Art. 107 en de hertekening van de geestelijke gezondheidszorg

v

Governance van netwerken -- Lessons learned

Gert Peeters, operationeel directeur UPC KU Leuven

Achtergrond bij de hervorming

Psychiatrische bedden

Prevalence of mortality causedby suicide (EUROPE)

Suicide in Flanders :19/100.000 inhabitants

Mental health-care expenditures

% Budget mental health-care / Budget Health –care (EUROPE)

Mental healt-care expenditure Belgium 6 % of total health-care budget

Hervorming GGZ – cfr Gids

Naar een meer gemeenschapsgerichte ggz door de omvorming

• van een aanbodsgestuurdehoofdzakelijk residentiële ggz

• naar een vraaggestuurde meer gedifferentieerde ggz.

• in zorgcircuits en zorgnetwerken

• Max opnamevermijdend en ligduurverkortend

Zorgcircuit / zorgnetwerk• Een zorgcircuit omvat het volledige ggz-aanbod afgestemd op

de specifieke behoeften van een leeftijdsdoelgroep. Het voorziet in alle mogelijke zorgmodules voor personen met psychische problemen behorend tot een specifieke leeftijdsdoelgroep : kinderen en jongeren, (jong)volwassenen of ouderen.

• Elk zorgcircuit wordt georganiseerd door samenwerking tussen zorgaanbieders. Die samenwerking wordt geconsolideerd in een zorgnetwerk: dit is een netwerk van zorgaanbieders die samen één of meerdere zorgcircuits realiseren. De concepten ‘zorgcircuit’ en ‘zorgnetwerk’ zijn opgenomen in artikel 11 van de wet op de ziekenhuizen en andere verzorgingsinrichtingen.

Afdeling 9. - Netwerk en zorgcircuit (A9), Art. 11. (11)

§ 1. Voor de toepassing van deze wet wordt verstaan onder :1°) " netwerk van zorgvoorzieningen " : een geheel van zorgaanbieders, zorgverstrekkers,

instellingen en diensten, die, wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet en die samen voor een door hen nader te omschrijven doelgroep van patiënten en binnen een door hen te motiveren gebiedsomschrijving, één of meerdere zorgcircuits aanbieden, in het kader van een instellingoverstijgende juridisch geformaliseerde samenwerkingsovereenkomst;

2°) " zorgcircuit " : het geheel van zorgprogramma's en andere zorgvoorzieningen die wat de organieke wetgeving betreft, niet ressorteren onder de bevoegdheid van de overheden bedoeld in de artikelen 128, 130 of 135 van de Grondwet, en worden georganiseerd door middel van een netwerk van zorgvoorzieningen, die de in 1°, bedoelde doelgroep of subdoelgroep achtereenvolgens kan doorlopen.

§ 2. De Koning kan, na advies van de Nationale Raad voor Ziekenhuisvoorzieningen, afdeling erkenning en programmatie, de doelgroepen aanduiden voor dewelke de zorg via een netwerk van zorgvoorzieningen wordt aangeboden. In voorkomend geval kan Hij die categorieën van zorgaanbieders aanduiden die in ieder geval deel uitmaken van bedoeld netwerk.

§ 3. De Koning kan nadere regelen vaststellen voor de toepassing van §§ 1 en 2. Hij kan eveneens de bepalingen van deze wet geheel of gedeeltelijk, en met de nodige aanpassingen, uitbreiden tot de in § 1, bedoelde netwerken, tot de zorgcircuits die er deel van uitmaken en tot de onderdelen die het zorgcircuit samenstellen.

Kerntaken hervorming GGZ

• F 1: activiteiten inzake preventie en promotie van ggz, vroegdetectie, screening en diagnosestelling;

• F 2 : ambulante intensieve behandelteams voor zowel de acute als chronische problemen inzake geestelijke gezondheid;

• F 3 : rehabilitatieteams die werken rond herstel en sociale inclusie;

• F 4 : Intensieve residentiële behandelunits voor zowel de acute als chronische problemen inzake geestelijke gezondheiden indien een opname noodzakelijk is;

• F 5 : specifieke woonvormen waarin zorg kan aangeboden worden indien het thuismilieu of het thuisvervangend milieu niet in staat is om de nodige zorg te organiseren.

Vijf functies cfr gids hervorming ggz

Meer gemeenschapsgerichte ggz

• Desinstitutionalisering: Intensieve en gespecialiseerde ambulante zorgvormen als alternatief voor een ziekenhuisopname

• Inclusie: Revalidatie en rehabilitatieopdrachten waarbij samenwerking met onderwijs, cultuur, arbeid, sociale huisvesting, … noodzakelijk is

• Decategoralisatie: Via zorgcircuits en netwerken een samenwerking realiseren tussen en met de ouderenzorg, ggz, de sector voor personen met een handicap en justitie

• Intensifiëring: Intensifiëring van de zorg binnen de ziekenhuizen

• Consolidatie: Regularisatie van de verschillende pilootprojecten, zowel federaal als van de gemeenschappen en gewesten, in het globaal ggz-concept

Art 107

• De toepassing van art. 107 is een financieringstechniek die toelaat een deel van het budget van financiële middelen (BFM) van ziekenhuizen te realloceren zodat middelen en mankracht in een bepaald werkingsgebied kunnen worden ingezet om het bestaande ggz-aanbod voor personen met psychische problemen verder aan te passen aan hun behoeften en zorgvragen.

