Jaargang 28 l Juli 2011

Tijdschrift van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart

| Juli 2011 1

Tijdloze ALA excursies l Nieuw zeilvliegrecordEen dagje mee naar NK Zweefvliegen l Get Up, Stand Up Brons bij swoopen l 1945 de KNVvL herrezen

VErSTANdiG VLiEGEN mét vogels

| Juli 20112

3 Voorwoord Ronald Termaat, Directeur KNVvL

4 Verstandig vliegen als vogels en mét vogels

7 Tijdloze excursies bij NLR en KLM Nieuw zeilvliegrecord vanaf Stadskanaal

8 Get Up, Stand Up NK Precisie Stand Up Schermvliegen

9 Column Luchtsport en sportruimte

10 Een dagje mee naar… NK Zweefvliegen

12 1945 – De KNVvL herrezen

14 Zoek de verschillen

15 Agenda en verder

Verschijnt 5x per jaar en is een uitgave van de Koninklijke Nederlandse Vereniging voor Luchtvaart (KNVvL). KvK 40409050 ‘s-Gravenhage. NE ISSM 0040/6023 Adres: KNVvL, Houttuinlaan 16A, 3447 GM Woerden, T: (0348) 437 060, F: (0348) 437 069, E: info@knvvl.nl

Redactie en acquisitie: Veva Ekkelenkamp, Marijke van Geem, Frits Snijder Aan dit nummer werkten mee: Tekst: Peter Andriesse, Peter Blokker, Marijke van Geem, Harm J. Hazewinkel, HBP, Hans van Hoesel, Rob van der Leeden, Frits Paymans, Ronald Termaat, Gijs Wanders Foto’s: Peter Andriesse, Peter Blokker, Marijke van Geem, Ellen de Grauwe, Harm J. Hazewinkel, Luc Hoogenstein, Frits Snijder, Cornelia Spijkstra, Kas van Zonneveld Coverfoto: Luc Dubelaar Ontwerp en vormgeving: Verheul Communicatie, Alphen aan den Rijn. Druk en verzending: Okay Color Graphics, Alphen aan den Rijn. Kopij: aanleveren in Word (*.doc) als ‘platte tekst’ (= zonder enige opmaak). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden kopij te corrigeren, in te korten of niet te plaatsen. Geplaatste artikelen geven niet noodzakelijk de mening weer van redactie en uitgever (KNVvL), tenzij zij expliciet in functie zijn onderschreven. Anonieme bijdragen worden niet geplaatst, evenals bijdragen met lasterlijke uitlatingen jegens personen of instanties. Beeldmateriaal: van digitale foto’s het onbewerkte bronbestand uit de camera aanleveren. Bestandgrootte 1 MB, liefst groter, vanwege de voor druk vereiste resolutie (300 dpi). De redactie behoudt zich het recht voor ingezonden beeld-materiaal op kwaliteit te beoordelen, te selecteren of niet te plaatsen.

Publicatierechten: tenzij de inzender anders aangeeft, gaan redactie en uitgever (KNVvL) er vanuit dat ingezonden tekst en beeld-materiaal vrij van rechten in ‘Air Sports Mail’ gepubliceerd kunnen worden en ook ter beschikking staan voor gehele of gedeeltelijke publicatie op officiële websites van de ‘KNVvL’. Voor het overige mag niets uit deze uitgave op enigerlei wijze worden gereproduceerd zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. ©All rights reserved. No part of this magazine may be reproduced in any form or by any means without prior permission from the publisher. Advertenties: tarieven voor zakelijke advertenties zijn opvraag-baar op het redactieadres, zie boven, of via communicatie@knvvl.nl.

iNhoUdJuli 2011

Het laatste nieuws via

www.knvvl.nl

| Juli 2011 3

Ronald Termaat, Directeur KNVvL

Focussen op mogelijkheden

We hebben inmiddels een groot aantal prachtige vliegdagen gehad dit jaar, met memorabele vluchten. Verschillende Nederlandse titels zijn inmiddels vergeven. En we zijn pas net over de helft! Vliegen is ongestoord genieten van de derde dimensie. Dankbaar gebruik maken van de krachten der natuur. Met soms oneindige uitzichten of steeds weer veranderende luchten. Grenzeloze vrijheid, toch?Soms denk ik weleens waar ben ik als directeur van de kNVvl aan begonnen? Waar ik vroeger ongestoord kon gaan vliegen en lekker kon mopperen omdat ‘ze’ het niet goed hadden geregeld, zit ik nu middenin de uitdagingen, om het zo maar te noemen. Maar we gaan de goede kant op!

Intern maken we afspraken met en tussen de afdelingen om de luchtsport optimaal te kunnen bedienen. Het enthousiasme waarmee leden zaken oppakken, geeft goede hoop voor de toekomst. Afdelingen met nieuw elan zoals de AlA, luchtvaartwetenschappen en de Historische luchtvaart dragen vele nieuwe plannen aan. Ook Aerobatics wordt een vast onderdeel van de luchtsporten. De vereniging VINk is toegetreden tot de kNVvl. Over de wijze van aansluiten zal het Hoofdbestuur nog een besluit nemen. Acties van de afdelingen voor werving van nieuwe leden hebben geleid tot een leden-stand, die op 1 juni al gelijk was aan de eindstand van afgelopen jaar. Een zeer goede ontwikkeling, waarbij de afdeling parachutespringen voorop loopt!De onderhoudsorganisatie (CAMO), zoals die binnen de afdeling zweefvliegen bestaat, is bijzonder succesvol. kennis binnen de afdeling wordt gebruikt om vliegtuigen tegen beperkte kosten luchtwaardig te houden. Uitbreiding richting andere afdelingen staat op de rol, te beginnen met de afdeling Historische luchtvaart.

De voorgenomen samenwerking met AOPA is veelbelovend: samen gaan we de General Aviation in Nederland nog beter op de kaart kan zetten. Ook gesprekken met de overheid geven goede mogelijkheden voor de toekomst. Waar Europese regelgeving op ons afkomt, zoals bij de opleidingsorganisaties (ATO), die gereguleerd gaat worden door het IVW, hebben we gesprekken om deze taak gedelegeerd te krijgen. Hiermee wordt de bestaande kennis en kunde behouden en ingezet voor de verdere ontwikkeling van de sport.

