Architectuurprijsvraag Landgoed de Groene Kamer

Drost + Van Veen Shift

Drost + Van Veen

Shift

Kempe Thill

Kempe Thill

Diederendirrix

Next Architects

Diederendirrix

Drost + Van Veen Next Architects

Shift

Kempe Thill

Kempe Thill


DiederendirrixShift

Next Architects

Kempe Thill

Diederendirrix

Diederendirrix

ARCHIARCHIARCHITECTUURTECTUURTECTUURPRIJSVRAAGPRIJSVRAAGPRIJSVRAAGPRIJSVRAAGLANDGOEDLANDGOEDLANDGOED GROENE GROENE GROENEKAMERKAMERKAMER GROENED GROENE GROENEE GROENE

Diederendirrix

Shift Next Architects

Kempe Thill

Drost + Van Veen

ARCHITECTUURPRIJSVRAAG LA

NDGOED DE GROENE KAMER

ARCHITECTUURPRIJSVRAAGLANDGOED GROENEKAMER

DE

Diederendirrix


Kempe Thill

Drost + Van Veen

INHOUDSOPGAVE

1 I N L E I D I N G 4

2 L A N D G O E D D E G R O E N E K AM E R 62.1 Introductie De Groene Kamer 6

2.2 Masterplan (VO Stedenbouw en Landschap) 10

3 . D E P R I J S V RAAG 1 63.1 Doel 16

3.2 Opzet 17

3.3 Opgave 18

3.4 Procedure 19

3.5 Jury en begeleidingscommissie 21

3.6 Beoordelingscriteria 23

12

3

4 . I N Z E N D I N G E N & B E O O RD E L I N G 274.1 Inzendingen en visiepresentaties 27

4.2 Algemene zienswijze jury 29

4.3 Diederendirrix: Een architectonisch landschap 34

4.4 Drost + Van Veen: 5 heuvels en 10 paviljoens 40

4.5 Atelier Kempe Thill: De Groene Kamers 46

4.6 Next: Verbindingen in een groen verbond 52

4.7 Shift Architecture Urbanism: Topos 58

5 . J U RY O O RD E E L 6 55.1 Algemene conclusies 68

5.2 1e prijs Blok: Next 70

5.3 1e prijs Campus: Shift 72

5.4 1e prijs Haak: Next 74

5.5 1e prijs Solitaire: Kempe Thill 76

6 . V E RVO L G S TA P PE N 78

Colofon 80

5

4

6

Ten zuidwesten van de stad Tilburg wordt Landgoed De Groene Kamer ontwikkeld, een modern landgoed waar retail, landbouw, educatie, sport, welzijn en recreatie op een bijzondere manier samenkomen. Het project is uniek in haar soort; er zijn nog maar weinig vergelijkbare pro-jecten gerealiseerd.

Ook de locatie is bijzonder: in de gemeente Tilburg staat de zone rondom de Bredaseweg, ter hoogte waar De Groene Kamer gepland is, bekend als ‘de landgoede-renzone’. Door de positie aan de rand van Tilburg, op de overgang van bos naar weide, is dit de ideale plek voor een ontmoeting tussen stad en platteland.

4Juryrapport Architectuurprijsvraag Landgoed de Groene Kamer

1 INLEIDING

Plangebied De Groene Kamer

Het initiatief voor De Groene Kamer in Tilburg is medio 2011 aanbeland in de architectuurfase. Voor de grond-positie aan de Bredaseweg te Tilburg is door het collectief .FABRIC en LOLA landscape architects een Masterplan opgesteld.

Om de benodigde vervolgstappen te kunnen zetten wil Landgoed De Groene Kamer komen tot de architectonische uitwerking van de vier stedenbouwkundige typologieën uit het Masterplan. Daarnaast beoogt de opdrachtgever te komen tot de keuze van één of meerdere architecten.

Daarom is besloten een besloten prijsvraag uit te schrijven in de vorm van een meervoudige opdracht. Aan de prijs-vraag hebben vijf architectenbureaus deelgenomen. De architectuurprijsvraag liep van 29 augustus tot 30 november 2011. De prijsvraag is mede mogelijk gemaakt door de provincie Noord-Brabant, de gemeente Tilburg en Landbouw Innovatie Noord-Brabant. Om te komen tot een integrale beoordeling van de inzendingen en een selectie van de architecten is een onafhankelijke jury aangesteld. De jury kreeg op specifieke onderwerpen (retail, duur-zaamheid, bouwkosten, verbinding stad-land) adviezen van een begeleidingscommissie.

Deze rapportage beschrijft het proces van de prijsvraag, de inzendingen en geeft weer hoe de jury tot haar advies aan de opdrachtgever is gekomen.

Ton Venhoeven - Juryvoorzitter

5Inleiding

Landgoed nieuwe stijlLandgoed De Groene Kamer is een moderne landgoed-ontwikkeling. Binnen het landgoed komen retail, land-bouw, educatie, sport, welzijn en recreatie op een bijzon-dere manier samen. Landgoed De Groene Kamer is een initiatief van ondernemer Gerard Berkelmans.

Beoogd is een ‘landgoed nieuwe stijl’ waar in een parkach-tige setting voor een breed publiek een combinatie van activiteiten, diensten en producten aangeboden wordt die op een bijzondere wijze appelleert aan een ‘duurzame, na-tuurlijke en gezonde manier van leven en genieten’. Zowel de samenstelling van het aanbod, de bijzondere wijze van presenteren als de inrichting van het landgoed maken het bezoek aan De Groene Kamer tot een belevenis voor de bezoekers. Actualiteit, interactiviteit en ‘het spelenderwijs leren in ontmoeting met de natuur’ zijn kernwaarden bij de dagelijkse uitvoering.

In de uitwerking van het concept ‘De Groene Kamer’ wordt een aantal grensverleggende ‘cross-overs’ tussen nu veelal gescheiden sectoren nagestreefd. Zo zullen in deze omgeving de gebieden natuurbeleving en -ontwikkeling,

LANDGOED DE GROENE KAMER :INTRODUCTIE21

6Landgoed de Groene Kamer

2

detailhandel, recreatie, gezondheidszorg, onderwijs, en niet in de laatste plaats de agrosector zich vice versa en integraal met elkaar verstaan.

Programma met 5 thema’sIn het plan wordt uitgegaan van de ontwikkeling van onge-veer 35.000 m2 (binnen en buiten) retail, horeca, educatie en diensten en daarnaast 4.500 m2 wellness. Belangrijk is te komen tot een innovatieve, blijvende en duurzame invulling van het programma. Het programma moet passen bij het platteland met aantrekkingskracht voor stedelijk publiek (lokaal en regionaal). Landgoed de Groene Kamer staat voor kwaliteit, duurzaam en verantwoord, met respect voor de omgeving en de natuur en richt zich op de kritische consument. Naar verwachting kan Landgoed De Groene Kamer op termijn rekenen op 1,2 miljoen bezoekers per jaar. Het landgoed levert 300 directe arbeidsplaatsen op. De Groene Kamer is daarmee een economische factor van betekenis voor Tilburg en omgeving.

Richting de consument werkt De Groene Kamer met een programma van 5 thema’s. Deze thema’s worden ingevuld met 5 publiekstrekkers (ankerwinkels) en daarnaast onge-veer 35 gespecialiseerde aanbieders (speciaalzaken) van groene producten en diensten.

7Introductie

Schering en inslag: vijf thema’s en vijf

programmaclusters

Verbinding stad-landDe Groene Kamer is uniek in haar soort; er zijn nog maar weinig vergelijkbare voorbeelden gerealiseerd. Ook de locatie is bijzonder: in de gemeente Tilburg staat de zone rondom de Bredaseweg, ter hoogte waar De Groene Kamer gepland is, bekend als ‘de landgoederenzone’. Door de positie aan de rand van Tilburg, op de overgang van bos naar weide, is dit de ideale plek voor een ontmoeting tussen stad en platteland.

Sport & GezondheidVoeding en bewegingOntladen & Opladen.9.000 m2 fitness, sport & welness

Plant & DierDe Groene Kamer als achtertuin Bos, beek & wei16.000 m2 tuincentrum, outdoor en sportretail.

Eten & Drinken Met producten uit eigen regioPuur, vers & eerlijk5.000 m2 duurzame food-retail & horeca

Leren & BelevenDe natuur als leeromgeving. Workshops & werken6.500 m2 educatie & dienstverlening

Duurzaam & BetrokkenNatuurlijk winkelen, recreëren en informerenLekker en verantwoord2.000 m2 cradle to cradle


DETHEMA’SZ IJN :

5

Op dit park-landgoed is een aantal gebouwencomplexen (paviljoens) voorzien die in architectuur, techniek, gebruik en beleving volledig te gast zijn in het landschap, en daar in samenspel met het aanbod vanuit gepassioneerde ondernemers, de bouwsteen vormen die het landgoed en directe omgeving tot een ‘landmark op het gebied van stad-land relatie’ maakt. Een landgoed waar stad en streek trots op zijn. Bij het ontwerpen van deze zaken is het con-cept van ‘De Groene Kamer’ het uitgangspunt.

Stand van zaken projectHet initiatief voor De Groene Kamer in Tilburg is aanbeland in de architec-tuurfase. Voor de grondpositie aan de Bredaseweg te Tilburg is door het collectief .FABRIC en LOLA landscape architects een Masterplan opgesteld, in nauwe samenwerking met de initi-atiefnemer, de gemeente Tilburg, de provincie Noord-Brabant en het LIB - Landbouw Innovatie Noord-Brabant. Op een aantal aspecten van het Master-plan heeft de gemeente Tilburg nadere voorwaarden ge-steld waarover gemeente en initiatiefnemer nog in overleg zijn. Deze randvoorwaarden zijn in het briefingdocument voor de deelnemers op hoofdlijnen beschreven.

Naast de doelstelling om tot een architectenkeuze te komen voor het vervolg van het project, zullen de win-nende inzendingen nadrukkelijk input geven aan de nadere uitwerking (VO) van het Masterplan en een beeld-kwaliteitplan, waarmee de bestemmingsplanprocedure kan worden doorlopen. Met .FABRIC en LOLA als ver-antwoordelijke partners voor de stedenbouwkunde en landschapsarchitectuur zal daarna een vervolgopdracht volgen voor een DO.

9Introductie

Integrale benaderingDe Groene Kamer

Vertrekpunt voor de architectuuropgave is het integrale “Masterplan De Groene Kamer” concept VO Steden-bouw & Landschap uit augustus 2010, opgesteld door .FABRIC & LOLA.

Uitgangspunt is een modern landgoed van in totaal 30 hectare dat voor ruwweg een derde deel ingericht kan worden met bebouwing en infrastructuur, een derde deel met functies waarbij natuur en stedelijkheid elkaar treffen, en voor een derde is bestemd voor natuur en landschap met hoge ecologische kwaliteit. Het landgoed is goed herkenbaar vanaf de Bredaseweg en heeft een bijzondere uitstraling. Bij het ontwerp en inrichting speelt beleving van natuur en landschap een belangrijke rol. Het ‘groene karakter’ van het landgoed staat voorop, waarbij groen en buitenbeleving in alle opzichten leidmotieven zijn.

Geologisch profielHet terrein wordt plaatselijk opgehoogd, waardoor er een langgerekte welving in het landschap ontstaat. Deze loopt parallel aan de Donge, op de plek waar vroeger ook een kleine zandrug heeft gelegen. Deze zandrug is in de jaren ‘60 met de ruilverkaveling geëgaliseerd ten behoeve van de landbouw. Een deel van de bebouwing en infrastruc-tuur snijdt zich in deze nieuwe zandrug en wordt zo deels aan het zicht onttrokken. Er is in het plan een spanning tussen de hoe-veelheid programma en de beoogde landelijke uitstraling. Door geraffineerd gebruik te maken van lokale hoogteverschillen, al dan niet aangevuld met

22 MASTER-PLAN (VOSTEDENBOUW

&LANDSCHAP)


‘innovatief groene’ architectonische oplossingen, kan het landschap en de natuur benut worden om parkeervelden en gebouwen die teveel in het oog springen te camoufle-ren. Op de ietwat hoger gelegen Groenboulevard openen zich daarnaast mogelijkheden voor het in het landschap integreren van bouwvolumes en voor doorzichten naar het omliggende landschap.

