1

2

Samenvatting

Meer 65-plussers en vrouwen ondernemen

Recordaantal bedrijven in Nederland Nooit eerder waren er zoveel bedrijven in Nederland. Het aantal komt eind 2015 uit op 1.777.183. Dat is 385.212 ondernemingen meer dan begin 2010 ingeschreven stonden in het Handelsregister. Uit de tellingen blijkt dat steeds meer 65-plussers en vrouwen ondernemen. Het aantal faillissementen daalt tot 5.145. Dat is 25,5% minder dan in 2014. Dit meldt de Kamer van Koophandel over de stand van de inschrijvingen in het Handelsregister per 1 januari 2016. De groei van het totaal aantal ondernemingen is vooral een gevolg van een nog steeds toenemend aantal zzp’ers. In 2015 nam het aantal zzp’ers toe met 6% (51.397) tot 928.279. Ook signaleert de KvK een groei bij parttime bedrijven. Parttime bedrijven geven bij hun inschrijving aan dat ze hun ondernemerschap voor maximaal 15 uur per week uitoefenen. Hun aantal komt per 1 januari 2016 uit op 425.202; een toename van 4% (17.458) ten opzichte van 1 januari 2015. Het mkb, met 2 tot en met 249 werknemers, neemt met 552 bedrijven toe van 421.713 begin 2015 naar 422.265 bedrijven begin 2016. Het grootbedrijf, dat zijn bedrijven met meer dan 250 personeelsleden, neemt met 20 (= 1%) bedrijven toe van 1.417 naar 1.437. Steeds meer 65-plus ondernemers Het aantal 65-plus ondernemers neemt in relatieve en absolute zin toe: van 5,1% van het totaal aantal ondernemers in 2010 (56.598 ondernemers) naar 7,9% per 1 januari 2016 (117.114 ondernemers). Het betekent dat meer mensen na hun 65-ste doorgaan met ondernemen. Dit kan verschillende oorzaken hebben: mensen zijn vitaler en blijven na hun 65ste werken als ondernemer of het is lastig om een opvolger te vinden die het bedrijf wil overnemen of ze zijn genoodzaakt om langer door te gaan vanwege financiële redenen. Nader onderzoek kan hier meer duiding aan geven. Aantal vrouwelijke ondernemers groeit Het aantal vrouwelijke ondernemers groeit zowel absoluut als relatief: van 31,9% van het totaal aantal ondernemers begin 2010 (355.679 ondernemers) naar 35,1% per 1 januari 2016 (519.613 vrouwelijke ondernemers). Vooral bij parttime ondernemers neemt het aantal vrouwen toe: de verhouding man/vrouw ligt hier op 60/40. Deze verhouding zal nog verder naar elkaar toegroeien omdat sinds 2010 ongeveer 43% van de parttime starters vrouw is. Groeiend aantal ondernemers met ander geboorteland dan Nederland Ruim een vijfde van de startende zzp’ers en startende mkb’ers is niet in Nederland geboren. Opvallende stijgers in 2015 ten opzichte van 2014 zijn nieuwe ondernemers uit Syrië en Irak. Starters, stoppers en faillissementen In 2015 startten 188.169 nieuwe ondernemingen. Dat is 1% meer dan in 2014. Het ging om inschrijvingen van 117.482 (2,9% meer dan in 2014) zzp’ers, 50.652 (2,1% minder dan in 2014) parttime bedrijven en 20.020 (3,6% minder dan in 2014) mkb’ers. In 2015 beëindigden 102.610 ondernemingen hun activiteiten. Dat is minder dan in 2014, toen stopten 103.126 (-0,5%) bedrijven. Deze daling van het aantal stoppers doet zich voor het tweede jaar op rij voor. Het aantal faillissementen neemt in 2015 met 25,5% procent af ten opzichte van 2014, van 6.093 in 2014 naar 5.145 in 2015.

Leeswijzer

In hoofdstukken met dit icoon gaat het over bedrijven.

In hoofdstukken met dit icoon gaat het over personen.

3

Inhoudsopgave

Samenvatting

Inhoud

1 Bedrijven in Nederland ....................................................................... 4

1.1 Bedrijvenstand ............................................................................................................................................... 4 1.2 Bedrijven per sector ...................................................................................................................................... 4 1.3 Segmenten zzp en mkb relatief ..................................................................................................................... 5

2 Startende bedrijven ............................................................................. 6

2.1 Startende bedrijven in 2015........................................................................................................................... 6 2.2 Startende bedrijven per sector ...................................................................................................................... 6 2.3 Populairste startersactiviteiten....................................................................................................................... 7 2.4 Overlevingskans³ naar sector ........................................................................................................................ 7

3 Stoppende bedrijven en faillietverklaringen ................................... 9

3.1 Stoppende bedrijven in 2015 ......................................................................................................................... 9 3.2 Stoppende bedrijven per sector ..................................................................................................................... 9 3.3 Stopactiviteiten ............................................................................................................................................ 10 3.4 Faillietverklaringen ...................................................................................................................................... 11

4 Ondernemersprofielen...................................................................... 12

4.1 Leeftijden, man-vrouw, herkomst van de ondernemers ............................................................................... 12 4.2 Populairste ondernemersactiviteiten ........................................................................................................... 14

5 Startersprofielen ................................................................................ 16

5.1 Leeftijden, man-vrouw en herkomst van de startende ondernemers ........................................................... 16 5.2 Populairste startersactiviteiten..................................................................................................................... 18

6 Verwachtingen van de ondernemers ............................................. 20

6.1 Meer vertrouwen ondernemers ................................................................................................................... 20 6.2 Ondernemers voorzien vooral groei in 2016 ............................................................................................... 20 6.3 Vertrouwen in meeste sectoren verbeterd ................................................................................................... 20 6.4 Verwachtingen per provincie ....................................................................................................................... 21

7 Definities en verantwoording .......................................................... 22

4

1 Bedrijven in Nederland

Per 1 januari 2016 telt de Kamer van Koophandel 1.777.183 economisch actieve bedrijven in het Handelsregister. Dit

aantal is opgebouwd uit 1.693.462 hoofdvestigingen¹ en 83.721 nevenvestigingen².

1.1 Bedrijvenstand

In grafiek 1.1 is de stand van het aantal bedrijven gebaseerd op de eindstand van het jaar. In het kort: 1.777.183 is de eindstand van 2015. Hieruit valt op te maken dat het aantal bedrijven nog altijd in de lift zit. Ten opzichte van 2014 is er een groei van 69.427 bedrijven, dat is gelijk aan 4%. In 2014 bedroeg deze groei nog 5%. De groei komt voornamelijk tot stand door het toenemend aantal zzp’ers. Zie hiervoor de bedrijvigheid in klantsegmenten in figuur 1.2. Dit zzpsegment groeit met 6% van 876.882 begin 2015 naar 928.279 eind 2015. Sinds 2011 is het zzp segment met 30% toegenomen. Hiermee is dit segment goed voor meer dan de helft van het aantal hoofdvestigingen (52%). Het midden en klein bedrijf kent een kleine groei 0,1% en gaat van 421.713 hoofdvestigingen naar 422.265. Het mkbsegment maakt 24% van het aantal bedrijven uit. De rest wordt als volgt verdeeld: 0,1% van alle in Nederland ingeschreven bedrijven behoort tot het segment grootbedrijf. Verder bestaat 24% uit parttime bedrijven. Zij geven bij hun inschrijving aan dat ze hun ondernemerschap voor minder dan 15 uur per week uitoefenen. Hun aantal komt eind 2015 uit op 425.202; een toename van 4% ten opzichte 2014.