Aan de andere kant zien we ook dat de overheid zich met zaken bezighoudt die ons zorgen baren. In Nederland kennen we de zogenaamde trias politica waarbij wetgevende-, uitvoerende- en rechterlijke macht gescheiden zijn. Bestuursrechterlijke maatregelen waarbij ‘ik vind’ leidt tot een ‘bevel onder dwangsom van 7500 Euro’ of, erger nog, intrekking van vliegbrevetten passen hier volgens ons niet in. Ook kan je vraagtekens zetten bij de privacy van vluchtgegevens. De berichtgeving over anonieme ritgegevens die vanuit TomTom navigatiesystemen worden opgeslagen, zorgt voor veel ophef onder automobilisten. Terwijl in de luchtvaart het normaal lijkt dat bij iedereen met een transponder aan boord zijn exacte doen en laten tot in de details nog maanden later te traceren zijn.

Dit is een zeer beperkte weergave van onze activiteiten op dit moment. Veel activiteiten geven zorgen, maar vele geven ook het nodige plezier. We hebben een mooie balans gevonden tussen zorgen en mogelijk-heden. Uiteraard focussen we met z’n allen meer op de mogelijkheden. Veel vliegplezier toegewenst!

FotoKas van Zonneveld

| Juli 20114

A ls kleine jongen werd Luc Hoogenstein gefascineerd

door de vogels in zijn achtertuin. Deze bijzondere dieren

veroverden al snel een plekje in het hart van de jonge

natuurliefhebber. Misschien verwacht je van iemand die zoveel

met vogels heeft, dat hij een oude rot in het vak is bij de Vogel­

bescherming Nederland. Toch werkte Luc dertien jaar als ecoloog

en planoloog in de wereld van adviesbureaus, voordat hij ruim

drie jaar geleden bij de Vogelbescherming kwam. Zijn functie is

Coördinator Wetlands; hij coördineert en begeleid samen met een

intern team 90 vrijwilligers (WetlandWachten) in Nederland bij het

beschermen van de natte natuurgebieden. Daarnaast heeft hij de

onderwerpen recreatie, windmolens en luchtvaart in zijn portefeuille.

Allereerst luc, hoe gaat het met de vogels in Nederland?

“Met de vogelstand in Nederland gaat het wisselvallig. Het verschilt

namelijk erg per soort. Vogels als de lepelaar, ooievaar en grote

zilverreiger doen het goed, maar met een nu nog algemene soort

als de scholekster gaat het helaas minder goed. Dit heeft voor­

namelijk te maken met het verlies aan voldoende voedselbronnen

door overbevissing in de Waddenzee.”

Hoe kijkt Vogelbescherming Nederland naar de sportieve en recreatieve luchtvaart?

“Wij hebben hier geen problemen mee, mits natuurlijk de belangen

van vogels niet in het geding komen. Daarnaast zijn we ons ervan

bewust dat recreatief medegebruik van natuur gebieden gewoon

gebeurt en daarom richten wij ons op samenwerken. Onderzoeken

of er gezamenlijk gedragen oplossingen zijn voor bepaalde knel­

punten werkt altijd constructief.”

Is er een mogelijke bedreiging van onze luchtsporten voor de vogels in Nederland?

“Het is lastig om hier één antwoord op te geven. Dit hangt namelijk

af van meerdere factoren. Niet onbelangrijk is immers waar,

wanneer en waarmee je vliegt. Daarnaast heeft de vliegfrequentie

ook invloed op de mate van verstoring. Een vogel wordt doorgaans

eerst afgeleid of gealarmeerd door geluid. Dat in combinatie met

zichtbaarheid van de bron van het geluid is de optelsom voor de

verstoring die op kan treden.”

Welke luchtsporten kunnen voor die verstoring zorgen?

“Voornamelijk gemotoriseerde luchtvaart zorgt voor relatief veel

verstoring. Snorvliegers zijn erg wendbaar en vertonen daardoor

onvoorspelbare vluchtpatronen. Verder vliegen ze vrij laag.

Overigens is het niet concreet onderzocht of de vorm waarin de

verstoring plaatsvindt van invloed is op de mate van reactie van

de vogel. Het woord ‘vorm’ bedoel ik hier letterlijk: een zweef­

vliegtuig toont immers veel meer uiterlijke overeenkomsten met

vogels dan bijvoorbeeld een schermvlieger.”

De term verstoring wordt vaak gebruikt, wat is jullie de definitie hiervan?“Verstoring is wanneer een vogel zich anders gaat gedragen dan

hij normaal zou doen. Een voorbeeld is dat een wadloper stopt om

te kijken naar een wulp die op dat moment bezig is met het zoeken

Verstandig vliegen mét vogels LUchTSporTErS ZijN NiET dE ENiGE diE GEBrUiK mAKEN VAN hET LUchTrUim.

Wij dELEN diE rUimTE mET oNZE NATUUrLijKE VoorBEELdEN: dE VoGELS. ZoALS dE

KNVVL dE BELANGEN VAN dE LUchTSporTErS BEhArTiGT, KomT dE VoGELBESchErmiNG

op Voor oNZE GEVLEUGELdE VriENdEN. WAT ViNdEN Zij VAN dE LUchTSporTEN?

EN hoE KUNNEN Wij op EEN GoEdE mANiEr hET LUchTrUim dELEN? mArijKE VAN GEEm

VroEG hET LUc hooGENSTEiN VAN VoGELBESchErmiNG NEdErLANd.

Tekstmarijke van Geem Foto’sLuc hoogenstein

Tekstmarijke van Geem Foto’sLuc hoogenstein

Tekstmarijke van Geem Foto’sLuc hoogenstein

| Juli 2011 5

van eten. Wanneer deze vogel daarmee stopt doordat het dier zich

bewust wordt van de aanwezigheid ­ en mogelijke bedreiging ­

van de mens, dan is dit een vorm van verstoring. Vaak is het een

gebrek aan kennis waardoor verstoringen plaatsvinden.”