Functionele opbouwIn de opbouw van het landgoed worden vanaf de entree aan de Bredaseweg van noord naar zuid de volgende clusters/thema’s onderscheiden:

(VOSTEDENBOUW&LANDSCHAP)

11Masterplan

Plankaart uit Masterplan De Groene Kamer

a. Kinderopvang en natuuronderwijs b. Voedsel, Tuin en Dier, Cradle to Cradle en Biologisch wonen c. Dier en sportd. Event- en experience-center e. Sport- en wellness-voorzieningen

Entree landgoed/infrastructuur Het landgoed wordt vanaf de Bredaseweg gastvrij ingeleid door een parklaan met bomen. In combinatie met de ‘in de vorm van Arboreta uitgewerkte parkeervelden’ en ‘op strategische posities geplaatste, aansprekende boomgroe-pen’ wordt het landgoed ervaren als groen en natuurlijk.De uitstraling van deze verbinding is royaal en overzichte-lijk en geeft aanknopingspunten om van binnen naar buiten de natuur op het landgoed en het omliggende landschap ten volle te beleven en inhoud te geven. Vanaf deze laan worden de themagebieden, parkeervelden en -garages, expeditieruimten (gescheiden van klantenstromen) en de groenboulevard ontsloten.In de grotere, strategisch gepositioneerde type Blok- gebouwen op het landgoed worden per thema de ankerwin-kels gehuisvest. De entrees van de diverse themapaviljoens, die hun oriëntatie hebben op de groenboulevard, weten zich ter plaatse van de aansluiting licht gedraaid; met als doel het geven van een wenkend perspectief richting de bezoeker.

Ook fietsers en voetgangers gaan over deze laan: beoogd is zo veel mogelijk bereikbaarheid per fiets of lopend vanuit de woonwijken in nabijgelegen Reeshof te realiseren. Ook moet De Groene Kamer ingericht worden als een goede uitvalsbasis (stalling) voor een fiets- of wandelbezoek aan omliggende (groene) attracties binnen en buiten het landgoed. Een goede, veilige en comfortabele verbinding over/onder de Bredaseweg voor langzaam verkeer is een

Wandel- en fietsverbindingen


Entreeweg naar de Groene Boulevard

13Masterplan


must voor het succesvol kunnen ontwikkelen van het gebied. Een goede verbinding met het Openbaar Vervoer, met name via een buslijn met een halte gelegen aan de Bredaseweg, is een belangrijk aandachtspunt.

Groenboulevard met koppeling thema’sDe Groenboulevard is een groene flanneerroute van ge-schakelde pleinen van in totaal circa 5.000 m2 en ongeveer 400 meter lang, die ongeveer parallel aan de ontsluitende laan loopt. Voor de bezoeker vormt de Groenboulevard de hoofdverbinding die de verschillende thema’s koppelt; deze wordt ervaren als een recreatief dwaalmilieu. De bebouwing aan de Groenboulevard is een afwisseling van vier stedenbouwkundige typologieën: Blok, Campus, Haak en Solitaire. Elke typologie heeft een eigen verschijnings-vorm en een eigen relatie met het landschap.De ruimtes tussen de gebouwen worden gevormd door groene geledingen, die doorkijken bieden op het omliggende landschap en doorsteken naar nabijgelegen parkeer-voorzieningen. Vanuit het oogpunt van retail wordt de loopafstand tussen de verschillende gebouwen en vanaf de parkeervoorzieningen beperkt gehouden, zodat ook de ‘runshopper’ efficiënt en comfortabel bediend kan worden.

ParkerenVoor het parkeren wordt uitgegaan van een dagelijkse (reguliere) behoefte van circa 1.400 parkeerplaatsen. Deze parkeerplaatsen voor bezoekers dienen zo dicht mogelijk bij de diverse thema’s gesitueerd te worden. Beoogd is om hier-van 300 parkeerplaatsen te realiseren in twee ’split-level’- half verzonken parkeergarages, onder ‘de landwinkel’ (100) en on-der het Themapaviljoen voor ‘Plant en Dier’ (200). Voor dagen met incidentele topdrukte dient extra ruimte beschikbaar te zijn voor nog eens circa 700 parkeerplaatsen. Deze parkeer-voorziening is voorzien aan de westzijde van de Bleukweg.

Blok-vormDe verschillende (grotere) thema’s (Landwinkel, Plant & Dier, Outdoor sport en Evenementen) worden onder-gebracht aan de Groenboulevard. Deze ankerwinkels worden gevestigd in de grotere gebouwen die strategisch gepositioneerd zijn in het plangebied. Deze gebouwen zijn in het stedenbouwkundig plan aangemerkt als Blok.

Campus-vormDe Campus-vorm leent zich voor een congruente verza-meling van bijzonder aanbod aan verschillende onder-nemers. De campus typologie kan tevens worden ingezet als bedrijfsverzamelgebouw voor meerdere zelfstandige kleinere bedrijven. Het betreft aanbod dat het totale landgoed allure en karakter geeft.

Solitair-vormHet solitaire type is als het ware de kiosk in een levendige stad. Deze op zichzelf staande paviljoens bieden ruimte aan informatiepunten, of kunnen worden benut voor kort-lopende presentaties van bedrijven en producten.

Haak-vormDe Haak typologie kenmerkt zich door een binnenhof, dat direct in verband staat met het publieke domein van het landgoed. Het half geopende binnenhof is goed gesitueerd op de zon en verschaft een bijzonder uitzicht op de aan-liggende omgeving. De omsloten buitenruimte is als het ware een verlenging van het interieur.

Split-level parkeervoorzieningOm tegemoet te komen aan de wens te verdichten wordt nagedacht over een split-level parkeervoorziening onder de Landwinkel (100) en het blok van het thema Plant en Dier (200).

15Masterplan

Spreiding van de vier steden-bouwkundige typologieën

Spreiding van de verschillende gebouwde functies

De doelstelling van de prijsvraag was te komen tot vier realiseerbare ontwerpen van gebouwen, waarvan de architectuur bijdraagt aan de ideologie en de filosofie van een modern landgoed. Onderdeel van de ontwerpopdracht betrof eveneens de samenhang van de bebouwing met de directe park-omgeving en het omliggende landschap, zowel in functioneel als architectonisch oogpunt.

Hiertoe zijn de deelnemende architecten uitgedaagd om voor een deel van het park waarin de vier gebouw-typolo-gieën (blok, campus, haak en solitaire) voorkomen tot een verrassend en vernieuwend integraal ontwerp te komen.

Een belangrijke afgeleide doelstelling van de architectuur-prijsvraag is te komen tot de selectie van één of meerdere bureaus die worden betrokken bij het verdere ontwerp van de gebouwen binnen het Masterplan.

331

PRIJSVRAAG:DOE LDE

16De Prijsvraag

Vogelvluchtperspectiefop het toekomstige

landgoed

Opzet en KarakterGekozen is voor een besloten meervoudige opdracht aan zes architectenbureaus. Deze bureaus zijn na een voorse-lectie uitgenodigd. De prijsvraag had het karakter van een ideeënprijsvraag.

DeelnemersDe bureaus zijn uitgenodigd om ieder architectonische uitwerkingen te maken van vier stedenbouwkundige typo-logieën in het Masterplan: blok, campus, haak en solitaire.Voor elke stedenbouwkundige typologie wordt een win-nende architectonische uitwerking gekozen. Theoretisch bestaat dus de mogelijkheid dat die alle vier van één inzender afkomstig zijn.

Van de uitgenodigde bureaus heeft één bureau ruim na de start van de prijsvraag besloten om niet verder deel te nemen. Voorgaande had te maken met interne prioriteiten van het betreffende bureau en niet met de geboden uit-daging vanuit De Groene Kamer. Het wedstrijdreglement stond niet toe een nieuwe deelnemer toe te voegen. Ook was de prijsvraag reeds verggevorderd waardoor dit praktisch niet haalbaar was.

De volgende vijf architectenbureaus (in alfabetische volgorde) die hebben deelgenomen aan de prijsvraag zijn:

• Diederendirrix, Eindhoven • Drost & Van Veen architecten, Rotterdam• Atelier Kempe Thill, Rotterdam • NEXT Architects, Amsterdam • Shift Architecture Urbanism, Rotterdam

OPZET17

32

De Prijsvraag

De deelnemers aan de prijsvraag zijn uitgenodigd om ieder architectonische uitwerkingen te maken van vier stedenbouwkundige typologieën in het Masterplan: blok, campus, haak en solitaire.

Voor de prijsvraag is er voor gekozen een studiegebied te kiezen aan de noordzijde van het plan. In onderstaande af-beelding is dit studiegebied met een stippellijn aangegeven.

Binnen dit studiegebied zijn de 4 typologieën aanwezig. De 4 kavels worden aangeduid met een doorgetrokken lijn en vertegenwoordigen het plangebied:

• A betreft het type Blok met hieronder de half verdiepte parkeervoorziening.• B betreft het type Solitaire.• C, D en E betreffen het type Campus.• F betreft het type Haak.

OPGAVE18

De prijsvraag

33

Afbakening van het studiegebied en het

plangebied

AfbakeningIn een briefingdocument hebben de deelnemende ar-chitectenbureaus een uitgebreide programmatische beschrijving met functionele bladen van de in kader van deze opdracht te ontwerpen gebouwen A t/m F als ook de parkeervoorziening ontvangen.

Ook is het Masterplan verstrekt met hierin een kwalita-tieve beschrijving van de vier stedenbouwkundige typo-logieën zoals deze op meerdere plaatsen voorkomen op het landgoed. Voor de architectuur geldt dat zij een sterke relatie heeft met het landschap. De natuur wordt als het ware mee naar binnen genomen. Ook in het interieur van de gebouwen is het omringende landschap in sterke mate beleefbaar. Gezien het voorgaande is aan de deelnemers geadviseerd daar waar nodig bij het uitwerken van de ontwerpinzendingen zowel ecologisch, landschappelijk, bouwkosten technisch en retail advies in te winnen.

StartbijeenkomstOp 29 augustus 2011 is een startbijeenkomst gehouden in een tent op de planlocatie van Landgoed De Groene Kamer in Tilburg Zuidwest. Hierbij waren alle deelnemen-de bureaus aanwezig die op die wijze goed kennis konden nemen van de huidige inrichting en sfeer van de planlo-catie en verdere omgeving. De omtrek van de planlocatie was met vlaggen uitgezet.

Tijdens deze bijeenkomst zijn de deelnemers op een uni-forme wijze geïnformeerd over de opzet van de prijsvraag

19Procedure

PROCEDURE 34

en over de inhoud van de plannen voor Landgoed De Groene Kamer. Alle wedstrijddocumenten (opdrachtbrief, briefingdocument, presentaties en Masterplan) zijn op 29 augustus 2011 aan de deelnemers uitgereikt.

Nota van InlichtingenTot en met donderdag 8 september konden de deelne-mende bureaus schriftelijk vragen met betrekking tot de opdracht (inhoud) en de wedstrijdregels (procedure) indienen. In totaal zijn 48 vragen ingediend. De vragen en antwoorden zijn verwerkt in een Nota van Inlichtingen die op maandag 12 september aan alle deelnemers ter beschikking is gesteld. Dit document was vanaf dat mo-ment een aanhangsel van het briefingdocument en heeft dezelfde binding.

