BergOp - een programma ter ondersteuning van praktijkgestuurd

effectonderzoek

BINC-dag te Gent, 14 oktober 2009

Gert Kroes

Context

• Achtergrond: Project Zicht op Effectiviteit (ZoE) 13 Nederlandse instellingen voor jeugdzorg en onderzoeksorganisaties bundelen kennis en ervaring

• Nu: Samenwerkingsverband Effectieve Jeugdzorg Nederland (SEJN)zet sinds 2008 het project ZoE landelijk voort

• SEJN: Netwerk van zorginstellingen en onderzoekspartners– Deelnemers: nu zo’n 30 instellingen voor jeugdzorg – Partners: Nederlands Jeugd instituut, PI Research,

Praktikon, PIONN

• Gaan uit van een gezamenlijk kader: de weg van de effectiviteit

De weg van de effectiviteit

• Het probleem waarvoor we staan

• De weg naar de oplossing

• Ons credo

Het probleem

• Er is druk vanuit overheid en wetenschap op evidence-based werken: inzetten van interventies die bewezen effectief zijn

• Bewezen effectief wil zeggen: aangetoond via een Randomized Controlled Trial (RCT)

• Echter: Slechts 1-2% van alle interventies in de jeugdzorg is bewezen effectief, misschien is er van 5% enige indicatie van effectiviteit

• Dat betekent dat er nog een lange weg te gaan is!

Hoe dan verder?

Twee mogelijke wegen:

1. Top-down: we gebruiken alleen maar evidence-based interventies en proberen die zo snel mogelijk uit te breiden middels RCT’s;dit is niet realistisch en het gaat zeker nog vele jaren duren voor de hele jeugdzorg zover is.

2. Bottom-up: we doen onderzoek in de praktijk en meten de effectiviteit van bestaande programma’s;dan kunnen we snel een kwaliteitscyclus in de jeugdzorg op gang brengen.

Wat maakt een interventie effectief?

Therapeutische relatie30%

Cliëntfactoren40%

Model en techniek15%

Verwachting (Placebo)

15%

Lambert (1992)Assay & Lambert (1999)

De tweede weg

• Beide wegen zijn begaanbaar.

• SEJN kiest voor de tweede weg:– Effectiviteit is meer dan het toepassen van een

‘bewezen effectieve interventie’ – Professionals weten wat werkt– Meet wat werkt in de praktijk– Zorg voor doorlopende kwaliteitsbewaking en -

verbetering

Zelf resultaten laten zien

Betekent dat de uitkomsten van elke individuele behandeling gemeten worden...

... met als doel de kwaliteit van de behandeling aan te tonen en waar mogelijk te verbeteren

Praktijkgestuurd effectonderzoekOok wel: Patient-focused research

Welke resultaten laten zien?

• Cliënttevredenheid meten– Is de cliënt tevreden over de hulp?

• Doelrealisatie registreren

– Zijn de doelen bereikt?

• Verandering meten– Verschil tussen begin en eind behandeling:

zijn klachten verminderd, competenties vergroot?

• Aansluiten bij de praktijk:– Wat wil men weten?– Stand van zaken?– Welke opzet past?

• Inbedden in de praktijk :– Welke instrumenten?– Hoe in te zetten als onderdeel van de behandeling?

• Benutten door de praktijk: – Individuele uitkomsten bespreken met cliënten– Individuele uitkomsten bespreken in supervisie of

teamoverleg– Bijsturen van individuele behandeling– Bijsturen van de interventie als geheel

Basisprincipes praktijkgestuurd effectonderzoek

Hulpmiddelen

• Trainingen (Nji)– Implementatie effectmeting– Werken met vragenlijsten– Logistiek – Benutting gegevens

• Centrale, online dataverzameling (BergOp)

Monitorprogramma BergOp

Een praktijkvoorbeeld

Wie vraagt? Wat?Het Dr. Leo Kannerhuis (directie, psychiater, behandelteam) vraagt hulp bij de evaluatie van een nieuwe zorgmodule, PGA (Psychiatrische Gezinsbehandeling Autisme)

Welke opzet?Meten van uitkomsten met gestandaardiseerde instrumenten voor en na de behandeling, plus een follow-up meting na 6 maanden

Inbedden… (1)

• Keuze instrumenten op basis van methodiek

Verandering in competenties en klachten bij alle gezinsleden:

– Opvoedingsproblematiek ouders (NOSI)– Psychische klachten ouders (SCL-90)– Competentiebeleving jongeren (CBSA)

– Gedragsproblemen jongeren (CBCL)

Inbedden… (2)

• Gebruik instrumenten inpassen in behandeling

– Meetmomenten afstemmen: 1) tijdens introductie, voor stellen werkdoelen; 2) bij afsluiting en evaluatie; 3) bij follow-up gesprek

– Training introductie vragenlijsten en interpretatie uitkomsten

– Logistiek opzetten: bestellen, versturen, scoren, opslaan, rapporteren vragenlijsten; training in gebruik database (BergOp); monitoren dataverzameling

Benutten… (1)

Voorbeeld uitkomsten op individueel niveau:

– Profiel gedragsproblemen jongere (CBCL)– Effectrapportage gedragsproblemen jongere (CBCL)

CBCL profiel bij aanvang

(Bron: BergOp 3.1)

CBCL profiel: aanvang - einde

(Bron: BergOp 3.1)

Benutten… (2)

Voorbeeld uitkomsten op groepsniveau: pilot PGA – januari 2005 - oktober 2006; – 12 gezinnen: 23 ouders, 31 jongeren

Uitkomsten jongeren mét en zonder ASS:– Gedragsproblemen (CBCL)– Opvoedingsstress (NOSI)

Weergave uitkomsten

Alle scores omgerekend naar deviatiescores (z-scores):

Score = 0 : gemiddelde landelijke normgroep (50e percentiel)

Score = 1 : 1 s.d. boven gemiddelde (84e percentiel)

Score = 2 : zeer hoog (98e percentiel)

Verandering gedragsproblemen jongeren met ASS volgens moeder

0

1

2

3

4

Dev

iati

esco

res

Terugtrekken Angst Sociaal Denkstoornis Agressie

AanvangEinde

Verandering gedragsproblemen andere jongeren volgens moeder

-1

0

1

2

3

4

Dev

iati

esco

res

Terugtrekken Angst Sociaal Denkstoornis Agressie

AanvangEinde

Verandering opvoedingsstress jongeren met ASS volgens moeder

0

1

2

3

4

Dev

iati

esco

res

Competentie Depressie Isolement Partnerrelatie Veeleisend

AanvangEinde

Verandering opvoedingsstress andere jongeren volgens moeder

0

1

2

3

4

Dev

iati

esco

res

Competentie Depressie Isolement Partner Veeleisend

AanvangEinde

Van onderzoek naar praktijk, en terug...

Kansen praktijkgestuurd effectonderzoek

• Levert betrouwbare informatie over resultaten individuele behandelingen

• Levert waardevolle informatie over resultaten interventie als geheel

• Verbetert de professionalisering van de zorg

• Verbindt wetenschappelijke en praktijkkennis

Uitdagingen praktijkgestuurd effectonderzoek

• Vraagt een cultuuromslag in de jeugdzorg

• Vraagt om een gedegen inbedding in het primaire proces

• Stelt hoge eisen aan logistiek en dataverwerking

• Vraagt slimme en gebruiksvriendelijke ICT

• Vergt continue kwaliteitsbewaking

Dank voor uw aandacht!