Geven jullie voorlichting over verstoring en de gevoeligheid van vogels?“Voorlichting gebeurt onder andere door middel van medewerking

aan rapporten als ‘Bestaand gebruik kleine luchtvaart en beheer­

plannen Natura2000’. Naast dit rapport heeft Vogelbescherming

Nederland ook een ander rapport opgesteld ‘Verstoringgevoeligheid

van vogels’. Deze zeer uitgebreide literatuurstudie naar de reacties

van vogels op recreatie is gratis te downloaden van onze website

www.vogelbescherming.nl. Hoofdstuk 7 is gewijd aan de effecten

van recreatievormen in de lucht. Hier in staat op pagina 100:

Hoogte en afstand bepalen mede het geluid waaraan een vogel wordt blootgesteld. Maar ook het visuele aspect, namelijk de bedreiging die de vogel ervaart door het vliegtuig, verandert met hoogte en afstand.

Welke gebieden zijn gevoelig voor verstoringen door sportvliegers?“Met name grote open gebieden waar vliegtuigen goed zichtbaar

zijn. Hieronder vallen kustgebieden, moeras, meren, uiterwaarden,

grote rivieren, het IJsselmeer en de Waddenzee. Vanwege het

open karakter van deze specifieke gebieden, draagt geluid verder

en is de kleine luchtvaart veel meer aanwezig. Deze ‘Wetlands’

zijn natte gebieden waarin de natuur een belangrijke rol speelt.

Van de 99 belangrijke vogelgebieden in Nederland, vallen er

75 onder de Wetlands. Het merendeel daarvan wordt beschermd

door vrijwilligers, de WetlandWachten.”

Zijn er periodes wanneer we bepaalde gebieden of vogelsoorten moeten vermijden? “Dit verschilt per soort. Zo heb je vogels die in Nederland neer­

strijken om te overwinteren of een tussenstop te maken tijdens

hun trek. Daarnaast is het broedseizoen natuurlijk een belangrijke

periode. Verstoringen rondom deze periode kan ervoor zorgen dat

vogels niet gaan nestelen of hun eieren in de steek laten. Dit kan

een verkleining van de populatie betekenen. Voor de vogels die

Nederland gebruiken om te rusten en te eten, kunnen de gevolgen

zijn dat ze te weinig gelegenheid hebben om op kracht te komen

en voldoende voedsel binnen te krijgen. Verzwakte vogels kunnen

dan te weinig energie hebben voor de trek en daarna het broed­

seizoen. Best vergaande gevolgen waar je doorgaans niet stil bij

staat wanneer een vogel opvliegt door jouw aanwezigheid.

Enkele soorten die hier last van hebben zijn weidevogels, steltlopers,

ganzen, eenden en aalscholvers.”

En vaak vliegt bij die soorten niet maar één vogel op…“Nee, bij grote groepen vogels die bij elkaar zitten, zoals ganzen,

brengt verstoring een domino­effect teweeg. Als één vogel opvliegt

na alert te zijn op een mogelijke dreiging, dan komt vaak de hele

groep in beweging. Een groep kalmeert dan ook minder snel dan

een vogel alleen.”

Hoe kunnen wij achterhalen waar de vogels zitten die bescherming genieten?“De aangewezen Natura2000 gebieden zijn hierbij een goede

leidraad. Het geeft aan hoe er met een bepaald gebied door de

mens moet worden omgesprongen. Onze waarnemers in het

veld houden natuurlijk ook de omgeving in de gaten. Bij Eelde­

Hoogeveen ervaren wij veel negatieve invloeden van onder andere

de leerlingvliegers die bij en boven het Fochteloërveen vliegen.

Dit zijn doorgaans de gemotoriseerde vliegtuigen. Wij bellen dan

naar het betreffende vliegveld of de vliegschool om aan te geven

dat in dat gebied rekening gehouden moet worden met de natuur,

HeT mOge DuiDeLijK zijN DAT De gROOTsTe PROBLemeN eRVAReN wORDeN meT gemOTORiseeRDe LuCHTVAART

| Juli 20116

maar helaas zetten deze meldingen in het algemeen weinig

zoden aan de dijk. Dit is vaak te wijten aan onwetendheid en de

veranderde wetgeving. Waar in het verleden geen restricties

golden voor vliegbewegingen, moeten vliegers nu wel bepaalde

gebieden in acht nemen.”

Maar ongemotoriseerde luchtvaart heeft minder invloed op de vogels dan gemotoriseerde luchtvaart?“Het moge duidelijk zijn dat de grootste problemen ervaren

worden met gemotoriseerde luchtvaart en met name helikopters

zorgen voor verstoring. Ze vliegen met veel lawaai laag over op

doorgaans geringe snelheid, waardoor de invloed op de vogels

langduriger en dus groter is. Ongemotoriseerde luchtvaart vormt

een veel kleinere bedreiging. Zoals eerder gezegd, moet je hier wel

hoogte en afstand in acht nemen.”

Zweefsporters maken van dezelfde luchtstromen en thermiek gebruik als de vogels om hen heen. Hoe ziet Vogelbescherming het gezamenlijk delen van een thermiekbel?“Dit is natuurlijk een mooi voorbeeld van samengaan. Verstoring

is, voor zover wij hebben kunnen constateren, op dat moment

niet aanwezig. Je ziet ook dat vliegers aan de vogels aflezen waar

thermiek zit om daar dan gebruik van te maken.”

Het rapport van bureau Waardenburg ‘Bestaand gebruik kleine luchtvaart en beheerplannen Natura2000’ is verschenen, hoe kijken jullie hier tegenaan?“Bij de totstandkoming van dit rapport hebben we onze input

kunnen leveren. Het is belangrijk om hierbij betrokken te

worden. We vinden alleen dat er iets te luchtig over de effecten

op fauna wordt gedacht.”

Ben je van mening dat er vaak moeilijk gedaan wordt door overheden over vlieglocaties ten opzichte van beschermde natuur? “In principe moet elke burger zich gewoon aan de wet houden

en dus ook aan de Natuurbeschermingswet, waar de meeste

natuurgebieden en Natura 2000­gebieden onder vallen. Het maakt

dus niet uit of je wandelaar of vlieger bent. Vogelbescherming

Nederland wordt vaak betrokken bij vraagstukken waar vogels in

het geding komen om een oplossing te vinden waar alle partijen

zich in kunnen vinden. De meest vogelvriendelijke manier om

te voorkomen dat er problemen tussen luchtvaart en vogels

ontstaan is het onaantrekkelijk maken van een vliegveld.

Dit kan op verschillende manier door bijvoorbeeld de voedselbron

weg te nemen. Op Schiphol worden de grasstroken dusdanig kort

gehouden dat hier geen voedsel te vinden is en er voor de meeste

vogels geen reden is om zich in dit gebied op te houden.”

