Inleiding in de archeologie (basisprincipes, wetgeving, omgang)

Inleiding in de archeologie

Basisprincipes, wetgeving, hoe omgaan

met archeologisch erfgoed?

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013

Inhoudstafel

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Inleiding in de archeologie— © Onroerend Erfgoed

1 Wat is archeologie

2 Wettelijk kader

3 Enkele archeologische principes

4 Archeologisch onderzoek – wat en hoe?

5 Wie is wie in de Vlaamse archeologie?

2

Wat is archeologie?

Wat is archeologie

Archeologische als wetenschap


• Archeologie is een historische wetenschap die zich baseert op materiële bronnen om het menselijk verleden te onderzoeken en te proberen te begrijpen

• Hoofddoel: onderzoeken

4

Wat is archeologie?

Archeologische als erfgoedzorg


• Archeologie vormt (hoofdzakelijk) het ondergrondse onderdeel van het (on)roerend cultureel erfgoed

• Hoofddoel : bewaren (de informatiebron)

5

Wat is archeologie?

Archeologische als erfgoedzorg


• Archeologie vormt (hoofdzakelijk) het ondergrondse onderdeel van het (on)roerend cultureel erfgoed

• Hoofddoel : bewaren (de informatiebron)

• Archeologisch dilemma:

• opgraven = vernielen

• opgraven = informatie inwinnen

• Enkel opgraven wat met vernieling bedreigd is!

6

Wat is archeologie?

Archeologiedecreet


Alle overblijfsels en voorwerpen of enig ander spoor van menselijk bestaan die getuigenis afleggen van tijdperken en beschavingen waarvoor opgravingen of vondsten een betekenisvolle bron van informatie zijn, onderverdeeld in onroerende en roerende archeologische monumenten.

Algemeen principe: bij archeologie staan de kennis en documentatie centraal, het visuele aspect is van secundair belang.

7

6 juni 2013 — Hier komt de Footer-titel — © Onroerend Erfgoed

8

Wettelijk kader

Wettelijk kader


15

• Art. 4: Behoud in situ primeert, enkel opgraven als niet anders kan

• Art. 5: pro-actieve archeologie (integratie in ruimtelijke ordening nastreven)

• Art. 6: veroorzakersprincipe: wat niet kan behouden blijven moet opgegraven worden, de verstoorder betaalt

Verdrag van Malta (16 januari 1992) = Europese wetgeving

Wettelijk kader

15 mei, 27 mei en 4 juni 2013 — Inleiding in de archeologie— © Onroerend Erfgoed 16

• Art 4.: zorgplicht: eigenaar/gebruiker is verplicht om archeologisch erfgoed op zijn gronden voor vernieling te behoeden

• Art. 5: adviesplicht, gekoppeld aan codex RO

• Art. 6: iedereen die een prospectie of opgraving uitvoert moet over een vergunning beschikken

Archeologiedecreet (30 juni 1993) Decreet omvat enkele Malta-principes, maar is geen implementatie van de Conventie!

Wettelijk kader


Art. 8: toevalsvondstenregeling: een goed “waarvan men redelijkerwijs moet vermoeden dat het een archeologische vondst is” moet binnen de 3 dagen gemeld worden; werken kunnen 10 dagen opgeschort worden (evt. verlengd)

Archeologiedecreet (30 juni 1993)


18

Beschermde archeologische zone Provincie Gemeente

Kasteel en dorpskern Middelburg Oost-Vlaanderen Maldegem

Site Chartreuse (Sint-Michiels) West-Vlaanderen Brugge

Midden-Paleolithische site te Veldwezelt Hezerwater

Limburg Lanaken

Basiliek O.L.V.-Geboorte en omgeving Limburg Tongeren

Burchtzone Jordaenskaai Antwerpen Antwerpen

Circulaire structuur van Ver-Assebroek West-Vlaanderen Brugge

Gallo-Romeinse tumuli van Grimde Vlaams-Brabant Tienen

De kasteelsite van Schendelbeke Oost-Vlaanderen Geraardsbergen

De Kolverenschans Limburg Zonhoven

De middenneolitische site van Ottenburg Vlaams-Brabant Huldenberg

De primitieve parochie van Weerde Vlaams-Brabant Aarschot

De site van Butsel Vlaams-Brabant Boutersem

Het finaalpaleoligisch en mesolitisch sitecomplex van de Liereman

Antwerpen Oud-Turnhout Arendonk

Het Hoge Hof West-Vlaanderen Spiere-Helkijn

Romeins Aquaduct Tongeren en Heers Limburg Tongeren

Wettelijk kader


Nieuw decreet Onroerend Erfgoed?