Regionaal zien wij overal een toename van het totaal aantal bedrijven en alleen in Noord Holland is deze groei groter dan 5%. Voor de verschillende segmenten verschilt het beeld. Hoewel de zzp’er in elke provincie toeneemt, groeit deze buiten Groningen, Friesland, Flevoland, Limburg en Zeeland met meer dan 5%. De bedrijfsaantallen van het mkb-segment laten een afname zien van het aantal mkb’ers in 3 provincies: Drenthe, Zeeland en Limburg. Vorig jaar had het mkb het ook al zwaar. Merendeel van de mkb bedrijven loopt een groter risico dan een zzp’er omdat het mkb in het algemeen hogere financiële lasten heeft zoals een bedrijfspand, personeel, voorraad, etc. De toegenomen concurrentie, het internet en de enorme snelle veranderingen in de vraag maken dat het mkb alle zeilen moet bijzetten. Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

1.2 Bedrijven per sector

Op de financiële sector na, noteren alle sectoren een groei van het aantal bedrijven. Sectoren die sinds 2011 een grote groei doormaken zijn de gezondheidszorg, de ICT-sector en de sectoren cultuur, sport & recreatie en zakelijke dienstverlening. Dit zijn ook de sectoren waar veel zzp-‘ers in werkzaam zijn. De volgorde van de sectorindeling verandert wanneer wij binnen de segmenten gaan vergelijken. Zie daarvoor de onderstaande tabel. Opvallende sectoren zijn de volgende.

In de bouw lag in 2011 het percentage zzp’ers nog op 63% (nu 69%). Het aantal zzp’ers in de bouw is over die jaren met ruim 21% gestegen. Daarentegen is het aantal mkb bedrijven in de bouw over dezelfde periode met ruim 12% afgenomen.

Een andere opvallende sector is de gezondheid. De enorme veranderingen in de gezondheidszorg hebben het ondernemerschap ook doen veranderen. Veel mensen vinden hierin nu als zelfstandige een plek.

1.392.000

1.499.400

1.557.6001.575.700

1.636.100

1.707.800

1.777.183

1,350,000

1,450,000

1,550,000

1,650,000

1,750,000

1,850,000

Bedrijvigheid (figuur 1.1)

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

425.202 = 24%

928.279 = 52%

422.265 = 24%

1.437 = 0,1%

1.777.183

Totaal aantalbedrijven

Parttimebedrijven(<15

uur/week)

zzp (1FTE) mkb (2-249 FTE) Grootbedrijf(>250 FTE)

Bedrijvigheid in klantsegmenten (figuur 1.2)

5

Voor het mkb geldt eveneens dat de zakelijke dienstverlening het hoogst aantal bedrijven kent. Omdat steeds meer zzp’ers zich op deze sector richten, is de groei onder zzp’ers hierin dan ook vele malen hoger dan in het mkb.

De horeca is bij uitstek een mkb sector. Meer dan de helft van het aantal horecabedrijven is een mkb-bedrijf. Deze sector is veel in beweging waardoor het aantal vaak wisselt.

sector zzp

bedrijven 2016

% zzp’ers binnen sector

parttime bedrijven

2016

% pt’ers binnen sector

mkb bedrijven 2016

% mkb’ers binnen sector

Zakelijke diensten 266.740 57% 124.797 27% 74.281 16%

Bouw 119.329 69% 21.828 13% 32.623 19%

Gezondheid 85.526 56% 40.126 26% 27.466 18%

Detailhandel 62.050 39% 29.664 19% 66.946 42%

Cultuur, sport en recreatie 61.986 66% 22.467 24% 9.338 10%

ICT en media 53.198 53% 30.487 30% 16.697 17%

Groothandel 43.720 38% 34.458 30% 38.049 33%

Land- en tuinbouw 34.109 42% 10.819 13% 35.808 44%

Industrie 32.280 43% 14.530 19% 27.554 37%

Logistiek 21.790 45% 10.171 21% 16.875 34%

Horeca 20.644 32% 10.435 16% 32.810 51%

Financiële instellingen 9.387 27% 17.493 50% 7.909 23%

Energie, water en milieu 1.383 21% 3.490 54% 1.604 25%

Overig 116.137 57% 54.437 27% 34.305 17%

Totaal 928.279 52% 425.202 24% 422.265 24%

1.3 Segmenten zzp en mkb relatief

In paragraaf 1.1 constateerden we al dat het zzp-segment sinds 2011 met 30% gestegen is. Ten opzichte van 2010 is dit zelfs 41%. Hieronder, in figuur 1.3, is goed te zien dat het relatieve belang van de zzp’er over de jaren heen toeneemt. Dit gaat vooral ten koste van het mkb. Het aantal mkb-bedrijven is het afgelopen jaar weliswaar toegenomen met 0,1%. Voor de zzp’ers was het groeipercentage 5,9%. Voor de parttimer is dit 4,3%

0%

10%

20%

30%

40%

50%

60%

2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016

Relatieve ontwikkeling bedrijfssegmenten zzp en mkb (figuur 1.3)

parttime zzp'er

zzp

mkb

6

2 Startende bedrijven

2.1 Startende bedrijven in 2015

In 2015 zijn 188.169 bedrijven gestart. Hiervan is het merendeel, namelijk 179.178 een startende hoofdvestiging. 8.991 betreffen startende nevenvestigingen. Onderstaande grafiek geeft het verloop van dit aantal startende bedrijven weer vanaf 2010.

2.2 Startende bedrijven per sector

Na het overzicht van het aantal starters wordt in deze paragraaf gekeken naar het aantal starters per sector. Ook hier is gekozen dit weer te geven voor het aantal zzp’ers, parttimers en voor het mkb. Hieronder volgt de stand van 2015 en voor het aandeel van het segment binnen de sector.

sector zzp starters 2015

% zzp’ers binnen sector

parttime starters 2015

% pt’ers binnen sector

Mkb starters 2015

% mkb’ers binnen sector

Zakelijke diensten 33.876 65% 14.031 27% 4.086 8%

Bouw 14.326 83% 1.979 11% 945 5%

Gezondheid 12.243 59% 6.743 33% 1.677 8%

Detailhandel 10.623 55% 5.182 27% 3.585 18%

ICT en media 6.478 56% 3.795 33% 1.251 11%

Cultuur, sport en recreatie 6.340 67% 2.426 26% 647 7%

Groothandel 4.657 47% 3.931 40% 1.286 13%

Horeca 3.909 48% 1.757 22% 2.449 30%

Industrie 3.590 60% 1.624 27% 814 14%

Logistiek 3.453 67% 910 18% 782 15%

Land- en tuinbouw 2.242 65% 665 19% 533 15%

Financiële instellingen 525 42% 550 43% 189 15%

Energie, water en milieu 261 39% 334 50% 69 10%

Overig 14.959 64% 6.725 29% 1.707 7%

Totaal 117.482 62% 50.652 27% 20.020 11%

100,000

120,000

140,000

160,000

180,000

200,000

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Aantal starters 2010-2015 (figuur 2.1)

7

Hieruit blijkt dat bij de startende zzp’ers bijna 30% (33.876) kiest voor de zakelijke dienstverlening. Andere sectoren die het goed doen bij de zzp’ers zijn de bouw en de gezondheidszorg. De bouw is ook de sector waar het aandeel van de zzp’ers het hoogste is. 83% van de startende ondernemingen binnen de sector bouw is toe te kennen aan het segment zzp. Daarmee kunnen we concluderen dat de bouw veel kleine zelfstandigen voortbrengt. De parttimer zit ook vooral in de zakelijke dienstverlening (27%). Bij de startende mkb’er - absoluut en logisch een veel kleinere populatie ten opzichte van de startende zzp’er – zitten de meeste starters eveneens in de zakelijke dienstverlening. Procentueel komen wij in 2015 de meeste mkb’ers tegen in de horeca.