Ontvangst inzendingenDe inzendingen dienden uiterlijk op 1 november 2011 bin-nen te zijn bij Landgoed De Groene Kamer. De vijf inzen-dingen zijn allen op tijd ontvangen.De inzendingen zijn vervolgens getoetst aan de rand-voorwaarden zoals die zijn opgenomen in het briefingdo-cument. Op basis van deze toetsing is besloten alle vijf inzendingen in de verdere beoordeling te betrekken

Presentaties ontwerpenOp 7 november 2011 hebben de deelnemende bureaus de mogelijkheid gekregen om hun ontwerpen aan de jury enbegeleidingscommissie te presenteren. Deze presentaties vonden plaats in het Deprez-gebouw met medewerking van CAST, Centrum voor Architectuur en stedenbouw in Tilburg.

20De prijsvraag

blok haakcampus solitaire

Schematische weergave van de vier stedenbouwkundige

typologieën

BeoordelingsfaseDe jury heeft de inzendingen in de periode tot en met 18 november beoordeeld. Hierbij beoordeelde de jury of en hoe de inzendingen voldoen aan de opgave, de randvoorwaarden, het programma van eisen en de beoordelingscriteria.

Belangrijk hierbij is dat de kwaliteit van de architectuur werd beoordeeld mede op basis van het Masterplan. De begelei-dingscommissie heeft in aansluiting op de presentaties van de bureaus op 11 november haar bevindingen op afzonderlijke beoordelingscriteria schriftelijke meegegeven aan de jury. De jury heeft deze bevindingen betrokken bij haar beoordeling.

De jury heeft op basis van een integrale beoordeling op 18 november aangegeven welke inzendingen voor bekroning in aanmerking komen. De prijswinnaars worden genoemd in dit juryrapport. Op 30 november is aan de deelnemers de eigen beoordeling verstrekt met de uiteindelijk plaats in de rangorde voor de vier typologieën.

JuryDe inzendingen zijn beoordeeld door een vakjury onder voorzitterschap van Ton Venhoeven (VenhoevenCS en Rijksadviseur Infrastructuur). In de jury zijn diverse des-kundigheden vertegenwoordigd die van belang zijn voor de beoordeling.

21Jury & Begeleidingscommissie

JURY &BEGELE IDINGS -COMMISS I E

35

De jury was als volgt samengesteld:

De jury is onafhankelijk van de inschrijvers en uitschrijvers en doet een autonome uitspraak. De secretaris had geen stemrecht.

BegeleidingscommissieDaarnaast was er een begeleidingscommissie met des-kundigheid op diverse deelgebieden ingesteld. De bege-leidingscommissie leverde aan de vakjury adviezen die de jury bij haar (eind)oordeel heeft betrokken.

In de begeleidingscommissie was specifieke expertise sa-mengebracht op de domeinen retail/logistiek, duurzaam-heid en bouwkosten en verbinding stad-land.

Ton Venhoeven (voorzitter) Architect VenhoevenCS architecture +

urbanism en Rijksadviseur Infrastructuur

Marlies Rohmer Architect Architectenbureau Marlies Rohmer

Eric Frijters Stedenbouwkundige en partner .FABRIC

Peter Veenstra Landschapsarchitect en partner LOLA

Marc Glaudemans Academiedirecteur / lector Academie voor

Architectuur en Stedenbouw Fontys

Hogeschool voor de kunsten

Geert Wilms Directeur Landbouw Innovatie Noord-Brabant

Han de Groot (secretaris) Landgoed De Groene Kamer

22De prijsvraag

Jury aan het werk tijdensde ontwerppresentatiesin het Deprez-gebouw

in Tilburg

De begeleidingscommissie was als volgt samengesteld:

De beoordelingscriteria komen voor een belangrijk deel voort uit de gedachte dat de architectuur de uitgangs-punten van het Masterplan uitwerkt.

Voor de beoordeling zijn 5 criteria gehanteerd:1. In hoofdzaak is gekeken naar de kwaliteit van de archi-tectuur en hoe dit een voortzetting vormt op het park-landschap. De ontwerpen kenmerken zich door een sterke wisselwerking tussen interieur en exterieur. De gedachte daarbij is dat de architectuur zowel in het interieur, als in het exterieur verbanden legt met het omringende land-schap. Dit kan verband houden met de vormgeving, visuele

Ton Venhoeven (voorzitter) Architect VenhoevenCS architecture +

urbanism en Rijksadviseur Infrastructuur

Marlies Rohmer Architect Architectenbureau Marlies Rohmer

Eric Frijters Stedenbouwkundige en partner .FABRIC

Peter Veenstra Landschapsarchitect en partner LOLA

Marc Glaudemans Academiedirecteur / lector Academie voor

Architectuur en Stedenbouw Fontys

Hogeschool voor de kunsten

Geert Wilms Directeur Landbouw Innovatie Noord-Brabant


23Beoordelingscriteria

Gerard Berkelmans Initiatiefnemer

(voorzitter) Landgoed De Groene Kamer

Thieu Kessels Retailadviseur (retail)

Harrie Vekemans Adviesbureau Vekemans

(bouwtechniek en kosten)

Jörg Blass Directeur NIBE (duurzaamheid)

Gert-Jan van Beijnum Adviseur NIBE (duurzaamheid)

Frank van der Steen Provincie Noord-Brabant

(verbinding stad-land)

Henk Spoelstra Provincie Noord-Brabant

(verbinding stad-land)


BEOORDE L I N G S- CRI T ERIA

36

relaties, materialisering, ecologische toepassingen van de huid, enzovoorts. Zo bieden gevels en daken veelsoortige kansen tot ecologische ontginning. Gevraagd wordt om een vernieuwende relatie tussen architectuur en landschap.

2. Het ontwerp van een samenhangend cluster van gebou-wen en de wijze waarop aansluiting wordt gevonden bij het Masterplan is een belangrijk criterium in de beoorde-ling. Centraal staat de vraag hoe de architectuur bijdraagt aan de ruimtelijke kwaliteit van de directe omgeving.

3. Naast oog voor ecologie komt de architectuur voort uit een visie op retail. De gebouwontwerpen zijn in func-tioneel en logistiek opzicht goed doordacht. In het geval van retail- en dienstverlening zijn de gebouwen flexibel indeelbaar met het oog op een maximale efficiëntie. De plattegronden maken uiteenlopende logistieke organisa-ties mogelijk, zodat ruim kan worden geanticipeerd op een veranderlijke markt. Aansluitend is het van belang dat de gebouwontwerpen een zekere mate van multifunctiona-liteit in het reguliere gebruik mogelijk maken, zodat kan worden ingespeeld op seizoenen en trends.

4. De ontwerpen sluiten aan bij de uitgangspunten van de Groene Kamer. De gebouwontwerpen zijn een toonbeeld voor duurzaamheid en energiezuinigheid en voldoen aan het programma van eisen. Er wordt een oordeel gevormd over de wijze waarop een visie op duurzaamheid is ont-wikkeld. Deze visie kan de plangrenzen van de opgave overstijgen, ingaan op de fysische eigenschappen en systemen van gebouwen, anticiperen op groei en krimp, of een symbolische en educatieve functie hebben.

24De prijsvraag

25Beoordelingscriteria

Zicht op de Groenboulevard vanaf de parkeerplaatsen in

het arboretum

5. De voorgestelde architectuur moet budgettair realistisch en economisch haalbaar zijn. Voor de exploitatie is het nodig dat er extensief onderhoud kan worden gepleegd.

In het briefingdocument zijn voor de deelnemers op de aspecten retail, duurzaamheid en bouwkosten in meer detail eisen en uitgangspunten meegegeven. Deze eisen en uitgangspunten zijn betrokken in de beoordeling op deze aspecten.

In onderstaande tabel is de weging van de vijf beoorde-lingscriteria gegeven:

Beoordelingscriterium

1. Kwaliteit Architectuur

2. Aansluiting bij Masterplan

3. Retailvisie

3.1. Parkeren en bereikbaarheid

3.2. Zichtbaarheid, entree, situering en uitstraling

3.3. Retaillogistiek

4. Duurzaamheid

4.1. Visie op duurzaamheid

4.2. Duurzaamheid op gebiedsniveau

4.3. Duurzaamheid op gebouwniveau

5. Bouwkosten/budget

5.1. Visie op bouwkostenbewaking

5.2. Interpretatie bouwbegroting op systeemniveau

5.3. Interpretatie bouwbegroting op uitvoeringsniveau

Totaal

500

200

100

20

40

40

100

10

30

60

100

30

30

40

1000

Maximaal aantal punten

26De prijsvraag

InzendingenDe inzendingen van de vijf deelnemende architectenbu-reaus zijn op 1 november ontvangen.

De inzendingen bestaan uit twee A0 panelen met een overzichtsplan van het studie-deel, architectonische uit-werkingen in plattegrond, architectonische uitwerkingen in doorsnedes, een 3d visualisatie en toelichtende schema’s en diagrammen. Daarnaast is een toelichtende tekst aangele-verd met daarin een visie op het studie-deel, informatie over het materiaalgebruik, een globale kostenbegroting en een visie op retail en duurzaamheid. Ook is gevraagd om meer informatie over het bureau zelf, de beoogde projectleider en het projectteam en om twee relevante referentieprojecten.

Presentaties ontwerpenOp 7 november 2011 presenteerden de deelnemende bureaus hun ontwerpen aan de jury en begeleidingscom-missie. Deze presentaties vonden plaats in het Deprez-gebouw met medewerking van CAST, Centrum voor Architectuur en stedenbouw in Tilburg.

I N Z END I N GEN&BEOORDEL ING :I N Z END I N GEN &V I S I EPRESENTAT I E S

4

41

27Inzendingen & Beoordelingen

Elk bureau kreeg de gelegenheid om in een presentatie van 25 minuten een toelichting te geven op de ingezon-den ontwerpen. Vervolgens kreeg de jury 25 minuten om vragen aan het deelnemende bureau te stellen.

Opvallend was dat alle bureaus met een team aanwezig waren. Veelal waren ook één of meerdere betrokken ex-terne adviseurs aanwezig om op de verschillende specia-lismen zoals landschapsarchitectuur, duurzaamheid, retail en bouwkosten een toelichting te geven dan wel vragen te beantwoorden. Alle deelnemers lieten hiermee zien zich grondig in de opgave te hebben verdiept.

Voorgaande wordt door de jury gezien als een illustratie van de grote inzet en professionaliteit waarmee alle deel-nemers aan de architectuuropgave voor Landgoed De Groene Kamer hebben gewerkt.

Architecten aan hetwoord tijdens de ontwerp-

presentaties in het Deprez-gebouw

in Tilburg


Uitdagende opgaveVooraf was door de jury vastgesteld dat sprake is van een uitdagende ontwerp-opgave. Het concept van De Groene Kamer is vernieuwend en de realisatie hiervan kent vele uitdagingen. De verwachting van de jury was dan ook dat de beoordeling van de inzendingen niet eenvoudig zou zijn.

De jury constateert dat alle vijf teams met enorm veel inzet, creativiteit en bevlogenheid hebben gewerkt aan de ontwerpen voor Landgoed De Groene Kamer. De vijf in-zendingen en bijbehorende presentaties zijn zeer verschil-lend maar alle van hoog niveau. Ze bevestigen het beeld dat voor Landgoed De Groene Kamer sprake is van een uitdagende en veelomvattende ontwerpopgave.

Architectuur in contextDe inzet van de prijsvraag was te komen tot ontwerpen voor de gebouwen op het landgoed. Uitgangspunt voor die vraag zijn de vier stedenbouwkundige typologieën uit het Masterplan van .FABRIC en LOLA Landscape architects. Naast afzonderlijke ontwerpen voor de typologieën Blok, Campus, Haak en Solitaire, hebben alle bureaus ook een visie gegeven op de context van de gebouwen in het stu-diegebied. In de visie hebben enkele bureaus in meer of mindere mate afstand genomen van de stedenbouwkun-dige uitgangspunten uit het Masterplan. Er werden hierin

ALGEMENEZ I E N SWI J Z E JURY

42

VANDE


drie strategieën gevolgd. Diederendirrix en Next zijn heel dicht bij het Masterplan gebleven en geven een nadere uitwerking van hoe de Groene Boulevard er uit zou kun-nen zien. Kempe Thill en Shift hebben de uitgangspunten van het Masterplan gevolgd maar hebben de structuur op sommige punten gewijzigd. Shift heeft gekozen voor de aanleg van een sculpturaal zandlichaam met tuinen waar-op de Groene Boulevard is gelegen. Kempe Thill heeft gekozen voor een publieke pergola als structuur die alle paviljoens verbindt en centrale groene kamers definieert. Drost + Van Veen Architecten heeft besloten tot een ver-gaande aanpassing van het Masterplan op basis van een eigenzinnige opvatting over retail en logistiek.

