Meer duurzaamheid in Nederland

GIS geeft windenergie

De hele stad op je bureau

InperspeCtiefgeografisch denken en doen

een uitgave van Esri Nederland nr.022010

ArCGISaCtueelu i t d a g e n d e n i n s p i r e r e n d

een uitgave van Esri Nederland nr.022010

Inpe

rspe

Cti

ef

nr.0

220

10

IEdErEEn MEt

GIS AAn dE SLAG

ArCGISHÉt pLAtForM Voor

GEo-InForMAtIE

Ar

CG

ISa

Ctu

eel nr.0

22010

esri

neD

erla

nD

tHemadUUrZAAMHEId

Colofon

In Perspectief is een uitgave van Esri Nederland. Het magazine brengt actuele ontwikkelingen op het gebied van geografi sche informa-tie in Nederland. De focus ligt op praktijkvoorbeelden, trends en on-twikkelingen.

CONTACT E: redactie@in-perspectief.nl T: +31 (0)10 217 07 00I : www.in-perspectief.nl

REDACTIEHarmen van Doorn

Aan deze uitgave werkten mee:Baalbergen, Beverloo, Boertjes, Van Eck, Hermans, Van den Heuvel, Hof-stad, Van Katwijk, Koolen, Kraan, Lieverdink, Van Loenen, Meerburg, Meppelink, Möhlmann, Van der Schaaf, Van Veldhuizen, Verbeek, Verdel, Vermeij, Voogt.

ONTWERPKaren Stultiens

FOTOGRAFIELENS!Fotografi e > Marcel Krijger (tenzij anders vermeld)

VORMGEVING EN DRUKLENS! (www.lenspuntnl.nl)‘t Papierenhuys

OPLAGE4.500 exemplaren

ABONNEMENTENOrganisaties met een onderhouds-contract van Esri Nederland krijgen In Perspectief kosteloos toegestu-urd. Zonder onderhoudscontract is het ook mogelijk om In Perspectief te ontvangen. Een jaarabonnement kost 25 euro (excl. btw).

ADVERTERENEsri Nederland biedt partners en relaties de mogelijkheid zich te profi leren in In Perspectief. Vraag naar de advertentiemogelijkheden (voorwaarden, tarieven en aan-leverspecifi caties) via adverteren@in-perspectief.nl.

DISCLAIMEREsri Nederland besteedt de uiterste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in In Perspectief. Aan de verstrekte infor-matie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaart- en bee-ldmateriaal blijft eigendom van de makers. Artikelen uit In Perspectief mogen alleen openbaar worden ge-maakt na schriftelijke toestemming van Esri Nederland.

nIEUwS

6 3D-data over de ondergrond binnen-

kort vrij beschikbaar

6 Nieuwe schrijfwijze Esri

6 Brabant Water bekroond met award

7 SAG-award voor provincie Noord-Bra-

bant

7 Opleidingen mbo-GIS in de lift

10 GeoBasis en GeoBGT interessant voor

gemeenten

10 Zwolle en Apeldoorn maken strategi-

sche keuze voor Esri

oVErIG

5 Voorwoord

36 GIS geeft Energie-special

40 De hele stad op je bureau

46 ‘Networking, networking and net-

working’

GIS Voor...

12 BOUW & INFRA

ArcGIS onmisbaar in ontsluiten van

Nederlands explosievenrisico

24 ONDERWIJS

Geo Academie: voor leergierige men-

sen zonder geo-basis

28 FINANCIËLE DIENSTEN

Geo-informatie in elke gewenste vorm

32 OOV

Als de nood hoog is en data ontbreekt

GIS GEEFt EnErGIE!

14 ‘Iedereen gaat hier met GIS aan de

slag’

19 Netwerkanalyse Nederlandse scheep-

vaart

26 GIS geeft windenergie

44 Meer duurzaamheid in Nederland

opInIE

21 Kijkje terug, blik vooruit

22 De kracht van de groep

34 Staat uw klant wel centraal?

35 Met web 3.0 naar de 3e dimensie...

39 De juiste tools

47 Live geo-googlen in de openbare

ruimte

ESrI nEdErLAnd

11 Zij zetten zoden aan de dijk

18 Aanvullend Supportprogramma

vergroot bedrijfszekerheid

30 ‘Verbinden, dát is het juiste woord’

Colofon

ArcGIS Actueel is een uitgave van Esri Nederland voor gebruikers van het ArcGIS-platform.

CONTACT E: redactie@arcgisactueel.nl T: +31 (0) 10 217 07 00I : www.esri.nl

REDACTIEErnst EijkelenboomJessica JansenSabine Put Jeroen van Winden

Aan deze uitgave werkten mee:René ColijnWim LigtendagArjen PluimIrene van Winkel

COVERZwolle heeft als één van de eerste gemeenten content op ArcGIS.com geplaatst. De cover toont de loca-tie van AED’s in Zwolle. De kaart is voor iedereen toegankelijk op www.arcgis.com.

ONTWERPKaren Stultiens

VORMGEVING EN DRUKLENS! (www.lenspuntnl.nl)‘t Papierenhuys

OPLAGE4.500 exemplaren

ABONNEMENTENOrganisaties met een onder-houdscontract van Esri Nederland krijgen ArcGIS Actueel kosteloos toegestuurd. Zonder onderhouds-contract is het ook mogelijk om ArcGIS Actueel te ontvangen. Een jaarabonnement kost 25 euro (excl.btw).

DISCLAIMEREsri Nederland besteedt de uiter-ste zorg aan de betrouwbaarheid en actualiteit van de artikelen in ArcGIS Actueel. Aan de verstrekte informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Gebruikt kaart- en beeldmateriaal blijft eigendom van de makers. Artikelen uit ArcGIS Actueel mogen alleen openbaar worden gemaakt na schriftelijke toestemming van Esri Nederland.

2 COLOFON EN INHOUDSOPGAVE

3 VOORWOORD

4 NIEUWS

5 LICENTIEBEHEER VOOR ARCGIS 10

8 ONTDEK DE ARCGIS VIEWER FOR FLEX

12 STRUCTUREER WERKPROCESSEN MET

WORKFLOW MANAGER

15 BRENG 3D-DATA TOT LEVEN

18 WINNAAR MAPGALLERY 2010

20 IN DE WOLKEN MET ARCGIS.COM

23 ADD-INS VOOR ARCGIS DESKTOP 10

26 EEN GEOWEB-RAPPORTAGE IN DRIE

STAPPEN

30 GEBRUIK ARCGIS OP UW MOBIELE

TELEFOON!

