Het Consortium beroepsonderwijs, het Leids Onderwijsmodel of Flex ID?
Arm maar gezond: hoe doet Cuba dat?whig.nl/wp-content/uploads/2020/04/pdfPaulJonas465... ·...
1
LDN 52 ◆ 4 zaterdag 11 april 2020 4 Actueel LDN 53 ◆ zaterdag 11 april 2020 5 Actueel 5 M et astma en een leeftijd van 71 zit Paul Jonas in de risi- cogroep. Toch stroopt de huisartsenopleider aan het Leids Universitair Medisch Centrum in coronatijd graag zijn mouwen op. ,,Ik ben een ervaren huisarts en kan me op een coronapost nuttig maken bij de triage van patiënten. Ik weet waarop ik moet letten, heb snel in de gaten of het mis dreigt te gaan.” De oud-huisarts is bevlo- gen, dat zit gewoon in hem. Hij raakt acht jaar geleden, als hij zich voor een fietsva- kantie verdiept in Cuba, meteen in de ban van het land. ,,Het viel me op dat de gemiddelde levensverwach- ting er bijna net zo hoog is als in Nederland - daar 79 jaar, hier 81 - en de babysterf- te is laag. Opvallend voor een ontwikkelingsland.” ,,Ik heb gewoon wat met dat volk”, gaat hij verder. ,,Heel warm. In Cuba vraag je: ’Hoe gaat het met jou?’ Maar ook: ’Hoe gaat het met je familie?’ Iedereen leeft samen. De saamhorigheid is enorm.” Cuba heeft twee keer zo- veel artsen als Nederland. Op dit moment zijn 30.000 Cubaanse medici aan de slag in zestig landen. ,,Uit solida- riteit. Dat doen ze gewoon”, zegt Jonas. Aardbeving Deze traditie bestaat sinds de revolutie in 1959, geleid door Fidel Castro. De eerste uitzending is in 1960 naar Chili, dat zwaar is getroffen door een aardbeving. In 1963 helpen Cubaanse artsen gewonden in Algerije, tij- dens de grensoorlog met Marokko. Tal van missies volgen. Na de aardbeving op Haïti in 2010 bestrijdt de Cubaanse ‘Henry Reeve Brigade’ chole- ra. In i2014 komen de artsen in actie tijdens de ebola- epidemie in West-Afrika. Nu staan ze tijdens de coronacri- sis weer in tal van landen aan de frontlinie. ,,In al die jaren zijn 400.000 artsen en verpleegkundigen naar 164 landen gestuurd.” Medische zorg is inmiddels ook een exportproduct. Tien procent - tussen de vier en vijf miljard euro - van de Cubaanse begroting drijft op het exportwerk van artsen. Maar nog altijd leveren ze de meeste hulp gratis. Zelf telt de socialistische staat met 11,4 miljoen inwo- ners, vier weken na de eerste coronapatiënt, volgens offi- ciële cijfers pas 515 bevestig- de besmettingen en 15 sterf- gevallen. Hoe dan? ,,Ze za- gen het aankomen en heb- ben meteen de bevolking voorgelicht op tv. Bijvoor- beeld met een spoedcursus: ’hoe maak ik mijn eigen mondkapje?’ Gewoon van een stukje stof achter de naaimachine. Elke Cubaan heeft een mondkapje voor.” Sneltesten Medische studenten gaan van deur tot deur met ’snel- testen’. ,,Onmiddellijk zijn 500.000 kwetsbare groepen en wijken gelokaliseerd. Ouderen, chronisch zieken, mensen met een hoge bloed- druk.” Aan huis - op veilige afstand - vragen de studen- ten of bewoners verschijnse- len hebben. Zo ja, dan volgt een sneltest. Is het resultaat positief - de test telt niet als bevestigde besmetting - dan gaat een patiënt naar een apart gebouw. Familie van de zieke gaat thuis in qua- rantaine. ,,Dat werkt dus.” Al jaren leidt Jonas uitwis- selingen van studenten geneeskunde, biotechnologie en verpleegkunde, tussen de hoofdstad Havana, het Leids Universitair Centrum en andere universiteiten. Hij wil Cuba, bekritiseerd voor het schenden van mensen- rechten, zeker niet heilig verklaren. ,,Maar de gezond- heidszorg is gratis en goed. De overheid zit aan het stuur. Winststreven in de zorg is taboe. Alles is goed gecoördineerd. Daar kan Nederland wat van leren. Door marktwerking is bij ons bezuinigd op de voor- raad ic-bedden en is er nu een