JOEP MOLLINK + NATIONAAL MILITAIR MUSEUM + FONDS 21 + MARJAN VAN AUBEL + BIOSCOPEN + BESTEMMING SLOTERDIJK + FINANCIERING TRANSFORMATIES + HUISJE KUMS + VOGELTJESBUURT + GARAGELOFT + WIKIHOUSE + WOONBOOT 2014 + LILITH RONNER VAN HOOIJDONKA

RC

HIT

EC

TUU

RN

L |

2/

15

DE

WE

RE

LD V

AN

DE

AR

CH

ITE

CT

|

AR

CH

ITE

CTU

UR

.NL

2/15

01_Cover_lossepagina.indd 1 11-03-15 10:51

Zelfvoorzienende meubels

Ze zijn nog steeds aanstormend en veelbelovend, maar draaien al een tijd mee in de

creatieve wereld. De talentvolle dertigers zijn nog net geen gevestigde namen, maar dat

zit eraan te komen. Ze tonen energie, gedrevenheid, ambitie, durf en een geloof in de

toekomst. Deel 11 van een serie: ontwerper Marjan van Aubel (1985) die samen met chemici

experimenteert met materialen en komt tot energieopwekkend en duurzaam design.

62-63-64_designaubel.indd 62 11-03-15 08:34

Het is een interessante tijd vinden veel jonge ontwerpers die experimenteren met onverwachte materialen, productietechnieken en samenwerkingen. Ze hebben geen vast vooropgezet plan, weten vaak niet wat de uitkomst van het experiment is, want deze wordt mede bepaald door hoe het materiaal zich gedraagt. Zo werkt Marjan van Aubel ook vanuit haar studio in Londen. Ze gaat uit van het materiaal, of het nu foamporselein is dat uitzet in de oven of op plantenpigmenten gebaseerde zonnecellen, ze ontwerpt alledaagse gebruiksvoorwerpen waarin op onverwachte manieren design met wetenschap en technologie wordt gecombineerd. ‘Ik pas materialen en technieken op heel andere manieren toe om innovatieve producten te realiseren’, zegt ze. ‘Mijn producten maken het leven duurzamer omdat ze vaak zelfvoorzienend zijn. De gebruikers worden bewust dat ze met die producten in staat zijn zelf energie op te wekken.’ Daarom noemt Van Aubel zichzelf nadrukkelijk geen kunstenaar. Haar onderzoek leidt immers altijd tot een bruikbaar product. MateriaalinnovatiesZe gelooft heilig in samenwerken. Vooral met wetenschappers, maar ook met andere experimenterende ontwerpers en met fabrikanten. ‘Daarin schuilt de toekomst, de vernieuwing voor designers’, meent ze. ‘Wetenschappers ontwikkelen interessante dingen maar weten niet altijd

houtsnippers, het restmateriaal bij de productie van houten meubels, mixte met biohars en wat water. Samen blijken ze een onverwachte eruptieve combinatie te vormen. De materialen gaan een reactie met elkaar aan zoals een cupcake in de oven groeit tot een hoog schuimig deeg dat over de rand gulpt. Voor deze stoel gebruikt Van Aubel een open mal waar het materiaal op kan ‘groeien’. Zo wordt de vorm van de zitting bepaald door de mal en kan de achterkant van de stoel juist zijn gang gaan. Daar borrelt het materiaal als lava dat uit een vulkaan omhoog. ‘Van heel weinig materiaal kun je zo heel veel volume maken’, zegt ze.

Prijzen en expositiesDit alles gebeurde in korte tijd. Na haar afstuderen aan het Designlab van de Rietveld Academie in Amsterdam, haalde Van Aubel twee jaar geleden een masters aan de Royal College of Art in Londen, richting Design Products. Sindsdien woont en werkt ze in Londen. Ze heeft wel een idee om terug te keren naar Nederland, maar wanneer, geen idee. Ze heeft heel wat bereikt voor iemand die nog maar zo kort bezig is, exposities in het Victoria & Albert Museum, Boijmans van Beuningen en het Design Museum in London. Ook wint ze jaarlijks een eerste prijs: de DOEN/Materiaalprijs 2012, de ARC13 Stoelenaward en de Kortrijk Interieur Award 2014. En eind februari werd de Current Table genomineerd voor de prestigieuze Design of the Year Award 2015 van het Design Museum London. De tafel zal daar te zien zijn tijdens de expositie Designs of the Year 2015 van 25 maart t/m 25 augustus. Zelf reageert ze nogal laconiek. ‘Ik heb het niet zo in de gaten’. zegt ze. ‘Ik heb geen vooropgezet plan, wil gewoon door blijven gaan met experimenteren. Maar de prijzen en nominaties zijn zeker motiverend.’