31 AGENDA

08

15

20

3

De GIS Conferentie gaf mij dit jaar weer veel energie. Het blijft

heel leuk om zoveel mensen bij elkaar te hebben die allemaal

met geografie bezig zijn. De hele Nederlandse ArcGIS commu-

nity was bij elkaar. Zoals velen van jullie weten ben ik sowieso

erg actief in communities. De “ArcGIS in Nederland” community

komt op veel meer plekken dan alleen op de GIS Conferentie en

de GIS Tech bij elkaar. Zo hebben al meer dan 500 Nederlandse

ArcGIS gebruikers de “ArcGIS in Nederland” groep op LinkedIn

gevonden. In deze groep delen en bediscussiëren we ArcGIS

nieuws met elkaar. In de cloud wennen we steeds meer aan deze

manier van samenwerken.

Als internationale GIS community zouden we veel meer met

elkaar kunnen doen. We kunnen als GIS community zorgen voor

een betere wereldwijd te gebruiken kaart. Het zou mooi zijn als

we naast luchtfoto’s en stratenkaarten over een wereldwijde

topografische kaart kunnen beschikken. Aan de Nederlandse

GIS community de uitdaging om voor Nederland deze door

iedereen te gebruiken kaart op te bouwen. Ik hoop dat jullie

hiervoor dezelfde energie hebben gekregen als ik.

Het zou fantastisch zijn als ik tijdens de GIS Conferentie volgend

jaar een Global Topographic Community Basemap kan laten zien

waarin wij als Nederlandse GIS community trots op kunnen zijn!

Jeroen van Winden

manager technology development

Esri Nederland

jvanwinden@esri.nl

Voorwoord

nieuws

AGGN-gebruikersmiddag

ArcGIS 10 opleidingen

ArcGIS.com

Op 16 november 2010 staat de komende AGGN-

gebruikersmiddag gepland vanaf 12 uur. Deze middag

heeft als thema “3D GIS”. De gekozen locatie ligt op

een steenworp afstand van station Utrecht Centraal, bij

advies- en ingenieursbureau Movares. Het belooft een

interessante middag te worden met veel informatie over

het huidige gebruik van drie dimensies in ArcGIS, inter-

actieve presentaties en het tonen van 3D-visualisaties.

Uiteraard is er daarnaast volop gelegenheid om kennis

te maken en informeel ervaringen te delen met andere

ArcGIS gebruikers. Meer informatie op de LinkedIn

groep “AGGN” en aanmelden voor de middag kan via

www.aggn.nl.

Esri Nederland is er deze zomer lekker tegenaan gegaan,

onze docenten hebben inmiddels heel veel opleidings-

materiaal aangepast naar ArcGIS 10. De trainingen op

basis van het nieuwe materiaal zijn interactiever en

bieden vaak meer gelegenheid om te oefenen. Nieuw is

daarnaast dat Introductie ArcGIS Server binnenkort ook

in het Nederlands is te volgen.

Uiteraard blijft het ook nog enige tijd mogelijk om oplei-

dingen met ArcGIS 9 te volgen. Heeft u daar behoef-

te aan, laat het ons tijdens de intake weten: wij doen

dan uiteraard ons best om aan deze wens tegemoet te

komen. Kijk op esri.nl/opleidingen voor alle beschikbare

opleidingen en schrijf u snel in!

Op ArcGIS.com is een groep aangemaakt, speciaal voor

Nederlandse gebruikers. Via de groep “ArcGIS in Neder-

land” kunnen Nederlandse data en services eenvoudig

gedeeld worden. Ook publieke webapplicaties (bijvoor-

beeld op basis van de ArcGIS Viewer for Flex) of leuke

widgets kunnen hier gedeeld worden. Meld u aan en

‘start sharing’!

4

desktop

Esri heeft er voor gekozen de ontwikkelingen

op het gebied van licensing van FlexNET

Publisher License Manager te volgen. Dit

betekent onder andere dat de licentie-

informatie welke voorheen als tekst werd

opgeslagen in ‘.lic’-bestanden, nu wordt

weggeschreven in ‘trusted storage’-bestan-

den. Deze bestanden zijn niet meer te vinden

in de bekende locaties en zijn ook niet meer

leesbaar. Hoewel dit een nadeel lijkt voor

het oplossen van problemen met verkeerde

combinaties van hardware key en license file

of het beheren van een license server, komt

het voort uit een andere vernieuwing van

de ArcGIS-licenties; het verdwijnen van de

hardware key.

Halverwege de levensloop van ArcGIS 9 werd

het mogelijk om de Concurrent Use software

te gebruiken zonder hardware key. Er kon

gebruik gemaakt worden van de in het systeem

aanwezige netwerkkaart als vervanger van

de hardware key. Er diende dan een licentie

te worden aangemaakt gekoppeld aan het

MAC-adres van de netwerkkaart, in plaats van

gekoppeld aan het nummer van een hardware

key. ArcGIS 10 brengt een uitbreiding van deze

mogelijkheid door het hele systeem te gaan

gebruiken als hardware key. Bij het autorise-

ren, waar hieronder op zal worden ingegaan,

worden verschillende componenten van

het systeem gebruikt om een unieke sleutel

te maken voor dat systeem, waardoor het

systeem fungeert als hardware key.

Het autoriseren zorgt ervoor dat de eerder

genoemde sleutel wordt doorgestuurd naar

Esri en wordt gebruikt om een license file aan

te maken, die wordt teruggestuurd naar het

systeem. Dit alles gebeurt in een wizard via

het internet. Is het te autoriseren systeem

niet aangesloten op het internet, dan bestaat

er ook een offline autorisatiemethode.

Hierbij wordt de sleutel eerst even overgezet

naar een systeem die wel een internetverbin-

ding heeft en wordt de resulterende license

file weer teruggezet naar het te autoriseren

systeem.

Omdat nu het hele systeem optreedt als

hardware key, is het wel belangrijk om licen-

tie en machine weer te ontkoppelen als de

software verplaatst wordt, bijvoorbeeld

bij het in gebruik nemen van een nieuw

systeem. Dit ‘de-autoriseren’ kan eigenlijk op

dezelfde wijze gebeuren als het autoriseren,

maar dient niet vergeten te worden, aange-

zien dit alleen op het geautoriseerde systeem

kan gebeuren.