• “buiten gebruik stelling”, “bevriezing”

Vlaams-Brabant-Oost + Tervuren

• Met het hervormingsprogramma “Naar een betere geestelijke gezondheidszorg door de realisatie van zorgcircuits en zorgnetwerken” (artikel 107) wordt een meer gemeenschapsgerichte geestelijke gezondheidszorg beoogd. Dit nieuwe zorgaanbod is gebaseerd op de nodenvan personen met psychische problemen en vertrekt vanuit hun concrete leefomgeving.

• 12 basisprincipes : Een emancipatorische visie op hulpzoekenden, model van complementaire expertise, geëigende visie op mentale gezondheid en psychisch ziek zijn.…

• Alle actoren

Netwerksamenstelling

• 2 projectpromotoren

• 47 organisaties uit de GGZ

• 11 partners uit de eerste lijn

• Taakverdeling ifv de 5 te realiseren functies ?

• Verwachte resultaten

• Opdeling projectregio in 6 subregio’s; 5 functies gedefinieerd ifv regio/subregionale afdekking

• Beschrijving van een nieuwe structuur en nieuwe rollen

Doelstellingen

• Een meer behoeftegestuurd zorgaanbod voor alle volwassenen met psychische problemen

• In de leefomgeving van de cliënt, ifv de noden én de mogelijkhedenvan de patiënt, de familie, alsook de brede omgeving.

• Door de samenwerking in het netwerk wordt meerwaardegecreëerd, waarbij ‘de verschillende competenties, expertises en specialisaties van de betrokken partners worden gerespecteerd’.

• Het veranderingsproces, vooral het leren van nieuwe werkwijzen en methodieken, continu ondersteunen en begeleiden;

• Tevredenheid op het werk, levenslang leren en duidelijke arbeidsvoorwaarden

• Duidelijke definitie van na te streven resultaten op netwerkniveau.

Regio Vlaams-Brabant Oost + zorgregio Tervuren

…….

Kenmerken toekomstig GGZ - aanbod

functie 2abehandelingsteams

in de thuisomgeving als alternatief op ziekenhuis-opname in een subacute

of acute toestand

functie 2bbehandelingsteams

in de thuisomgeving als alternatief op ziekenhuis-opname voor chronische psychiatrische problemen

FUNCTIE 2

functie 1bindicatiestellingvroeginterventie

FUNCTIE 1 FUNCTIE 3

psychosociale rehabilitatie

FUNCTIE 4

PREVENTIE BEHANDELING HERSTEL WOONZORG

FUNCTIE 5 (a+b)

tijdelijkewoonvormen

met zorg

functie 1apreventie en

vroegdetectie

EERSTELIJNSZORG

principe STEPPED CARE

functie 4a intensieve ambulante diagnostiek en behandeling

functie 4b intensieve (semi-) residentiële behandeling

Regio Vlaams-Brabant Oost + zorgregio Tervuren

Het belang van een gedegen en gepaste regionale verankering in 6 subregio’sPer subregio een operationeel coördinator

Structuur en organogram netwerk

Assen in structuur

• Bestuurlijk (beheer): beleidsgroep

• Inhoudelijke as : – Schrijfgroepen per functie– Projectgroep - inhoudelijk beleid

• Operationele as: coördinatoren– Sterk decentraal – Per subregio

Begrippenkader ordenenOptimale rolverdeling : promotoren – partners - actoren

Toetsing aan de theoretische inzichten

Definitie van een netwerk

Het verbinden of delen van informatie, middelen, activiteiten en competenties van minstens drie soevereine organisaties om samen een outcome te bewerkstelligen die geen van de organisaties afzonderlijk tot stand kan brengen.

Een netwerk is een systeem van dienstverlening dat een meerwaarde kan bieden aan een populatie geconfronteerd met diverse noden, op een manier die niet kan bereikt worden door één enkele organisatie.

Complexe problematiek

Wanneer is werken in een netwerk aangewezen ?

• Product is het resultaat van het samenspel en komt alleen tot stand dankzij het samenspel

• Interafhankelijkheid: iedereen is betrokken op de werking en het succes van het geheel

• Het gaat om zgn “wicked problems”, i.e. multiproblematiek, veranderende of bewegende context, innovaties, …

• Breed spectrum aan competenties vereist

• Men moet met een belangrijke mate van onzekerheid omgaan, werken met ‘voortschrijdend inzicht’.

Noodzakelijke voorwaarden voor netwerk als ‘productie-omgeving’

• Wet- en regelgeving, subsidiebeleid, accounting en verantwoording ???

• Systemen– Uitsluitend gericht op organisaties

– Onbestaande voor netwerken ?

