B02 - COLLECTIEVE EN TERTIAIRE GEBOUWEN - Steunpunt ... · • D07 Verlichting & apparaten PRACTICE...

1

PASSIEFHUIS-PLATFORM VZW

B02 - COLLECTIEVE EN TERTIAIRE GEBOUWEN

JEROEN POPPE - TECHNISCH ADVISEUR

passiefhuis-platform vzw | 2

BASICS

• B01 Energieneutrale woningen

• B02 Collectieve & tertiaire gebouwen !

• B03 Zeer energiezuinige renovaties

DESIGN

• D01 Isolatie & bouwknopen

• D02 Schrijnwerk, beglazing & zonwering

• D03 Luchtdichtheid

• D04 Bouwdetails in de praktijk

• D05 Ventilatie & binnenklimaat

• D06 Verwarming, koeling & sanitair warm water

• D07 Verlichting & apparaten

PRACTICE

• P01 Workshop bouwdetails

• P02 Workshop ventilatie

TOOLS

• T01 Berekenen van bouwknopen voor EPB en PHPP

• T02 Energieberekening met PHPP - woningen

• T03 Energieberekening met PHPP - tertiaire gebouwen

opleidingen

2


PROJECTADVIEZEN

• informatie- en kenniscentrum

• ontwerp en berekeningen

• trajectbegeleiding van projectdefinitie tot oplevering

INNOVATIE EN TECHNOLOGIEVERKENNING

• gespecialiseerde ondersteuning aan bedrijven

• ontwikkeling van nieuwe diensten/producten

• ondersteuning door KMO-portefeuille

Passiefhuis-Platform vzw

[email protected]

03 / 235 02 81

diensten aan professionelen

INHOUD

evolutie van de passiefstandaard

winterstrategieën

zomerstrategieën

elektrische verbruiken

financiële aspecten

3

INHOUD

winterstrategieën

zomerstrategieën




passiefhuis-platform vzw | 6EVOLUTIE VAN DE PASSIEFSTANDAARD

• netto energiebehoefte voor verwarming " 15 kWh/m².jaar

• luchtdichtheid n50-waarde " 0,6 vol/h

• temperatuuroverschrijdingsfactor boven 25°C " 5%

• passieve maatregelen voor het beperken van de verwarmingsbehoefte in woningen

• trias-energeticaprincipe: energieverbruik voorkomen > efficiënt hernieuwbare energie gebruiken > efficiënt niet-hernieuwbare

energie gebruiken

Duitse Passivhaus Institut, jaren ’90

4




• temperatuuroverschrijdingsfactor boven 25°C " 5%

• eerst investeren in de gebouwschil (lange levensduur) > dan in de technieken (korte levensduur)

• klaar voor de toekomst: passief > nulenergie

• investering in energie-efficiëntie én verhoogd comfort

Duitse Passivhaus Institut, jaren ‘90


• nieuwbouw ééngezinswoningen

introductie, diversificatie en schaalvergroting

PH Temse, Denc!-studio | PH Kalmthout, E-projecten & arch. Fierens

PH Asse, BLAF architecten | PH Oostakker, Alexis Versele & Sibomat

5



• renovatie met passiefhuiscomponenten


PH Oudenaarde, Dirk Baert | PH Eupen, Fhw architectes scprl



• renovatie met passiefhuiscomponenten

• collectieve huisvesting en wijkprojecten


Sophienhof Frankfurt, FAAG | Lodenareal Innsbruck, din a4 & team k2

Zuid-Zweden St-Gillis, Urban Platform | l’Espoir Molenbeek, Carnot-Crayon | Dubrucqlaan Molenbeek, B-architecten

6


• van scholen, kinderdagverblijven en kantoren, sporthallen en zwembaden tot supermarkten en bedrijfsateliers

• Vlaamse passiefscholen, voorbeeldgebouwen Brussels Gewest, …

vertaling naar tertiaire gebouwen

Tesco-supermarkt Tramore (IE) | Brandweerkazerne Heidelberg (DE) | Passiefschool Beernem (BE)

Kantoor Havenbedrijf Gent (BE) | Zwembad Lünen (DE) | Kinderdagverblijf Heidenau (DE)


• een grotere compactheid

• een veel hogere en ruimte-afhankelijke bezetting

• een intermitterend gebruik van de klimatisatietechnieken

• een hogere warmtelast door elektrische verbruikers met een grote primaire voetafdruk