Licentiebeheer voorArcGIS 10

Naast alle veranderingen en nieuwe functionaliteit in ArcGIS 10, is er ook nieuws op het front

van licentiebeheer voor ArcGIS Desktop. Dit betreft wijzigingen om het licentiebeheer te stroom-

lijnen, verduidelijken en in veel gevallen te vergemakkelijken, maar kent ook een aantal punten

om eens goed over na te denken. Kortom, wat zijn nu de belangrijkste wijzigingen en hoe kan

hier goed gebruik van gemaakt worden?

De mogelijkheid tot het autoriseren en de-autoriseren van de

software.

platform

5

SINGLE USE

De eerder genoemde wijzigingen zijn van

toepassing op zowel Single Use als Concur-

rent Use. Het verdwijnen van de hardware

key zal vooral veel laptopgebruikers gelukkig

maken. Hiernaast is er nog een punt waarop

Single Use licensing is veranderd. Sinds enige

tijd is het mogelijk om, naast ArcView, ook

ArcEditor in Single Use variant te verkrijgen.

ArcGIS 10 brengt dit weer een stap verder

door ook te kunnen beschikken over Single

Use ArcInfo.

CONCURRENT USE

Eén van de meest gestelde vragen over de

mogelijkheden van de License Manager is

de vraag of ‘borrowing’ ondersteund wordt.

Met de introductie van ArcGIS 10 heeft Esri

deze functionaliteit geactiveerd voor de

ArcGIS License Manager. Borrowing is het

gebruiken van een Concurrent Use licentie

zonder verbinding met de License Manager.

Op deze manier is het mogelijk om een

licentie een paar dagen mee te nemen voor

bijvoorbeeld veldwerk. Zodra een licentie via

borrowing wordt geleend door een machi-

ne met ArcGIS, wordt deze uit de voorraad

licenties van de license server gehaald. De

machine met de geleende licentie kan de

licentie, zodra deze niet meer nodig is, weer

teruggeven aan de license server. Als dit niet

wordt gedaan, wordt de licentie automatisch

teruggezet na een in de License Manager

opgegeven aantal dagen. De machine dient

vervolgens weer een licentie te verkrijgen via

verbinding met de license server.

Op de license server kan gekeken worden

welke licenties tot wanneer zijn geleend. Dit

kan gedaan worden in de geheel vernieuwde

beheerapplicatie voor de License Manager,

de ArcGIS License Server Administrator.

Nu de licentie-informatie niet meer wordt

weggeschreven in de bekende ‘.lic’-bestan-

den, zullen de wijzigingen die sommigen

erin hebben doorgevoerd ergens anders

beheerd moeten worden. Een voorbeeld van

een dergelijke wijziging is het vastleggen

van de poorten waar de License Manager

over communiceert met de clients. Dit kan in

ArcGIS 10 in het bestand ‘service.txt’ vastge-

legd worden, die te vinden is in de installa-

tiefolder van de License Manager. Voor meer

informatie over aanpassingen aan de License

Manager kan gekeken worden in de License

Manager Reference Guide, te vinden via het

start-menu van Windows onder ArcGIS >

License Manager.

De License Manager van ArcGIS 10 biedt

daarnaast ook de mogelijkheid voor ArcGIS 9

clients om een licentie op te vragen. Mocht

Keuze uit de verschillende ArcGIS Desktop applicaties.

License borrowing instellingen.

platform

6

de overstap van ArcGIS 9 naar ArcGIS 10 nu te groot

zijn om dit in één keer te doen, kan in ieder geval de

License Manager direct al vervangen worden. Denk

er hierbij wel aan dat bij ArcGIS 10 geen extra licen-

tie meer vereist is om Bing Maps te gebruiken en deze

dus ook niet standaard aanwezig zal zijn. Als ArcGIS 9

clients toch Bing Maps willen gebruiken, kan de License

Manager worden uitgebreid met een licentie hiervoor.

Kijk voor de werkwijze op http://support.esri.com en

zoek naar artikel 38096.

KORTOM

Het licentiebeheer voor ArcGIS is met de introductie van

ArcGIS 10 flink aangepast, verbeterd en gestroomlijnd,

waardoor er meer invloed uitgeoefend kan worden op

het licentiebeheer en nagedacht kan worden over een

andere, effectievere inzet van de beschikbare licenties.

Lees voor meer ideeën ook eens het artikel “ArcGIS 10

Licensing Concepts and Strategies”, te vinden op het

ArcGIS Resource Center.

AUTEUR: Arjen Pluim

E-MAIL: apluim@esri.nl

desktop

De ArcGIS License Server Administrator.

desktop

7

ontdek deArcGIS Viewer for FlexServer

De interface van de ArcGIS Viewer for Flex.

De ArcGIS Viewer for Flex wordt geleverd als

een kant-en-klare viewer. Daarnaast wordt

de broncode meegeleverd, zodat met Adobe

FlashBuilder 4 de applicatie volledig aange-

past kan worden naar de wensen van de

gebruiker. Tevens kan er nieuwe functionali-

teit worden bijgebouwd.

WIDGETS

De ArcGIS Viewer for Flex heeft widgets die

de nieuwe functionaliteit van ArcGIS Server 10

ondersteunen, zoals editing en tijd. Daarnaast

is de interface ten opzichte van de vorige

versie aangepast. De widgets zijn nu benader-

baar vanaf één centrale balk bovenaan de

viewer.

De ArcGIS Viewer for Flex is configureerbaar

door middel van een aantal XML-bestanden.

In het hoofdconfiguratiebestand ‘config.xml’

wordt eerst gedefinieerd welke basemaps

en operationele lagen er beschikbaar zijn.

Er kunnen meerdere basemaps gedefinieerd

worden. De gebruiker kan in de applicatie

wisselen tussen de verschillende basemaps.

Slechts één basemap kan tegelijk aanstaan.

Operationale lagen zijn mapservices die over

de basemap worden getekend. Er kunnen

meerdere operationale lagen beschikbaar

zijn. Een operationele laag kan uit meerdere

layers bestaan, namelijk de layers die gedefi-

nieerd zijn in de MXD.

De ArcGIS Viewer for Flex is een nieuwe, eenvoudig te configureren applicatie. Het is de opvolger

van de populaire Sample Flex Viewer. Deze Sample Flex Viewer was een voorbeeldapplicatie die

tot nu toe meer dan 27.000 keer gedownload is. Ontdek in dit artikel de mogelijkheden van de

veelzijdige ArcGIS Viewer for Flex.