tekort.” ,,Nederland is curatief ingesteld. We kicken zeg maar op witte jassen”, gaat hij verder. ,,Hier worden mensen eerst ziek en dan beter gemaakt. In Cuba is alles gericht op preventie.” Inwoners zijn ingedeeld in een risicoklasse: klasse 1 is gezond en klasse 4 chronisch ziek of gehandicapt. ,,Rokers zitten in klasse 3. Het siga- renland ziet roken als een ziekte.” De markt Om zoveel mogelijk Cuba- nen in klasse 1 te houden, krijgen ze van kinds af aan gezondheidsvoorlichting. ,,Een dokter vertelt primeti- me op tv over een nieuwe ziekte. Op borden op de markt staat hoeveel vitami- nes en voedingswaarden in de waren zitten.” In de Cubaanse zorg spelen de huisarts en wijkverple- ging de hoofdrol. ,,De huis- arts bezoekt elke Cubaan een tot vier keer per jaar thuis. Afhankelijk van zijn risico- klasse. Het gesprek gaat over thuis, werk en levensstijl. In de thuissituatie ziet en ruikt de arts veel meer. Die lege rumflessen in de keuken zie je niet als de patiënt op het spreekuur komt. Artsen en wijkverpleegkundigen ken- nen families door en door. Ze zien kinderen geboren worden en bejaarden ster- ven. Het is echt levensloop- geneeskunde.” ,,Zo moeten huisartsen in Nederland ook gaan werken. Ik weet het, nu is daar dom- weg geen tijd voor. Ik pleit voor veel meer samenwer- king met wijkverpleegkun- digen. Verklein de huisart- senpraktijken van 2300 patiënten naar 1300. Cubaan- se medisch studenten ver- vullen na hun basisopleiding twee jaar sociale dienst- plicht, meestal bij een huis- arts. Kan in Nederland ook.” Buurtzorg De oud-huisarts wil met Buurtzorg Nederland, een organisatie die bestaat uit hoogopgeleide kleine teams die zonder managers zelf- standig thuiszorg leveren, het Cubaanse model in Ne- derland van de grond te krijgen. ,,We zijn bezig met pilots in Leiden, Heiloo, Amersfoort en Utrecht. Vooral in armere wijken. Wijkverpleegkundigen ken- nen de buurten tot in de vezels. Ze komen achter de voordeur.” In Cuba worden medische gegevens van iedereen vast- gelegd. ,,Kan je wel piepen over privacy. Maar je ge- zondheid is je grootste goed.” Jaarlijks maken de wijkepidemioloog en statis- tici een wijkgezondheids- plan om bewoners fit te houden. ,,Via data en ge- sprekken met sleutelfiguren weten ze wat er loos is in een wijk. Als er meer beenbreu- ken zijn, gaan ze achter de oorzaak aan. Wat bleek? Losliggende tegels. Gemeen- tewerk heeft de straten op- nieuw geplaveid en het aantal fracturen daalde.” ,,Op je zestigste verjaardag komt de huisarts je felicite- ren”, vertelt Jonas. ,,Krijg je gelijk een uitnodiging om twee keer in de week met een groep in het park tai chi te doen. En 65 procent doet dat ook.” Vrouwen in de risicogroep brengen de laat- ste drie maanden van hun zwangerschap door in een zorghuis. ,,Daar zijn een verpleegkundige, huisarts en gynaecoloog aan verbon- den.” Verzorgingshuis Zelf werkt Paul Jonas in zijn tijd als huisarts al volgens Cubaans model. ,,Bij bloed- onderzoek prikte ik ook altijd de vitaminewaardes. Zo ontdekte ik een tekort aan vitamine B12 bij ouderen uit hetzelfde verzorgingste- huis. Ik ging in gesprek met de directeur en kok. Die schrokken zich rot. De maal- tijd werd altijd voor de ka- mers van bewoners neerge- zet. Bij het ophalen met de karren bleef onopgemerkt dat sommige schalen nog vol zaten. Die mensen aten gewoon slecht. De controle is verbeterd en een half jaar later was het B12-gehalte weer in orde.” ,,Natuurlijk is niet alles halleluja in de republiek Cuba. Door de handelsblok- kade van de Verenigde Sta- ten is er een gebrek aan bijna alles, ook medische voorzie- ningen. Gebouwen zijn slecht en de huisarts werkt nog in het kaartenbaktijd- perk. Medicijnen