Bergen op Zoom 2018.ppt - nvab-online.nl · djhqgd e^ dxwlvph khw phwdqlyhdx zdw ]lmq fhqwudoh...

1

autisme: verdieping

Carla van Gestel

ervaringsdeskundige

Matt van der Reijden

(kinder en jeugd)psychiater, docent RINO

Bergen op Zoom 20.09.20181

2

agenda

▪ autisme: het metaniveau

wat zijn centrale theorieën over autisme en informatieverwerking bij autisme?

▪ autisme: het gedragsniveau

de praktijk: waar moeten we rekening mee houden, en hoe ervaart iemand met autisme ‘onze’ werkelijkheid?

▪ autisme: capita selecta

▪ ‘de praktijk’ door Carla van Gestel

▪ praktijkvoorbeelden en vragen


3

agenda

▪ disclaimer

‘als je 1 autist hebt gezien heb je 1 autist gezien’oftewel:

we gaan het zeker hebben over tips in relatie tot (goede) communicatie met en (gunstige) context voor mensen met autisme

maar:

dat kan nooit leiden tot 1 algehele ‘gebruiksaanwijzing’

…en daarom is het zo goed dat we dit onderwijs samen doen: de ‘expert’, en de echte expert: de ervaringsdeskundige


4

metaniveauontstaan van het begrip autisme1943 Leo Kanner: ‘autism’

1944 Hans Asperger


5

metaniveau1e fasebeschrijving op gedragsniveau;

etiologie psycho-analytisch verklaard


6

metaniveau2e fasebeschrijving op gedragsniveau; ‘observatie en typering’

etiologie wisselend;

verschuiving naar autisme als aangeboren aandoening


7

metaniveau2e fase‘observatie en typering’

Lorna Wing; triade

Lorna Wing: ‘Autism Personality Profiles’:

aloof

passive

active-but-odd

stilted


8

passiviteit/gebrek aan initiatief (‘exploreren’) is een belangrijk symptoom dat bijdraagt aan ontwikkelingsproblemen.

in de infantpsychiatrie is bevorderen van intiatief een belangrijk deel van de behandeling; ook door ouders.

hiermee beïnvloed je mogelijk ook een ‘opvoedstijl’ (‘omgevingsinvloeden’) cq het mogelijk bevorderen van passiviteit.

het kind leert de waarde van initiatief nemen; ook voorloper van ‘hulpvraag stelle’.

methode, voorbeeld: pivotal response training (PRT; Koegel)

www.youtube.com/watch?v=MejrblUOiro

8

intermezzo het belang van initiatief; het succes van PRT.


9

metaniveau3e fase: DSM en neurowetenschappenbeschrijving op gedragsniveau; ‘een spectrum’

etiologie wisselend: aangeboren aandoening ; ontwikkelingsstoornis;

onderzoek naar genen;

hersenontwikkeling: cognitieve stijlkenmerken

theory of mind

central coherence

executive functioning


10

cognitieve stijlkenmerken;

moeite met het verwerken van en reageren op (complexe) informatie

problemen met centrale coherentie

http://www.youtube.com/watch?v=yhRRHL2FNOw

problemen met ‘theory of mind’

http://www.youtube.com/watch?v=tkLRR2waiRw

problemen met executief functioneren

http://www.youtube.com/watch?v=DR6vKwQgWNo

RINO 201610

metaniveau3e fase: DSM en neurowetenschappen

11

intermezzocentrale coherentie en sterke kanten van autisme


12

metaniveau3e fase: DSM en neurowetenschappenonderzoek naar genen; conclusies

in de meeste gevallen: multipele genen

veel van deze genen komen afzonderlijk voor in de algemene bevolking en zijn vaak herkenbaar in de familie

uitzondering 1: ’de novo’ mutaties (die op zich weer kunnen worden doorgegeven)

uitzondering 2: autisme gekoppeld aan een ‘single gene-defect’

(b.v. fragiele X, 22q11 deletie)


13

metaniveau: classificatie

diagnose gebaseerd op meerdere bronnen;

classificatie gebaseerd op symptomen en gedrag:

diagnostic and statistic manual (DSM)