8

In het tweede deel van config.xml wordt

gedefinieerd welke widgets er beschikbaar

zijn voor de gebruiker in de applicatie. Iedere

widget heeft zijn eigen specifieke functionali-

teit. Zo is er een widget om te kunnen printen

en één om te kunnen muteren. Hier volgt een

overzicht van de beschikbare widgets.

BOOKMARK WIDGET

Met de Bookmark Widget kunnen voorgede-

finieerde gebieden worden opgeslagen. De

gebruiker kan eenvoudig naar deze gebieden

gaan door erop te klikken. Deze widget biedt

de gebruiker ook de mogelijkheid om zelf

nieuwe bookmarks toe te voegen.

LAyER LIST WIDGET

Met de Layer List Widget kunnen de mapservi-

ces die toegevoegd zijn aan de applicatie door

een gebruiker aan- of uitgezet worden. Ook

van de individuele lagen binnen een mapser-

vice kan de zichtbaarheid worden aangepast.

In het configuratiebestand van deze widget

is in te stellen welke mapservices wel en niet

voorkomen in de Layer List. Dit kan handig zijn

als u wilt dat een mapservice altijd getoond

moet worden en door de gebruiker niet aan-

of uitgezet mag worden.

SEARCH WIDGET

De Search Widget is één van de belangrijk-

ste widgets binnen de applicatie. De widget

biedt de gebruiker de mogelijk om zowel

grafisch als administratief te zoeken in de

applicatie. Een gebruiker kan een lijn of een

polygoon tekenen, waarna bijvoorbeeld alle

Het hoofdconfiguratiebestand config.xml.

De Layer List Widget.

9

Server

percelen die doorkruist worden door dit

object geselecteerd worden.

EDIT WIDGET

De Edit Widget maakt gebruik van de nieuwe

Feature Service in ArcGIS Server 10. Deze

Feature Service kan in zowel de JavaScript,

Flex als Silverlight API gebruikt worden om

edit-functionaliteit aan de webapplicatie toe

te voegen. Met deze widget kunnen er nieuwe

objecten (punten, lijnen of vlakken) worden

toegevoegd of bestaande objecten worden

gewijzigd. De Edit Widget maakt gebruik van

de Feature Template, zoals deze gedefinieerd

is in de mapservice. In een Feature Template

wordt het gedrag van de objecten gedefini-

eerd, zoals classificaties en attribuutwaarden

(domeinwaarden).

PRINT WIDGET

De Print Widget maakt het mogelijk om het

huidige kaartbeeld te printen, inclusief een

titel en subtitel.

TIME SLIDER WIDGET

De Time Slider Widget maakt gebruik van de

nieuwe functionaliteit van ArcGIS 10 om lagen

te voorzien van een tijdscomponent. Als een

laag ‘time-enabled’ is in ArcMap en de bijbe-

horende MXD / MSD gepubliceerd wordt als

een service, dan kan met de Time Slider Widget

een animatie van de betreffende laag geacti-

veerd worden in de ArcGIS Viewer for Flex.

DATA ExTRACT WIDGET

Met de Data Extract Widget kan een gebrui-

ker een gebied selecteren op de kaart, waarna

data geclipt en in een specifiek formaat

opgeslagen kan worden. De gebruiker kan

deze data vervolgens downloaden en in

bijvoorbeeld ArcMap weer gebruiken. Voor

deze widget is een geoprocessing-service op

de server noodzakelijk.

RESOURCES

Meer informatie over de ArcGIS Viewer for

Flex is te vinden op het ArcGIS Resource

De Edit Widget.

10

Center. Er is een speciaal gedeelte ingericht

specifiek voor deze viewer: http://help.arcgis.

com/en/webapps/flexviewer. Hier kan de

viewer gedownload worden, zodat deze op

een eigen server geïnstalleerd en geconfigu-

reerd kan worden. Daarnaast is hier informatie

te vinden over de structuur van de viewer en

hoe de verschillende widgets geconfigureerd

kunnen worden. Ten slotte is ook de source

code van de viewer hier te downloaden. Bij

de source code wordt documentatie meege-

leverd, waarmee de huidige widgets aange-

past en nieuwe widgets ontwikkeld kunnen

worden. Op het forum kunnen beheerders en

ontwikkelaars informatie met elkaar uitwis-

selen.

LIVE DEMO

Bent u enthousiast geworden en wilt u de

ArcGIS Viewer for Flex zelf uitproberen? Kijk

dan op de ArcGIS 10 demo server van Esri

Nederland. Daar draait de ArcGIS Viewer for

Flex met Nederlandse data:

http://edemo.esri.nl/flexviewer/.

CONCLUSIE

De ArcGIS Viewer for Flex is een eenvoudig

configureerbare webviewer, waarmee snel

een aantrekkelijke en gebruiksvriendelijke

webapplicatie voor zowel intra- als internet

gemaakt kan worden. Alle nieuwe functio-

naliteit van ArcGIS Server 10, zoals editing en

tijd, wordt ondersteund.

Ik moedig iedereen aan om zelf een webap-

plicatie te configureren met de ArcGIS Viewer

for Flex en, indien deze extern benaderbaar is,

om deze toe te voegen aan de groep ‘ArcGIS

in Nederland’ op ArcGIS.com, zodat iedereen

hiervan kan genieten! Flex ontwikkelaars

daag ik uit om leuke widgets te maken die

door andere gebruikers van de ArcGIS Viewer

for Flex gebruikt kunnen worden.

AUTEUR: Ernst Eijkelenboom

E-MAIL: eeijkelenboom@esri.nl

De Time Slider Widget.

11

Structureer werkprocessen met workflow Manager

12

desktop

BEHEREN VAN WERKPROCESSEN

De Workflow Manager kan de werkproces-

sen in een bedrijf organiseren. Een werkpro-

ces in de Workflow Manager bestaat uit een

workflow, die een collectie van taken bevat.

Een workflow kan verschillende soorten

GIS-taken bevatten: het wijzigen van data,

een kaart aanmaken, datakwaliteit contro-

leren of een geoprocessing-script uitvoe-

ren. Ook andere taken kunnen toegevoegd

worden aan de workflow, zoals administra-

tieve taken en handelingen die in andere

softwarepakketten uitgevoerd worden.