maakt Cuba noodgedwongen zelf. Het gemiddelde maandsala- ris van een arts is zestig euro. Veel medici moeten bijklussen als gids of taxi- chauffeur. ,,Het is geen vet- pot. Maar vergeet niet, alles is zowat gratis in Cuba. Onderwijs, gezondheidszorg en ook wonen is voor tachtig procent gratis.” Commercie Paul Jonas hamert op meer aandacht voor preventie in de Nederlandse opleiding voor geneeskunde. ,,We lopen nu achter de feiten aan. Voorkomen van ziekten moet een van de belangrijk- ste taken worden van de huisarts. Het kan echt! Laten we leren van Cuba. Preven- tie, preventie preventie en weg met de commercie.” Annemarie de Jong Landen die verzuipen in de coronacrisis trekken dankbaar een blik Cubaanse artsen open. De medische brigade schiet te hulp in Italië, Spanje, Suriname en andere landen. Het straatarme Cuba heeft twee keer zoveel artsen als Neder- land, inwoners worden er stokoud en de babysterfte ligt laag. Wat is het geheim van Cuba? Wat kunnen we leren? Oud- huisarts en Cuba-kenner Paul Jonas uit Leiden: ,,De gezondheidszorg is gratis en alles draait om preventie.” In coronatijd trekken landen blik Cubaanse artsen open ’Cuba-model voor Buurtzorg in Leiden en Heiloo’ Artsen gaan veelvuldig op huisbezoek in Cuba. Arm maar gezond: hoe doet Cuba dat? Paul Jonas uit Leiden: ’Leer van Cubaanse gezondheidszorg. Preventie, preventie preventie, weg met commercie’ Cuba is arm, maar heeft de hoogste ’artsdichtheid’. Bij de huisarts draait alles om preventie. De levensverwachting ligt op 79 jaar in de republiek Cuba. Zestigplus? Dan ga je samen sporten in het park. Vitaminebord voor bezoekers van de markt. Gratis onderwijs, gezondheidszorg en wonen in Cuba. Cubanen, foto is van voor de coronacrisis, leven helemaal samen. Een speciaal wijkgezondheidsplan houdt inwoners fit. Paul Jonas uit Leiden.
Transcript of Arm maar gezond: hoe doet Cuba dat?whig.nl/wp-content/uploads/2020/04/pdfPaulJonas465... ·...
LDN 52 ◆
4 zaterdag 11 april 20204 Actueel
LDN 53◆zaterdag 11 april 2020 5Actueel 5
Met astma eneen leeftijdvan 71 zitPaul Jonasin de risi-
cogroep. Toch stroopt dehuisartsenopleider aan hetLeids Universitair MedischCentrum in coronatijd graagzijn mouwen op. ,,Ik ben eenervaren huisarts en kan meop een coronapost nuttigmaken bij de triage vanpatiënten. Ik weet waarop ikmoet letten, heb snel in degaten of het mis dreigt tegaan.”
De oud-huisarts is bevlo-gen, dat zit gewoon in hem.Hij raakt acht jaar geleden,als hij zich voor een fietsva-kantie verdiept in Cuba,meteen in de ban van hetland. ,,Het viel me op dat degemiddelde levensverwach-ting er bijna net zo hoog isals in Nederland - daar 79jaar, hier 81 - en de babysterf-te is laag. Opvallend vooreen ontwikkelingsland.”
,,Ik heb gewoon wat metdat volk”, gaat hij verder.
,,Heel warm. In Cuba vraagje: ’Hoe gaat het met jou?’Maar ook: ’Hoe gaat het metje familie?’ Iedereen leeftsamen. De saamhorigheid isenorm.”
Cuba heeft twee keer zo-veel artsen als Nederland.Op dit moment zijn 30.000Cubaanse medici aan de slagin zestig landen. ,,Uit solida-riteit. Dat doen ze gewoon”,zegt Jonas.
AardbevingDeze traditie bestaat sindsde revolutie in 1959, geleiddoor Fidel Castro. De eersteuitzending is in 1960 naarChili, dat zwaar is getroffendoor een aardbeving. In 1963helpen Cubaanse artsengewonden in Algerije, tij-dens de grensoorlog metMarokko. Tal van missiesvolgen.
Na de aardbeving op Haïtiin 2010 bestrijdt de Cubaanse‘Henry Reeve Brigade’ chole-ra. In i2014 komen de artsenin actie tijdens de ebola-epidemie in West-Afrika. Nu
staan ze tijdens de coronacri-sis weer in tal van landenaan de frontlinie. ,,In al diejaren zijn 400.000 artsen enverpleegkundigen naar 164landen gestuurd.”