Uit bovenstaande tabellen blijkt dat het aantal startende zzp’ers in 2015 op 117.482 uitkomt. In 2014 waren dit er 114.186; een toename van bijna 3%. Bij het mkb is dit beeld omgekeerd. In 2015 bedroeg het aantal starters 20.020, waar dit aantal in 2014 nog 20.769 was. Dit is een daling van 3,6%. Binnen de sectoren is het beeld wisselend. Groei zien wij vooral in de sectoren industrie (6,3%), bouw (6,7%) en de gezondheid (5,0%). Achteruitgang is er in de sectoren detailhandel (-5,8%) en groothandel (-10,0%). Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

2.3 Populairste startersactiviteiten

In 2015 zijn er 188.169 starters en zagen we in paragraaf 2.2 in welke sectoren zij hun onderneming begonnen. Hieronder volgt een top 5 van de populairste activiteiten waarin gestart werd. Ook wordt er in deze paragraaf een onderscheid gemaakt tussen zzp’er, parttimer en mkb’er.

zzp - populairste startersactiviteiten 2014 2015 ∆%

Organisatieadviesbureaus 7.706 7.467 -3%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 6.255 6.701 7%

Overige specialistische zakelijke dienstverlening (o.a. verzekeringen, bedrijfs-, werkgeversorg., uitvaart) 2.962 3.561 20%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en altern. genezers) (o.a osteopaat) 2.647 3.246 23%

Advisering op het gebied van management en bedrijfsvoering (geen pr en org. adviesbureaus) 2.046 2.510 23%

parttime - populairste startersactiviteiten 2014 2015 ∆%

Organisatieadviesbureaus 2.811 2.618 -7%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 2.220 2.332 5%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 1.674 1.653 -1%

Overige specialistische zakelijke dienstverlening 1.232 1.382 12%

Praktijken van medisch specialisten en medische dagbehandelcentra (geen tandheelkunde of psychiatrie) 1.160 1.281 10%

mkb - populairste startersactiviteiten 2014 2015 ∆%

Restaurants 855 889 4%

Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d. 811 781 -4%

Organisatieadviesbureaus 536 571 7%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 559 560 0%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 398 366 -8%

Bij de zzp’ers staan de organisatieadviesbureaus al jaren bovenaan als het gaat om populairste startersactiviteiten. De activiteit daalt dit jaar wel met 3% ten opzichte van 2014. De andere vier activiteiten in de top 5 stijgen ten opzichte van 2014. Bij de parttimer zien we eveneens het aantal organisatieadviesbureaus afneemt. Bij de mkb’er is de populairste startersactiviteit het openen van een restaurant. Deze activiteit stijgt met 4%. Zoals wij al eerder zagen krimpt het aantal mkb-bouwbedrijven en starten de bouwvakkers zelfstandig weer onder eigen naam als zzp’er.

2.4 Overlevingskans³ naar sector

Hieronder staat de kans weergegeven dat een gestarte hoofdvestiging na een aantal jaren nog actief is. Dit is berekend op basis van de meest recente data en voor alle hoofdvestigingen die minimaal 1 jaar geleden en maximaal 5 jaar geleden zijn gestart. In onderstaande grafiek is weergegeven hoe deze overlevingskans verloopt. Dit is zowel weergegeven voor alle bedrijven, als voor zzp’ers en mkb-bedrijven. Na vijf jaar ondernemen is 60% nog actief. Voor de zzp bedrijven ligt dat iets lager (58%) en voor de mkb bedrijven ligt dit iets hoger (62%)

8

Hierboven zagen we al dat de overlevingskans voor het zzp segment 59% is en voor de mkb’ers 62%. Hieronder staat deze overlevingskans verder uitgesplitst per sector. Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

Uit dit overzicht blijkt dat over het algemeen gesteld kan worden dat voor beide groepen geldt dat na vijf jaar bijna 40% van het aantal nieuwe bedrijven gestrand is. Er zijn wel onderlinge verschillen. Zo doet het mkb het een stuk beter in de meeste sectoren, met name in de landbouw en de logistiek. Voor de landbouw geldt dat het veelal familiebedrijven zijn met jarenlange tradities. In de logistiek zijn het de grote merken die stabiele logistieke netwerken beheren. De zzp’er doet het beter in de ICT en in de cultuur, sport en recreatie.

50%

55%

60%

65%

70%

75%

80%

85%

90%

95%

na 1 jr na 2 jr na 3 jr na 4 jr na 5 jr

Overlevingskans bedrijven

Alle bedrijven zzp bedrijven mkb bedrijven

Overlevingskans na 5 jaar zzp mkb

Financiële instellingen 71% 80%

Gezondheid 69% 74%

Cultuur, sport en recreatie 68% 59%

Energie, water en milieu 67% 67%

Land- en tuinbouw 67% 86%

ICT en media 64% 59%

Industrie 62% 70%

Zakelijke diensten 61% 61%

Bouw 54% 57%

Groothandel 53% 57%

Horeca 49% 63%

Logistiek 47% 65%

Detailhandel 42% 54%

Totaal 59% 62%

9

3 Stoppende bedrijven en faillietverklaringen

3.1 Stoppende bedrijven in 2015

In 2015 zijn 102.610 bedrijven uit het handelsregister uitgeschreven. Deze bestaan uit 96.173 opgeheven hoofdvestigingen (-0,1%) en 6.437 zijn er gestopt als nevenvestiging (-5,6%). In totaal zijn bijna 1,0% minder vestigingen gestopt dan vorig jaar. Ondanks afname van het aantal faillissementen is het aandeel stoppers nog steeds hoog. Naast deze stoppende groep is er ook een groep die in opdracht van de Belastingdienst uit het register wordt verwijderd, vorig jaar waren dat 17.850 bedrijven (+29,3%).