DSM IV

pervasive developmental disorder (PDD)

problemen in sociaal functioneren

problemen in communicatie

stereotype interesses en gedrag

begin voor het 3e levensjaar ( moment van diagnose)


14

metaniveau: classificatie

diagnose gebaseerd op meerdere bronnen;

classificatie gebaseerd op symptomen en gedrag:

diagnostic and statistic manual (DSM)

DSM IV: vormen

klassiek autisme (Kanner)

syndroom van Asperger

pervasive developmental disorder - not otherwise specified (PDD-nos)

syndroom van Rett

disintegratieve stoornis


15

metaniveauheden: autisme als ontwikkelingsstoornis

DSM5: neurodevelopmental disorders

aanname in DSM5: ontwikkelingsstoornissen veroorzaken een

levenslange kwetsbaarheid (in de ontwikkeling en op bepaalde

ontwikkelings-/levensgebieden) die het gevolg is

problemen in de ontwikkeling (van het brein).


16

algemene aspecten ontwikkelingsstoornissenontwikkelingsstoornissen zijn levenslang aanwezig en hebben

gevolgen voor:

ontwikkeling (in brede zin);

aanpassing en compensatie (o.a. zichtbaar in gedrag);

(reactie op) gebeurtenissen in het leven;

ontwikkeling van zelfbeeld;

ontwikkeling van comorbiditeit.

deze gevolgen beïnvloeden zelf weer de ontwikkeling etc.

deze gevolgen maskeren vaak de onderliggende ontwikkelingsstoornis zelf


17

metaniveauontwikkelingsstoornissenDSM5: neurodevelopmental disorders

Intellectual Disabilities

Communication Disorders:

incl. Social (Pragmatic) Communication Disorder

Autism Spectrum Disorder

Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder

Specific Learning Disorder

Motor Disorders

Stereotypic Movement Disorder:

incl. ticdisorders

Other Specified Neurodevelopmental Disorder

Unspecified Neurodevelopmental Disorder


18

metaniveau: classificatie DSM 5

AUTISM SPECTRUM DISORDER

A: sociale communicatie en sociale interactie (3/3)

B: beperkte repetitieve patronen van gedrag, interesse etc. (2/4)

C: aanwezig in de vroege ontwikkeling

D: klinisch significant lijden en/of beperkingen

E: niet beter verklaard door…

specifiers, o.a. bijkomende verstandelijke beperking, taalstoornisetc.


19

algemene aspecten

DSM 5:

ASD in 3 schalen van ernst

syndroom van Rett en disintegratieve stoornis uitgesloten;

klassiek autisme, Asperger en PPD-nos worden niet langer van elkaar onderscheiden (en benoemd)

het is mogelijk de zintuigelijke bijzonderheden in de classificatie onder te brengen, maar hoe specifiek is dit probleem? (bv ook bij ADHD)

Social (pragmatic) communication disorder (SCD)


20

hoeveel mensen gaan de classificatie SCD krijgen?

onderzoek in LKH (n=110)

van

DSM IV DSM5

89% PDD ASD

4% PDD SCD

20

intermezzo SCD


21

algemene aspecten

prevalentie

voor 1990:

klassiek autisme: 5 in 10.000

after 1990

pervasieve ontwikkelingsstoornissen (bredere definitie)

toename ‘prevalentie’ naar 1 in 150-100 (bijna 1%)

jongens in de meerderheid, maar we vinden et moeilijk om autisme te hetkennen bij meisjes en vrouwen.