Voor verhoogde flexibiliteit kunnen taken

ook gecombineerd worden met andere

werkprocessen. Zo is het mogelijk om binnen

een workflow een subworkflow op te starten,

waarvan alle taken eerst afgerond moeten

zijn voordat men verder kan gaan met de

huidige workflow.

Bij elke taak kan aangegeven worden welke

gebruikers deze taak uit moeten voeren. Dit

kunnen personen of groepen zijn.

ArcGIS wordt steeds meer onderdeel van de bedrijfswerkprocessen. Het wordt ook door grotere

groepen gebruikers aangewend, die niet altijd evenveel ervaring met GIS hebben. Workflow

Manager (voorheen Job Tracking Extension) helpt om werkprocessen met GIS-componenten te

organiseren, standaardiseren en documenteren. Met de Task Assistant Manager kunnen ook

medewerkers met nauwelijks GIS-ervaring snel ingezet worden in GIS-werkprocessen.

ArcGIS Workflow Manager.

13

ontwikkelen

TASK ASSISTANT MANAGER

Collega’s met weinig GIS-ervaring kunnen

ook meedraaien in de werkprocessen.

Hiervoor kan de Task Assistant Manager

binnen ArcMap gebruikt worden. Met de

Task Assistant Manager kan men instructies

maken, die de gebruiker op eenvoudige en

gestandaardiseerde wijze stap voor stap

door een taak heen loodsen. Een voorbeeld

daarvan is het inrichten van een workflow

waarmee percelen gewijzigd kunnen worden.

Diverse handelingen, zoals het aanzetten van

lagen, het openen van attribuuttabellen en

het starten van tools worden overgenomen

door de Task Assistant Manager, zodat de

gebruiker zich alleen hoeft te richten op het

wijzigen van percelen.

DATA MANAGEMENT

Eén van de sterke punten van Workflow

Manager is het regelen van toegang tot

de juiste data. Hiervoor worden ArcMap-

templates opgenomen in de Workflow

Manager. Wanneer een taak wordt gestart,

opent ArcMap een template die specifiek

voor die taak is aangemaakt, met de juiste

data en extent. Het inloggen in de database,

selecteren van de juiste versie, reconcilen

en posten wordt allemaal geregeld door de

Workflow Manager.

NOTIFICATIES EN VERSLAGLEGGING

De Workflow Manager legt een schat aan

metadata vast. Bij elke taak kan informa-

tie toegevoegd worden, zoals bijvoorbeeld

projectgegevens, aantekeningen en bijla-

gen. Verder kunnen automatisch e-mails

Een voorbeeld van een workflow met verschillen-

de soorten taken.

Task Assistant Manager:

een sample workflow voor het wijzigen

van percelen.

desktop

gegenereerd worden door de applicatie

bij bepaalde gebeurtenissen, bijvoorbeeld

wanneer een nieuw werkproces wordt aange-

maakt of afgerond. Het is ook mogelijk om

‘spatial notifications’ te versturen. Deze

worden verstuurd als er in een bepaald gebied

of in een bepaalde featureclass wijzigingen

doorgevoerd worden.

Ook wordt de hele geschiedenis van het

werkproces opgeslagen. Voor managers is het

daarmee mogelijk om diverse rapportages op

te stellen, om deze informatie inzichtelijk te

maken.

WORKFLOWS MET ARCGIS SERVER

De Workflow Manager voor ArcGIS Server is

niet alleen flexibel, maar ook mobiel: het is

mogelijk om de werkprocessen en functio-

naliteit via een eenvoudige webapplicatie

vanaf de desktop of in het veld te benaderen.

Hierdoor kunnen werkprocessen nog breder

ingezet worden in de organisatie.

EENVOUDIG EN OVERzICHTELIJK

De Workflow Manager vergemakkelijkt de

integratie van GIS-taken met andere taken

in het werkproces. Het definiëren, organi-

seren en standaardiseren van taken binnen

het werkproces wordt een stuk eenvoudiger

en overzichtelijker. Ook het managen van

gebruikers en data wordt door de Workflow

Manager voor een groot deel uit handen

genomen. Ten slotte kan de voortgang van

projecten bewaakt worden door de diverse

rapportagemogelijkheden.

AUTEUR: Irene van Winkel

E-MAIL: ivwinkel@esri.nl

Het rapporteren en bewaken

van de voortgang van projecten.

14

3D-PRINTERS

Onder de “gewone” printers bestaan verschillende

soorten, zoals inkjetprinters en laserprinters. Bij 3D-

printers is dat niet anders. De ene printtechniek is

geschikt om functionele prototypes te maken, de ander

is weer meer geschikt om gebouwen, terreinmodellen

of stadsontwikkeling op schaal te maken. Het printma-

teriaal kan variëren van composiet en kunststof tot zelfs

metaal. Afhankelijk van de materiaalkeuze is het ook

mogelijk om full-color te printen.

Van de momenteel 34 producenten van 3D-printtechnolo-

gie zijn er, volgens een onderzoek van Wohlers Associates,

twee hoofdspelers. Dit zijn Stratasys en Z Corporation. Deze

gebruiken verschillende technologieën om te printen.

Stratasys gebruikt FDM-techniek (Fusion Deposition

Modeling), waarbij kunststof vanuit een dunne draad

“gesmolten” wordt en de modellen laag voor laag

opgebouwd worden. Z Corporation gebruikt voor het

opbouwen van de lagen een zeer fijn poeder en een

bindmiddel. Op dit moment is Z Corporation de enige

leverancier van 3D-printers die full-color kunnen printen.

De gebruikte techniek van Z Corporation is uitermate

geschikt om bijvoorbeeld gebouwen met textures te

printen. Ook hoogtemodellen of geologische modellen

kunnen op deze manier in kleur worden geprint. Het

Nederlandse bedrijf cad2reality – van oorsprong gericht

op de CAD-wereld – beschikt zelf over een ZPrinter 650

Color van Z Corporation.

Breng 3d-data tot leven toepassing

3D-print van Kop van Zuid, Rotterdam.