3.2 Stoppende bedrijven per sector

In paragraaf 3.1 werd het totaal van het aantal stoppers weergegeven. In deze paragraaf worden de stoppers per sector nader bekeken. Net als bij de starters is er hier gekozen om dit weer te geven voor het aantal zzp- en parttime bedrijven en voor het mkb. Hieronder volgt de stand van 2015 en het veranderpercentage ten opzichte van 2014.

sector zzp stoppers 2015

∆% t.o.v. 2014

parttime stoppers 2015

∆% t.o.v. 2014

Mkb stoppers 2015

∆% t.o.v. 2014

Zakelijke diensten 15.536 -1% 7.405 1% 3.730 -3%

Detailhandel 7.027 2% 3.479 2% 3.794 -2%

Bouw 5.777 -14% 1.265 -5% 1.350 -9%

Gezondheid 4.644 10% 2.200 8% 1.196 10%

Groothandel 3.399 -1% 2.025 -1% 1.598 -1%

ICT en media 3.048 5% 2.106 14% 995 2%

Cultuur, sport en recreatie 2.585 3% 1.353 13% 497 -2%

Horeca 2.396 4% 739 -8% 1.835 -3%

Logistiek 2.023 -6% 532 -2% 744 -3%

Industrie 1.708 2% 816 8% 933 -9%

Land- en tuinbouw 1.007 2% 276 -8% 537 3%

Financiële instellingen 396 -9% 1.024 -15% 405 -17%

Energie, water en milieu 99 46% 145 7% 60 2%

Overig 7.035 0% 3.360 -2% 1.510 0%

Totaal 56.680 -1% 26.725 1% 19.184 -2%

In 2015 zijn 56.680 zzp’ers gestopt. De sectoren waar het meest in wordt gestart zijn ook de sectoren waar het meest wordt gestopt, namelijk de zakelijke dienstverlening. Andere sectoren die veel stoppers kenden, waren de detailhandel en de bouw. Dit geldt ook voor het grootste gedeelte voor de parttimers. In het midden- en kleinbedrijf stopten in 2015 vooral ondernemingen in de detailhandel maar ook zakelijke dienstverlening en horeca. Ten opzichte van 2014 zijn er vooral meer

0

20,000

40,000

60,000

80,000

100,000

120,000

2010 2011 2012 2013 2014 2015

Stoppers 2010-2015

10

stoppers in de sector gezondheid. Flink minder stoppers zitten er in de sector bouw. Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

3.3 Stopactiviteiten

In 2015 zijn er 102.610 bedrijven gestopt met hun activiteiten. Hieronder volgt een top 5 van de activiteiten waar absoluut gezien de meeste stoppers waren in 2015. Net als in paragraaf 2.3 is hier een onderscheid gemaakt in parttime bedrijven, zelfstandige zonder personeel en het mkb.

zzp – stoppersactiviteiten 2014 2015 ∆%

Organisatieadviesbureaus 3.899 3.948 1%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 3.178 2.701 -15%

Overige specialistische zakelijke dienstverlening 1.146 1.216 6%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 1.111 1.199 8%

Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 1.104 1.135 3%

parttime – stoppersactiviteiten 2014 2015 ∆%

Organisatieadviesbureaus 1.798 1.792 0%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 715 817 14%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 721 804 12%

Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 792 706 -11%

Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies 616 639 4%

mkb - stoppersactiviteiten 2014 2015 ∆%

Restaurants 735 708 -4%

Organisatieadviesbureaus 514 523 2%

Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d. 513 472 -8%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 523 434 -17%

Cafés 395 406 3%

Er zijn veel activiteiten die overeen komen met de populairste startersactiviteiten. Conclusie is dan ook dat de dynamiek er hoog is: waar veel gestart wordt (concurrentie, mismanagement), vallen er ook veel weg.

11

3.4 Faillietverklaringen

In 2015 waren er 5.145 faillietverklaringen. 25% minder dan in 2014. Hiermee zet de daling zich verder door aangezien het percentage 2014 ten opzichte van 2013 al 21% minder was. In onderstaande tabel wordt het aantal faillietverklaringen per sector vermeld, verdeeld naar de groep zzp’ers, parttimers en mkb’ers. Een negatief veranderpercentage is bij de faillietverklaringen (net als bij de stoppers) een positieve beweging.

sector zzp failliet 2015

∆% t.o.v. 2014

parttime failliet 2015

∆% t.o.v. 2014

Mkb failliet 2015

∆% t.o.v. 2014

Zakelijke diensten 267 -18% 236 -23% 434 -26%

Bouw 259 -16% 124 -24% 429 -19%

Detailhandel 203 -18% 123 1% 450 -33%

Groothandel 163 -22% 154 -30% 311 -30%

Horeca 98 -4% 57 -25% 191 -23%

Logistiek 87 -24% 43 -25% 124 -31%

Industrie 68 -31% 58 -29% 259 -31%

ICT en media 59 51% 60 -14% 97 -20%

Cultuur, sport en recreatie 29 45% 30 25% 55 38%

Gezondheid 29 -37% 27 -49% 114 -36%

Land- en tuinbouw 22 -33% 12 0% 42 -22%

Financiële instellingen 18 -28% 49 -25% 25 -7%

Energie, water en milieu 11 83% 7 -50% 15 -44%

Overig 101 -6% 46 -29% 156 -61%

Totaal 1.414 -16% 1.026 -23% 2.702 -30%

Bij de zzp’ers waren er in 2015 1.414 faillietverklaringen. 16% minder dan in 2014. In 2014 waren er ten opzichte van 2013 ook minder zzp’ers failliet verklaard (19%). Sectoren met in absolute aantallen veel faillietverklaringen zijn de zakelijke diensten en de bouw. Daar wordt ook het meest in gestart. In de meeste sectoren was er een teruggang. Echter, een toename was er in de sector ICT en media en in de sector cultuur, sport en recreatie. De parttimers kenden een teruggang van het aantal faillietverklaringen van 23%. In het midden- en kleinbedrijf waren er 2.702 faillietverklaringen in 2015. Hier is de afname 30%. Sectoren met in absolute aantallen veel faillietverklaringen zijn de detailhandel en de zakelijke dienstverlening. In alle sectoren was er een daling behalve in de sector cultuur, sport en recreatie. Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

12

4 Ondernemersprofielen

In hoofdstuk vier en vijf wordt nader ingegaan op de profielen van de ondernemer, de persoon achter de onderneming (hoofdvestiging). Hierbij geldt: een ondernemer kan meerdere ondernemingen hebben en vice versa. De profielen van 1.483.510 ondernemers zijn bekend. De belangrijkste profielen die aan bod komen zijn de leeftijden van de ondernemer, de man-vrouwverhouding en het geboorteland. In hoofdstuk vier wordt allereerst ingegaan op de persoonsprofielen achter de ondernemers. In hoofdstuk vijf volgen deze van de startende ondernemers.

4.1 Leeftijden, man-vrouw, herkomst van de ondernemers

In het rapport van 2014 was al te zien dat de ondernemer steeds ouder wordt. Hieronder is grafisch weergeven hoe de ondernemers over de leeftijdscategorieën zijn verdeeld. Vooral in de categorie 65+ is er een toename. Uiteraard is dit een grotere categorie, maar de cijfers over de jaren heen laten zien dat de 65+ ondernemer in aantal flink toeneemt. In 2010 maakte deze groep nog 5,1% (56.598 ondernemers) uit van het totaal. Per 1-1-2016 is dit gestegen naar 7,9% (117.114). Meer dan een verdubbeling in aantal. In het afgelopen jaar is deze groep 65+ ondernemers met 8,7% gegroeid. Steeds meer mensen blijven langer actief . De verhoging van de pensioengerechtigde leeftijd speelt hier mogelijk een rol. Ook kunnen problemen rondom opvolging ervoor zorgen dat de 65+’er langer doorgaat.