In sommige gevallen ziet de jury in de voorgestelde aan-passingen van het Masterplan een duidelijk verbetering en dus meerwaarde voor het plan. In andere gevallen maken de aanpassingen een combinatie met andere gebouw-ontwerpen lastig en zelfs onmogelijk.

Idealistisch en/of realistischLandgoed De Groene Kamer is ontstaan vanuit de idealisti-sche wens om een integraal winkel-, educatie- en ontspan-ningslandschap te maken voor mensen met een groene, bewuste levensstijl. Retail vormt de financiële drager van het plan. De wetten van de retail met betrekking tot weersbestendigheid, maximale loopafstanden, haalbare vierkantemeter prijzen, reclame-uitingen en efficiënte logistiek staan op gespannen voet met het landelijke ideaal waaruit het initiatief is ontstaan. Ergens tussen Arcadië en de Koopgoot ligt de toekomst van Landgoed De Groene Kamer. Bijna alle bureaus hebben deze spanning geconsta-teerd en de ingezonden plannen kunnen worden gelezen als een stellingname in waar de balans tussen landschappe-lijke ambitie en financiële haalbaarheid zou moeten liggen.


In sommige gevallen wordt De Groene Kamer vergeleken met een stedelijke ontwikkeling, een shopping mall of een regulier bedrijventerrein. Anderen beschouwen De Groene Kamer als een soort Floriadeterrein of een doorlopende openlucht-tentoonstelling.

Deze beelden staan soms behoorlijk ver af van de werke-lijke ambities die de initiatiefnemer heeft met De Groene Kamer. De gepresenteerde visies en ontwerpen helpen de opdrachtgever in het nadenken over de verdere ontwik-keling van het concept De Groene Kamer. Een belangrijke uitkomst van de prijsvraag moet dan ook zijn het selecteren van de juiste architecten die de opdrachtgever in de ont-wikkeling van het plan verder kunnen helpen.

Planlagen van het Masterplan

31Algemene zienswijze van de jury

Eenheid in verscheidenheidEen beoogde doelstelling van de prijsvraag is het selec-teren van één of meerdere architectenbureaus die in het vervolgtraject samenwerken in de verdere uitwerking van het landgoed. Als een van de referenties noemt het Masterplan Park Insel Hombroich. Landgoed De Groene Kamer kent vanzelfsprekend een dichtere compactere bebouwing. Toch zoekt ook De Groene Kamer naar een beeld dat zich laat typeren als ‘eenheid in verscheiden-heid’. De ontwerpen van de gebouwen op het landgoed moeten zich goed laten combineren met ontwerpen van andere architecten binnen Landgoed De Groene Kamer, zoals ook vastgelegd in het Masterplan. De kwaliteit van de architectuur wordt daarom vooral ook beoordeeld op basis van deze principes in het Masterplan. Het bijbeho-rende retailconcept blijft vooralsnog uitgangspunt voor Landgoed De Groene Kamer.

Belangrijk is dat Landgoed De Groene Kamer een omge-ving wordt waar mens en natuur centraal staan. De gebou-wen spelen gezamenlijk een belangrijke rol in het creëren van een ruimte waarbinnen het landschap en het buiten-leven de boventoon voeren. Tijdens de jurering speelde voortdurend de vraag hoeveel architectonische expressie hiervoor nodig is. De jury is van mening dat een terughou-dend ontwerpidioom in combinatie met goede structurele oplossingen voor de relatie tussen binnen en buiten en tussen parkeren en winkelen het meest bijdraagt aan een succesvol landgoed.


Next Architects

DiederendirrixDiederendirrix

Next ArchitectsNext Architects

ShiftKempe Thill

Kempe Thill

Shift

Drost + Van Veen

Drost + Van Veen

Kempe Thill

DiederendirrixDiederendirrix

Shift

34Inzendingen & Beoordeling

43

Themapark architectuurDiederendirrix benadert Landgoed De Groene Kamer als een thema-park dat een belangrijk deel van de recreatieve attractiviteit zou moeten ontlenen aan een geënsce-neerde landschappelijke setting. Het Masterplan sublimeert deze kenmerkende benadering volgens het bureau heel expliciet. Vanuit dit besef is gekozen voor een vanzelf-sprekende afstemming van land-schappelijke en architectonische karakteristieken. De gehele prijs-vraaglocatie wordt benaderd als één totaalcompositie. De gedachte is dat hier in latere fases steeds een nieuwe omgeving aan wordt toege-voegd, volgens de laatste inzichten en technieken. In analogie met het themapark ontstaat hierdoor uitein-

delijk een afwisselende opeenvol-ging van totaalcomposities.

Een inspirerende referentie voor de gebouwen is een overdekte markt in Dar Es Salan in Tanzania. Deze overdekte markten zijn gebouwen van samenkomst. Het zijn plaatsen waar veel mensen elkaar ontmoe-ten. Een plek die de nodige beschut-ting tegen weersinvloeden (zon, regen) geeft, maar tevens direct in verbinding met de buitenlucht staat. Geen strenge, strakke, geometrische gebouwen als abstracte dozen in het landschap, maar gebouwen die mee bewegen met een landschap dat glooit en plooit. De gebouwen zijn eerder het resultaat van een constructieve en tektonische bena-dering, aldus Diederendirrix.

D I EDEREND I RR I XEEN ARCH ITECTON I SCH LAN DS CHAP

35Diederendirrix

Karakteristieke gebogen spantenDiederendirrix kiest voor een struc-tuur met houten boogspanten die in vier richtingen zorgen voor een bijzondere ruimtelijke ervaring. Het grote oppervlak van de Landwinkel krijgt op deze wijze een ritmische geleding, een vriendelijke schaal en een heel eigen atmosfeer. De ontwerper wil de gebruiker en bezoeker een ontspannen en doorgaande ruimtelijke ervaring bieden waarin de grenzen tussen binnen en buiten diffuus zijn. Door de consequente toepassing van grote overstekken, een buitenbe-strating die binnen doorloopt en multiplex panelen voor de spanten en verdiepings- en dakvloeren ont-staat samenhang in vorm, materiaal, constructieve opzet en detaillering. Dit maakt dat de vier stedenbouw-kundige typologieën samen een architectonisch landschap vormen.

Ontspannen verwilderingIn de opvatting van Diederen-dirrix dient de bezoeker overal een comfortabele, op de natuur geïnspireerde omgeving te erva-ren. De paviljoens met hun houten materialisatie openen zich alzijdig naar het landschap en volgen de hoogteverschillen. Vegetatieda-ken vertragen de afvoer van het hemelwater, dat zich vervolgens verzamelt in de holtes van de spantconstructies en zichtbaar over het maaiveld in een fijnmazig stelsel van open voegen tussen en onder de tegels uitstroomt. Op sommige plekken ontstaan vijvers en op ander plaatsen groeien gras-sen tussen de tegels. Op drukke looplijnen sluiten de tegels aaneen

tot een prettig loopvlak. Aan de oostrand van de boulevard stroom het water naar een schoonwa-terbassin, een oeverloop voedt de helofyten-filters waar het grijs water van de paviljoens gezuiverd wordt. Met het eerste plandeel van de Groene Kamer is zowel een functioneel ensemble ontworpen met overzicht en transparantie, als een verleidelijk en poëtisch beeld gecreëerd dat in de herinnering van de bezoekers beklijft.

Onbevangen materiaalgebruikVoor de gebouwen van De Groene Kamer gaat Diederendirrix uit van het principe ‘ruwbouw is afbouw’. De keuze voor hout met keurmerk als basismateriaal voor de con-structie van verdiepingsvloeren, gevels en binnenwanden sluit hier op aan. Het gebruik van de multiplexpanelen voor de spanten, verdiepingsvloeren en daken zorgt voor afgewerkte ruimten met een warm karakter. Diederendirrix typeert het materiaal als “onbe-vangen”. Dezelfde materialisering is doorgevoerd in de buitengevels waardoor een eenheid van gebou-wen ontstaat die zich als vanzelf nestelt in het landschap van De Groene Kamer. Begroeide daken, de stenige vloer die overgaat in de groenboulevard en grote glaspar-tijen voor maximale exposure en uitzicht maken het geheel com-pleet. De constructie is licht en kan volledig worden geprefabriceerd. Diederendirrix geeft aan dat door het beperken van materiaalgebruik en de korte bouwtijd de kosten van de gebouwen tevens laag gehou-den kunnen worden.

37Diederendirrix


Architectuur: Diederendirrix presenteert ontwerpen met een zeer duidelijke en onderscheidende signatuur. Het idee van een doorlopende constructie die onderdak biedt aan uiteenlopende activiteiten is aantrekkelijk: de dieptewer-king van de ritmische bogen en de flexibiliteit in het gebruik hebben potentie. Op onderdelen leidt dit tot ruimtes die mooi zijn in hun eenvoud.

BEOORDE L I NG

Logistiek van de Landwinkel

39Diederendirrix

De jury verwacht dat de haast museale dieptewerking van de bogen die in de visualisaties goed naar voren komen, in de werkelijkheid onder druk zal worden gezet door de alledaagse inrichting van de verschillende gebouwen, met afscheidingen, reclame-uitingen, stellingkasten, enzovoorts. Ook zal de dieptewerking afnemen naarmate er in het ensemble minder gebouwen volgens dit principe worden gebouwd.

Vanuit deze overweging is de jury het meest gecharmeerd van het ontwerp van de Campus. In het ontwerp van de Campus komt de gekozen struc-tuur van boogspanten het best tot zijn recht. Minder waardering had de jury voor het ontwerp van het type Solitaire. De uitwerking in deze typolo-gie werd als minder krachtig en evenwichtig gezien.

Door Diederendirrix zelf worden de 4 ontwerpen gezien als één familie. De jury herkent zich in deze zienswijze. De inzet van de prijsvraag was echter wel te komen tot vier ontwerpen die zich goed tot elkaar verhouden en passen binnen het concept van het Masterplan. Gezocht wordt naar een-heid in verscheidenheid. Door de sterk onderscheidende architectuur van Diederendirrix zal het lastig worden om deze ontwerpen te combineren met die van andere architecten.

Vanuit de jury is er waardering voor de innovatieve structuur van de gebou-wen door het gebruik van de houten boogspanten. De jury is er echter op voorhand niet zeker van dat het materiaal ook op termijn kan zorgen voor een aan-trekkelijke en representatieve uitstraling. Ook worden de gevels soms erg vlak, doordat daklijst, boogconstructie en glasgevel in hetzelfde vlak vallen. Hierdoor komt de ruimtelijke constructie minder tot zijn recht.

Aansluiting Masterplan / verbinding stad-land: De jury concludeert dat Diederendirrix dicht gebleven is bij de stedenbouwkundig uitgangspunten uit het Masterplan. De verbinding met de omgeving is expliciet niet aan de orde gekomen.

Retail: Vanuit de retailoptiek wordt opgemerkt dat de te realiseren units en deelunits een goede flexibiliteit bieden zodat deze waarschijnlijk snel aanpas-baar zijn aan de wensen van de exploitant. Vanuit retail perspectief wordt de optisch zware en onderscheidende architectuur als minder uitnodigend gezien.