Wat zou je de luchtsporters en recreanten nog mee willen geven?“Word allemaal lid van de Vogelbescherming natuurlijk!

Nee, zonder gekheid, vogels zijn vliegers pur sang en als je je

bewust bent van wat er meer is in de lucht is, dan kun je daar

meer gevoel bij krijgen. Verder is het natuurlijk van belang om

tijdens vluchten voldoende hoogte aan te houden. Streef ernaar

om op je kaarten goed aan te geven waar die voor vogels belang­

rijke gebieden zijn. Dit zijn vooral Natura 2000 gebieden zoals de

grote open wateren, kustgebieden en moerassen. Voor de aanleg

van windmolenparken hebben wij samengewerkt om op een kaart

aan te geven welke gebieden het best windmolenvrij kunnen

blijven en in welke gebieden wij geen problemen verwachten voor

vogels bij de bouw van nieuwe windmolens. Misschien is het principe

van een dergelijke kaart ook geschikt voor de kleine luchtvaart?”

FoToGrAAF

Naast zijn werk voor Vogelbescherming Nederland, is

Luc Hoogenstein graag te vinden in de natuur, gewapend

met zijn camera om heel diervriendelijk plaatjes te schieten.

De foto’s die dit artikel illustreren zijn dan ook van zijn hand.

KijK VOOR meeR weRK VAN De FOTOgRAAF OP

www.LuCHOOgeNsTeiN.NL

| Juli 2011 7

geLuKKige ALA LeDeN KONDeN HuN HART OPHALeN TijDeNs

Twee weL HeeL BijzONDeRe exCuRsies iN mei. zO OPeNDe

HeT museum VAN HeT NATiONAAL LuCHT- eN RuimTeVAART-

LABORATORium HAAR DeuReN eN KRegeN we eeN exCLusieVe

RONDLeiDiNg Bij De TeCHNisCHe DieNsT VAN De KLm.

NLr mUSEUm

Het NLR museum in Amsterdam is eigenlijk bedoeld voor NLR

(oud)medewerkers en klanten, maar voor ALA maakte het

museum een uitzondering. Meer dan negentig jaar verzamelt

het NLR museum de belangrijkste ontwikkelingen en activiteiten

binnen de aerodynamica. De groep ALA leden genoot van de

bijzondere ontwerpen van vliegtuigen, constructies en materialen,

die door de jaren heen zijn gebruikt.

KLm mAiNTENANcE

Bij hoge uitzondering waren twintig ALA leden welkom bij de

Technische Dienst van de KLM. Twee KLM managers namen zeer

uitvoerig de tijd om uitgebreid te vertellen over het onderhoud

aan de Boeing 747, de Boeing 777, de Airbus A330 en de MD­11.

Alle types konden van binnen worden bekeken. De leden konden

er maar niet genoeg van krijgen; de excursie duurde dan ook

ruim vier uur in plaats van de geplande twee uur!

De ALA wil nogmaals NLR en KLM bedanken voor de tijdloze

excursies. Wie interesse heeft: de volgende ALA excursie is op

woensdag 21 september. Dan zijn we, ondanks de bezuinigingen

bij Defensie, welkom bij het Marine Vliegkamp de Kooij, MVKK

en de Traditiekamer aldaar. Bekijk de Lynx helikopter, de nieuwe

NH90 en geniet van de beroemde nasimaaltijd! Aanmelden kan

per e­mail bij Peter Andriesse: andriessepr@xs4all.nl.

De zeiLVLiegeRs HeBBeN eeN Nieuw ReCORD eRBij!

OP 25 mei 2011 sTARTTe ROB VAN DeR LeeDeN VANAF

sTADsKANAAL Om meeR DAN 6 uuR LATeR 230,9 KiLOmeTeR

VeRDeROP, iN HeT DuiTse LüNeBuRg Te LANDeN.

“we konden vroeg starten, rond 11.30 uur en dit pakte perfect

uit” vertelt Rob van der Leeden enthousiast. met zijn reguliere

delta, een flex wing FAi klasse 1 werd hij via de sleepmethode

achter de Dragon Fly van Rinus in ’t groen omhoog gebracht.

“we kwamen goed omhoog tot 5000 voet met nog een hele

middag voor de boeg. mijn plan was om in het begin rustig aan

te doen en in de eerste zwakke thermiek zo hoog mogelijk te

blijven. een geruststellende gedachte was dat alle vliegvelden

in Noord-Duitsland gesloten waren vanwege de aswolk uit

ijsland. Onlangs vloog ik 176 kilometer via de zuidkant van

Bremen, de wind toen was westelijk en het kostte me veel

moeite en tijd om de TmA Bremen te vermijden. Nu was de

wind meer zuidwestelijk en de noordelijke route langs Bremen

leek me dan ook geschikter. De kou begon daar wel een probleem

te worden. Ondanks de twee truien onder mijn vliegjack kon ik

niet stoppen met rillen! 6 uur deltavliegen is heel vermoeiend,

maar met al dat moois om je heen vliegt de tijd voorbij!”

Rob is om 18.05 uur geland in de buurt van Lüneburg ten zuiden

van Hamburg. Omdat hij veel verder vloog dan vooraf gepland,

werd het ophalen van de zeilvlieger een heel avontuur.

Bekijk het verslag en filmpje hiervan via www.mintgroen.nl.

TijdLoZE ExcUrSiES Bij NLr EN KLmTekstenFotopeter Andriesse

Tekstrob van der Leeden, Gijs Wanders Foto’scornelia Spijkstra

Nieuw zeilvliegrecord vanaf Stadskanaal

| Juli 20118

met een recordaantal van 34 deel­

nemers, die elk drie pogingen

mogen wagen, is een strakke

organisatie vereist om het programma om

een geldig Nederlands kampioenschap te

kunnen afwerken. Action Air Sports bewees

met een professioneel team en vier lier­

kabels de deelnemers onafgebroken het

luchtruim in te kunnen trekken. Hoe goed

de organisatie het ook voor elkaar had,

voor een doellanding is de piloot toch

echt op zichzelf aangewezen.

piTTiGE omSTANdiGhEdEN

Dit NK telde veel nieuwkomers, voor wie

de omstandigheden met wisselvallige wind

en ietwat turbulente lucht op zijn minst

uitdagend waren. Ook de ervaren ‘precisie­

landers’ moesten al hun kunst­ en vlieg­

werk inzetten om netjes op de voeten bij

de doelstip te landen. Vroeg in de middag,

nadat de eerste twee rondes waren gevlogen,

werd de lucht donker en werd de wedstrijd

gestaakt. De barbecue maakte het wachten

in de ruime tent aangenaam terwijl

stevige onweerswolken voorbij dreven.