Een beeld zegt meer dan duizend woorden. Deze uitspraak geldt zeker ook voor geografische informatie. Nu kan

2D-data doorgaans goed weergegeven worden in de vorm van een kaart, maar hoe werkt dat voor 3D-data? De

vaak al complexe informatie samenvatten in een 2D-vlak is geen makkelijke opgave. Gelukkig maken 3D-printers het

tegenwoordig mogelijk om een 3D-model ook echt in 3D te printen. In samenwerking met cad2reality is getest hoe

modellen vanuit ArcGIS zo goed mogelijk kunnen worden geprint. In dit artikel leest u meer over 3D-printtechnologie

en hoe een 3D-model vanuit ArcGIS in een aantal stappen tot leven kan worden gewekt.

15

BRONMODEL

Ook het spreekwoord “een goed begin is het halve

werk” is van toepassing op 3D-printen. Hoe beter het

model in ArcGIS in elkaar zit, des te makkelijker en

sneller is het model naar de 3D-printer te sturen. Een

bestand dat geprint kan worden door een 3D-printer

moet uit driehoeken bestaan, een zogenaamde mesh.

Alle driehoeken moeten netjes op elkaar aansluiten en

een normaalvector bepaalt wat de binnen- en buiten-

kant is van een model. Vlakken (verzamelingen van

driehoeken) kunnen vervolgens een kleur meekrijgen of

er kan een texture aan worden gekoppeld.

CONTROLE

Voordat 3D-modellen geprint worden is het aan te

raden om ze te controleren. Zo kan het bijvoorbeeld

voor komen dat er iets fout is gegaan met de normaal-

vectoren of dat bepaalde onderdelen niet goed aanslui-

ten. Ook kan het zijn dat sommige onderdelen te dun

zijn om te kunnen printen, denk hierbij bijvoorbeeld

aan hele dunne gevelelementen. Bij de printers van

Z Corporation wordt hiervoor de software Z Edit Pro

meegeleverd om modellen te controleren en kleine

aanpassingen uit te voeren. Daarnaast wordt veelal

gebruik gemaakt van de speciale prototyping software

Magics van Materialise om problemen in modellen op te

lossen, zoals het opvullen van gaten, het laten aanslui-

ten van alle vlakken en het repareren van verkeerde

normaalvectoren.

ExPORTFORMATEN

Door gebruik te maken van de Data Interoperability

extensie, kan vanuit ArcGIS naar een groot aantal forma-

ten worden weggeschreven. Lang niet alle formaten

zijn geschikt voor 3D-printers. Daarnaast kunnen niet

alle formaten bijvoorbeeld textures bevatten. Geschikte

formaten om vanuit ArcGIS 3D-modellen te printen zijn

OBJ (Wavefront Technologies) en 3ds (Autodesk). Beide

toepassing

Een complete Virtual City kan in 3D worden geprint.

16

formaten kunnen snel en eenvoudig worden ingelezen

in de controle-software van de 3D printer en bevatten

na de conversie vrijwel geen fouten. Ook ondersteunen

zowel OBJ als 3ds textures, zodat modellen een realis-

tisch uiterlijk kunnen krijgen.

PRINTPROCES

Zodra een model gecontroleerd is kan het naar de printer

gestuurd worden. De printer van Z Corporation heeft een

bepaald printvolume (lengte x breedte x hoogte), dat

voor een printopdracht gevuld wordt met een speciaal

soort composietpoeder. Tijdens het printen wordt in

laagjes van ongeveer ééntiende millimeter het model

opgebouwd. Bij iedere laag wordt op bepaalde plekken,

afhankelijk van het model, in full-color geprint. De

printer beschikt over een vijftal cartridges met gekleurd

bindmiddel: cyaan, magenta, geel, zwart en transpa-

rant. Door het bindmiddel kleeft de poeder op de juiste

plekken aan elkaar en krijgt het tevens de gewenste

kleur. Wat aan het einde overblijft is een “grabbelton”

vol met poeder en geprinte modellen.

Er kunnen meerdere modellen tegelijk geprint worden

wat zorgt voor besparing van zowel tijd als kosten.

Printers van Z Corporation kunnen ongebruikt poeder

weer hergebruiken, wat naast kostenbesparing ook

weinig afvalmateriaal genereert.

Nadat het overtollige poeder verwijderd is, wordt het

model schoongeblazen. Vervolgens kan, afhankelijk van

de toepassing van het model, nog nabewerking plaats-

vinden door bijvoorbeeld een coating van lijm, was of

epoxy aan te brengen voor meer stevigheid, duurzaam-

heid, en / of glans.

VOORUITzICHT

3D-printen is (nog) niet zo eenvoudig als het bedienen

van een 2D-printer. Door het woord ‘printen’ wordt

echter gesuggereerd dat het een kwestie is van op een

knopje drukken. Het kost tijd om het printmateriaal in

de printer voor te bereiden en vaak moet het eindpro-

duct ook nog nabewerkt worden. Bovendien kan niet

zomaar ieder 3D-model standaard geprint worden. Toch

is het wel een zeer snel en, in vergelijking tot traditio-

nele maquettebouw, eenvoudig proces om een tastbaar

model te maken. De verwachting is dan ook dat in de

komende jaren de vraag naar 3D-printers sterk zal

toenemen en dat de techniek nog flink door zal ontwik-

kelen.

AUTEURS: Sabine Put en Richard Zethof

E-MAIL: sput@esri.nl en richard@cad2reality.nl

3D-print van Hotel New York in Rotterdam.

17

MINUTEN

TEMPOGRAFISCHE KAART

Deze kaart geeft een indruk van hoeNederland wordt BELEEFD,

omdat het de REISTIJDEN laat zien inplaats van de afstanden.

In oranje de DALUREN en in rood deOCHTENDSPITS naar Utrecht.

De reis vanuit groningen duurt in deochtendspits 30 MINUTEN langer dandaarbuiten.

Deze kaart is gemaakt met behulp van'SPATIAL ADJUSTMENT' waarbij degrens van Nederland is verplaatst naar de goede reistijdcirkel.

Door de ‘RUBBERSHEET’ methode te gebruiken wordt Nederland VERVORMD tot een tempografische kaart.

versie: ArcGIS 9.3Mijke Romkema, adviseur Geografische Toepassingen

www.goudappel.nl

BKF/CPX004/tempogra�sche kaart

winnaar juryprijs 2010

HET JURyRAPPORT

De tempografische kaart is

een echte eyecatcher, aldus

de jury. Doordat de kaart

centraal staat en de tekst

onderdanig aanwezig is

komt de krachtige en duide-

lijke boodschap goed uit de

verf. Volgens de jury is het

kleurgebruik gedurfd, maar

blijft de kaart in balans.