• typisch grotere glasoppervlaktes

vertaling naar tertiaire gebouwen | specifieke randvoorwaarden

bezettingsprofiel wonen versus tertiair

7


• meer nadruk op passieve zomerstrategieën

• sturing en automatisatie van verlichting, zonwering en HVAC-installaties worden belangrijk, zeker bij lange bedrijfstijden

• gebruikershandleiding en energiebeheer

vertaling naar tertiaire gebouwen | specifieke verbruiken

primaire typeverbruiken wonen versus tertiair | VEA



! netto energiebehoefte voor koeling " 15 kWh/m².jaar


! temperatuuroverschrijdingsfactor boven 25°C " 5% a.d.h.v. dynamische simulatie

! primaire energie voor verwarming, koeling, verlichting en hulpstroom " 90 kWh - 2,5. compactheid

vertaling naar tertiaire gebouwen | specifieke certificatiecriteria

primaire typeverbruiken wonen versus tertiair | VEA

8

INHOUD

winterstrategieën

zomerstrategieën




INHOUD


zomerstrategieën



winterstrategieën

9

passiefhuis-platform vzw | 17WINTERSTRATEGIEËN

primair energieverbruik voor verwarming


primair energieverbruik voor verwarming | E70-school

Bronbeheersing: Sankey-diagram met energiestromen

10


! 15 kWh/m²a

WINTERSTRATEGIEËN

primair energieverbruik voor verwarming | passiefschool

Bronbeheersing: Sankey-diagram met energiestromen


gebouw 1

volume V: 22.815 m3

warmteverliesoppervlakte A: 5382 m2

compactheid C = V/A = 4,24 m

gebouw 2

volume V: 22.263 m3

warmteverliesoppervlakte A: 5890 m2


gebouw 3

volume V: 22.392 m3

warmteverliesoppervlakte A: 6112m2


WINTERSTRATEGIEËN

• compactheid = verwarmd volume / warmteverliesoppervlakte

• minder warmteverliesoppervlakte betekent

– minder m2 te isoleren

– met een kleinere isolatiedikte

compactheid en verwarmd volume

11


compactheid en verwarmd volume | Aeropolis II

Aeropolis II – Architectes Associés en Cenergie


• evenwicht zoeken tussen compactheid en daglichttoetreding: lokaaldiepte # maximaal 2,5 keer lateihoogte

• invloed van temperatuursfactoren meenemen: wanden naar bodem of AOR verliezen minder warmte!

compactheid = 3,8 m

compactheid = 5 m

compactheid en verwarmd volume | Aeropolis II

ecorce

12


• externe circulatie, technieken in onverwarmde kelder, verticale installatiekokers

• absoluut verbruik primeert op specifiek verbruik

compactheid en verwarmd volume | De Zande

passiefschool De Zande Beernem - BURO II & ARCHI+I en Cenergie


compactheid en verwarmd volume | Lodenareal

Lodenareal Innsbruck - Din a4

13


• appartementen op de hoeken en naar het dak verbruiken altijd meer dan die tussenin en naar de bodem > certificatie !?

• trappenhuizen als aangrenzend onverwarmde ruimte; isolatie naar ondergrondse parking

compactheid en verwarmd volume | Lodenareal

isolatie van plafond, kolomhoofden en trappenhuis op kelderniveau - Lodenareal Innsbruck


• gewogen gemiddelde U-waarde in passiefwoningen ongeveer 0,12 W/m²K voor de opake delen

• U-waarde meestal iets hoger bij tertiaire gebouwen door grotere interne warmtewinsten

thermische isolatie

14


thermische isolatie

karakteristieken van isolatiematerialen


thermische isolatie | massiefbouw

performante schuimisolatiematerialen - geschrankte plaatsing - thermisch onderbroken spouwankers

bescherming tegen windspoeling: naden afplakken met tape - binnen- en buitenspouwblad ná elkaar optrekken

15


thermische isolatie | houtbouw

natuurlijke isolatiematerialen met grotere dikte, geïntegreerd tussen structuurelementen - prefab I-liggers

bescherming tegen windspoeling: houtvezelplaten met tand en groef, geïmpregneerd met bitumen/latex/…


thermische isolatie | steeds verdere prefabricatie

Fabricatie op de werf - integratie van isolatie, schrijnwerk en glas op de werf - IPFC Nijvel (A2M)

16


thermische isolatie | steeds verdere prefabricatie

prefabricatie in atelier - integratie van isolatie, schrijnwerk en glas op de werf - CIT Blaton Brussel (A2M)


3 gevel-elementen uit hout-aluminium van 90 cm:

• 90cm glas

• 30 cm opaak, 60 cm glas

• 90 cm opaak

thermische isolatie | steeds verdere prefabricatie | Aeropolis II

Architectes Associés en Kyotec

17





Enkele leerpunten uit Aeropolis:

• door het gebruik van grotere moduulmaten kan het

percentage houtstructuur beperkt worden, dit is

thermisch interessanter en geeft minder

aansluitingen tussen de elementen die luchtdicht

moeten uitgevoerd worden.