Medische zorg is inmiddelsook een exportproduct. Tienprocent - tussen de vier en
vijf miljard euro - van deCubaanse begroting drijft ophet exportwerk van artsen.Maar nog altijd leveren ze demeeste hulp gratis.
Zelf telt de socialistischestaat met 11,4 miljoen inwo-ners, vier weken na de eerstecoronapatiënt, volgens offi-ciële cijfers pas 515 bevestig-de besmettingen en 15 sterf-gevallen. Hoe dan? ,,Ze za-gen het aankomen en heb-ben meteen de bevolkingvoorgelicht op tv. Bijvoor-beeld met een spoedcursus:’hoe maak ik mijn eigenmondkapje?’ Gewoon vaneen stukje stof achter denaaimachine. Elke Cubaanheeft een mondkapje voor.”
SneltestenMedische studenten gaanvan deur tot deur met ’snel-testen’. ,,Onmiddellijk zijn500.000 kwetsbare groepenen wijken gelokaliseerd.Ouderen, chronisch zieken,mensen met een hoge bloed-druk.” Aan huis - op veiligeafstand - vragen de studen-
ten of bewoners verschijnse-len hebben. Zo ja, dan volgteen sneltest. Is het resultaatpositief - de test telt niet alsbevestigde besmetting - dangaat een patiënt naar eenapart gebouw. Familie vande zieke gaat thuis in qua-rantaine. ,,Dat werkt dus.”
Al jaren leidt Jonas uitwis-selingen van studentengeneeskunde, biotechnologieen verpleegkunde, tussen dehoofdstad Havana, het LeidsUniversitair Centrum enandere universiteiten. Hijwil Cuba, bekritiseerd voorhet schenden van mensen-rechten, zeker niet heiligverklaren. ,,Maar de gezond-heidszorg is gratis en goed.De overheid zit aan hetstuur. Winststreven in dezorg is taboe. Alles is goedgecoördineerd. Daar kanNederland wat van leren.Door marktwerking is bijons bezuinigd op de voor-raad ic-bedden en is er nueen tekort.”
,,Nederland is curatiefingesteld. We kicken zeg
maar op witte jassen”, gaathij verder. ,,Hier wordenmensen eerst ziek en danbeter gemaakt. In Cuba isalles gericht op preventie.”Inwoners zijn ingedeeld ineen risicoklasse: klasse 1 isgezond en klasse 4 chronischziek of gehandicapt. ,,Rokerszitten in klasse 3. Het siga-renland ziet roken als eenziekte.”
De marktOm zoveel mogelijk Cuba-nen in klasse 1 te houden,krijgen ze van kinds af aangezondheidsvoorlichting.,,Een dokter vertelt primeti-me op tv over een nieuweziekte. Op borden op demarkt staat hoeveel vitami-nes en voedingswaarden inde waren zitten.”
In de Cubaanse zorg spelende huisarts en wijkverple-ging de hoofdrol. ,,De huis-arts bezoekt elke Cubaan eentot vier keer per jaar thuis.Afhankelijk van zijn risico-klasse. Het gesprek gaat overthuis, werk en levensstijl. In
de thuissituatie ziet en ruiktde arts veel meer. Die legerumflessen in de keuken zieje niet als de patiënt op hetspreekuur komt. Artsen enwijkverpleegkundigen ken-nen families door en door.Ze zien kinderen geborenworden en bejaarden ster-ven. Het is echt levensloop-geneeskunde.”
,,Zo moeten huisartsen inNederland ook gaan werken.Ik weet het, nu is daar dom-weg geen tijd voor. Ik pleitvoor veel meer samenwer-king met wijkverpleegkun-digen. Verklein de huisart-senpraktijken van 2300patiënten naar 1300. Cubaan-se medisch studenten ver-vullen na hun basisopleidingtwee jaar sociale dienst-plicht, meestal bij een huis-arts. Kan in Nederland ook.”
BuurtzorgDe oud-huisarts wil metBuurtzorg Nederland, eenorganisatie die bestaat uithoogopgeleide kleine teamsdie zonder managers zelf-
standig thuiszorg leveren,het Cubaanse model in Ne-derland van de grond tekrijgen. ,,We zijn bezig metpilots in Leiden, Heiloo,Amersfoort en Utrecht.Vooral in armere wijken.Wijkverpleegkundigen ken-nen de buurten tot in de
vezels. Ze komen achter devoordeur.”
