Meer levenskwaliteit met domotica

Effectonderzoek naar de toepassing van domotica in kleinschalige groepswoningen

voor mensen met dementie.

Steve Lauriks

Inhoud

• Inleiding

• Vraagstellingen

• Methode

• Resultaten

• Conclusie

• Discussie

• Aanbevelingen

Inleiding• Technologische ondersteuning van mensen met dementie

kan een kwaliteitsverbeterend effect hebben (De Jong et al., 2005).

• Domotica als ondersteuning bij oriëntatie, bewegingsvrijheid en zelfstandigheid.

• Wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van domotica bij mensen met dementie is nog niet eerder uitgevoerd.

• Implementatie domotica woon-zorgcentrum Leo Polak gesubsidieerd door VROM, VWS, WN en het CBZ

• VU medisch centrum voerde hier in samenwerking met de GGD Amsterdam effectonderzoek uit.

Vraagstellingen

1. Welk effect heeft de toepassing van domotica op de kwaliteit van leven van de persoon met dementie?

2. Welk effect heeft de toepassing van domotica op de arbeidssatisfactie en werkdruk van het personeel?

3. In hoeverre kan domotica worden ingezet als alternatief voor traditionele vrijheidsbeperkingen?

4. Welke factoren hebben de invoering van domotica bevorderd dan wel belemmerd?

Methode

• Design

• Onderzoeksgroep

• Interventie

• Meetinstrumenten

Design

• Personen met dementiePretest-posttest controlegroep design met gerandomiseerde groepen (RCT)

• Verzorgend personeel Pretest-posttest controlegroep design

• Bevorderende en belemmerende factorenKwalitatief onderzoek. Interviews met vijf sleutelfiguren in de organisatie tijdens implementatie van domotica

Onderzoeksgroep

• Personen met dementie: Experimentele groep: 30 bewoners (5 woningen)Controle groep: 24 bewoners (4 woningen)

• Verzorgend personeel:Experimentele groep: 14 verzorgendenControle groep: 11 verzorgenden

• Geïnterviewde sleutelfiguren:woonbegeleider, senior woonbegeleider, manager kleinschalig groepswonen Leo polak, regiomanager Osiragroep, ICT – medewerker

Interventie Domotica voor ouderen met dementie• Iedere functie is per kamer of groepswoning in te

stellen

• Op basis van individuele voorkeur

• Persoonlijk profiel

• Leefcirkels

• Automatische schakeling van verlichting in slaapkamer, woonkamer, badkamer en looppad

• Melding van hulp – oproep, verlaten slaapkamer, betreden badkamer en inactiviteit (overdag) in slaapkamer

Profiel van de groepswoning

Profiel van de kamer van een bewoner

Leefcirkels1. Groepswoning

2. Binnenstraat

3. Gebouw incl. tuin

Meetinstrumenten bewoners

Controlevariabelen:• MMSE, demografische gegevens, life-events, zorgverleden,

zorgindicaties.

Uitkomstvariabelen: • Kwaliteit van leven, Qualidem (gedragsobservatie, 9

subschalen) en DQoL (zelfrapportage, 5 subschalen).• Aantal valincidenten• Gebruik van Middelen & Maatregelen• Zorgbehoefte in wonen, geheugen, mobiliteit en psychische

nood; CANE• Bewegingsactiviteit, bewegingsmeters, logfiles domotica

Meetinstrumenten verzorgenden

Controlevariabelen:• Demografische gegevens, attitude ten aanzien van

dementie (ADQ), uitvoering van de interventie.

Uitkomstvariabelen:• Arbeidssatisfactie, MAS-GZ (zelfrapportage, 7 subschalen).• Werkdruk, UBOS (zelfrapportage, 4 items).• Geestelijke gezondheid, AGV-28 (zelfrapportage, 4

subschalen)• Ziekteverzuim in vergelijking met andere afdelingen• Personeelsbezetting

Resultaten

• Controle variabelen

• Effecten bewoners

• Effecten verzorgenden

Controlevariabelen

Er werden ook geen significante verschillen tussen degroepen gevonden op demografische gegevens, diagnose, zorgverleden, zorgindicaties en life-events

Variabele Exp. groep Con. groep

Leeftijd 84 (sd = 5,6) 83 (sd = 7,1)

Geslacht Vrouw 19 16

Man 11 8

MMSE 12 (sd = 7) 10 (sd = 7)

De verzorgenden in de experimentele groep verschillenden niet significant van de controlegroep op demografische variabelen en benadering van dementie

