Begrotingstekort  Curaçao:  Meer  dan  een  “Aanwijzing”  van  het  Rijk  

dinsdag  18  juni  2013     1    

Dagelijks worden wij, als burgers van Curaçao, geconfronteerd met ‘ons’ begrotingstekort. De Curaçaose overheid moet circa Nafl. 180 miljoen structureel bezuinigen om haar begroting sluitend te krijgen. Dat is ongeveer 10% van de totale overheidsbegroting. Ter vergelijking: Spanje kende in 2011 een tekort van circa 8,9% en Griekenland 9,6%. Geen sinecure! Serieuze hervormingen en een strikte begrotingsdiscipline zijn om te beginnen noodzakelijk. Tegelijkertijd is er veel winst te behalen in het verhogen van efficiency, effectiviteit, kortom productiviteitsnormen. Wat is de beste manier om meer resultaat met minder middelen te behalen? Er kan meer financiële ruimte ontstaan door met minder geld toch meer te doen. Financiële ruimte overhouden voor investeringen door slim te besparen kan! Een betrouwbare overheid maakt vanuit een heldere en transparante visie keuzes. De begroting van een land is een mooie graadmeter voor waar de prioriteiten liggen, wat men belangrijk vindt en vooral wat niet. In die zin is de vraag of we als samenleving schulden willen opbouwen of niet al een relevante. Maar het gaat nog veel verder. Doelen, beleid en ambities krijgen voor een groot deel vorm door ze al dan niet te financieren. De begroting op orde krijgen is in die zin een gevolg van een maatschappelijk debat of liever gezegd gesprek over prioriteren, over beseffen dat niet alles tegelijk kan, over de zoektocht naar win-win situaties, cofinanciering, preventie en de relatie tussen publiek en privaat. De huidige aandacht voor ‘onze’ begroting is met andere woorden een kans om heel precies en concreet na te denken over de toekomst. In deze fascinerende tijden is de vraag wat onze prioriteiten zijn, hoe gaan we onze toekomst vormgeven, welke ballen houden we in de lucht en welke laten we vallen, omdat we simpelweg niet alles tegelijk kunnen. Doen we de goede dingen en doen we de goede dingen ook goed? Mondiaal bekeken Sinds 9/11 draaien de zorgen van overheden over het algemeen voornamelijk rond twee belangrijke kwesties: hoe bieden we mensen veiligheid en hoe geven we hen hoop. Het publiek wil een sociaal vangnet om hen te beschermen en tegelijkertijd willen ze hoop op een betere toekomst. Echter, gegeven de harde realiteit, gaan veel landen een moeilijk tijd bij het inwilligen van deze eisen tegemoet. In een traag groeiende economie, zullen vele landen met hoge schulden worden geconfronteerd met een reeks van fundamentele keuzes. De keuzes van de overheden hebben ingrijpende gevolgen op de economie en het sociale weefsel van de samenleving. Sociale cohesie wordt een steeds grotere uitdaging. In Europa demonstreren de jongeren tegen de hoge jeugdwerkloosheid. Meer dan 50% van de jongeren in Griekenland en Spanje zijn werkloos. In Italië ligt dit percentage rond de 25%, op Curaçao 24,9%!. Daar tegenover staan in Ierland en Portugal ouderen te demonstreren tegen de onvermijdelijke bezuinigingen op hun oudedagsvoorzieningen. Of een land tot de opkomende markten behoort of tot de ontwikkelde landen met een zware schuldenlast, alle overheden worden geconfronteerd met de druk om meer te doen met minder. Een andere rol voor de overheid Het is onvermijdelijk dat de rol van de overheid de komende decennia gaat veranderen. Overheden erkennen de economische en politieke waarde van strategische natuurlijke hulpbronnen als water, wind en zon dat leidt tot meer gerichte inspanningen om op te treden als verantwoordelijke rentmeesters voor de komende generaties. Met behulp van techniek zullen meer deuren open gaan om strategische deals, allianties en PPS-constructies te sluiten. Overheden nemen ook steeds meer de rol van een regelgevende opzichter van private financiering in. Obama's begroting voor 2013 omvat een gedurfd investeringsplan om de infrastructuur in de VS te vernieuwen en uit te breiden. Ruggengraat van het plan zijn de voorfinanciering á $ 50 miljard en de oprichting van de National Infrastructure Bank. De bank

Begrotingstekort  Curaçao:  Meer  dan  een  “Aanwijzing”  van  het  Rijk  

dinsdag  18  juni  2013     2    

maakt cofinanciering van infrastructurele projecten door de private sector op grote schaal mogelijk. De Europese Unie participeert wereldwijd met een budget van € 517 miljoen in duurzame energie. Overheidsapparaten zullen krimpen en meer en meer diensten uitbesteden. De rol van de overheid verandert fundamenteel van dienstverlener naar opdrachtgever, een soort accountmanager, die prioriteiten identificeert en projecten uitbesteedt om de juiste services aan de burgers te leveren. In 2011 is in Europa alleen al het aantal aanbestedingen door de publieke sector met meer dan 70% ten opzichte van 2010. Betere overheid dankzij bezuinigen De huidige lokale én internationale situatie maakt dat er flink bezuinigd moet worden om de overheidsfinanciën sluitend te maken. Om de begroting voor de lange termijn sluitend te krijgen en houden zal kritischer en creatiever gekeken naar nut, noodzaak en doelmatigheid van beleid en uitvoering.

Dit betekent ‘reductie van verspilling’, want steeds meer en meer wensen burgers alleen te betalen voor activiteiten die collectieve en individuele waarde toevoegen. De overheid bedient burgers en rechtspersonen. Aan de andere kant houdt de overheid ook toezicht op burgers en bedrijven. Tenslotte wordt er vanuit een politieke agenda beleid ontwikkeld. De behoefte van burgers en bedrijven ligt niet per definitie in lijn met beleid dat is ontwikkeld en is er van marktwerking en concurrentie geen sprake. Daardoor zijn er geen mechanismes die de overheid er toe dwingen om te focussen op lage kosten en meer waar voor je geld. In overheidsorganisaties bestaat met andere woorden een natuurlijke neiging om zichzelf in stand te houden: de bureaucratische cirkel.

Hier kan verandering in komen door duurzaam om te buigen, gericht op maatregelen met uitkomsten die draagvlak hebben en op het proces om daar te komen. Ombuigen betekent vanuit verschillende invalshoeken tekorten terug te brengen, zoals het slimmer inzetten van middelen, het beter benutten van talenten, het kritisch doorlichten van processen, het doen van formatieonderzoek, de besluitvorming sneller en beter organiseren en proactief risicomanagement. Essentieel daarbij is de focus op de combinatie van visie, beleid en uitvoering. Een fundamentele heroverweging vergt visie op de rol van de overheid, een doelmatige en effectieve uitvoering en creativiteit. Traditionele methoden als ‘kaasschaven’ en ‘schuiven’ met potjes’ volstaan niet langer. Daarvoor is de omvang van de problematiek te groot en zal niet tot duurzame begrotingen leiden. De omvang van het Curaçaose begrotingstekort in combinatie met maatschappelijke ontwikkelingen als vergrijzing, zorg, onderwijs, afname in offshore activiteiten en deviezen enerzijds en anderzijds de hogere eisen van de burger, stelt de bestuurders van Curaçao voor de uitdagende opgave om de inrichting en het functioneren van de publieke sector fundamentele te heroverwegen.

Vernon Daal is strateeg bij DaalAdvies Curacao B.V.