In Cuba worden medischegegevens van iedereen vast-gelegd. ,,Kan je wel piepenover privacy. Maar je ge-zondheid is je grootstegoed.” Jaarlijks maken dewijkepidemioloog en statis-tici een wijkgezondheids-plan om bewoners fit tehouden. ,,Via data en ge-sprekken met sleutelfigurenweten ze wat er loos is in eenwijk. Als er meer beenbreu-ken zijn, gaan ze achter deoorzaak aan. Wat bleek?Losliggende tegels. Gemeen-tewerk heeft de straten op-nieuw geplaveid en hetaantal fracturen daalde.”
,,Op je zestigste verjaardagkomt de huisarts je felicite-ren”, vertelt Jonas. ,,Krijg jegelijk een uitnodiging omtwee keer in de week meteen groep in het park tai chite doen. En 65 procent doetdat ook.” Vrouwen in derisicogroep brengen de laat-ste drie maanden van hunzwangerschap door in een
zorghuis. ,,Daar zijn eenverpleegkundige, huisarts engynaecoloog aan verbon-den.”
VerzorgingshuisZelf werkt Paul Jonas in zijntijd als huisarts al volgensCubaans model. ,,Bij bloed-onderzoek prikte ik ookaltijd de vitaminewaardes.Zo ontdekte ik een tekortaan vitamine B12 bij ouderenuit hetzelfde verzorgingste-huis. Ik ging in gesprek metde directeur en kok. Dieschrokken zich rot. De maal-tijd werd altijd voor de ka-mers van bewoners neerge-zet. Bij het ophalen met dekarren bleef onopgemerktdat sommige schalen nog volzaten. Die mensen atengewoon slecht. De controle isverbeterd en een half jaarlater was het B12-gehalteweer in orde.”
,,Natuurlijk is niet alleshalleluja in de republiekCuba. Door de handelsblok-kade van de Verenigde Sta-ten is er een gebrek aan bijna
alles, ook medische voorzie-ningen. Gebouwen zijnslecht en de huisarts werktnog in het kaartenbaktijd-perk. Medicijnen maaktCuba noodgedwongen zelf.Het gemiddelde maandsala-ris van een arts is zestigeuro. Veel medici moetenbijklussen als gids of taxi-chauffeur. ,,Het is geen vet-pot. Maar vergeet niet, allesis zowat gratis in Cuba.Onderwijs, gezondheidszorgen ook wonen is voor tachtigprocent gratis.”
CommerciePaul Jonas hamert op meeraandacht voor preventie inde Nederlandse opleidingvoor geneeskunde. ,,Welopen nu achter de feitenaan. Voorkomen van ziektenmoet een van de belangrijk-ste taken worden van dehuisarts. Het kan echt! Latenwe leren van Cuba. Preven-tie, preventie preventie enweg met de commercie.”
Annemarie de Jong
Landen die verzuipen in de coronacrisistrekken dankbaar een blik Cubaanse
artsen open. De medische brigadeschiet te hulp in Italië, Spanje, Surinameen andere landen. Het straatarme Cuba
heeft twee keer zoveel artsen als Neder-land, inwoners worden er stokoud en debabysterfte ligt laag. Wat is het geheimvan Cuba? Wat kunnen we leren? Oud-huisarts en Cuba-kenner Paul Jonas uit
Leiden: ,,De gezondheidszorg is gratisen alles draait om preventie.”
In coronatijdtrekken landenblik Cubaanseartsen open
’Cuba-modelvoor Buurtzorgin Leiden en Heiloo’
Artsen gaan veelvuldig op huisbezoek in Cuba.
Arm maargezond:
hoe doetCuba dat?
Paul Jonas uit Leiden: ’Leer van Cubaanse gezondheidszorg.Preventie, preventie preventie, weg met commercie’
Cuba is arm, maar heeft de hoogste ’artsdichtheid’.
Bij de huisarts draait alles om preventie.
De levensverwachting ligt op 79 jaar in de republiek Cuba.
Zestigplus? Dan ga je samen sporten in het park.
Vitaminebord voor bezoekers van de markt.
Gratis onderwijs, gezondheidszorg en wonen in Cuba.
Cubanen, foto is van voor de coronacrisis, leven helemaal samen.
Een speciaal wijkgezondheidsplan houdt inwoners fit.
Paul Jonas uit Leiden.