Duurzaamheid: Op het aspect van duurzaamheid scoort de inzending gemid-deld. Er is waardering voor de oplossing om in de zomermaanden de koelere lucht uit de parkeergarage te gebruiken als nachtventilatie.

Bouwkosten: Door de relatieve eenvoud in de ontwerpen en het beperken van het materiaalgebruik blijft Diederendirrix met de ontwerpen duidelijk binnen de gestelde uitdagende budgettaire randvoorwaarden.


44

Optimalisatie van bouwvolumesHet natuurlijke en uitnodigende karakter van de locatie staat bij Drost + van Veen centraal in de uitwerking van de plannen van De Groene Kamer. Vanuit de beleving van natuur en land-schap stelt Drost + van Veen voor om het Masterplan aan te passen op de volgende vier punten: landschap, architectuur, logistiek en retail.

Het opgestelde Masterplan schetst een aantrekkelijk informeel landschap waarin de gebouwen als paviljoens zijn opgenomen. De verhouding tussen de hoeveelheid en de afmetingen van de bebouwing en de hoeveelheid landschap staat open voor optimalisatie, aldus Drost + van Veen. In de voor-stellen van Drost + van Veen zijn de gebouwen minder verspreid en in clusters samengebracht. Er zijn twee landschappen geïntro-duceerd: een bosduin-landschap - welke bijna het gehele Master-

plan betreft - en het weideland-schap dat tot de Donge door-loopt. Bij de ontmoeting van bos- en weidelandschap is het landschap omhooggetrokken om de omvang van de gebouwen te maskeren.

Vijf heuvelsEr is door Drost + van Veen ge-zocht naar een architectuurcon-cept waarbij het landschap de belangrijkste drager wordt van De Groene Kamer. Omdat het programma zich nog zal ontwik-kelen is onderscheid gemaakt tussen “grote programma’s” en “kleine programma’s”. De grote programma’s - zoals het blok en de campus - worden samen met het gebouwde parkeerprogram-ma ondergebracht in vijf heuvels. De kleine programma’s - zoals bijvoorbeeld de horecavoor-zieningen en de kiosk - blijven zichtbaar als paviljoens in het landschap. De heuvels zijn de eye catchers van het gebied en de paviljoens zijn de accenten.

DROSTVANVEEN5HEUVELS &10PAVILJOENS

41Drost + Van Veen

De consequentie van die keuze is, dat daarin moet worden ge-zocht naar een verbetering van de bereikbaarheid voor het publiek. Dit kan door meer over-dekte parkeerruimte in de nabij-heid van de winkels te situeren en een combinatie te maken met de goederenlogistiek. Alle winkels zijn bereikbaar vanuit de expeditiegang. Hierdoor zijn de publieks- en de goederenstroom van elkaar gescheiden.

Drost + van Veen gaat er van uit dat de aantrekkelijkheid van de winkelboulevard voor het publiek wordt vergroot door de winkels te clusteren, door herkenbare eenheden te creë-ren en door korte, attractieve verbindingen te maken. Vanaf de ontsluitingsweg zijn de parkeer-mogelijkheden en de winkels duidelijk in het landschap af te lezen. De organisatorische opzet is helder en strikt gezoneerd: landschap, parkeren, expeditie, voorzieningen, winkels, land-schapsactiviteitenzone.

Vriendelijke natuurlijke materialenDe gebouwen van Drost + van Veen zijn verweven met het landschap en daar gesitueerd waar bosduin- en weideland-schap elkaar ontmoeten. De gebouwen zijn transparant en eenzijdig geopend naar de omge-ving. Het interieur en het exteri-eur lopen door de grote glazen puien naadloos in elkaar over. De detaillering van de pui, is evenals de overige detailleringen, vrien-

delijk en tastbaar. De toegepaste materialen zijn van natuurlijke aard, zoals bijvoorbeeld houten kozijnen en begroeide daken.

In de door Drost + van Veen gekozen verwevenheid van bin-nen- en buiten-ruimtes spelen de tussenruimtes een belang-rijke rol. De ruimte onder de luifel, de serres en patio’s met te openen dak, moeten de bezoe-kers uitnodigen om naar buiten te gaan. Via een buitentrap het dak op, om de ‘buitenwinkel’ te bezoeken. Architectuur en land-schap worden op deze wijze één ondeelbaar geheel. Bij de voor-gestelde clustering en stapeling ontstaat compactere bouw wat volgens Drost + van Veen veel voordelen geeft. Gebouwen zijn goedkoper door het afgenomen geveloppervlak), duurzamer door minder energiegebruik en flexibeler door de eenvoudige wijze waarop functies binnen hetzelfde oppervlak kunnen worden uitgewisseld. Om dit te kunnen bereiken is de indeling in de gevraagde typologieën van blok, solitaire, campus en haak door Drost + van Veen verlaten. De functies Landwinkel, kiosk, campus en restaurant zijn uiter-aard wél gehandhaafd en in het ontwerp van Drost + van Veen ondergebracht in een innovatief landschappelijk concept waarin retail en leisure centraal staan.



Zicht op de Landwinkel vanuit het parkeerarboretum

Entree naar de groene boulevard

43Drost + Van Veen

Gebouwencluster in plattegrond en doorsnede


Water, energie enmateriaalgebruik

Gebouwclusters, parkeerplaatsen en parklandschappen

45Drost + Van Veen

Architectuur: De jury heeft waardering voor de verrassende inzending van Drost + van Veen. De inzending van Drost + van Veen laat zich lezen als een nieuwe visie op het landgoed. In deze visie zijn elementen van een (te) grootschalige shopping-mall aanwezig.

Uitvloeisel van deze keuze is dat het ontwerp van Drost + van Veen zich naar de mening van de jury enkel als integraal ontwerp laat beoordelen en het feitelijk niet mogelijk is om voor de afzonderlijke typologieën een oordeel te geven over de architectonische kwaliteit.

Het ontwerp van Drost + van Veen laat zich vanwege het specifieke karakter ook nagenoeg niet combineren met ontwerpen van andere deelnemers aan de prijsvraag hetgeen wel de bedoeling van de architectuurprijsvraag was.

Aansluiting Masterplan / verbinding stad-land: Drost + van Veen heeft er voor gekozen om fundamenteel af te wijken van de uitgangspunten uit het Masterplan. Dit vanuit de overtuiging dat een optimalisatie van het plan op diverse facetten noodzakelijk zou zijn. De voorgestelde aanpassing wordt niet onderschreven door de jury.

Retail: De units met een éénzijdige winkelpositionering zorgen voor een goed te organiseren goederen aanvoer. De wal kan echter ook als een barrière worden ervaren waardoor geen zicht op het werkelijke hart van het project mogelijk is vanuit de parkeervoorzieningen en het publiek de aanvoerroute kruist. Het “wow”effect ontstaat pas op het plein.

Duurzaamheid: Het ontwerp van Drost + van Veen scoort laag op het gebied van duurzaamheid. Met name op gebouwniveau blijft het ontwerp achter bij de geformuleerde ambities.

Bouwkosten: Qua bouwkosten en oppervlaktes wordt niet voldaan aan de door de opdrachtgever geformuleerde uitgangspunten in het programma van eisen. De verwachting is daarnaast dat het ontwerp een forse invloed zal hebben op de noodzakelijk te maken kosten voor infrastructuur.

BEOORDE L I NG


45

Retail campusKempe Thill herkent in de ruimtelijke configuratie van De Groene Kamer het model van een campus, wat een vernieu-wende vorm is voor retail. Een campus wordt gekenmerkt door losstaande paviljoens die - door de toevoeging van een overdekt looppad - samen een duidelijke structuur vormen, in-gebed in een groen landschap.

Om de samenhang binnen de campus te versterken, stelt het bureau voor één boomrijk landschapstype te definiëren voor het hele terrein. Doel van het plan is om op alle niveaus in te zetten op de beleving van natuur, ruimte, rust en groen. Met het ontwerp is geprobeerd om comfort, veiligheid, over-zicht en gemak in het gebied te versterken. Het landschap vormt hierbij de fundamentele basis en moet zelf zodanig ontworpen worden dat het op zichzelf een belangrijke attrac-tie zal worden.

Strategie tussen Masterplan en bouwwerkHet Masterplan wordt gelezen als een globale stedenbouwkundige strategie waarmee een sterk en-semble kan worden gerealiseerd, dat seriematigheid en een grote ruimtelijk variatie combineert. Aan de andere kant worden de visualisaties en referentiebeel-den van een terughoudende en serene architectuur in het land-schap zeer letterlijk genomen. Hierdoor wordt juist de nadruk op de groene setting en het ont-staan van een publiek landschap gelegd. Het bureau probeert de sfeer van deze beelden direct te vertalen naar architectuur.

Als hoofdopdracht binnen de prijsvraag ziet Kempe Thill de vraag hoe een verbinding kan worden gemaakt tussen het Masterplan en de individuele bouwwerken. Het bureau heeft daarom aan een stedenbouwkun-dige strategie gewerkt, waarin een evenwicht wordt gezocht tussen de wens om het publieke

KEMPETH I LL GROENEKAMERSDE

domein duidelijk af te bakenen en toch een economisch flexibel plan met veel vrijheid voor indivi-duele ondernemers te maken.

Pergola en groene kamersOm de campus voor bezoekers goed te laten functioneren moet er volgens Kempe Thill bescher-ming tegen wind en regen komen en aandacht voor veiligheid en oriëntatie op het onoverzichte-lijke terrein. Kempe Thill kiest daarom voor een heldere loop-padenstructuur met daarboven een zes meter hoge en vijf meter brede pergola. Deze publieke “overdekte straten” beginnen ter plaatse van het parkeerterrein en verbinden alle gebouwen met elkaar.

Met de lichte verhoging, haar slanke kolommen en het gesloten dak wil Kempe Thill met de per-gola het landschap als het ware inlijsten. Dit levert een serie groene kamers op, die het hart vormt van de publieke ruimte en die kan worden gebruikt voor het scheppen van tijdelijke of perma-nente ‘binnenlandschappen’ op de campus. Ze worden verschil-lend ingericht in afstemming met het programma van de omliggende bebouwing en dragen door hun ‘displayfunctie’ duidelijk bij aan het karakter en de branding van de deelgebieden.

Rust, eenheid en verscheidenheidVoor winkels is de relatie met de publieke ruimte bijzonder belang-rijk. Het stedenbouwkundige plan

wordt door Kempe Thill zo gere-organiseerd dat alle gebouwen direct aan de pergola grenzen en voor potentiële klanten goed zichtbaar zijn. Alle gebouwen worden daarbij aan hun “publieke kant” voorzien van een volledig glazen gevel.

Om een sterke collectieve vorm te scheppen, worden voor alle gebouwen dezelfde materialen gebruikt; de voorgevels volledig van glas, de zijgevels gesloten met een raam, de gevel naar het landschap afhankelijk van het programma en de wensen van de gebruikers gesloten of tegen meerprijs geopend. Voor de gebouwen en pergola worden dezelfde materialen gebruikt voorzien van een lichte grijze kleur. Omwille van duurzaamheid en kostenefficiëntie stelt Kempe Thill voor om alle bouwwerken in Europees hout te realiseren.

47Kempe Thill

Uitwerking van hetMasterplan


Pergola richting de Landwinkel

De Pergolastructuur omsluit gethematiseerde tuinen, waar

alle gebouwen op uitkijken

49Kempe Thill

Vogelvluchtperspectief vanuit het zuiden


Architectuur: De jury is positief over de ingebrachte visie van Kempe Thill waarin het campusmodel wordt versterkt. De combinatie van publieke ruim-tes “Groene Kamers” en een pergolastructuur is onderscheidend en aanspre-kend. Met deze visie brengt Kempe Thill het denken over het concept van De Groene Kamer een stap verder. De jury ziet wel beperkingen in hoeverre de pergolastructuur uiteindelijk doorgevoerd zou kunnen worden.