Toch functioneren die netwerken

Randvoorwaarden opdat ze effectief zijn

• Duidelijke doelstellingen, consistente doorvertaling

• Meta-governance ? Sturing door overhe(i)d(en)

– door creëren van goede randvoorwaarden (voorwaardenscheppend)

– op resultaat: inspanningsverbintenis vs resultaatsverbintenis

• Governance model, met duidelijke mandatering en responsabilisering op alle niveaus

• Duurzame werking verankeren in processen: primair proces, modelgetrouwheid/ richtlijnen / opvolging dmv indicatoren

• Informatiedeling en communicatie

• Ontschotten van middelen, veilige financiële context

• Netwerkontwikkeling: voldoende ruimte om te experimenteren en te innoveren, incentivering van volgende stappen

Governance van netwerken

3 types: keuze ifv mate van vertrouwen, grootte van het netwerk, consensus over doelstelling, nood aan netwerkcompetentie ifv type activiteit

• Zelfregulerend: collectieve sturing

• Leidende organisatie: alle activiteiten en belangrijke besluiten worden gecoördineerd door één van de leden

• Administratieve organisatie: afzonderlijke entiteit wordt opgezet om het netwerk te managen en activiteiten te coördineren.

Governance netwerk GGZ regio Leuven-Tervuren

Governance van het netwerk – cfr Gids

• Algemeen raamwerk: basisprincipes, doelstellingen en een vooropgesteld coördinatiemodel zijn in algemene termen uitgewerkt.

• Geen specifieke richtlijnen ifv regio-kenmerken, ifvnetwerkkarakteristieken en mbt het coördinatiemodel.

• Grote flexibiliteit voor het projectdesign

• Complexiteit: aantal partners + aantal maatschappelijke sectoren, i.e. algemene gezondheidszorg, arbeid, welzijn, handicap, wonen, justitie, niet-professionele sector

• Een beleidsgroep, een strategische werkgroep en een operationele werkgroep

• Besluitvorming bij consensus: tijdsintensief onderhandelingsproces

• Vergaderingen als centraal coördinatiemechanisme -- in mindere mate richtlijnen en protocollen

Governance van het netwerk

Doelconsensus: algemeen vs specifiek

Management van het netwerk

• het niveau van de beleid (overheid)

• het niveau van het netwerk (regio)

Management in het netwerk

• het niveau van de keten

• het niveau van de cliënt en de trajecten die hij volgt

Doelstellingen

• Algemene doelstelling: consensus over vermaatschappelijking van zorg ifv “verbeterde maatschappelijke integratie van de patiënt” -- operationele uitwerking kan verschillen

• Terminologie diffuus, concepten zijn onvoldoende of niet gedefinieerd: ‘sociale integratie’, ‘inclusie’, ‘herstel’, ‘zorgcontinuïteit’, ‘indikking’, ‘intensifiëring’, ‘specialisatie’ vs‘generalisatie’, ‘verkorten van de latentietijd’, …

• Nadruk doelstellingen op de aanbodkant (continuïteit, steppedcare, toegankelijk), in mindere mate op vraagkant

• Analyse behoefte in de regio of van de kenmerken van het werkingsgebied.

• Geen doelstellingen die verwijzen naar de samenwerking en betrokkenheid van regionale partners

• Geen doelstellingen mbt management en beheer van het netwerk

Management van het netwerk - beleid

• Duidelijkheid van alle overheden over de rol van alle actoren in de verdere vermaatschappelijking, én over het versterken van de noodzakelijke ontschotting bv f2b, f3 en IBW, …

• Duidelijkheid over mogelijkheden/beperkingen van intensifiëren/specialisatie; quid definitie ervan ?

• Regioplan over lokaal, regionaal en supraregionaal aanbod ifvde beoogde populatie en beschikbare capaciteit.

• Financiële en juridische zekerheid

– mbt de besteding van BFM

– mbt normering bv bij buiten gebruik stelling, bij intensifiëring, …

– mbt psychiater MT, financiering, medicolegale aspecten

– mbt toezichtshonoraria bij intensifiëring

• Governance model in een netwerk van actoren

Management van het netwerk - netwerk

• Quid model van collectieve sturing ? Werkzaamheid van sturing door promotoren.

• De netwerkcoördinator als een centraal contactpersoon in het netwerk ? Dubbele focus, ontdubbeld mandaat ?

– management van het netwerk: uitbouw van samenwerking, informatieverstrekking, communicatie, indicatoren per kernfunctie, datasysteem, …

– management in het netwerk: ondersteuning geven bij organisatie van zorgactiviteiten, concretisering van kernfuncties, gebruik van zorgplannen en zorgdoelen, implementatie instrumentarium …

Management in het netwerk - netwerk

• De netwerkcoördinator als een centraal contactpersoon in het netwerk ? Dubbele focus, ontdubbeld mandaat ? Cfr vorige

• De coördinatie op patiënten niveau ???

– Model en belang van modelgetrouwheid

– Voor iedere patiënt een zorgplan met concrete zorgdoelen

– Regie van zorg dmv casemanager

– Consistentie in dossiervoering

Met dank

Dank u!