Rond vier uur werd het weer vliegbaar.

De omstandigheden waren nog wat pittiger

geworden en op de start stond nu een

crosswind, waardoor het uiteindelijk tot

half negen duurde voordat de wedstrijd

werd afgerond. Steve Porter kon worden

gekroond als nieuw kampioen NK Precisie

Stand Up en won samen met copiloten

Robert Beukers en Jos Mientjes eveneens

het teamkampioenschap. “Een fraaie

prestatie onder pittige omstandigheden”,

aldus wedstrijdleider Huub Coumans.

Eindstand individueel1. Steve Portier, Action Air Sports

2. Robert Beukers, Action Air Sports

3. Ad van den Akker, P.T.Nistelrode

4. Adri Graat, Falcon Air

5. Huub Coumans, Falcon Air

Eindstand teams1. Action Air Sports (Steve Portier,

Robert Beukers en Jos Mientjes)

2. P.T.Nistelrode (Ad van den Akker,

Lino de Wit en Luke Lemmen)

3. Falcon Air (Roel Stroucken, Adri

Graat en Huub Coumans)

Het NK Precisie Klassiek vindt plaats

op 24 en 25 september in Horst.

Get Up, Stand UpTekstenfoto’speter Blokker

SchErmVLiEGEr STEVE porTEr

hEEFT Bij hET NK prEciSiE STANd

Up hET SToKjE oVErGENomEN

VAN VijFTiENVoUdiG NEdErLANdS

KAmpioEN hUUB coUmANS.

dE WEdSTrijd WErd GEVLoGEN op

ZATErdAG 11 jUNi iN STErKSEL.

NK prEciSiE STANd Up SchErmVLiEGEN

| Juli 2011 9

column

V oor sport heb je lucht nodig en ruimte. Soms veel lucht

en veel ruimte. Sporters gebruiken over het algemeen

meer lucht dan de gemiddelde mens. Het moet bekend

zijn dat bij lichamelijke inspanning de hartslag oploopt en de

ademhaling versnelt en verdiept. Zelfs bij schakers heeft men dat

geconstateerd, zij het in mindere mate. Lucht wordt geconsumeerd

om daar de zuurstof uit te filteren teneinde de verbranding op

gang te houden. Op deze wijze wordt de benodigde extra

lichaams energie opgewekt die nodig is voor de sportieve prestatie.

De sporter verbruikt lucht, verbrandt zuurstof ten eigen gerieve

en behoefte. Lucht is gemeenschapsgoed waarvan een ieder gratis

zijn deel van kan nemen.

Er zijn echter ook sporters die een meer bescheiden gebruik van

lucht maken. Zij verbruiken geen lucht, maar benutten de lucht

als medium voor de sport. Zij lenen als het ware de lucht om de

sport te bedrijven zonder zich bestanddelen daaruit toe te eigenen

of te verbruiken. Een prijzenswaardig gebruik dat in het huidige

tijdsbeeld als duurzaam zou worden aangemerkt.

Het klinkt des te vreemder dat juist de luchtsporten ernstig

belemmerd worden in de uitoefening van de sport. Het lenen van

het medium lucht stuit op vele weerstanden vanuit de samenleving.

Overheden leven zich uit om allerlei beperkingen op te leggen ten

faveure van lucht consumerende activiteiten. Het argument is

vaak economische groei en werkgelegenheid, waarbij men uitmunt

in het selectief vergelijken van de diverse luchtvaartsoorten.

Zo heeft de overtuiging post gevat dat 150 passagiers die voor

150 euro naar een zonbestemming vliegen meer bijdragen aan

de samenleving dan 150 zweefsporters die voor een aanzienlijk

hoger bedrag die vrije tijd in eigen land doorbrengen. Genereert

de vakantieganger meer werkgelegenheid dan de thuisblijvende

zweefsporter?

Kennelijk is de maatschappij daarvan overtuigd. Achteloos worden

de basiselementen voor een eerlijke benchmark op voorhand

veronachtzaamd. Brandstofverbruik, onttrekking van zuurstof,

dumpen van afvalstoffen en gemiste bestedingen in eigen land

worden gemakshalve buiten beschouwing gelaten. Stuitend zijn

de beperkingen die de luchtsporten worden opgelegd om de

zonnevluchtjes ruim baan te verschaffen. Momenteel worden er

maatregelen voorbereid om het luchtruim boven N­Brabant te

onttrekken aan het vrije gebruik voor de luchtsporten omdat

men verwacht dat na 2020 er gemiddeld vier vliegtuigen per uur

(nu twee) van Eindhoven gebruik gaan maken.

Met het voorbijgaan aan de heersende verkeersregels voor de

luchtvaart en het ICAO luchtruimclassificatiesysteem menen de

overheid en de adviserende luchtruimbeheerders dat er sprake

zou zijn van onveiligheid in het voor luchtsporten toegankelijke

luchtruim. Onderlinge afstanden van 2,5 en 3 mijl horizontaal

en een verticale separatie van 500 voet worden al als incident

aangemerkt in gebieden waar see and avoid de basisregel is.

De luchtruimbeheerders zijn contolefreaks geworden die de

maatstaven van het exclusief gereserveerde, gecontroleerde lucht­

ruim willen toepassen op het vrije luchtruim, waar zij formeel

geen controlerende taak hebben.

Waar de plannen op Eindhoven de luchtvaart boven het zuiden

van het land op zijn minst met 30 % reduceren, zal het effect

van verkeersleiding op Lelystad de capaciteit van de luchthaven

meer dan halveren. Eerlijk gezegd kan je het de verkeersleiders

niet kwalijk nemen. Binnen de CTR leiden zij het verkeer.

Daarbuiten moeten zij zich beperken tot het geven van informatie

over bekend verkeer, terwijl ze gewend zijn meer te doen dan dat.