Als we naar de gemiddelde leeftijd van een ondernemer kijken, dan constateren wij dat deze door de jaren heen toeneemt. Lag de leeftijd in 2011 nog gemiddeld op 45,2, eind 2015 steeg die naar bijna 46 jaar. Voor de zzp’er geldt dat de gemiddelde leeftijd iets lager ligt met 45,4. Die van de parttimer ligt op 45,5 en die van de mkb-ondernemer is hoger met 47,6 jaar. Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

Gemiddelde leeftijd ondernemer zzp parttime mkb

2011 45,2 44,6 45,4 46,0

2012 45,2 44,7 45,0 46,4

2013 45,4 44,9 45,2 46,8

2014 45,6 45,1 45,0 47,1

2015 45,8 45,3 45,3 47,4

2016 45,9 45,4 45,5 47,6

Leeftijdsverdeling In onderstaande tabellen wordt verder ingezoomd op de leeftijdsverdeling van de zzp’er, de parttimer en het mkb. In de eerste en tweede kolom is de verdeling van deze groep per 31-12-2015 over de leeftijdscategorieën weergegeven. In de derde kolom (zzp) staat de relatieve verandering ten opzichte van vorig jaar. Hieruit blijkt dat 38% van de zzp’ers ouder dan 50 jaar is Terwijl dit vorig jaar 36% was. Bij de mkb’ers is 46% boven de 50 waar dit vorig jaar voor 43% gold. Opvallend voor

0

50,000

100,000

150,000

200,000

250,000

leeftijd van de ondernemer

2015

2016

13

beide groepen is de daling van de leeftijdscategorie 40-44 jaar. 9% van de mkb’ers is 65+. Bij de zzp’er is dat 7%. In alle drie de segmenten heeft de 65+ leeftijdscategorie de hoogste relatieve toename.

leeftijdscategorie zzp 1-1-2016

∆% t.o.v. 1-1-2015

parttime 1-1-2016

∆% t.o.v. 1-1-2015

mkb 1-1-2016

∆% t.o.v. 1-1-2015

0 tot 19 jaar 0% 2% 1% 0% 0% 6%

20 tm 24 jaar 4% 5% 5% -1% 3% 3%

25 tm 29 jaar 8% 9% 9% 5% 6% 1%

30 tm 34 jaar 10% 6% 10% 3% 8% 0%

35 tm 39 jaar 11% 6% 10% 4% 9% 1%

40 tm 44 jaar 13% -1% 12% -2% 12% -7%

45 tm 49 jaar 15% 6% 14% 3% 16% 0%

50 tm 54 jaar 13% 8% 13% 5% 15% 2%

55 tm 59 jaar 10% 8% 10% 7% 13% 3%

60 tm 64 jaar 7% 7% 7% 6% 9% 3%

65 jaar en ouder 7% 10% 9% 8% 9% 7%

Eindtotaal 100% 6% 100% 4% 100% 1%

Man-vrouwverhouding De man-vrouwverhouding van de ondernemer per sector komt hieronder aan bod. Op 31 december 2015 is de man-vrouwverhouding van de ondernemers respectievelijk 64,9% en 35,1%. In 2010 was nog 68,1% van de ondernemers man en 31,9% vrouw. De verhouding begint wat minder scheef te raken. Het percentage vrouwen bij de zzp’ers is 34,2%. In 2010 lag dat 4 procentpunten lager. Het aandeel vrouwelijke ondernemers in het mkb ligt met 33,7% wat lager. In 2010 lag dit 1 procentpunt lager. De parttime ondernemer bestaat voor 40% uit vrouwen. De vrouwelijke ondernemer is duidelijk in opkomst. Toch zijn de meeste ondernemers nog man. Dat blijkt ook uit onderstaande sectorcijfers. In de gezondheidssector werken meer vrouwen.

percentage vrouwelijke ondernemers per sector 1-1-2016

zzp parttime mkb

Gezondheid 74% 71% 48%

Overig 57% 66% 40%

Detailhandel 46% 46% 42%

Cultuur, sport en recreatie 45% 38% 35%

Horeca 38% 43% 39%

Zakelijke diensten 34% 32% 33%

Groothandel 19% 21% 29%

Industrie 19% 29% 30%

ICT en media 13% 11% 18%

Land- en tuinbouw 12% 17% 32%

Financiële instellingen 11% 14% 23%

Logistiek 8% 15% 24%

Energie, water en milieu 4% 15% 19%

Bouw 2% 5% 18%

Totaal 34% 40% 34%

Land van geboorte Het geboorteland van de ondernemer is ook een kenmerk dat in het Handelsregister wordt geregistreerd. Zo’n 13% van de ondernemers heeft een ander geboorteland dan Nederland. Bij de starters in paragraaf 5.1 zien we dat dit percentage op 19% ligt. Dat betekent dat het totaalaantal ondernemers dat niet in Nederland is geboren naar verwachting in de komende jaren verder zal stijgen. Daarnaast zijn er veel startende ondernemers, die zelf in Nederland geboren zijn, maar ouders hebben die in het buitenland geboren zijn. Die gegevens registreert de KvK niet. Hieronder volgt een top 5 van de geboortelanden van zzp’ers, parttimers en de mkb’ers die in het buitenland geboren zijn.

14

geboorteland zzp

aantal % geboorteland parttime

aantal % geboorteland mkb

aantal %

Turkije 12.113 10% Suriname 2.169 9% Turkije 8.313 18%

Suriname 10.579 9% Duitsland 2.072 8% China 5.180 11%

Polen 9.672 8% Turkije 1.591 7% Marokko 3.094 7%

Duitsland 6.656 6% België 1.082 4% Suriname 2.414 5%

Marokko 6.485 5% Marokko 1.036 4% Duitsland 1.900 4%

121.185 zzp ondernemers hebben een geboorteland anders dan Nederland wat neerkomt op 14%. Hiervan komt 10% uit Turkije en 9% uit Suriname. Van de parttime ondernemers is 9% buiten Nederland geboren. Binnen het mkb zijn 46.912 ondernemers (14%) elders geboren dan in Nederland. Binnen het mkb is 18% in Turkije geboren. Bij de starters ligt dit percentage lager, namelijk op 14%. Verder zijn er veel Chinezen actief in het mkb. Opvallende stijgers zijn de ondernemers uit Polen (13%), Sovjet-Unie (11%), Irak (13%), Brazilië (14%) en Syrië (14%). In de volgende paragraaf wordt nader ingegaan op de populairste ondernemersactiviteiten in het algemeen en van de Syriërs en Irakezen.

4.2 Populairste ondernemersactiviteiten

In paragraaf 4.2 staan de populairste ondernemersactiviteiten. Dit is met een top 5 weergegeven. Hieronder staan de populairste activiteiten voor vrouwelijke en mannelijke zzp-, parttime- en mkb-ondernemers voor de huidige populatie.

zzp - populairste ondernemersactiviteiten voor de vrouwen vrouwen aandeel

vrouwen

Organisatieadviesbureaus 20.993 33%

Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 18.277 98%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 17.705 83%

Schrijven en overige scheppende kunst 14.284 56%

Haarverzorging 13.251 83%

Bij de vrouwelijke zzp’ers staan de organisatieadviesbureaus bovenaan. Daaronder staan activiteiten waarin vrouwen zowel absoluut als relatief in de meerderheid zijn.

parttime - populairste ondernemersactiviteiten voor de vrouwen vrouwen aandeel

vrouwen

Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 12.120 99%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 9.631 84%

Organisatieadviesbureaus 5.611 27%

Praktijken van psychotherapeuten en psychologen 4.138 78%

Schrijven en overige scheppende kunst 3.472 58%

De vrouwelijke parttime ondernemers zijn vooral actief in de schoonheidsverzorging. Binnen deze activiteit is nagenoeg iedereen vrouw.

mkb - populairste ondernemersactiviteiten voor de vrouwen Vrouwen aandeel

vrouwen

Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d. 5.055 41%

Restaurants 5.016 36%

Haarverzorging 4.645 64%

Fokken en houden van melkvee 3.593 36%

Cafés 3.035 38%

In de top 5 van activiteiten van vrouwen in het mkb staat een activiteit waarbij de vrouw in de meerderheid is: haarverzorging. Daarnaast neemt horeca een belangrijke plaats in.