• Bij grotere modules kan er ook voor gezorgd worden

dat elke module op zich voldoende daglichtbinnenbrengt. Zo kunnen de kantoren per module

uitbreiden, en niet alleen per 270 cm.

• De binnenafwerking is gevoelig voor beschadiging

tijdens vervoer en plaatsing. Door ze pas achteraf op

de prefabelementen te voorzien kan dat probleem

worden opgelost.



18


• 2 maanden voor retrofit buitengevels

• binneninstallaties tijdens weekends

thermische isolatie | steeds verdere prefabricatie | schoolrenovatie tijdens zomervakantie

3D laserscanning - prefabricatie in atelier - integratie van isolatie, schrijnwerk en glas in atelier - TES, Helsinki


• 2 maanden voor retrofit buitengevels

• binneninstallaties tijdens weekends

thermische isolatie | steeds verdere prefabricatie | schoolrenovatie tijdens zomervakantie

3D laserscanning - prefabricatie in atelier - integratie van isolatie, schrijnwerk en glas in atelier - TES, Helsinki

19


thermische isolatie | minimaliseren koudebruggen

lineaire of puntuele elementen in de gebouwschil waar een verhoogd warmtetransport plaatsvindt

in verhouding tot de overige oppervlakte van de gebouwschil


thermische isolatie | minimaliseren koudebruggen | Lodenareal

punctuele, thermisch onderbroken ophanging - Lodenareal Innsbruck

20


hout (thermisch onderbroken) hout-aluminium aluminium

WINTERSTRATEGIEËN

thermische isolatie | passieve vensters | Uf-waarde


luchtdichtheid

23


luchtdichtheid | continuïteit van het luchtscherm | houtbouw

membranen | tapes om de voegen van de luchtdichte OSB-beplating af te kleven



duurzaamheid van de luchtdichting

crepiEPS

OSBcellulose

OSB leidingenspouw

beplatingspouw

dampopen houtvezelplaatcellulose

OSB gipsblok

IPFC Nijvel (A2M) CIT Blaton Brussel (A2M)

24



technische installatiespouw met leidingen, stopcontacten, …. om de luchtdichte laag niet te onderbreken

elastische moffen voor leidingen kanaaldoorvoeren


luchtdichtheid | technische installaties en nutsvoorzieningen

bij voorkeur binnen beschermd volume of doorboringen beperkt tot hoofdkanalen

25


luchtdichtheid | opengaande geveldelen | vensters en deuren

valdorpel of luchtdichte onderregel

meervoudige rubberdichting met gelaste naden | niet onderbroken door het raambeslag | meerpuntssluitingenvoldoende krachtige servomotoren | regelmatig afstellen | gewicht in het achterhoofd houden bij vensterdeuren (glasnorm)


• in groep binnenkomen (in scholen bvb. voor- en na speeltijden) betekent vaak dat beide sasdeuren toch tegelijk open staan

• door een betere luchtdichtheid van het gebouw is het tochteffect wel kleiner dan bij gewone gebouwen

• de warmteverliezen worden in metingen van het PHI geschat op 5,1 kWh per leerling per jaar voor elke deur zonder sas en

4,7 kWh per leerling per jaar voor elke deur mét windsas.

luchtdichtheid | opengaande geveldelen | vensters en deuren

draaideuren zijn weinig luchtdicht maar niet onoverkomelijk in grote gebouwen, sommige produceren zelfs elektriciteit

26


• schoorsteeneffect

luchtdichtheid | liften, traphallen en leidingkokers

automatische rookgas- en warmteafvoer : toestemming vragen bij de commissie afwijkingen van de Federale Overheidsdienst Binnenlandse Zaken

of

RF ventilatierooster voorzien naar trappenhal, het is dan de trappenhal die moet voorzien worden van een automatisch luik dat zich opent bij

brand/rookontwikkeling volgens NBN S21-208/3


• brandkleppen versus brandmanchetten

luchtdichtheid | liften, traphallen en leidingkokers

drie oplossingen om de luchtdichtheid, de ventilatie en de brandveiligheid van technische kokers met elkaar te verzoenen bij

middelhoge gebouwen - WTCB contact 2012/1

27


luchtdichtheid | technische installaties en nutsvoorzieningen

gastellers en ketels met een vermogen ! 70 kW moeten in een geventileerde ruimte opgesteld worden

bij voorkeur buiten beschermd volume inplannen


luchtdichtheid | luchtdichtheidstesten bij grote gebouwen

multifan-metingen

tussentijdse metingen indien met verschillende aannemers wordt gewerkt | luchtlekken opsporen wanneer remediëring nog mogelijk is

streefwaarde bij tertiaire gebouwen: n50-waarde " 0,4 vol/h

28


geen ventilatiesysteem volledig natuurlijke ventilatie volledig mechanische ventilatie