De architectuur is bijzonder minimalistisch en basic en maar zeer beperkt uitgewerkt. Hierdoor brengt het ontwerp rust en is er veel ruimte voor het landschap. De jury vind het jammer dat Kempe Thill niet de moeite heeft genomen om de afzonderlijke typologieën nader te onderzoeken. Met name de uitwerking voor de Haak en Campus ontbreekt.

BEOORDE L I NG

De tuin als landschap in een landschap

51Kempe Thill

De jury is van mening dat delen de visie van Kempe Thill betrokken zouden kunnen worden bij een nadere aanscherping van het stedenbouwkundige plan. Ook ziet de jury mogelijkheden voor een nadere uitwerking van het type Solitaire.

Aansluiting Masterplan / verbinding stad-land: De jury vindt de keuze van Kempe Thill om het Masterplan op onderdelen aan te passen moedig. Atelier Kempe Thill presenteert een interessante strategie voor De Groene Kamer waarvan delen uitgewerkt zouden kunnen worden ten behoeve van een verdere optimalisatie van het Masterplan.

Het ontwerpidee met no-nonsense architectuur en landschappen in het landschap (de groene kamers) spreekt aan. De ‘landscaping’ met grassen en bomen is eenvoudig en natuurlijk. De suggestie wordt gewekt dat het land-schap doorloopt en dat er door de gebouwen heen zicht is op het landschap en op de omgeving van De Groene Kamer. Hierbij moet wel de kanttekening geplaatst worden dat de grasvlakken van de binnentuinen intensiever worden gebruikt voor onder andere proeftuinen, een markt en een restaurantterras. Dit stelt behoorlijke eisen aan de wijze waarop de grasvlakken uitgewerkt en onderhouden worden. Twijfelachtig is dat de gebouwen aan drie zijden vrijwel gesloten zijn waardoor het zicht op de omgeving beperkt is. Daarom zullen de gebouwen zeker ook aan de achterzijde uit een glaswand moeten bestaan, wat volgens de begroting van Kempe Thill een meerprijs tot gevolg heeft.

Retail: De samenhang die ontstaat door de introductie van een pergola is sterk en hierdoor worden de verschillende units helder en goed zichtbaar. Ook spreekt de eenvoud van de “bouwdozen” vanuit retailoptiek aan.

Over de bedrijfslogistiek is in het ontwerp nog onvoldoende nagedacht. Het lijkt erop dat er binnen het huidige ontwerp geen vervoer mogelijk is over het terrein. Ook ontstaat door de open ruimtes geen gezellig winkelen flaneergebied. De looproutes zijn sterk bepaald en daardoor minder aantrekkelijk voor ontspannen slenteren.

Duurzaamheid: Kempe Thill scoort op het gebied van duurzaamheid boven-gemiddeld. Met name voor de algemene visie op duurzaamheid is er waarde-ring vanuit de jury. Op gebiedsniveau lijkt de duurzaamheidsvisie van Kempe Thill voor verdere optimalisatie in aanmerking te komen.

Bouwkosten: Kempe Thill heeft een visie ontwikkeld waarin serieus rekening wordt gehouden met de gestelde budgettaire randvoorwaarden. Kempe Thill kiest voor een sobere en basic vormgeving van de gebouwen en blijft daardoor binnen de budgettaire randvoorwaarden. In de visua-lisaties worden echter meer dure onderdelen gepresenteerd dan in de berekeningen is meegenomen.


46

Verbinden in schaalNext kiest verbinden als vertrekpunt. ‘De mens dichter bij de natuur, de natuur dichter bij de mens.’ Met deze missie krijgt De Groene Kamer vorm. Ook in de architectonische uitwerking is deze missie voor Next leidend.

De stedenbouwkundige structuur in het Masterplan toont een sterke rela-tie met de landschappelijke structuur. Dit komt tot uiting in het lijnenspel van de aanwezige verkaveling die wordt doorgezet in de orthogonale structuur van de gebouwen, waarbij de aanwezige hoekverdraaiingen zichtbaar worden in de stedenbouw-kundige opbouw. In de uitwerking wordt dit uitgangspunt door Next vertaald in het schaalniveau van de architectuur en de inrichting van de openbare ruimte. Een orthogonaal grid met een modulemaat van 2700 mm vormt de basis van zowel de gebouwen als de groene ruimte tus-sen en binnen de gebouwen en biedt daarmee een functionele basis voor zowel de bouwkundige structuur,

voorzieningen in de openbare ruimte als het parkeren.

Door in de Campus de hoekverdraai-ing, die kenmerkend is voor het Masterplan, te introduceren wordt een verbinding gemaakt met het volgende plein. Daarmee wil Next de continuïteit van het Masterplan versterken. Elke configuratie van gebouwen vormt daarmee een intro-ductie op het volgende cluster.

Verbinden in belevingVolgens Next is er meer dan alleen binnen óf buiten. Het architecto-nisch concept van Next is gebaseerd op de ambitie om gebouwen te maken waar de grens tussen het interieur en het exterieur diffuus is. De gelaagdheid die daarmee bereikt wordt brengt het buiten tot in het binnen en versterkt tegelijkertijd de beleving van de natuur.

Verbinden van meer met minderIn het ontwerp van gebieden en gebouwen laat Next dit tot uitdruk-

NEXTARCH ITECTSVERBINDINGEN GROE N VERBONDI NE EN

53Next Architects

king komen door voorzieningen die zichtbaar meerdere functies vervul-len. Esthetische keuzes en optimaal materiaalgebruik zijn daarbij onlosma-kelijk verbonden. Duurzaamheid op gebouwniveau komt tot uitdrukking door gebouwen die duurzaam en mooi zijn in hun eenvoud. De gebou-wen kunnen worden aangepast aan de seizoenen.

Het binnenklimaat is niet overal in de gebouwen hetzelfde, maar verdeeld in verschillende zones afgestemd op het gebruik. De opzet van het gebouw en de open-dicht verhouding van de gevel, zorgen er voor dat de gebrui-kers de klimaatverschillen niet alleen aan den lijve ondervinden, maar ook als logisch ervaren.

Verbinden in functionerenGoed kunnen ondernemen neemt Next als primaire voorwaarde. Binnen de gelaagdheid als architectonisch uitgangspunt heeft Next daarom gekozen voor eenvoud. De vloerop-pervlaktes in de verschillende winkel-ruimtes bieden een grote flexibiliteit.

In de gebouwen wil Next het buiten naar binnen, en het binnen naar buiten laten komen. Dat doet Next door overgangszones te creëren en de bouwkundige grens een sterke gelaagdheid te geven.

In de architectuur van Next worden daarvoor vier instrumenten ingezet.1. Gevel: door feitelijk de gevelzone op te rekken ontstaat een vergrotingvan de spouw, een gebied dat niet binnen maar ook niet buiten is.2. Constructie: het uitrekken van de constructie genereert gebouwdelen

die gevoelsmatig onderdeel blijven van het gebouw, maar die bouwfy-sisch tot de buitenruimte behoren.3. Dak: met het vergroten van het dak worden overstekken gecreëerd waarmee een overgangsgebied aan-geboden kan worden. 4. Vloer: met het vergroten van het vloeroppervlak wordt een versterkte interactie tussen het gebouw en het landschap bewerkstelligd.

De gelaagde opzet wordt door Next versterkt in de gevels. De schil van de gebouwen is opgebouwd uit een rasterwerk van houten elemen-ten. Dit principe wordt op verschil-lende plekken telkens op specifieke wijze ingezet: bijvoorbeeld voor het creëren van zonneschermen en intermediaire ruimtes als bemid-deling tussen binnen en buiten. De houten schil wordt daarmee op een low-tech manier seizoensgebonden en kan naar behoefte open en dichtgezet worden.

MateriaalgebruikDe gebouwen bestaan uit betonnen vloeren met stalen kolommen als hoofddraagconstructie. De primaire dakconstructie wordt opgebouwd uit gelamineerde houten spanten. Platte daken zijn voorzien van een sedumlaag. Buitenwanden worden opgebouwd uit HSB systemen. Daar waar een semi binnenklimaat heerst wordt gebruik gemaakt van materialen en bouwtechnieken uit de kassenbouw. Houten raster elementen dienen tenslotte als esthetisch maar vooral functionele ‘afwerkingsschil’ waarin onder meer zonwerende voorzieningen zijn opgenomen.


Solitair, met op de achter-grond de Landwinkel

Toegangen, klimaatzones, pleinlaag en maatsysteem

55Next Architects

Overzicht van het gehele cluster

Blok Solitair


Architectuur: De inzending van Next straalt eenvoud, rust en ruimtelijkheid uit. De jury is van mening dat de inzending van Next hierdoor goed aansluit bij de intenties van Landgoed De Groene Kamer. De gebouwen lijken daar-naast te zijn ontworpen vanuit het bewustzijn dat combinaties met andere gebouwen en architecturen mogelijk moeten zijn. Next laat daarmee zien zich goed in de opgave en het Masterplan te hebben verdiept.

Next levert belangrijke ingrediënten aan voor de toekomstige architectuur zonder dat sprake is van een rigide of hermetische architectuur. Next geeft er met haar inzending blijk van te kunnen denken in structuren en systemen die reproduceerbaar zijn.

De jury ziet in de ontwerpen van Next raffinement van het grote gebaar tot het kleinste detail. De verbinding binnen-buiten komt goed tot zijn recht in de ontwerpen van Next.

BEOORDE L I NG

Haak

57Next Architects

Aansluiting Masterplan / verbinding stad-land: In haar inzending blijft Next dicht bij het Masterplan. Door in de Campus de hoekverdraaiing - die kenmerkend is voor het Masterplan - te introduceren wordt een verbinding gemaakt met het volgende plein. Door de jury wordt dit gezien als een inte-ressante interpretatie van de mogelijkheden van het Masterplan.

De inzending van Next straalt rust uit en legt een duidelijke relatie met de agrarische omgeving. De gezochte verbinding stad-land komt goed tot zijn recht in de ontwerpen van Next. In het ontwerpidee van NEXT architects is geen heldere grens tussen binnen en buiten. Het landschap met gras en bomen loopt door in het plein. Grenzen tussen plein en landschap zijn dif-fuus. Ook is het onderscheid tussen interieur en exterieur van de gebou-wen niet overal duidelijk gemarkeerd. De uitwerking van de verschillende type gebouwen is door zijn gedetailleerdheid tastbaar. Het gebruik van hout en glas benadrukt een natuurlijke uitstraling. De enige harde grens wordt gemaakt aan de oostrand van LDGK met een waterzone. Die is daar goed voorstelbaar in relatie tot het aanliggende beekdal.

Het ontworpen blok/de landwinkel heeft de gewenste krachtige uitstraling voor deze toekomstige publiekstrekker binnen het landgoed. Dit gebouw zal straks zichtbaar zijn vanaf de Bredaseweg en het ontwerp van Next heeft de benodigde uitstraling om hier als blikvanger te functioneren.

Retail: De invulling van Next ligt het dichtst bij de vooraf gestelde retail op-vattingen. Een gemakkelijk te overbruggen afstand tussen de units, goede zichtbaarheid vanuit elke positie en voldoende prikkels om de afstanden te overbruggen. Door de positie van de units ontstaat een sympathiek, informeel verblijfsklimaat op het plein. Ook heeft Next een interessante parkeeroplossing gevonden.

Het Blok van Next is nagenoeg in 2 winkelunits verdeeld die onderling slechts door een gang verbonden zijn. Dit wordt nog niet gezien als een ideale oplossing, in de verdere uitwerking zou dit aspect aandacht moeten krijgen.

Op de onderscheidende toetsingscriteria voor het aspect retail scoort Next voor de 4 ontwerpen gemiddeld duidelijk hoger dan de andere inzendingen.

Duurzaamheid: De jury is van mening dat Next op gebouwniveau duidelijk aandacht voor het aspect duurzaamheid laat zien in de ontwerpen. De bre-dere duurzaamheidsvisie als ook de duurzaamheidsvisie op gebiedsniveau is voldoende maar geeft nog aanleiding voor verdere optimalisatie.