15

zzp - populairste ondernemersactiviteiten voor de mannen mannen aandeel mannen

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 47.541 98%

Organisatieadviesbureaus 42.272 67%

Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies 18.330 90%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 14.274 91%

Bouwtimmeren 14.078 99%

In de top 5 van activiteiten van zzp-mannen nemen de bouw, advies en software een belangrijke plaats in.

parttime - populairste ondernemersactiviteiten voor de mannen mannen aandeel mannen

Organisatieadviesbureaus 15.147 73%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 8.073 93%

Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies 6.335 90%

Reclamebureaus 3.775 65%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 3.723 96%

De activiteit organisatieadviesbureau steekt met kop en schouders boven de andere activiteiten uit voor de mannelijke parttime ondernemers.

mkb - populairste ondernemersactiviteiten voor de mannen mannen aandeel mannen

Restaurants 9.074 64%

Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d. 7.359 59%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 7.178 82%

Handel in en reparatie van personenauto s en lichte bedrijfsauto's (geen import van nieuwe) 6.670 82%

Fokken en houden van melkvee 6.478 64%

Er zijn veel overeenkomsten in de populairste activiteiten bij de mannen en de vrouwen in het mkb: bij beide komen horeca en het houden en fokken van melkvee voor, maar bij de mannen springen de bouw en autohandel eruit als activiteiten waarin veel mannen actief zijn.

Populairste ondernemersactiviteiten bij Syriërs en Irakezen Irakezen en Syriërs ondernemen vooral in de sectoren detailhandel, horeca, logistiek en zakelijke dienstverlening. Verder valt op dat veel meer mannen dan vrouwen in de haarverzorging actief zijn. Verder zijn er relatief veel vertalers en tolken. Ook valt op dat relatief veel Irakese en Syrische vrouwen ondernemen met de activiteit ‘Praktijken van tandartsen.

16

5 Startersprofielen

Na de bespreking van de ondernemersprofielen in hoofdstuk vier, komen nu de startersprofielen aan bod. De opbouw

volgt hetzelfde stramien, namelijk de leeftijden van de starters, de man-vrouw verhouding en de herkomst. Tot slot komen

in paragraaf 5.2 de populairste startersactiviteiten aan bod.

5.1 Leeftijden, man-vrouw en herkomst van de startende ondernemers

Hieronder is grafisch weergeven hoe de startende ondernemers over de leeftijdscategorieën zijn verdeeld. Ten opzichte van de ondernemers in het vorige hoofdstuk ligt de piek een stuk verder naar links.

De gemiddelde leeftijd van een startende ondernemer fluctueert enigszins. Lag de gemiddelde leeftijd van de starter in 2011 nog gemiddeld op 37,0 (tegenover 45,2 bij de ‘bestaande’ ondernemers), in 2015 ligt de gemiddelde leeftijd van de starter op 37,2 jaar tegen 46 jaar bij de ‘bestaande’ ondernemers. In 2015 ligt de gemiddelde leeftijd van de startende zzp’er op 37,4, de startende parttimer op 37,2 jaar en de startende mkb’er op 36,0 jaar.

Gemiddelde leeftijd startende ondernemer zzp parttime mkb

2011 37,0 37,1 37,1 36,1

2012 37,6 37,6 37,7 37,0

2013 37,0 37,2 36,9 35,9

2014 37,5 37,7 37,4 36,1

2015 37,2 37,4 37,2 36,0

In onderstaande tabellen wordt verder ingezoomd op de leeftijdsverdeling van de zzp’er, parttimer en het mkb. Per leeftijdcategorie is aangegeven wat hun relatieve belang in 2015 is en de wijziging van de dat belang ten opzichte van 2014. Uit de tabel blijkt dat in 2015 59% van de startende zzp’er jonger is dan 40 jaar. In 2014 was dat 58%. Bij de mkb’ers is in 2015 64% onder de 40. Dat was in 2014 63%. Opvallend is de daling van het aantal starters in de leeftijdscategorie 40-44 jaar in 2015 ten opzichte van 2014. Of hier sprake is van toeval of een trend, moet nader onderzocht worden. Verder valt op dat het aantal startende 65+ ondernemers afneemt ten opzichte van 2014. Alleen bij de startende mkb’er is sprake van een kleine toename in 2015 ten opzichte van 2014. Het aantal startende 65-plussers neemt dus af ten opzichte van 2014, maar hun absolute en relatieve aantal op het totaalaantal ondernemers neemt toe omdat ondernemers langer doorwerken dan in het verleden.

0

5,000

10,000

15,000

20,000

25,000

30,000

2014

2015

17

leeftijdscategorie zzp 2015 ∆% t.o.v. 2014

parttime 2015

∆% t.o.v. 2014

mkb 2015 ∆% t.o.v. 2014

0 tot 19 jaar 2% 2% 4% -4% 3% 1%

20 tm 24 jaar 13% 4% 15% -5% 17% 3%

25 tm 29 jaar 17% 7% 16% 1% 18% -2%

30 tm 34 jaar 14% 7% 13% -4% 14% 2%

35 tm 39 jaar 12% 2% 12% -3% 12% 0%

40 tm 44 jaar 12% -2% 11% -9% 11% -9%

45 tm 49 jaar 11% 3% 10% -8% 10% 2%

50 tm 54 jaar 8% 2% 8% -3% 8% -3%

55 tm 59 jaar 5% 1% 5% -8% 5% -1%

60 tm 64 jaar 3% -8% 3% -3% 2% -2%

65 jaar en ouder 2% -9% 2% -15% 1% 5%

Eindtotaal 100% 3% 100% -5% 100% -1%

In het vorige hoofdstuk is de man-vrouwverhouding voor de ondernemers aan bod gekomen. In deze paragraaf behandelen we deze verhouding voor de starter per sector. In 2015 is de man-vrouwverhouding van de startende ondernemers respectievelijk 61,8% en 38,2%. Voorgaande jaren lag deze verhouding verder uit elkaar. In 2010 bijvoorbeeld was 62,2% van het mannelijke geslacht en 37,8% vrouwelijk. Bij de zzp’ers is deze verhouding 62,1% om 37,9%. Bij de mkb’ers is dit 68,9% om 31,1%. Bij de parttimer is 42,8% vrouw en 57,2% man. Wat sector betreft wordt de gezondheidssector gedomineerd door vrouwelijke ondernemers.

percentage vrouwelijke startende ondernemers per sector in 2015

zzp Parttime mkb

Gezondheid 77% 67% 59%

Overig 58% 62% 36%

Detailhandel 49% 48% 41%

Cultuur, sport en recreatie 48% 37% 27%

Zakelijke diensten 39% 37% 31%

Horeca 38% 43% 36%

Industrie 21% 29% 24%

Groothandel 21% 19% 21%

Land- en tuinbouw 19% 19% 30%

Financiële instellingen 15% 17% 20%

ICT en media 14% 12% 14%

Logistiek 7% 14% 13%

Energie, water en milieu 3% 24% 10%

Bouw 1% 5% 9%

Totaal 38% 43% 31%

Geboorteland In het Handelsregister wordt ook het geboorteland geregistreerd van de startende ondernemer. In 2015 had 19% van de startende ondernemers een ander geboorteland dan Nederland. In 2011 lag dit percentage op 17,5%. Voor de zzp’ers geldt dat het percentage van 19,9% in 2011 gaat naar 21% in 2015, voor de parttimer schommelt het percentage rond de 10% en voor de mkb’er gaat het van 20,1% naar 21,1%. De starter, die niet in Nederland is geboren, neemt dus toe. Hieronder volgt een overzicht van de zzp’er, de parttimer en de mkb’er die in het buitenland geboren zijn. Kijk voor meer regionale cijfers op de volgende link.