Ik geef het je maar te doen op een radarscherm ter grote van

anderhalf A4’tje. Vanaf een plat vlak een driedimensionale taak

uitvoeren op een schaal waarbij een centimeter in werkelijkheid

vijf kilometer vertegenwoordigt. Bovendien wordt de zichtbaarheid

van al het verkeer ernstig belemmerd door een label van tenminste

tien vierkante kilometer met gegevens van elk vliegtuig. De indruk

is dan al gauw die van een chaos.

LUchTSporT EN SporTrUimTE

meLD u ziCH Nu AAN VOOR ONze Twee-

weKeLijKse NieuwsBRieF ViA www.KNVVL.NL/

ACTueeL/AANmeLDeN-NieuwsBRieF

Onze nieuwsbrief verschijnt om de week op vrijdag.

WiLT U op dE hooGTE BLijVEN VAN hET LAATSTE KNVVL-NiEUWS?

| Juli 201110

op Terlet pikken we nog het

laatste deel mee van de briefing

en kunnen we nog even snel

onze directeur Ronald Termaat begroeten

die er op gebrand is dit jaar de titel

binnen te slepen in de Open klasse. Op

de plek waar onder andere de Open klasse

zal starten staan eindeloos veel zweef­

vliegtuigen bij elkaar. Een indrukwekkend

plaatje in dit Gelderse landschap!

Een drietal ‘schattige’ vliegtuigjes staat

klaar om de deelnemers de lucht in te

slepen. Binnen een uur tijd waren alle

toestellen ‘boven’. Tijdens het gadeslaan

van alle bedrijvigheid op het veld, werd

ik voorgesteld aan Hans Groeneveld,

instructeur en vlieger van het eerste uur.

Deze kwieke man in zijn vliegersoverall

moest ik maar goed in de gaten houden

volgens mijn collega, want met hem zou

ik straks nog een vlucht maken in een

zweefvliegtuig. Een onverwacht gave

afsluiting van een dagje NK Zweefvliegen!

iN dE WoLKEN

Zodra de laatste deelnemer van het NK

het luchtruim in was gesleept snelde ik

EEN dAGjE mEE NAAr…

op diNSdAG 24 mEi jL. VErZAmELdE EEN coLLEGA EN iK op pApENdAL TE ArNhEm

WAAr hET BUrEAU ZWEEFVLiEGEN GEVESTiGd iS. VErGEZELd door dE hErEN FriTS

SNijdEr EN BArT pELT, rijdEN WE NAAr TErLET WAAr op dAT momENT hET NK

ZWEEFVLiEGEN pLAATSVoNd. oNdErWEG KrijG iK NoG hET EEN EN ANdEr UiTGELEGd

oVEr dE WoLKEN EN dAT hET Er GELUKKiG GoEd UiTZiET Voor dEZE KomENdE

WEdSTrijddAG. WEL Zo prETTiG NA EEN WiSSELVALLiGE EErSTE WEdSTrijdWEEK.

Tekstmarijke van GeemFoto’smarijke van Geem en Frits Snijder

NK Zweefvliegen

Air SporTS mAiL dUiKT

iN dE WErELd VAN

joUW LUchTSporT!

KNVVL mEdEWErKSTEr

mArijKE VAN GEEm WErd

UiTGENodiGd om EEN

dAGjE mEE TE LopEN op

hET NK ZWEEFVLiEGEN

op TErLET EN dEEd dAAr-

VAN VErSLAG. WiL jij ooK

mET joUW LUchTSporT

iN Air SporTS mAiL?

mAiL joUW idEE NAAr

commUNicATiE@KNVVL.NL.

| Juli 2011 11

naar de andere kant van het veld waar het

zweefvliegtoestel, dat mij in de wolken zou

brengen, al klaarstond. Na een korte uitleg

en goed ingesnoerd was ik er helemaal

klaar voor. We stijgen op en al snel krijg

ik een tikje op mijn schouder: “Als je

nu naar rechts kijkt dan zie je….”

Mijn metgezel blijkt niet alleen van het

zweefvliegen veel te weten. Met als vaste

stek Terlet, kan piloot Groeneveld me als

een heuse reisleider wegwijs maken uit

de deken van velden, bomen en huisjes

die ik links en rechts zie liggen.

Dat mijn topografische kennis niet om

naar huis te schrijven is, mag de pret niet

drukken. Wel weet ik de blauwe atletiek­

baan op sportwalhala Papendal vanuit

de lucht te herkennen en daar ben ik

eigenlijk al best blij mee! Ik doe mijn best

om te onthouden wat me allemaal verteld

wordt, maar eigenlijk ben ik te druk bezig

met het genieten van de vlucht. Toch

bijzonder om in een klein coconnetje

boven de wereld uit te zweven.

Na ongeveer een half uur keren we terug

naar Terlet en hoewel ik het in de lucht

erg mooi vind, vertelt mijn maag dat het

goed is om vaste grond onder de voeten

te krijgen. In de drukte ben ik vergeten

om te lunchen en een lege maag blijkt

geen goede basis om te vliegen, hoewel

ik niet echt luchtziek ben geworden.

Met deze vlucht achter de rug kan ik denk

ik wel zeggen dat ik nu het echte zweef­

vliegen heb kunnen ervaren!

KAmpioENEN

In de tijd dat ik in de lucht heb vertoeft,

waren de wedstrijden in het kader van de

Nederlandse Kampioenschappen volop

aan de gang. Aan het eind van twee­

intensieve wedstrijdweken was de eind­

stand als volgt: In de Combi klasse wist

Steven Raimond uit het Utrechtse Maarssen

de titel binnen te slepen. In de Open klasse

zette KNVvL directeur Ronald Termaat het

kampioenschap op zijn naam en in de

Club klasse was de overwinning voor Patrick

van Breemen­Schneider uit Franeker.

“ ALs je Nu NAAR ReCHTs KijKT DAN zie je….”

| Juli 201112

Laten we, aan de hand van deze eerste KNVvL publicatie

uit een bevrijd Nederland, eens ­ in vogelvlucht ­ kijken hoe

het toen is gegaan.

dE oorLoGSjArEN

De eerste bezettingsjaren had de vereniging, niet langer Koninklijk,

als NVvL nog wel een tijd voortbestaan, al was van (motor­ of

zweef)vliegen in die tijd natuurlijk geen sprake meer. Alleen de

modelvliegtuigsport mocht zich in de belangstelling blijven verheugen.