22

verbreden definitie

‘adminstratief’* (perverse prikkels)

echte toename (bv effect ‘vaderschap op oudere leeftijd’)

context (veranderende maatschappij)

* Lundström e.a. BMJ, 2015: ‘increase in Sweden mainly due to ‘administrative changes’

22

intermezzo is er sprake van een (echte) toename?


metaniveau: autisme en het brein


24

metaniveau: autisme en het brein

autisme is niet ‘slechts’ een ‘hersenaandoening’

Invloed van life-events en omgeving (‘context’) is eveneens van groot belang

autisme is een aangeboren (deels genetische) kwetsbaarheid waarbij onder invloed van genen en omgevingsinvloeden de hersenontwikkeling anders verloopt


25

intermezzo‘emancipatie’ van mensen met autisme


● autisme en ‘sterke kanten’

● autisme is een (normale) ‘variant’ binnen de hersenontwikkeling

● weg van termen als stoornis en handicap

26

intermezzoautisme is een (normale) ‘variant’ binnen de hersenontwikkeling


● ’correcte’, positieve stellingname

voorbeeld uit eigen praktijk: onderzoek bij een jongen van 15 jaar met Asperger:

‘mijn werkelijkheid is even valide als de jouwe’.

● maar let op:

in de door ons (‘neurotypicals’) bepaalde werkelijkheid/context gaat autisme gepaard met uitdagingen, lijden en/of handicaps

gevaar: te optimistisch beeld van wat het betekent om (in deze wereld) autistisch te zijn.

27

metaniveau: autisme en het brein‘problemen in het brein’: deel of geheel?de interpretatie van deelonderzoek is lastig:

voorbeeld: spiegelneuronen

sociale interactie en breinontwikkeling

Corchesne et al.

spiegelneuronen

Gallese et al., Brain, 1996

maar: bij autisme zijn spiegelneuronen NIET afwezig,

maar is sprake van trage ontwikkeling en problemen

met automatiserenBastiaansen, Mirror images! Neural correlates of emotion processing in autism, schizophrenia and

mental health., 2011


28

metaniveau: autisme en het brein‘problemen in het brein’: deel of geheel?…en er is steeds meer onderzoek dat aantoont dat er een overkoepelend

probleem bestaat in het functioneren van het brein bij autisme

Ilan Dinstein et al.

Unreliable Evoked Responses in Autism

Neuron, 2012: 75 (6), 981-991


29

metaniveau: beeld; het brein bij autisme

een simpel, persoonlijk beeld

autisme = breinontwikkelingsprobleem (vanaf de conceptie)

gespecialiseerde hersencellen hersenfuncties,

ontwikkeling (o.a. automatiseren)

‘grijze stof’

verbindende hersencellen ‘complex’ samenwerken,

ontwikkeling (o.a. pruning)

‘witte stof’

de ontwikkeling van beide soorten cellen verloopt verstoord


30

metaniveau: beeld; het brein bij autisme

(grote) verschillen in ontwikkeling binnen 1 persoon/1 brein

als we het brein zien als een orkest

zien we bij het brein van iemand met autisme als een orkest met veel

verschil in het niveau van de orkestleden:

en


31

Metaniveau: beeld; het brein bij autisme

…en

als het hele orkest moet spelen levert dat problemen

…maar

als enkele goed functionerende gebieden met elkaar samenspelen…


32

Assessment of Basic Language and Learning Skills

Voorbeeld: echolalie

32

intermezzowe zien dit disharmonieus functioneren b.v. bij de ABLLS-R


33

zinvol om onderscheid te maken tussen/te werken met:

‘sociaal-emotionele leeftijd’

‘cognitieve leeftijd’

niveau van ego-functioneren

33

intermezzodisharmonieus functioneren


34

beeld van het brein bij autisme

bij het ouder worden wordt het brein dus ook anders; sommige

wetenschappers zien het brein van mensen met autisme als een

‘langer lerend’ brein.

dit heeft mogelijk consequenties voor

wanneer je iets aanbiedt

dit heeft consequenties voor een

‘gestold’ beeld van autisme als handicap

(ontwikkelingsmogelijkheden bij het

ouder worden?)

de hersenen van mensen met autisme lopen in ontwikkelingsleeftijd steeds achter

MEDIANT 2016

35

…en centrale verklaringsmodellen dan…

MEDIANT 2016

36



http://www.youtube.com/watch?v=yhRRHL2FNOw

wat blijft er over?

lokaal (veel verbindingen) vs globaal (‘zwakke verbindigen’)

mensen met autisme hebben tijd nodig om de ‘gestalt’ te zien of vormen


37



http://www.youtube.com/watch?v=tkLRR2waiRw

wat blijft er over?