Bouwkosten: Next laat met haar ontwerpen zien dat aantrekkelijke architec-tuur ook betaalbaar kan zijn. Next blijft binnen de gestelde budgettaire eisen.


47

Versmelten van architectuur en landschapDe Groene Kamer zet in op een verregaande verweving van architectuur en landschap. Om dit te bereiken kiest Shift ervoor om zich niet te beperken tot het ontwerp van de gebouwen. Voor een effectieve versmelting van het retailprogramma met zijn omgeving is een synergie tus-sen architectuur, stedenbouw en landschap noodzakelijk. De oplossing dient zich volgens Shift aan door de groene boulevard als een nadrukkelijk vormgegeven zandrug met tuinpartijen uit te werken. Shift verheft deze zand-rug tot een expliciet onderdeel van de ontwerpopgave.

Groene boulevardIn de ontwerpvisie wordt door Shift de zandrug getransformeerd tot een gedifferentieerd groen aardlichaam waarin en waarop de winkelboulevard, de pleinen

en de gebouwen zich bevinden. De zandrug wordt ingezet als een instrument voor place-making en wordt daarmee topografisch. Zij neemt per retailcluster een specifieke driedimensionale vorm aan. Hierdoor ontstaat er een sequentie van landschappelijk gedefinieerde plekken (topos) waarin de verschillende retailpro-gramma’s zijn ingebed. Winkelen op de groene boulevard wordt een landschappelijke belevenis waarbij de scheidslijn tussen stad en land is opgeheven, aldus Shift.

PleinIn het ontwerp van Shift wordt een cirkelvormig entreeplein omsloten door het komvormige profiel van de zandrug dat zich opent richting het arboretum. Volgens Shift zorgt de sterke landschappelijke definitie van het plein voor een omarming van de bezoekers en brengt deze hen in een andere wereld die uitnodigt

SH I FTTOPOS

Plattegrond van de vier typologieën in de zandrug

59Shift

tot verkenning. Vanuit het plein worden de omliggende gebou-wen, die zich in, op en onder de groene zandrug bevinden, ontsloten. Elke bebouwings-typo-logie heeft zijn eigen specifieke verbinding met het landschap van de zandrug alsmede met het omliggende landschap.

Opengewerkt kruisHet alzijdige blok van de land-winkel manifesteert zich in het ontwerp van Shift als een grote transparante kas met een houten sculptuur erin. Deze sculptuur is vormgegeven als een openge-werkt kruis. De kruisvorm speelt de vier hoeken van het gebouw vrij waardoor er hoge hoektuinen ontstaan die het buiten letterlijk naar binnen brengen. Het resul-taat is volgens Shift een binnen-stebuiten gekeerd patiogebouw met een extravert karakter. Op de begane grond is de houten sculptuur opengewerkt om ruimte te maken voor een flexibel indeelbare landwinkel die de bin-nentuinen verbindt.

Verzonken ensembleDe campus van Shift is vormgege-ven als een duidelijk herkenbaar gebouwencluster, dat letterlijk ingebed is in het landschap van het aardlichaam. Door de entrees van de gebouwen naar binnen te oriënteren ontstaat er een betekenisvol collectief middengebied dat de bezoeker naar binnen lokt. Alle gebouwen openen zich maximaal richting dit middengebied. De andere, meer gesloten, gevels zijn voorzien van

een rondlopend bandraam dat de glooiingen van de groene zandrug volgt. Dit bandraam accentueert de hoogteverschillen van het landschap en maakt deze rondom ervaarbaar, zowel van binnen als van buiten.

Kerf in het landschapHet restaurant van Shift is vorm-gegeven als een driehoekige kerf in het landschap die zich opent richting het arboretum. Vanuit het plein kijkt de bezoeker dwars door de zandrug heen. De kerf biedt achtereenvolgens ruimte aan een entreegebied, het open middengedeelte van het restau-rant en een groot terras op het zuiden. Binnen en buiten lopen hier naadloos in elkaar over. Dit effect wordt versterkt door de glazen harmonicadeuren die de mogelijkheid bieden de gehele gevel weg te schuiven. Gezien de besloten ligging hoeft het daar-voor niet eens uitzonderlijk goed weer te zijn is de verwachting van Shift.

Geprogrammeerde vaasDe solitaire van Shift is vormge-geven als een geprogrammeerde vaas die het plein voorziet van een markant landmark. Zij be-staat uit een dichte kern die zich ontwikkelt tot een schaal waarop een rijke mix van vegetatie groeit. In de kern zijn de secundaire functies gesitueerd. Onder de vaas bevindt zich een ringvormi-ge kiosk die is voorzien van een volglazen schuifdeurensysteem. Dit systeem maakt verschillende open-dicht-configuraties mogelijk.


Vogelvluchtperspectiefvanuit het westen

Blok

Campus

61Shift

Architectuur: In de uitwerking van de vier stedenbouwkundige typologieën komt Shift als enige deelnemer met zeer uiteenlopende ontwerpen. Dit maakt een afzonderlijke beoordeling van de ontwerpen goed mogelijk. Ook illustreert Shift hiermee dat de opgave van de prijsvraag goed is begrepen.

Voor de jury scoren vooral de ontwerpen voor het blok en de campus hoog. Hierin laat Shift als jong architectenbureau zien dat ze in staat is zeer volwassen architectuur te ontwerpen.

De meningen van de jury over het type solitaire, de geprogrammeerde vaas, waren zeer wisselend. Dit ontwerp is van alle ontwerpen in de prijs-vraag het meeste onderscheidend en herkenbaar.

Aansluiting Masterplan / verbinding stad-land: Shift heeft er bewust voor gekozen om op een enkele plek af te wijken van het Masterplan. Er is waar-dering voor het ambitieniveau dat Shift hierin laat zien. Niet in alle geval-len worden de voorgestelde wijzigingen op het Masterplan echter als een verbetering gezien door de jury. Door de opeenstapeling van expliciete architectuur, ingrijpend grondwerk en een veelkleurige landschappelijke invulling ontstaat een sterk kunstmatige omgeving, die zich lastig verhoudt tot de beoogde natuurlijke uitstraling van het landgoed.

BEOORDE L I NG


Campus met uitzicht ophet beekdal

Retail: Shift komt tot een oplossing voor de bloktypologie met kruisvor-mig dichte unit en veel glas. De campusgebouwen zijn bijzonder inspi-rerend zeker in relatie tot elkaar en met betrekking tot het zicht op het Dongedal. Doordat het restaurant zich vooral richt op de zuidzijde oogt het plein aan de zijde van het restaurant groot en leeg.

Duurzaamheid: Van alle deelnemende bureaus scoort Shift het hoogst op het criterium duurzaamheid. Met name in de visie op gebiedsniveau en de uitwerking op gebouwniveau laat Shift de andere inzendingen achter zich.

Bouwkosten: De inzending van Shift voldoet niet geheel aan de uit-gangspunten uit het briefingdocument met betrekking tot prijs en oppervlaktes. Met name de typologie solitaire en blok vallen boven de gestelde begroting. De ontworpen campus voldoet wel aan de gestelde budgettaire randvoorwaarden.

Ook wordt opgemerkt dat vanwege de voorgestelde aanpassingen in het Masterplan de integrale kosten van het ontwerp van Shift vanwege grondverzet, infrastructuur, inrichting landgoed etc. relatief hoog zullen uitvallen. In eventuele vervolgstappen zal dit een aandachtspunt zijn.

63Shift


Drost + Van Veen

Shift

Kempe Thill

Kempe Thill

Diederendirrix

Next Architects

Diederendirrix


Shift

Kempe Thill

Kempe Thill

Drost + Van Veen

AlgemeenDe vijf deelnemers hebben met enorm veel inzet en creativiteit aan hun ontwerpen gewerkt. Deze ontwerpen geven grote verschillen te zien maar zijn alle van hoog niveau. Het was voor de jury een grote uitdaging om tot een keuze te komen.

ArchitectuurDe jury heeft de architectuur mede beoordeeld op basis van de uitgangspunten van het Masterplan. Voor de archi-tectonische uitwerkingen van de vier stedenbouwkundige typologieën krijgt Next gemiddeld de hoogste waardering gevolgd door Shift op een goede tweede plaats.

Aansluiting Masterplan en verbinding stad-landNext en Diederendirrix zijn heel dicht bij het Masterplan gebleven. Kempe Thill heeft de uitgangspunten van het Masterplan gevolgd en heeft hieraan een aantal interes-sante elementen toegevoegd. Vanuit de landschappelijke inpassing en de verbinding stad-land is er veel waardering voor de inzendingen van Kempe Thill en Next.

JURYOORDEEL:ALGEMENECONCLUSIES

551

65Conclusies & Advies Jury

RetailNext scoort gemiddeld het hoogst op de beoordelingscriteria met betrekking tot retail. Voor een individueel gebouw scoort Shift met de inzending voor het blok de meeste punten.

DuurzaamheidShift scoort op het aspect duurzaamheid gemiddeld het hoogst. Een verdere optimalisatie van het aspect duur-zaamheid in de uitwerking is voor alle inzendingen zeker nog mogelijk.

BouwkostenZowel Next, Diederendirrix als Kempe Thill voldoen met hun inzendingen aan de budgettaire randvoorwaarden zoals vooraf gesteld door de opdrachtgever. De campus van Shift voldoet ook aan de randvoorwaarden.

Prijswinnaars en adviesAlles afwegende komt de jury tot de volgende prijswinnaars:

Blok prijs voor Next Architects

Campus prijs voor Shift Architecture Urbanism

Haak prijs voor Next Architects

Solitaire prijs voor Atelier Kempe Thill

Vanwege de omvang van het project De Groene Kamer en de gewenste ‘eenheid in verscheidenheid’ adviseert de jury de opdrachtgever om met meerdere architectenbureaus het verdere ontwerp en de realisering invulling te geven.

De jury gaat er vanuit dat het mogelijk is de ontwerpen van deze architecten te combineren in één integraal ont-werp voor de eerste fase van het landgoed.

1e

1e

1e

1e


Daarbij is het vanzelfsprekend van groot belang dat deze architecten-bureaus bereid zijn om met elkaar samen te werken aan de verdere uitwerking van de plannen.

De jury adviseert de opdrachtgever om voor het vervolg te kiezen voor een combinatie van Next Architects, Shift Architecture Urbanism en Atelier Kempe Thill.

67Algemen Conclusies & Advies

De winnende ontwerpen

De belangrijkste afwegingen van de jury met betrekking tot het advies voor de typologie blok:

1 PRIJS BLOK :NEXTARCHITECTS

52 E

De landwinkel zal het meest in het oog springende gebouw op het landgoed worden, omdat het vanaf de Bredaseweg goed zichtbaar is. Daarom speelt bij dit gebouw nog meer dan bij de andere gebouwen de vraag welk ontwerp het best de gewenste uitstraling van De Groene Kamer representeert.

De voorkeur van de jury voor de typologie blok gaat uit naar een open, trans-parant karakter, een vanzelfsprekende, natuurlijke uitstraling en terughoudende vormgeving.

Het ontwerp voor het blok is de meest complexe opgave, met name door de ei-sen vanuit retail en logistiek. Ontwerpen die de complexiteit goed hebben weten op te lossen werden hoog gewaardeerd.

Het half verdiept parkeren werd door weinigen echt overtuigend opgelost, terwijl dit vanuit de beleving van de bezoeker een cruciaal onderdeel is. Volledig ondergronds parkeren draagt niet bij aan de beleving van het landschap.

De ontwerpen van DiederenDirrix, zo ook voor de typologie blok, hebben een duidelijke en onderscheidende signatuur. Nadeel hiervan is dat dit zich niet of lastig laat combineren met de andere architectuurstijlen.