Vernieuwend vond de jury

dat het element tijd was

gebruikt.

GEBRUIKTE SOFTWARE

ArcGIS 9.3

MAKER VAN DE KAART

Mijke Romkema,

Goudappel Coffeng

Mapgallery

18

MINUTEN

TEMPOGRAFISCHE KAART

Deze kaart geeft een indruk van hoeNederland wordt BELEEFD,

omdat het de REISTIJDEN laat zien inplaats van de afstanden.

In oranje de DALUREN en in rood deOCHTENDSPITS naar Utrecht.

De reis vanuit groningen duurt in deochtendspits 30 MINUTEN langer dandaarbuiten.

Deze kaart is gemaakt met behulp van'SPATIAL ADJUSTMENT' waarbij degrens van Nederland is verplaatst naar de goede reistijdcirkel.

Door de ‘RUBBERSHEET’ methode te gebruiken wordt Nederland VERVORMD tot een tempografische kaart.

versie: ArcGIS 9.3Mijke Romkema, adviseur Geografische Toepassingen

www.goudappel.nl

BKF/CPX004/tempogra�sche kaart

winnaar juryprijs 2010

Door je aan te melden op ArcGIS.com krijg je

een eigen plek om je GIS-content op te slaan.

Hiervoor is 2 GB aan ruimte beschikbaar. Je

krijgt hiermee als het ware een stukje cloud

tot je beschikking. In ArcMap kun je data in

de vorm van Layer Packages en Map Packages

uploaden. In een package wordt de data met

bijbehorende symbologie ingepakt. Je kunt

verwijzingen naar mapservices, featureser-

vices, kaarten (combinaties van services) en

web- of mobiele applicaties vastleggen.

NIEUWE VIEWERS

Met de introductie van ArcGIS.com worden

ook twee nieuwe viewers geïntroduceerd. In

deze viewers kunnen gebruikers basiskaar-

ten, mapservices en featureservices combi-

neren tot een kaart. Deze kaart kan bewaard

worden op ArcGIS.com in ‘My Content’. De

ArcGIS.com viewer biedt basisfunctionaliteit

zoals het toevoegen van data, het aanpassen

van eigenschappen van lagen, bevraging en

eenvoudige editing. ArcGIS Explorer Online

online

In de wolken metArcGIS.com

De wereld om ons heen is aan het veranderen. Steeds vaker wordt het web gebruikt om informa-

tie te vinden en uit te wisselen. Voor het publiceren, vinden en gebruiken van video is er bijvoor-

beeld youTube. Voor het delen van foto’s is er Flickr. Nieuws wordt steeds meer gedeeld omdat

het simpelweg makkelijker wordt om dit te doen. Sta je er toevallig bovenop dan is het maken en

uploaden van een foto of een filmpje met je smartphone zo gedaan. Anderen bekijken deze infor-

matie vanuit hun favoriete plek en delen het vervolgens weer. Professioneel en niet-professioneel

gaat hier steeds meer door elkaar lopen. Het is dan ook niet meer dan logisch dat ook geografische

informatie op deze manier gedeeld moet kunnen worden. De plek om dat te doen is ArcGIS.com.

Homepage ArcGIS.com.

20

is een meer geavanceerde viewer waar onder

andere ook redlining en het maken van een

presentatie mogelijk is.

Content van ArcGIS.com is natuurlijk niet

alleen in deze twee nieuwe viewers te bekij-

ken. Iedereen moet er vanaf zijn eigen

omgeving gebruik van kunnen maken.

ArcGIS gebruikers kunnen de content gebrui-

ken in hun eigen desktop- en serveromge-

ving. Mobiele gebruikers kunnen de content

gebruiken op een smartphone.

DELEN

De kracht van ArcGIS.com ligt niet in de

mogelijkheid om content op te slaan op

het web. De kracht van ArcGIS.com zit

hem in het delen van de informatie met

anderen. Je kunt je content gericht delen

met individuen, in groepen of met ieder-

een. Je kunt je eigen kaarten en services

combineren met kaarten en services van

anderen en deze combinaties vervolgens

ook weer delen. Buiten de ArcGIS.com

community kunnen kaarten gedeeld worden

via bijvoorbeeld Twitter. Iedereen die de

tweet ontvangt klikt op een korte URL en

opent de kaart in de ArcGIS.com viewer.

Een andere manier van delen is het ‘embed-

den’ van een kaart. Iedere publiek gedeelde

kaart op ArcGIS.com kan op een heel eenvou-

dige manier opgenomen worden in een

webpagina door een stukje HTML-code te

kopiëren vanaf ArcGIS.com en deze vervol-

gens te plakken in de webpagina.

ArcGIS.com is bedoeld om content te delen

met anderen. Zo kan het zijn dat je op persoon-

lijke basis geografie met anderen wilt delen.

Dit kunnen bijvoorbeeld wandelroutes zijn

die je graag loopt of plaatsen waar je graag

over vertelt. Veel meer content is aanwezig

in professionele omgevingen. Organisaties

die GIS gebruiken hebben heel veel geogra-

fische informatie die zeer geschikt is om met

anderen te delen. Gemeenten hebben bijvoor-

beeld informatie over voorzieningen, omlei-

dingen, evenementen en bestemmingsplan-

nen. De rijksoverheid heeft informatie over

wegwerkzaamheden, waterstanden, zwem-

waterkwaliteit en dierziekten. Door deze

informatie te delen op ArcGIS.com kan ieder-

een de informatie op maat gebruiken in een

eigen GIS Viewer, in eigen kaarten en zelfs in

een dynamische kaart op een website.

COMMUNITy BASEMAPS

Om geografische informatie goed te presen-

teren zijn basiskaarten nodig. Basiskaarten

zijn referentiekaarten waar de eigenlijke

informatie bovenop wordt geprojecteerd.

Een basiskaart kan bijvoorbeeld een wegen-

kaart, een luchtfoto of een topografische

kaart zijn. Het is niet handig als iedereen zijn

eigen basiskaarten moet beheren, opmaken

en delen met anderen. Binnen ArcGIS.com

worden daarom basiskaarten (basemaps) als

service aangeboden om onder eigen content

en content van anderen te gebruiken. Een

gebruiker of aanbieder van content kan in

ArcGIS.com kiezen uit verschillende basis-

kaarten. Zo zijn er bijvoorbeeld voor wegen

drie opties beschikbaar: Bing Maps Road,

Streets en OpenStreetMap. De gebruiker kan

zelf kiezen op basis van smaak, dekking en

benodigde kwaliteit.