Dat duurde dus tot midden 1942. Ook het verenigingsorgaan

Het Vliegveld staakte de verschijning. De NVvL bleef, onder die

‘Gemachtigde’ wel bestaan, maar het was ‘onze’ KNVvL niet meer…

BEVrijdiNG

“Die tijd is nu gelukkig voorbij. De k.N.V.v.l. is weer een Vereeniging van vrije Nederlanders die, ieder op zijn wijze, de luchtvaart willen helpen bevorderen.”

Maar wat te doen met hen die na 1942 bij die NVvL waren

gebleven? De vereniging nam hier een gematigd standpunt in.

Het was, zo valt te lezen, niet de bedoeling iedereen daarvan uit

de ledenlijst te schrappen, al zou voor NSB’ers, collaborateurs

en ‘rijksduitsers’ in de herrezen KNVvL geen plaats mogen zijn.

In het tweede nummer van het nieuwe verenigingsblad Avia werd

nog eens uitdrukkelijk gewaarschuwd tegen een eventuele uit­

sluiting gebaseerd op “geruchten, die zo vaak blijken geheel in

de lucht te hangen.” kennelijk geen overbodige waarschuwing.

“Het oude bestuur, onder Voorzitterschap van dr. ing. M.H. Damme heeft, in afwachting van de beslissing der bevoegde autoriteiten, de leiding van de Vereeniging op zich genomen.”

Dr. Damme was in 1940, na het plotseling overlijden van zijn

voorganger J.E.F. de Kok, voorzitter geworden en keerde nu dus

terug. Vervolgens werd stilgestaan bij degenen die de vereniging

in de oorlog om welke reden dan ook waren ontvallen. Speciaal

werd J.A. Verwaal, tweede secretaris en secretaris van de vak­

afdeling zweefvliegen genoemd, die in 1944 zijn gevangenschap

in de beruchte Scheveningse gevangenis niet overleefde.

TekstenFoto’sharm j. hazewinkel

oNLANGS ZoNd EEN oNZEr hB-LEdEN,

michiEL FAASSEN, EEN iNTErESSANT docUmENT

UiT dE GESchiEdENiS VAN oNZE VErENiGiNG,

EEN ExEmpLAAr VAN dE ‘oFFiciEELE

mEdE dEELiNGEN’ No.1, GEdATEErd jUNi 1945.

hET BEGiNT ALS VoLGT:

De KNVvL herrezen

“Nederland is bevrijd; ons Vorstenhuis keert terug, en onze Vereeniging voert weer het praedicaat koninklijke. Na bijna drie jaren in verkeerde handen te zijn geweest, is de koninklijke Nederlandsche Vereeniging voor luchtvaart herrezen. Wij wenschen al onze leden geluk met dit verheugend feit.”

“In Juli 1942 ontving de Vereeniging de mede-deeling, dat een “Gemachtigde” bij de Vereeniging was benoemd. Het Hoofdbestuur wenschte niet met dezen “Gemachtigde” samen te werken en nam ontslag (…). Een groot deel van de clubs werd op eigen initiatief ontbonden.”

| Juli 2011 13

opBoUW

“In vele centra zijn de leden haar (de kNVvl) trouw gebleven en hebben zij onofficieel met elkaar contact gehouden. Zij melden zich thans weer aan, waarbij bleek, dat men op vele plaatsen zelfs vrij actief is gebleven. (…) Het wil ons dan ook voorkomen, dat weer opbouwen van de Vakafdeeling Model-vliegtuigbouw slechts een kwestie van twee dingen is: direct contact en materiaal. Ook het kapitaal der Vereeniging werd nog intact gevonden.”

Dat modelvliegen zich makkelijker laat opbouwen dan het vliegen

met sport­ of zweefvliegtuigen, ligt voor de hand. Maar de grote

activiteit die reeds in 1945 te zien was, verdient bewondering en

zou alleen al een artikel waard zijn. Reeds op 10 september kon

de standaard van de KNVvL te Ermelo worden gehesen op het

eerste naoorlogse ‘kamp voor Voorzitters en Bouwleiders uit de

Luchtvaartclubs’. Uit het gehele land waren zij bijeengekomen,

ook al waren de verbindingen destijds zeker nog niet optimaal.

“Anders is het gesteld met het materiaal van de Vereeniging. Alle sportvliegtuigen zijn door den vijand gevorderd; bijna alle zweefvliegtuigen zijn door verschillende oorzaken voor het vliegen ongeschikt geworden.”

Toch hadden ook de zweefvliegers in september een kamp, in het

Brabantse Leende, waarbij maar liefst tien zweefvliegtuigen aan­

wezig waren. Ook elders werd in 1945 al weer gezweefd en nog

voor het eind van het jaar zou de KNVvL bij Fokker, 72 nieuwe

zweefvliegtuigen bestellen.

Met de sportvliegtuigen lag dat moeilijker. Slechts één onder­

gedoken vliegtuig, de Leopard Moth PH­VYG, kwam weer uit

zijn schuilplaats, maar werd prompt gemilitariseerd. Ook de naar

Engeland ontkomen Koolhoven ‘Nonvlinder’ bleef voorlopig in

militaire kleuren. Maar een door de Duitsers op Twente achterge­

laten Bücker werd weer opgeknapt en als eerste naoorlogse sport­

vliegtuig in het luchtvaartuigregister ingeschreven – als PH­AAA.

En in 1946 kwamen de eerste Piper Cubs.

TijdSchriFT EN BiBLioThEEK

“Zoo spoedig mogelijk zal de Vereeniging een tijdschrift aan haar leden zenden. De papier-schaarschte speelt echter een belangrijke rol. (…) De bibliotheek is voorlopig iedere werkdag, met uit-zondering van Maandag, des namiddags geopend.”

Dat tijdschrift werd Avia en het eerste nummer verscheen op

1 augustus 1945, voorlopig met de destijds bekende vlieger en

schrijver Jan Bach als hoofdredacteur. De hoofdredacteur van

het verenigingsorgaan Het Vliegveld, Henri Hegener, woonde

in Bennebroek, en dat bleek destijds toch praktische vervoers­

problemen te geven. In dat eerste nummer lezen we ook dat de

bibliotheek vooral door de goede zorgen van de bibliothecaresse,

mw. Von Derschau, veilig door de oorlog was gekomen.

coNTriBUTiE

Tenslotte – de contributie. Die bleef ƒ 4,50 per jaar – maar de

leden werd in Avia wel verzocht voor het hele jaar te betalen, ook

al had men er slechts een half jaar profijt van.