• Aantal spelregels zullen fundamenteel wijzigen, maar exacte impact is nog ongekend: ontwerpteksten moeten nog goedgekeurd worden door het Vlaams Parlement

• Timing van goedkeuring en in werking treden is ongekend

Toekomst?

Enkele archeologische principes



21

Slechts een kleine fractie van het archeologische erfgoed is gekend

IJsbergprincipe



22

Onbekend maakt onbemind



23

Verwevenheid met de bodem



24

Verwevenheid met de bodem

• Aard van de drager

• Aard van de omgeving – Zand

» Fysisch stabiel (druk)

» Zuur

» Doorlatend (water, zuurstof)

– Klei/organisch

» Drukgevoelig

» Minder zuur

» Niet doorlatend

Archeologisch onderzoek Wat en hoe?

Archeologisch onderzoek - Wat en hoe?

Inventarisatie en prospectie • Cartografische bronnen • Veldprospectie • Weerstandsmeting • Luchtfotografie • Boringen • Proefputten en proefsleuven

Opgraving

Verwerking en rapportage

Publiekswerking

Archeologisch onderzoek

Inventarisatie en prospectie

27

Cartografische bronnen



Veldprospectie

28




Weerstandsmeting

29




30

Luchtfoto van het zgn. langbed uit de late bronstijd/vroege ijzertijd in Aartrijke (foto 51208, J. Semey, Vakgroep Archeologie en Oude Geschiedenis van Europa, UGent)

Luchtfotografie


31

Boringen




32

Proefputten (voornamelijk in stadscontext en op stratigrafische sites)




Proefsleuven

33


Inventarisatie en prospectie Proefsleuven


34

Archeologisch

onderzoek

Opgraving


35

Archeologisch

onderzoek

Opgraving


36

Archeologisch

onderzoek

Opgraving


37


Verwerking en rapportage Verwerken van de archeologische gegevens


Rapportage

38


Verwerking en rapportage


39

Publiekswerking - rondleidingen tijdens de opgraving



40

41

Archeologisch

onderzoek Publiekswerking na de opgraving: tentoonstelling – uiteenzettingen - lezingen

Wie is wie in de Vlaamse archeologie?


Agentschap Onroerend Erfgoed


43

beheer, adviseren, inventariseren, beschermen, beleidsgericht onderzoek, ontsluiting


44

• geen duidelijke wettelijke bevoegdheid

• invulling verschilt van provincie

• Voorbeeld:

• Provincies Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen

geven subsidies voor archeologisch onderzoek

• Depotwerking

• Publiekswerking


Provincies


Gemeentelijke en stadsarcheologische diensten - Intergemeentelijke Archeologische Diensten (IAD) - Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddiensten (IOED)


• inventariseren, adviseren, beheer en beleid (lokaal),

veldwerk en deponering, ontsluiting en

publiekswerking

• zie presentatie WinAr


46

Onderzoek

• bureaustudies

• prospecties

• Opgravingen

• VONA


Archeologische studiebureaus (privé)


47

• Forum Vlaamse Archeologie (FVA)

• Archeonet Vlaanderen (http://www.archeonet.be/)

• Lokale verenigingen en heemkundige kringen


Verenigingen en vrijetijdsarcheologen

http://www.archeonet.be/

http://www.archeonet.be/

Inleiding in de archeologie (basisprincipes, wetgeving, omgang)

Travel

Transcript of Inleiding in de archeologie (basisprincipes, wetgeving, omgang)