjehetideedatjeinjekennisen/ofvaardighedenmeernodighebtommet

conflictsituatiestussengescheidenoudersomtegaan?

□Ja

□Nee,jekuntdoornaarvraag8

7.Wathebjeaanextrakennisen/ofvaardighedennodigommetconflictsituatiestussen

gescheidenoudersomtegaan?


Ikmis…

□kennisoverderechtenvanoudersnaeenscheiding

□kennisenvaardighedengerichtopgespreksvoeringmetdeouder(bijvoorbeeldwanneer

eenoudernegatiefpraatoverdeandereouder,ofdatergeëistwordtdatdeandere

oudergeeninformatiemaghebben)

□andersnamelijk:……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………..…

8.Opwelkemanierzoujeextrakennisofvaardighedenaangebodenwillenkrijgen?


□Nietvantoepassing,ikbeschikovervoldoendekennisenvaardigheden

□Kennisdoormiddelvaneenbeleidstukwaarinwettelijkebepalingenstaanopgenomen

□Kennisen/ofvaardighedendoormiddelvaneentraining,waaringelegenheidisomte

oefenenmetsituaties

□Andersnamelijk:……………………………………………………………………………………

………………………………………………………………………………………………………..…

BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN PEDAGOGISCH MEDEWERKERS BIJ CONFLICTSITUATIES TUSSEN GESCHEIDEN OUDERS, UITGEVOERD IN OPDRACHT VAN KINDEROPVANG SOLIDOE VOOR DE HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM.

NAAM: ANDREA VAN ZOOMEREN | STUDENTNUMMER: 500627259 | INLEVERDATUM: 16 JUNI 2014SCHOOL: HOGESCHOOL VAN AMSTERDAM | DOMEIN: ONDERWIJS & OPVOEDING STUDIE: PEDAGOGIEK ABV | NAAM INSTELLING: KINDEROPVANG SOLIDOE BEGELEIDEND DOCENT: MEVROUW C. EX | BEOORDELAAR: MEVROUW A. WARGER

ANDREA VAN ZOOMEREN16 JUNI 2014

BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN...

Documents

Transcript of BESCHRIJVEND ONDERZOEK NAAR DE OMGANG VAN...