Bemiddeling: de hoogste tijd voor een wetsevaluatie? Wendy HensenFaculteit Rechten - CORe 18 november 2013

Inhoud

1. Concept “bemiddeling”2. Wettelijk kader3. Bemiddeling in de praktijk4. Glansrol voor de advocaat?5. Evaluatie 6. Vragen & opmerkingen

1. Concept “bemiddeling”

Gerechtelijk Wetboek

Geen definitie in de wet Vrije invulling Ruimte voor verwarring

Parlementaire voorbereiding “Proces van vrijwillig overleg tussen conflicterende partijen

geleid door een onafhankelijke 3e die de communicatie vergemakkelijkt en poogt de partijen ertoe te brengen zelf tot een oplossing te komen”

Advies HRJ Beter: “met de actieve medewerking van een

onafhankelijke 3e”

Rechtsleer

Evolutie? Praktische gids bemiddeling:

“Vorm van conflictoplossing waarbij een onafhankelijke neutrale 3e (de bemiddelaar) de partijen begeleidt om vanuit hun werkelijke belangen tot een gezamenlijk gedragen en voor ieder van hen optimale oplossing van een onderliggend conflict te komen”

Basiskenmerken

Wat typeert bemiddeling? Vrijwillige deelname (commitment) Autonomie Vertrouwelijkheid Waarbogen in hoofde van de bemiddelaar

Onafhankelijk, onpartijdig en neutraal

Gestructureerd & gefaseerd traject Belangen & creativiteit

Onderscheid met: Gerechtelijke procedure, arbitrage en bindende 3enbeslissing Dading Expertise en verzoening

Geen heilige graal!

Bemiddeling – ADR

Voordelen Sneller Goedkoper Autonomie: controle & verantwoordelijkheid Herstel communicatie (LTR) Ruimte voor belangen (creativiteit) & emoties Oplossing in wederzijds belang Duurzaamheid: aanvaarding & tevredenheid

Nadelen Tijdsverlies Bijkomende kosten Afhankelijkheid

Kwaliteit bemiddelaar Uitvoerbaar & duidelijk akkoord

2. Wettelijk kader

Wet 21 februari 2005

Art. 1724 – 1737 Ger.W. Mate van tussenkomst wetgever?

Basiswaarborgen en kernprincipes

Ratio Klassieke voordelen Overbelasting gerechtelijk apparaat

Beperking toepassingsgebied Geschil vatbaar voor dading Publiekrechtelijke rechtspersonen

Bemiddelingsbeding Geschil m.b.t. geldigheid, totstandkoming, uitlegging,

uitvoering of verbreking Exceptio in limine litis => opschorting procedure Rechter: voorlopige of bewarende maatregelen

Institutioneel kader

Erkende bemiddelaar Voorwaarden

Bekwaamheid (aard van het geschil) Passende vorming of ervaring (bemiddelingspraktijk) Waarborgen onafhankelijkheid en onpartijdigheid Geen veroordeling, tucht- of adm. sanctie onverenigbaar met functie Permanente vorming

Gevolgen Gerechtelijke bemiddeling Homologatie Rechtsbijstand

Federale bemiddelingscommissie Erkenning bemiddelaar (lijst), vorming, vormingsinstituut Kwaliteitstoezicht & tucht Representatieve samenstelling (alg. & bijz. commissies)

Basisprincipes

Vrijwillige en gerechtelijke bemiddeling In het kader van een procedure? Discussie omtrent termen

Vertrouwelijkheid Documenten & mededelingen bewijs Uitz.: instemming beide partijen Sanctie: schadeverg. + ambtshalve weren uit debatten

Geheimhoudingsplicht: partijen & derden Beroepsgeheim: bemiddelaar (458 Sw.) Vrijwilligheid

Op elk ogenblik beëindigen, zonder nadelige gevolgen Ook bij ger. bemid. (gezag)

Trajectwaarborgen

Schorsing van de termijnen Voorstel tot bemiddeling (of gezamenlijk verzoek) Ondertekenen bemiddelingsprotocol

Vrije keuze bemiddelaar Ger. bem.: erkend bemiddelaar tenzij…

Bemiddelingsprotocol Bemiddelingsakkoord Homologatie

Vereenvoudigde procedure (eenz. vz.) Controle rechter: O.O. & belangen minderjarigen Kracht van vonnis

3. Bemiddeling in de praktijk

Hoe verloopt een bemiddeling?

Regiegesprek Bemiddelingsprotocol Bemiddelingsgesprek

Gefaseerd en gestructureerd traject Van standpunten naar belangen Van belangen naar opties Van opties naar oplossingen Van oplossingen naar akkoord

Tools Vraagstelling, empathie, caucus, visualiseren

Belangen-gecentreerd onderhandelen Informatie-uitwisseling Waardecreatie => waardeverdeling

Bemiddelingsakkoord

4. Glansrol voor de advocaat?

Imago advocatuur

Complementair, concurrerend of conflicterend?

Cruciale rol advocaat bij bemiddeling Eerste hulp bij conflict (EHBC) Oplossing op maat bieden Niet automatische reflex procedure Buiten juridisch kader denken Conflictspecialist procedurespecialist

Zelf peilen naar BWD Goed gesprek voeren: wat is voor cliënt belangrijk? Voorbereiding = noodzakelijk!