18

geboorteland zzp

aantal % geboorteland parttime

aantal % geboorteland mkb

aantal %

Polen 2.356 10% Duitsland 359 8% Turkije 604 14%

Turkije 2.048 9% Turkije 296 7% China 348 8%

Suriname 1.567 7% Suriname 286 7% Marokko 271 6%

Marokko 1.214 5% Marokko 193 5% Suriname 193 5%

Bulgarije 965 4% België 187 4% Polen 177 4%

Zo’n 23.000 starters binnen het zzp-segment hebben aangegeven een ander geboorteland dan Nederland te hebben. 10% hiervan komt uit Polen en 9% uit Turkije. Vorig jaar was dit omgedraaid. Binnen het mkb komen zo’n 4.250 uit het buitenland. 14% hiervan komt uit Turkije en 8% uit China. Opvallende stijgers zijn de starters uit Irak 20% en Syrië 23%. Het aantal Syrische ondernemers groeit in 2015 met 23% (208) ten opzichte van 2014 (169) waardoor hun totaal uitkomt op 947; het aantal Irakese ondernemers groeit in 2015 met 20% (834) ten opzichte van 2014 (697) tot in totaal 3.356. Andere opvallende stijgers komen uit de Zuid Europese landen (Italië 16%, Spanje 9%, Griekenland 14%).

5.2 Populairste startersactiviteiten

In paragraaf 4.2 staat de top 5 van de populairste ondernemers activiteiten waarin zzp- , parttime- en mkb-ondernemers zich ophouden. In deze paragraaf wordt uiteengezet in welke activiteiten vooral de mannen starten en in welke de vrouwen. Dit onderverdeeld naar zzp’er, parttimer en mkb’er.

Populairste startersactiviteiten bij vrouwen: zzp vrouwen aandeel vrouwen

Organisatieadviesbureaus 2.511 36%

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 2.493 84%

Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 2.203 97%

Thuiszorg 1.528 88%

Schrijven en overige scheppende kunst 1.479 63%

Populairste startersactiviteiten bij vrouwen: parttime vrouwen aandeel vrouwen

Overige paramedische praktijken (geen fysiotherapie en psychologie) en alternatieve genezers 1.293 82%

Schoonheidsverzorging, pedicures en manicures 1.167 98%

Detailhandel via postorder en internet in kleding en modeartikelen 693 64%

Studiebegeleiding, vorming en onderwijs n.e.g. 611 68%

Organisatieadviesbureaus 587 33%

Populairste startersactiviteiten bij vrouwen: mkb vrouwen aandeel vrouwen

Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d. 391 39%

Restaurants 318 31%

Detailhandel via postorder en internet in kleding en mode-artikelen 267 48%

Organisatieadviesbureaus 200 37%

Eventcatering 157 44%

Bij zzp- en parttime vrouwen zijn activiteiten in de zorg, cultuur en onderwijs populair. Bij parttime vrouwen is ook het starten van een ‘detailhandel via postorder en internet in kleding en modeartikelen’ populair. Een opvallende verschuiving bij de zzp vrouwen top 5 ten opzichte van vorig jaar zijn de nieuw komende activiteiten thuiszorg en schrijven en overige scheppende kunst. Startende mkb-vrouwen kiezen sterk voor activiteiten in de horeca en detailhandel. Daarnaast neemt de activiteit organisatieadviesbureau ook bij vrouwen een belangrijke plaats in.

19

zzp - populairste startersactiviteiten voor de mannen mannen aandeel mannen

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 6.465 99%

Organisatieadviesbureaus 4.540 64%

Overige specialistische zakelijke dienstverlening 1.973 58%

Ingenieurs en overig technisch ontwerp en advies 1.773 91%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 1.743 93%

parttime - populairste startersactiviteiten voor de mannen mannen Aandeel mannen

Organisatieadviesbureaus 1178 67%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 926 93%

Praktijken van medisch specialisten en medische dagbehandelcentra (geen tandheelkunde of psychiatrie) 755 65%

Overige specialistische zakelijke dienstverlening 609 59%

Overig sport- en recreatieonderwijs 547 54%

mkb - populairste startersactiviteiten voor de mannen mannen aandeel mannen

Restaurants 711 69%

Cafetaria's, lunchrooms, snackbars, ijssalons, eetkramen e.d. 619 61%

Ontwikkelen, produceren en uitgeven van software 513 90%

Algemene burgerlijke en utiliteitsbouw 378 89%

Handel in en reparatie van personenauto s en lichte bedrijfsauto's (geen import van nieuwe) 363 92%

Bij de mannelijke zzp’er wordt veel gestart in de algemene burgerlijke en utiliteitsbouw en in organisatieadviesbureaus. Vooral de activiteit bouw blijkt een mannelijk beroep te zijn (99%). Voor de mannelijke mkb’er zijn dit vooral de activiteiten die met de horeca te maken hebben. Opvallende nieuwe binnenkomer in deze top 5 is de handel in en reparatie van personenauto’s en lichte bedrijfsauto’s.

20

6 Verwachtingen van de ondernemers

Het vertrouwen van het bedrijfsleven neemt toe tot de hoogste stand in ruim vier jaar. Ook de verwachtingen van de ondernemers worden steeds positiever. Voor 2016 verwachten meer ondernemers dat de omzet zal toenemen. Dat geldt ook voor indicatoren als de export, werkgelegenheid en de investeringen. De stemming is met andere woorden optimistisch. Dat geldt voor de meeste sectoren.

6.1 Meer vertrouwen ondernemers

Het ondernemersvertrouwen, de stemmingsindicator van het Nederlandse bedrijfsleven, is aan het begin van het vierde kwartaal van 2015 iets lager uitgekomen dan in het derde kwartaal. Desondanks heeft de groep positief gestemde ondernemers de overhand. De ondernemers zijn nu voor het tweede jaar positief gestemd en het vertrouwen is in ruim vier jaar niet zo groot geweest als nu. Daarnaast zijn de ondernemersverwachtingen positief over 2016: ze rekenen komend jaar op meer omzet, export, investeringen en een groei van de werkgelegenheid. Dit blijkt uit de ConjunctuurEnquête Nederland (COEN) van het CBS, EIB, KvK, MKB Nederland en VNO-NCW verschenen in november 2015.