Effecten bewoners

Kwaliteit van leven• Minder sociale isolatie• Meer om handen• Hogere esthetische waardering• Hogere zelfgerapporteerde kwaliteit van leven

Valincidenten• Minder valincidenten in de badkamer/ toilet• Geen significant verschil in valincidenten op andere locaties

en het totaal aantal valincidenten

Effecten bewoners

Bewegingsgedrag• Tenminste 43% van de bewoners met toegang tot leefcirkel

2 maakte hier gebruik van• De bewoner met toegang tot leefcirkel 3 heeft hier

tenminste 5 keer gebruik van gemaakt

Behoefte aan zorg en ondersteuning• Geen significant verschillende toe- of afname in

zorgbehoefte op het gebied van wonen, geheugen, mobiliteit en psychische nood

Gebruik van Middelen en Maatregelen• Geen significant effect van domotica op de toepassing van

middelen en maatregelen

Effecten verzorgenden

Arbeidssatisfactie

• Geen significant effect van domotica op arbeidssatisfactie

• Geen significante toe- of afname van totale groep

Werkdruk

• Geen significant effect van domotica op ervaren werkdruk

• Significant minder waardering van de werksituatie

Geestelijke gezondheid

• Geen significant effect van domotica op de geestelijke gezondheid van verzorgenden

Effecten verzorgendenZiekteverzuim

• Significant lager gemiddeld ziekteverzuim dan op de PG-afdelingen waarmee werd vergeleken

• Het ziekteverzuim in kleinschalig groepswonen nam in de meetperiode wel toe

Personeelsbezetting

• Door domotica kon 1 dienst per nacht minder ingezet worden (1 per 6 woningen in plaats van 1 per 4 woningen)

Uitvoering van de interventie

• Aanpassing van het systeem had een significant effect op de gebruiksvriendelijkheid en het vertrouwen van verzorgenden

Bevorderende en belemmerende factoren

Factoren die de resultaten van het effectonderzoek mogelijk

beïnvloed hebben:

• Technische problemen tijdens de invoering van domotica

• Door personeelstekorten moesten regelmatig flexwerkers en uitzendkrachten worden ingezet die niet bekend waren met domotica

• Gebrek aan basale kennis van ICT (computergebruik) bij verzorgenden

• De werkwijze in kleinschalig groepswonen was voor veel verzorgenden nieuw

Conclusie

Uit de gevonden resultaten kunnen we concluderen dat:

• Domotica een positief effect heeft op de kwaliteit van leven van mensen met dementie in kleinschalige groepswoningen

• Mogelijke verklaring van dit effect: toegenomen bewegings-vrijheid, meer daglicht, meer zelfstandigheid en betere lichtsituatie in de groepswoning

• Domotica lijkt het valrisico te kunnen beperken doordat verzorgenden met name ‘s nachts eerder ter plaatse zijn om een bewoner met een verhoogd valrisico te assisteren

Conclusie

• Domotica bleek geen invloed te hebben op de arbeidssatisfactie en werkdruk van verzorgenden

– Extra inspanning van verzorgenden tijdens de implementatie.

– Aanleren nieuwe routines

• Domotica bleek niet te leiden tot (nog) minder toegepaste middelen en maatregelen

– Het aantal toegepaste middelen en maatregelen was bij aanvang van het onderzoek al gering

– Mogelijk wel in de toekomst bij toename betrouwbaarhied techniek

Discussie

Beperkingen van onderzoek

• Kwaliteit van leven voornamelijk op basis van observatie en beperkt op zelfrapportage

• De methode om de bewegingsactiviteit te bepalen was niet betrouwbaar en dient verbetert

• Selecte groep proefpersonen: terughoudend met generaliseren naar andere groepen zoals in thuissituatie, verpleeghuis, mensen met ernstige gedragsproblemen

• Gegevens over het ziekteverzuim verzorgenden alleen op groepsniveau en niet op individueel niveau

Aanbevelingen

Toekomstig onderzoek zou gericht moeten zijn op:

• Nadere bepaling effect van domotica op bewegingsactiviteit van mensen met dementie en ziekteverzuim van verzorgenden

• Ontwikkeling van scholingsprogramma’s voor verzorgenden

• Ontwikkeling van standaarden in technologie

• Onderzoek naar een ethisch en juridisch verantwoord gebruik van domotica

Meer weten?

Gedetailleerde informatie over het onderzoek is

terug te vinden in het onderzoeksrapport.

‘ Meer levenskwaliteit met domotica’S.lauriks, J.P. Osté, C.M.P.M. Hertogh en R.M. Dröes, 2008