Informeren van de cliënt Conflictoplossingsmethoden Voor- en nadelen + realistische kosteninschatting Reality check (eerste filter!)

Voorbereidende opdracht (1)

Komen partijen in aanmerking? Minderjarige, geesteszieke, publieke RP, mandaat Vernietigingsfase Conflict of precedent nodig?

Zaak voor bemiddeling vatbaar? Onderhandelingsruimte? Openbare orde

Verwijzen naar bemiddeling & informeren Zo snel mogelijk… als partijen er klaar voor zijn! Eerstelijnsrechtsbijstand Bemiddelingsbeding

Duidelijke bewoordingen Aanwijzing bemiddelaar (erkend of niet) of instantie Toepassingsgebied, gevolgen etc.

Voorbereidende opdracht (2)

Selectie bemiddelaar Inhoudelijke kennis en/of persoonlijkheid? Jurist of niet-jurist? Erkend of niet-erkend? Lijst erkende bemiddelaars (website) Honorarium

Voorbespreking met cliënt Aanwezigheid tijdens gesprek of ter beschikking voor advies? Wie voert het woord (rol advocaat) Constructieve houding duiden

Regiegesprek met bemiddelaar Korte samenvatting geschil en ev. stukken Informatie over belangen (niet pleidooi)

Bijstand tijdens het traject

Raadsman voor cliënt Cliënt neemt zelf het woord Eerder bedarende rol Advocaat komt enkel tussen als nodig

Vervanging bemiddelaar Vragen om advies van een deskundige Misbruik traject voorkomen

Enkel juridisch advies of analyseren Positie (WATNA/BATNA/ZOPA) Opties (creativiteit) Oplossingen (informed consent)

Info vrijgeven Wat? Wanneer? Caucus? Vertrouwelijkheid?

Na afloop van het traject

Opstellen bemiddelingsakkoord Uitvoerbaar Volledig Nauwkeurig

Toezien op de naleving ervan Homologatieprocedure Mogelijke voordelen:

Meer tevredenheid procedure Betere relatie advocaat-cliënt procedure Betere naleving akkoord procedure

Aandachtspunten complementaire rol

Goede kennis conflictoplossingsmethoden Onderscheid + voor- en nadelen Opleiding en permanente vorming!

Contacten met bemiddelaars Netwerken & wisselwerking

Andere houding aannemen: Constructief Conflictdeskundige (maatwerk) Puur juridisch denken & procesreflex verlaten Verantwoordelijkheid Creativiteit Informeren: realistisch beeld kosten + voor- en nadelen

5. Evaluatie

De hoogste tijd voor een wetsevaluatie?

Wet 21 februari 2005 Voorbereiding => geen uitgebreide raadpleging van

deskundigen

Perceptie: # bemiddeling blijft gering Weinig informatie over Belgische bemiddelingsmarkt

Functioneert het wettelijk kader naar de tevredenheid van de betrokken actoren? Waarom blijft ruimer beroep uit? Rol wettelijk kader? Verbeteringen?

Doctoraatsonderzoek UHasselt

Doelstellingen Fundamentele obstakels & knelpunten identificeren Grondige wetsevaluatie Juridische oplossingen aanreiken

Methodologie Sociaal-wetenschappelijk onderzoek Rechtsvergelijkend onderzoek

Onderzoekseenheden Erkende bemiddelaars Advocaten Notarissen Magistraten

Knelpunten: voorbeelden

Succes in bepaalde zaken Familierecht, burgerlijk- & handelsrecht, sociaal recht?

Knelpunten in de wetgeving Publiekrechtelijke rechtspersonen Gebrek aan verwijsvoorzieningen (NL) Strikte vertrouwelijkheid sanctie misbruik traject

Structurele obstakels Kosten Wantrouwen Teken van zwakte Terminologische verwarring Gebrek aan kennis (potentiële verwijzers)

Voorbeeld: terminologische verwarring

Fiscale bemiddeling Geen kwaliteitsbewaking bemiddelaar FBC Scheidsrechtelijk karakter autonomie Interne bemiddelaars onafhankelijkheid Niet-bindend verslag bemiddelingsakkoord Verslag Rb vertrouwelijkheid

Technische bemiddeling Uitz. niet-erkende bemiddelaar (ger. bem.) Deskundige aanstellen erkende bemiddelaar Opdracht bemiddeling Ter plaatse met partijen én magistraat Verslag Rb vertrouwelijkheid Autonomie partijen?

Mogelijke oplossingen?

Duidelijke terminologie Eenduidig gebruik (mediation/mediatie)

Meer verplichtend karakter Ontvankelijkheid recht op toegang tot de rechter? Verplichte infosessie Informatieplicht (verwijzing)

Sanctie misbruik ~ vertrouwelijkheid Verdeling van de kosten

Verwijsvoorzieningen Bureau of permanentiediensten Gerechtelijke organisatie

Integratie in het onderwijs

6. Vragen en opmerkingen

Vragen & opmerkingen

Percepties van bemiddeling in de praktijk Knelpunten Positieve of negatieve ervaringen wendy.hensen@uhasselt.be

Einde

Bedankt voor uw aandacht!