WINTERSTRATEGIEËN

ventilatie | volledig natuurlijke ventilatie levert onvoldoende binnenluchtkwaliteit

[Stael & Van den Bossche, eindwerk UGent, 2009]


ventilatie | volledig natuurlijke ventilatie levert onvoldoende binnenluchtkwaliteit

29


ventilatie | systeemkeuze

A

D

B

C


• geen filtering mogelijk van de aangevoerde buitenlucht

• overlast mogelijk door omgevingsgeluid

• enkel actieve warmterecuperatie mogelijk, geen vochtterugwinning

ventilatie | natuurlijke aanvoer, mechanische afvoer

30





• tochthinder door koude lucht vermijden door gebruik van radiatoren of mengboxen

• afhankelijkheid van winddruk en thermische trek vermijden door extractie in de toevoerruimtes


Liddament, 1996

+ + -

-+

wind

+-

Positief t.o.v. buiten

Negatief t.o.v. buiten

-

--+

++





• tochthinder door koude lucht vermijden door gebruik van radiatoren of mengboxen

• afhankelijkheid van winddruk en thermische trek vermijden door extractie in de toevoerruimtes


UGent

31


ventilatoren + warmteterugwinning

WINTERSTRATEGIEËN

• filtering mogelijk van de aangevoerde buitenlucht

• overlast omgevingsgeluid valt weg

• passieve warmterecuperatie mogelijk met hoog rendement en vochtterugwinning

• minder kans op tochthinder (pulsielucht van 16 à 17°C)

• hogere debietszekerheid want niet afhankelijk van winddruk en thermische trek

ventilatie | mechanische aanvoer, mechanische afvoer met warmterecuperatie


• filtering mogelijk van de aangevoerde buitenlucht

• overlast omgevingsgeluid valt weg

• passieve warmterecuperatie mogelijk met hoog rendement en vochtterugwinning

• minder kans op tochthinder (pulsielucht van 16 à 17°C)

• hogere debietszekerheid want niet afhankelijk van winddruk en thermische trek

ventilatie | mechanische aanvoer, mechanische afvoer met warmterecuperatie

meetcampagne passiefschool Beernem, Cenergie cvba

32


• ventilatiezones ifv gebruiksuren, interne verwarming-/ koelingslast en oriëntatie

• groeperen van (natte) extractieruimtes om kanaallengte te beperken

• brandcompartimentering

ventilatie | belang van een goed organigram

Kindercrèche Heidenau (Reiner & Renzsch - Hawemann Solar)





• centrale opstelling

– één toestel

• goedkoper

• beperkter onderhoud

– lange kanalen

• kostprijs

• ruimte-inname

• onderhoud

– regeling

• moeilijk decentraal


33





• decentrale opstelling

– meerdere toestellen

• duurder

• divers onderhoud

– korte kanalen

• kostprijs

• minder ruimte-inname

• makkelijker onderhoud

– regeling

• decentraal mogelijk






• mogelijkheden voor natuurlijke / hybride ventilatie tijdens zomer


Kindercrèche Heidenau (Reiner & Renzsch - Hawemann Solar)

34


ventilatie | debieten

EPU


• inregelingsrapport is onontbeerlijke vereiste bij oplevering

• toestellen met nuldrukcompensatie geven de meest betrouwbare resultaten


35


• goede ruimtedoorspoeling verzekeren



• goede ruimtedoorspoeling verzekeren

• tochtgevoel vermijden

– luchtsnelheid winter " 0,15 m/s

– luchtsnelheid zomer " 0,25 m/s


B02 - COLLECTIEVE EN TERTIAIRE GEBOUWEN - Steunpunt ... · • D07 Verlichting & apparaten PRACTICE...

Documents

Transcript of B02 - COLLECTIEVE EN TERTIAIRE GEBOUWEN - Steunpunt ... · • D07 Verlichting & apparaten PRACTICE...