Het ligt allemaal al weer heel lang achter ons. Maar zo’n oud en

vergeeld document doet ons beseffen dat na de bevrijding door de

leden van de KNVvL toch vol goede moed heel wat is gepresteerd.

| Juli 201114

Zoek de verschillenWeet u het nog? Die Apache vliegers die in 2007 tegen een hoog-spanningskabel vlogen, waardoor 50.000 huishoudens in onder andere Zaltbommel, Rossum, Haaften en Deil zonder stroom kwamen te zitten? Inmiddels heeft de rechter uitspraak gedaan over deze zaak. Hier heeft u in de media al het nodige over kunnen lezen. In het kader van lessons learned valt er wel wat te zeggen.

Vliegers en andere luchtvarenden gebruiken voor vluchtplanning en navigatie speciale luchtvaartkaarten. Voor Nederland heet die luchtvaartkaart officieel Aeronautical Chart ICAO The Netherlands. De informatie op die kaarten is dermate belangrijk dat er jaarlijks een herziene versie verschijnt. Met name de weergave van voor de luchtvaart gevaarlijke obstakels is essentieel en draagt bij aan de veiligheid, voor zowel de vliegers als voor de mensen op de grond. Zoveel is wel gebleken in de situatie van het Apache-incident.

In 2010 is de lay out van de luchtvaartkaart aangepast aan de in Duitsland uitgegeven versie. luchtvarend Nederland is er niet over de volle breedte tevreden mee. Het geval wil dat met name de gevaarlijke hoogspanningslijnen beduidend slechter, of beter gezegd, nauwelijks meer zichtbaar zijn. En juist die hoogspanningslijnen zijn gevaarlijke obstakels.

Bekijk bijvoorbeeld maar eens hoe de situatie van de hoogspannings-lijnen en -masten van Rossum (locatie van het Apache-incident) op de luchtvaartkaart van 2007 werd weergegeven in afbeelding 1, dan moeten we vaststellen dat de zichtbaarheid anno 2011 er niet beter op is geworden, zie afbeelding 2. Op afbeelding 1 is de hoog-spanningslijn in helder rode stippellijn weergegeven, onderbroken door afbeeldingen van pylonen. Afbeelding 2 geeft een dunne zwarte lijn onderbroken door een T, de loop van de hoogspanning aan.

Er zijn luchtvaartuigen, zoals ballons en paramotors, die om meteorologische reden tijdens de dagrand actief zijn. De verminderde daglichtopbrengst brengt dan mee dat bepaalde kleuren op de lucht-vaartkaart minder goed te onderscheiden zijn en daardoor potentieel

gevaarlijke situaties kunnen oproepen in de buurt van de hoog-spanningsmasten. In vergelijking met andere landen zijn in ons land niet zoveel hoogspanningslijnen bovengronds, een luchtvarende is er dan ook minder op bedacht om ze aan te treffen. Juist daarom is het van belang dat ze helder en duidelijk op de vliegkaarten worden weergegeven. In ieders belang, zou ik zeggen.

Is er nou niks aan die luchtvaartkaarten verbeterd? Nou ja, eigenlijk wel: de papiersoort. Die is er stukken beter op geworden. Je kunt er zelfs een bratwurst vetvrij in verpakken.

Hans van Hoesel, voorzitter KNVvL Afdeling Ballonvaren

Afbeelding 1: oude kaart

Afbeelding 2: nieuwe kaart

| Juli 2011 15

agenda en verderEVENEmENTEN 2011 Nationaal Model vliegkamp 2011 Wanneer: 06­08­2011

Mossel Fly-in Midden Zeeland Wanneer: 06­08­2011

NK Zeilvliegen (berg) Wanneer: 07­08­2011

2e editie Höfteballooning 2011 Wanneer: 19­08­2011

NK ParachutespringenWanneer: 19­08­2011

55e Coupe Aéronautique Gordon Bennett Wanneer: 09­09­2011

ESL - Finale ParaWanneer: 15­09­2011

Open dagen Luchtmacht Wanneer: 16­09­2011

17e Europese Kampioenschap ballonvaren Wanneer: 16­09­2011

Nederlandse Zweefvliegdag Wanneer: 26­11­2011

in het totaalklassement eindigde Erwin

op de 11e plaats met 415.521 punten.

Helaas laat het scorebord bij drie

sprongen 0 punten zien, Erwin kijkt dan

ook uit naar het nemen van zijn revanche

op de UK Nationals die van 2 tot 6 juli

plaatsvinden in Bad Lippspringe, Duitsland.

SpEcTAcULAir SWoopEN

Bij Canopy Piloting, ook wel swoopen

genoemd, proberen sportparachutisten

hun parachute bij de landing maximaal te

benutten en deze zo snel en ver mogelijk

uit te vliegen. Door vlak voor de landing

scherp aan te duiken en snelheid te ont­

wikkelen is het mogelijk om een grote

horizontale afstand af te leggen. De hoge

snelheden waarmee dit gepaard gaat en

het feit dat de discipline zich vlak boven

de grond afspeelt maken de discipline

aantrekkelijker voor toeschouwers dan

andere disciplines. Bij wedstrijden wordt

een parcours uitgezet dat begint bij twee

met lucht opgeblazen entry gates die in

een meer of speciaal aangelegde pond

staan. Er zijn drie categorieën waarin de

parachutisten kunnen scoren:

­ Speed; de tijd tussen de entry gates en

opgestelde exit gates

­ Distance; de afstand tussen de entry gates

en het eerste contact met de grond

­ Accuracy; voor het blijven binnen het

parcours, waarbij extra punten voor het

aanraken van het water tussen de entry

gates en strafpunten voor het omvallen bij

de landing kunnen worden verdiend.

Erwin Baatenburg de Jong swoopt naar brons

ErWiN BAATENBUrG dE joNG hEEFT Bij

dE BLAcK moUNTAiN cANopy piLoTiNG

compETiTioN iN hET BELGiSchE ZWArTBErG

dE dErdE pLAATS op hET oNdErdEEL

SpEEd WETEN TE BEmAchTiGEN, mET EEN

ScorE VAN 178.931 pUNTEN.

TeksthBpFoto Ellen de Grauwe