1. Well Proven chairs (2012). Bij de productie van meubels blijft zeker 50% van het hout als afval achter. Van Aubel vond een manier om resthout samen met biohars te combineren tot een foam dat uitzet tijdens het verwarmen in de oven. Door kleur toe te voegen maakt ze zo allerlei kleuren stoelen op vier simpele poten van Amerikaans essenhout. De vorm van de stoel wordt deels bepaald door hoe het materiaal zich gedraagt tijdens het proces. 2. Na haar afstuderen aan het Designlab van de Rietveld Academie in Amsterdam, haalde Marjan van Aubel twee jaar geleden een masters aan de Royal College of Art in Londen, richting Design Products. Sindsdien woont en werkt ze in Londen. 3 en 4. The Energy Collection (v.a. 2012). Samen met het Michael Graetzel-lab in Zwitserland experimenteerde Van Aubel met op plantenpigmenten gebaseerde zonnecellen die ze in glazen vangt. De solarglazen halen voortdurend energie uit omgevingslicht en geven die af aan de kast waarin ze staan. Zo werkt de kast als een batterij.

2

Zelfvoorzienende meubels

3 4

hoe ze het toe moeten passen. Wij kunnen hun bevindingen wel integreren in een concreet en duurzaam product.’Zo is haar Energy Collection tot stand gekomen. Evenals de Current Table. De tafel heeft een dubbele functie: naast een esthetisch en alledaags meubelstuk is de tafel duurzaam. Samen met wetenschappers ontwikkelde Van Aubel een zogenoemde dye sensitised solar cell die is geïntegreerd in het glazen tafelblad. Gebaseerd op fotosynthese gebruikt de cel de eigenschappen van kleuren om elektriciteit op te wekken. Gekleurde cellen hebben geen direct daglicht nodig, dus functioneren ze prima met diff uus licht. Zo kun je ook ’s avonds thuis aan tafel allerlei apparaten opladen terwijl je aan het werk bent of een boek leest.De Well Proven Chair ontstond toen ze

63 ArchitectuurNLTekst Viveka van de Vliet i.s.m. Stichting Zetel Fotografie Wai Ming Ng

DESIGN

62-63-64_designaubel.indd 63 11-03-15 08:34

Ze kan nog niet leven van haar meubels. Ze blijft afhankelijk van bijvoorbeeld het Stimuleringsfonds Creatieve Industrie om onderzoek te kunnen financieren. Ze probeert wel om haar meubels makkelijker produceerbaar te krijgen en dat lukte al met een serie krukjes en stoelen voor het design- en kunstlabel Transnatural. Vooralsnog kost haar manier van werken veel tijd en geld. Zodoende vinden de kostbare unieke stoelen en tafels vooral de weg naar musea en galeries. Haar werk is opgenomen in de permanente collectie van het Vitra Design Museum in Duitsland en het MoMA in New York. Intussen experimenteert Van Aubel lustig verder. Tijdens de Salone del Mobile in Milaan presenteert ze in 2015 samen met Jolán van der Wiel nieuw werk met als thema natuurkrachten. Voor Van der Wiel is dat weer magnetisme, voor Van Aubel fotosynthese.

Groene academieOok werd de ontwerper onlangs gevraagd voor een nieuw initiatief: Strawberry Earth, de eerste Nederlandse ‘groene academie’ voor professionals uit de mode- en designindustrie. De academie koppelt succesvolle, duurzame ondernemers aan experts op het gebied van chemie en technologie op universiteiten en in het bedrijfsleven. ‘De samenwerking met het bedrijfsleven kan nog altijd veel beter’, vindt ook van Aubel. Ze is nu een plan aan het schrijven waarin ze aangeeft welk materialenonderzoek ze wil doen. ‘Dat zal wellicht iets zijn met een zijden stof die koolstofdioxide kan opslaan en om kan zetten naar zuurstof. Een onderzoek waaraan ze in Londen samenwerkt met ontwerper Julian Melchiorri. ‘Superinteressant’, zegt ze.

6

9

7 8

10

6 en 7. De lamp Moon Light (2014) is gemaakt van foamporselein, een lichtgewicht materiaal dat in de oven in volume tot 300 keer zo groot wordt. Met dit materiaal, dat ze tijdens haar afstuderen aan de Rietveld ontwikkelde, werkte Van Aubel in 2009 samen met Joris Laarman in het Europees Keramisch Werk Centrum (EKWC, nu @Sunday Morning) aan Foam China. 8 en 10. Current Table (2014): een fotovoltaïsche laag dye sensitised solar cells is opgenomen in het glazen tafelblad. Door fotosynthese gebruikt de cel de eigenschappen van kleuren om elektriciteit op te wekken. Zo kun je apparaten opladen. 9. Table 1/7 (2012) Tijdens haar opleiding aan de Royal College of Art kregen de studenten een tafel van Ikea met de opdracht er een andere tafel uit te maken. Van Aubel maakte vanwege de opschuimende eigenschappen van dit hout in combinatie met biohars maar liefst zeven tafels.

64

62-63-64_designaubel.indd 64 11-03-15 08:34