Het ontwerp van het blok van Drost + van Veen laat zich alleen beoordelen als integraal onderdeel van hun gebouwencomplex. Op architectonische kwaliteit is het dus niet te vergelijken met de andere ontwerpen voor deze typologie.

Kempe Thill heeft een aantal interessante aspecten aan de ontwerpopgave toe-gevoegd maar geen onderscheidende blok-typologie ontworpen.

Shift komt voor het blok met een interessant ruimtelijk concept, maar in uitstra-ling net te weinig vernieuwend. Daarom kent de jury aan Shift de tweede plaats toe voor hun ontwerp van het blok.


De belangrijkste overwegingen van de jury bij het winnend ontwerp van Next Architects:

Het ontwerp van Next straalt eenvoud, rust en ruimtelijkheid uit. De jury is van mening dat de inzending van Next hierdoor goed aansluit bij de intenties van Landgoed De Groene Kamer. Het ontwerp geeft het blok de gewenste krachtige uitstraling voor deze toekomstige publiekstrekker binnen het landgoed.Het bureau heeft een mooie, simpele parkeeroplossing, met half verharding ontworpen en de entree naar het plein is fraai vormgegeven.Het ontwerp heeft een vanzelfsprekende, natuurlijke uitstra-ling. De geleding in de openheid van het houtwerk van het blok heeft een fraaie uitstraling die goed kan gaan werken. Dit geeft een natuurlijke overgang tussen binnen en buiten. Het ontwerp geeft flexibiliteit in ruimtelijke indeling en gebruik.


De belangrijkste afwegingen van de jury met betrekking tot het advies voor de typologie campus:

1 PRIJS CAMPUS:SHIFT

E

De campus-vorm leent zich voor een congruente verzameling van bijzonder aan-bod aan verschillende ondernemers. Het betreft aanbod dat het totale landgoed allure en karakter geeft.

Vanwege de ligging van de campus in het studiegebied is de verbinding met het landschap en de agrarische omgeving belangrijk.


Kempe Thill heeft gekozen voor een campus maar in reactie op het Masterplan geen onderscheidende campus-typologie ontworpen.

Het ontwerp van Next oogt vergeleken met de andere typologieën redelijk geslo-ten en introvert. Dit komt door de in dit ontwerp verder gesloten schil die weinig uitnodigend werkt vanuit het plein.

De dieptewerking in de ontwerpen van Diederendirrix werkt naar mening van de jury bijzonder goed in het ontwerp van de campus. In het ontwerp van de cam-pus komt de gekozen structuur van boogspanten het best tot zijn recht. Daarom kent de jury aan Diederendirrix de tweede plaats toe voor hun ontwerp van de campus.


53

De belangrijkste overwegingen van de jury bij het winnend ontwerp van Shift Architecture Urbanism:

Shift laat met uiteenlopende ontwerpen zien dat de opgave van de prijsvraag goed is begrepen. Het ontwerp van de campus van Shift laat zich goed combineren met de ontwer-pen van andere architecten. De campus van Shift is vormgegeven als een duidelijk her-kenbaar gebouwencluster dat letterlijk ingebed is in het landschap. Dit geeft een overtuigend samenspel van de 3 gebouwen. De plaatsing van de gebouwen levert een bijzondere tussen-ruimte op met een grote aantrekkingskracht. Alle gebouwen openen zich maximaal richting dit middengebied. Het com-plex nodigt bezoekers uit de gebouwen te verkennen.Het in de meer gesloten gevels rondlopende bandraam, tus-sen het houtwerk en het maaiveld, levert vanuit de gebouwen een panoramisch uitzicht op het beekdal en de verdere omge-ving. Dit accentueert de hoogteverschillen in het landschap en geeft een sterke verbinding tussen binnen en buiten.


De belangrijkste afwegingen van de jury met betrekking tot het advies voor de typologie haak:

1 PRIJS HAAK :NEXTARCHITECTS

E

De haak typologie kenmerkt zich door een binnenhof, die direct in verband staat met het publieke domein van het landgoed. De half geopende binnenhof is goed gesitueerd op de zon en verschaft een bijzonder uitzicht op de aanliggende omgeving.

De typologie haak is bijzonder geschikt voor horeca.

DiederenDirrix heeft naar de mening van de jury deze typologie niet overtuigend uitgewerkt. Nadeel hiervan is dat dit zich niet of lastig laat combineren met de andere architectuurstijlen.


Kempe Thill heeft interessante aspecten aan de ontwerpopgave toegevoegd maar geen onderscheidende haak-typologie ontworpen.

Het ontwerp van de haak van Shift is onderscheidend. Toch ziet de jury enkele elementen waarop het ontwerp minder goed scoort zoals op het gebied van kos-ten en het feit dat het gebouw als het ware met de rug naar het plein is gekeerd. Daarom kent de jury aan Shift de tweede plaats toe voor hun ontwerp van het type haak.


54

De belangrijkste overwegingen van de jury bij het winnend ontwerp van Next Architecture:

Het ontwerp van Next is evenwichtig en rustig. Een plek waar het goed vertoeven is. Het ontwerp heeft een vanzelfsprekende, natuurlijke uitstraling. De geleding in de openheid van het houtwerk van de haak geeft een goede balans tussen transparantie (waardoor het een uitnodigend gebouw voor voorbijgangers is) en beslotenheid (voor de bezoekers die al binnen zijn of op het terras zitten).Het gebouw heeft mooie overgangen tussen binnen en buiten en maakt een divers gebruik van de verschillende bin-nen- en buitenruimtes mogelijk. Het gebouw kan een variëteit aan programmasoorten accommoderen.


De belangrijkste afwegingen van de jury met betrekking tot het advies voor de typologie solitaire:

1 PRIJSSOLITAIRE :KEMPETHILL

E

Het type solitaire is als het ware de kiosk op het marktplein. Deze op zichzelf staande paviljoens bieden ruimte aan informatie, of kunnen worden benut voor kortlopende presentaties van bedrijven en producten.

De gebouwen solitaire zijn herkenbaar en van alle kanten benaderbaar. Ze vor-men een belangrijk verbindend element in het stedenbouwkundige plan.

De ontwerpen van DiederenDirrix hebben een duidelijke en onderscheidende signatuur. Dit beeldbepalende ontwerp komt naar de mening van de jury niet goed tot zijn recht in de uitwerking van de type solitaire.

Het ontwerp van het blok van Drost + van Veen laat zich alleen beoordelen als integraal onderdeel van hun gebouwencomplex. Op architectonische kwaliteit is het dus niet te vergelijken met de andere ontwerpen voor deze typologie. De uitwerking van Shift voor de type solitaire, een geprogrammeerde vaas, is bijzonder expliciet en onderscheidend. Het ontwerp refereert aan traditie van ‘folly’s’ op landgoederen. De oordelen van de juryleden waren zeer uiteenlopend. Dit ontwerp is van alle ontwerpen in de prijsvraag zonder twijfel het meeste onderscheidend en herkenbaar.

Next komt met een mooi paviljoen, met interessante tektoniek. De uitwerking van het dak wordt als minder overtuigend gezien. Daarom kent de jury aan Next de tweede plaats toe voor hun ontwerp van het type solitaire.


55

De belangrijkste overwegingen van de jury bij het winnend ontwerp van Atelier Kempe Thill:

De essentie van de inzending van Kempe Thill komt goed tot haar recht in het ontwerp van de typologie solitaire. Het betreft een sobere, goed gedetailleerde ‘doos’, verbonden met een pergola, die bezoekersstromen begeleidt en het landschap omkadert.De situering niet op het plein maar in gebied tussen plein en parkeren levert interessante begeleiding op van een belang-rijke entree naar het eerste winkelplein.Het alzijdig ontwerp en de eenvoud in combinatie met de pergola maken het ontwerp uitermate geschikt voor de typologie solitaire.In combinatie met de gekozen ontwerpen voor Blok, Cam-pus en Haak, ontstaat een Hombroich-achtige constellatie van gebouwen.


77

Contouren van het toekomstige Landgoed

De Groene Kamer

VervolgopdrachtLandgoed De Groene Kamer heeft de intentie een ver-volgopdracht ter uitwerking en integratie van de ontwer-pen te verstrekken aan drie winnaars zoals geadviseerd door de jury te weten NEXT Architects , Shift Architec-ture Urbanism en Atelier Kempe Thill.

Het advies van de jury is echter niet-bindend voor de opdrachtgever. Op grond van het advies van de jury zal de opdrachtgever uiterlijk op 31 december 2012 een definitief besluit nemen over het verstrekken van vervolgopdrach-ten. De eventuele vervolgopdrachten worden verstrekt zonder verdere, voorafgaande bekendmaking en na onder-handelingen tussen opdrachtgever en ontwerper. In deze besluitvorming wordt naast het advies van de jury vanzelfsprekend ook de voortgang in de dialoog met de gemeente Tilburg alsmede het aantrekken van externe investeerders voor Landgoed De Groene Kamer door de opdrachtgever betrokken.

Communicatie en debatDe uitkomsten van de architectuurprijsvraag van Landgoed De Groene Kamer worden vanaf 2 december 2011 ingezet in een debat met de belangrijke stakeholders (gemeente Tilburg, omwonenden etc.) over de verdere vormgeving en realisatie van het landgoed. Uiteindelijk moet dit eind 2011 resulteren in een VO Stedenbouw in 2012 gevolgd door bestemmingsplantraject en een DO Stedenbouw.

VERVOLGSTAPPEN

678

Vervolgstappen

Ook worden de uitkomsten van de prijsvraag en dit jury-rapport ingezet voor de communicatie over de plannen van Landgoed De Groene Kamer in de richting van toe-komstige retailpartners en investeerders.

In samenwerking met CAST, Centrum voor Architectuur en stedenbouw in Tilburg, worden diverse activiteiten georganiseerd gericht op het debat over de uitkomsten van de prijsvraag. Deze activiteiten worden ondersteund door een “rijdende” tentoonstelling en vinden plaats in de periode vanaf 2 december 2011 tot uiterlijk 31 maart 2012.

79Vervolgstappen

Uitgave van Landgoed De Groene Kamer BV

Aert Heymlaan 9

5263 AA Vught

Contactpersonen Gerard Berkelmans en Han de Groot

Telefoon 073 - 657 90 66

Fax 073 - 657 99 34

E-mail [email protected]

Internet www.degroenekamer.nl

Deze rapportage is Han de Groot, Landgoed De Groene Kamer

verzorgd door Peter Veenstra, LOLA landscape architects

De prijsvraag en rapportage is mede mogelijk gemaakt door:

Vormgeving WVDV / Willem, Walewijn

Druk Drukkerij Palteam, Duivendrecht

Oplage 200 exemplaren

Alle (beeld) rechten voorbehouden

© november 2011 aan Landgoed De Groene Kamer BV, .FABRIC

en LOLA landscape architects en de deelnemende architecten:

Diederendirrix architecten, Eindhoven

Drost + Van Veen architecten, Rotterdam

Atelier Kempe Thill, Rotterdam

NEXT Architects, Amsterdam

Shift Architecture Urbanism, Rotterdam

COLOFON80

Colofon


Drost + Van Veen

Shift

Kempe Thill

Kempe Thill

Diederendirrix

Next Architects

Diederendirrix


Shift

Kempe Thill

Kempe Thill


DiederendirrixShift

Next Architects

Kempe Thill

Diederendirrix

Diederendirrix

ARCHIARCHIARCHITECTUURTECTUURTECTUURPRIJSVRAAGPRIJSVRAAGPRIJSVRAAGPRIJSVRAAGLANDGOEDLANDGOEDLANDGOED GROENE GROENE GROENEKAMERKAMERKAMER GROENED GROENE GROENEE GROENE

Diederendirrix


Kempe Thill

Drost + Van Veen

ARCHITECTUURPRIJSVRAAG LA

NDGOED DE GROENE KAMER

Architectuurprijsvraag Landgoed de Groene Kamer

Documents

Transcript of Architectuurprijsvraag Landgoed de Groene Kamer