6.2 Ondernemers voorzien vooral groei in 2016

Ondernemers hebben positieve verwachtingen voor 2016. Voor het eerst in vijf jaar zijn er meer bedrijven die een groei van de werkgelegenheid verwachten dan een krimp. Daarnaast voorzien ze meer binnen- en buitenlandse omzet en een groei van de investeringen. De verwachtingen voor volgend jaar voor investeringen en buitenlandse omzet waren sinds de start van de monitor eind 2008 niet eerder zo positief.

6.3 Vertrouwen in meeste sectoren verbeterd

In alle sectoren verwachten de ondernemers per saldo een stijging van de omzet in 2016. Per saldo verwacht één op de vier ondernemers een omzetgroei. De detailhandel heeft de meeste optimisten. De bouwsector heeft de minste optimisten, maar per saldo verwacht daar toch nog één op de zes ondernemers een omzetgroei. Voor de verwachtingen per provincie per provincie, kijk hier

21

6.4 Verwachtingen per provincie

Over het algemeen zijn ondernemers in het vierde kwartaal van 2015 over alle indicatoren positiever gestemd dan in het jaar ervoor. Waar in het derde kwartaal de ondernemers uit de provincie Utrecht het minst positief waren in hun verwachtingen, zijn zij voor het vierde kwartaal 2015 juist het meest positief. Voor de indicatoren economisch klimaat en omzet zijn zij het meest optimistisch in hun verwachtingen. Ook de ontwikkeling van de winstgevendheid pakte volgens Utrechts ondernemers het beste uit. Al met al zijn ondernemers in Flevoland en Drenthe het minst positief in hun verwachtingen voor het vierde kwartaal 2015.

Ondernemers nog steeds positief over economisch klimaat In alle provincies hebben ondernemers positieve verwachtingen voor het economisch klimaat. In Utrecht, Drenthe en Zuid-Holland zijn per saldo de meeste ondernemers hierover optimistisch. In alle provincies zijn de verwachtingen voor het economisch klimaat beter dan in dezelfde periode 2014. De provincies waar nu de meeste ondernemers positief zijn, zijn ook de provincies waar de verandering ten opzichte van vorig jaar het grootst is. In Utrecht is het saldo gegroeid van -2 naar +16. In Drenthe groeide het saldo van -4 naar +14. In Flevoland en Overijssel zijn per saldo de minste ondernemers positief in hun verwachtingen voor het economische klimaat.

Verwachtingen omzet beter dan vorig jaar Ook voor wat betreft de omzetverwachtingen zijn ondernemers in alle provincies positief gestemd. Het meest optimistisch zijn ondernemers in Utrecht en Zeeland. In Drenthe zijn ondernemers het minst positief in hun omzetverwachtingen, maar verwacht per saldo nog steeds 14 procent van hen een groei van de omzet in het vierde kwartaal 2015. In het vierde kwartaal 2015 zijn ondernemers altijd relatief positief over de omzet. Toch hebben in de meeste provincies meer ondernemers een positieve omzetverwachting dan in dezelfde periode in 2014. Alleen in Flevoland en Noord-Brabant zijn ondernemers minder positief over hun omzet dan in het vierde kwartaal van vorig jaar.

Verwachtingen buitenlandse omzet positief Over de buitenlandse omzet zijn ondernemers ook in alle provincies positief gestemd. In Overijssel, Drenthe en Noord-Brabant hebben per saldo de meeste ondernemers positieve exportverwachtingen.

Friesland, Drenthe en Zeeland nog licht negatief over personeelsverwachting In negen provincies zijn de verwachtingen voor de personeelssterkte voor het vierde kwartaal 2015 per saldo positief. In Gelderland en Limburg zijn ondernemers per saldo het meest positief gestemd. Alleen in Friesland, Drenthe en Zeeland verwacht per saldo maar een kleine meerderheid een afname van de personeelssterkte. Ten opzichte van een jaar geleden zijn ondernemers in alle provincies positiever in hun verwachting met betrekking tot de personeelssterkte in het vierde kwartaal. Dit geldt het sterkst voor ondernemers uit Gelderland en Zeeland (beiden +11).

In de meeste provincies toename investeringen verwacht Per saldo verwachten in Drenthe (18%) en Zeeland (15%) de meeste ondernemers een toename van de investeringen in lopende verslagjaar. Alleen in Overijssel wordt per saldo (-4%) door meer ondernemers een daling van de investeringen verwacht. Overijssel is ook de enige provincie waar ten opzichte van vorig jaar de verwachtingen over de investeringen zijn verslechterd.

Winstgevendheid over het algemeen toegenomen Terwijl in het tweede kwartaal 2015 in alle provincies nog aangegeven werd dat de winstgevendheid per saldo steeg, was er in het derde kwartaal in acht provincies sprake van een stijging van de winstgevendheid. In 2014 was dat overigens slechts in één provincie. Vooral ondernemers in de provincie Utrecht zijn positiever (+27) over de winstgevendheid ten opzichte van het zelfde kwartaal vorig jaar. Alleen in de provincie Zeeland gaven per saldo iets meer ondernemers een daling van de winstgevendheid aan (saldo -5).

22

7 Definities en verantwoording

In deze hoofdstukken (H1 tm H3) gaat het over bedrijven.

Hiervoor geldt het volgende: Alleen de economisch actieve bedrijven worden behandeld Voor de bedrijven wordt gerapporteerd over de stand per 1-1-2016 Bedrijven = ondernemingen = hoofd – en nevenvestigingen, tenzij anders vermeld Voor de dynamiek (starters, stoppers, failliet) wordt gerapporteerd over het jaar 2015 Startende bedrijven: startende hoofd – en nevenvestigingen, tenzij anders vermeld Stoppende bedrijven: opgeheven hoofd – en nevenvestigingen, tenzij anders vermeld Faillissementen: failliet verklaringen

Afrondingsverschillen kunnen optreden

Definities: Hoofdvestiging¹ = Hoofdkantoor, hoofdkwartier, hoofdzetel Nevenvestiging² = Vestiging van onderneming op een andere plaats dan hoofdvestiging Overlevingskans³ = Hieronder staat de kans weergegeven dat een gestarte hoofdvestiging na x jaar nog actief is. Dit is berekend op basis van de meest recente data en voor alle hoofdvestigingen die minimaal 1 jaar geleden en maximaal 5 jaar geleden zijn gestart. Voor de segmenten geldt: Ondernemingen geven bij de inschrijving bij de Kamer van Koophandel het volgende aan: hoeveel personen werken er fulltime (15 uur of meer per week) in de onderneming, of hoeveel personen werken er parttime (minder dan 15 uur per week) in de onderneming. zzp: 1 werkzame persoon fulltime mkb: 2-249 werkzame personen fulltime

In deze hoofdstukken (H4 tm H5) gaat het over personen.

Hiervoor geldt het volgende: Alleen de personen achter de economisch actieve bedrijven worden beschreven (eigenaars, vennoten en enig aandeelhouders) Land van herkomst: betreft het geboorteland. Dit is een uitgave van de Kamer van Koophandel Business Intelligence Datum: januari 2016 www.kvk.nl/jaaroverzichtondernemendnederland Coverfoto: joyfull / Shutterstock.com Alles uit deze uitgave mag worden gebruikt onder duidelijke bronvermelding Voor meer informatie kunt u contact opnemen met persvoorlichting, 06 30 35 29 21

De KvK levert ook Handelsregisterinformatie en regionaal economische data op maat. Voor meer informatie: Handelsregisterproducten: www.kvk.nl/producten Economische data op maat: www.kvk.nl/dataopmaat