impliciete TOM (ontstaat vroeg, is snel tot automatisch, te meten via bv oogbewegingen)

matig ontwikkeld bij ASS

en

expliciete TOM (leerproces, cognitief, kost tijd, te meten via TOM-tests)

te ontwikkelen bij ASS


38



http://www.youtube.com/watch?v=DR6vKwQgWNo

wat blijft er over?

aspecifiek;

interfererend met andere stijlkenmerken


Baron Cohen-The Essential Difference

autisme als ‘the extreme mail brain’;

empathizing vs systemizing


…en centrale verklaringsmodellen dan…‘nieuw’

autisme als contextblindheid



we wisten al langer dat autisme ‘contextafhankelijk’ is:(het milieu kan autisme(on)vriendelijk zijn)

het autisme is…

zichtbaar (veel symptomen) in een onvriendelijke context

(bijna) onzichtbaar in een vriendelijke context

mensen met autisme preferen een bekende, autismevriendelijke context


intermezzo het belang van context.

beeld: autisme als ‘fuik’



context

wat zijn de eigenschappen van een autismevriendelijke omgeving:

aangepaste manier van informatieverstrekking (vorm, hoeveelheid, snelheid);

veiligheid;

duidelijkheid;

voorspelbaarheid;

ruimte voor voorbereiding (‘weten wat er gaat komen’);

etc; vaak zeer persoonlijk/idiosyncratisch



Predictive Coding Theorie Hohwy 2013

High Inflexible Precision of Prediction Error in Autism TheoryVan de Cruys,Everts, Van der Eylen,Boets, de Wit & Wagenmakers 2014



46

gedagsniveauwat kun je zien, en wat moet je doen?moeite met het verwerken van en reageren op (complexe) informatie

problemen met contact

problemen met sensorisch functioneren

problemen in snelheid van verwerken van en reageren op informatie

problemen met communicatie/taalgebruik (bv figuurlijk, open vragen, zelfrapportage)


47






gedagsniveauwat kun je zien, en wat moet je doen?

48


problemen met context/creeeren van een ‘autismevriendelijke’ context

problemen met complexe opdrachten

problemen generaliseren

problemen met ‘voorspellen’/voorstellingsvermogen



49


problemen in ontwikkeling/door disharmonieuze ontwikkeling

problemen met probleemoplossing



50

speciale onderwerpen

motivatie

existentiële vragen

werken met ouders

BOPZ



51

algemene aspecten

ASD bij meisjes en vrouwen

sociale (opvoeding en) aanpassing is (zijn) bij meisjes sterker dan bij jongens;

speciale interesses zijn vaker ‘living beings’ en sociaal meer acceptabel;

(initieel) milde signalen van ‘niet passen’, beeld wordt later duidelijker;

meer internaliserende comorbiditeit; vaak ernstig bij late diagnose;

van Wijngaarden, Sizoo, Spek


52

algemene aspecten

ASD bij meisjes en vrouwen

problemen met het reguleren van emoties zijn beperkt interactioneel, maar

onderdeel van algemene problemen met reguleren van stimuli and impulsen;

neuropsychologisch onderzoek toont problemen in de verwerking van informatie vergelijkbaar met ASD;

relatie met concentratie van testosteron (altijd?).

van Wijngaarden, Sizoo, Spek

https://www.youtube.com/watch?v=tb_fTSN68s8

2Doc: De stelling van Foreest (24’)

https://www.youtube.com/watch?v=eG7L9iosXnk


53

de praktijk

een praktijkvoorbeeld door Carla van Gestel


54Bergen op Zoom 20.09.2018

Bergen op Zoom 2018.ppt - nvab-online.nl · djhqgd e^ dxwlvph khw phwdqlyhdx zdw ]lmq fhqwudoh...

Documents

Transcript of Bergen op Zoom 2018.ppt - nvab-online.nl · djhqgd e^ dxwlvph khw phwdqlyhdx zdw ]lmq fhqwudoh...