De basiskaarten die nu aangeboden worden

zijn waarschijnlijk goed bruikbaar. Echter,

21

online

Drie verschillende basemaps: Bing Maps Road, Streets en OpenStreetMap.

22

het blijkt dat er ook behoefte is aan andere

soorten basiskaarten. Het kan zijn dat er

behoefte is aan het aanpassen van een

bestaande basiskaart of zelfs aan een geheel

andere kaart. Zo is in de olie- en gasindustrie

wellicht een heel andere basiskaart nodig dan

bijvoorbeeld in een kaart die draait om water-

management. Om goed in deze behoefte te

voorzien is het principe van Global Commu-

nity Basemaps binnen ArcGIS.com geïntrodu-

ceerd. In dit programma worden aanbieders

van data uitgedaagd om bij te dragen aan

het opbouwen van deze basiskaarten. Zo

kunnen steden, gemeenten, natuurbeheerders,

kadasters, topografische diensten en andere

organisaties bijdragen aan een wereldwijd te

gebruiken topografische basiskaart. De kracht

van een dergelijke kaart zit hem in de wereld-

wijde toepassingen van deze basiskaarten.

Informatie (content) gepresenteerd op deze

kaarten kan dan overal gelijk geïnterpreteerd

worden. Op eenzelfde wijze kan bijvoorbeeld

een wereldwijde geologische of hydrologische

basiskaart gemaakt worden. Op het ArcGIS

Resource Center zijn templates te vinden voor

het maken van delen van deze Global Commu-

nity Basemaps.

De uitdaging is aan jullie, de community, om

hier een succes van te maken.

AUTEUR: Jeroen van Winden

E-MAIL: jvanwinden@esri.nl

Een Community Basemap in ArcGIS Explorer Online.

23

ontwikkelen

Add-Ins voorArcGIS desktop 10

DE “OUDE” MANIER

Sinds versie 8.0 van ArcGIS (uitgebracht in

1999) bestaat er de mogelijkheid om de

desktop-applicaties aan te passen of uit te

breiden met extra functionaliteit. Aanvanke-

lijk was dat mogelijk met behulp van Visual

Basic 6.0, Visual C++ 6.0 en Delphi 5. Vanaf

versie 8.2 (2002) kwam er ook de mogelijkheid

om hiervoor .NET talen zoals Visual Basic.NET

en C# te gebruiken.

Aangezien de ArcGIS applicaties gebaseerd zijn

op de Microsoft COM-technologie, gebeurde

het aanpassen of uitbreiden van deze applica-

ties door met behulp van de juist genoemde

ontwikkelomgevingen COM-componenten te

genereren. Deze werden dan vervolgens

aan de standaard geïnstalleerde collectie

COM-componenten toegevoegd. Dergelijke

aanpassingen of uitbreidingen kregen dan de

vorm van een extra knop, toolbar of dockable

window. Maar er konden ook serieuzere

brokken functionaliteit worden gemaakt in de

vorm van een extensie of een editor-extensie.

Het maken van nieuwe COM-componenten

was op zich geen ingewikkelde taak, maar

het “oude” mechanisme had toch een aantal

nadelen.

In de eerste plaats was daar aanvankelijk de

hoeveelheid extra code en extra acties die

nodig waren om een COM-component te

genereren en om die code vervolgens fatsoen-

lijk te kunnen debuggen. Dit verschilde per

ontwikkelomgeving en in de loop van de

tijd werd dit probleem minder omdat Esri er

allerlei wizards voor ging leveren, maar echt

verdwijnen deed het nooit.

In de tweede plaats was er het probleem van

de installatie. De custom COM-componen-

ten moeten op verschillende plaatsen in de

Windows Registry worden toegevoegd. Dit

betekent niet alleen dat het maken van een

set-up vaak een ingewikkelde klus is, maar

ook dat er administratorrechten nodig zijn

op alle machines waarop de componenten

worden geïnstalleerd.

In de derde plaats hield dit mechanisme in

dat talen en ontwikkelomgevingen die niet

compatible waren met de COM-technologie

niet konden worden gebruikt. Dit betekende

bijvoorbeeld dat Java-ontwikkelaars buiten

de boot vielen.

DE “NIEUWE” MANIER: ADD-INS

De ArcGIS Desktop Add-Ins zijn niet langer

gebaseerd op de COM-technologie. In plaats

van COM-objecten kunnen native .NET-assem-

blies of Java classes worden gegenereerd.

Deze kunnen dan na deployment automatisch

door een ArcGIS Desktop applicatie worden

geladen en vervolgens worden gebruikt.

Met de komst van ArcGIS 10 is er voor de ontwikkelaar een nieuwe manier bijgekomen om

functionaliteit aan ArcGIS Desktop applicaties toe te voegen: de Add-In. Wim Ligtendag heeft als

senior technisch consultant bij Esri Nederland jarenlange ervaring opgedaan met ontwikkelen

op het ArcGIS platform. Hij is nu GIS consultant bij De GISFabriek en houdt zich daar bezig met

advies en ondersteuning bij ontwikkeling van GIS software. In dit artikel legt hij uit wat Add-Ins

precies zijn en waarin het Add-In mechanisme zich onderscheidt van de traditionele manier

waarop ArcGIS Desktop applicaties kunnen worden uitgebreid.

24

Een configuratiebestand voor een ArcGIS Desktop Extension Add-In.

Het nieuwe mechanisme werkt als volgt. In

Visual Studio (vanaf versie 2008) of Eclipse

(vanaf versie 3.2) wordt een plug-in geïnstal-

leerd, waarmee respectievelijk een .NET of

Java Add-In kan worden gemaakt. De plug-

in bevat een wizard. Met behulp van deze

wizard kan worden gekozen voor een bepaald

type Add-In. De volgende Add-In types zijn

momenteel beschikbaar:

• Buttons en tools

• Combo boxes

• Menus en context menus

• Multi-items (dynamische collectie van

menu items, tijdens run time aangemaakt)

• Toolbars

• Tool palettes (groeperen een set

gerelateerde tools)

• Dockable windows

• Application extensions

• Editor extensions

Na het doorlopen van de wizard is een class

aangemaakt. Een dergelijke class overerft van

een base class die door Esri al is meegeleverd

in de .NET of Java SDK voor ArcGIS Desktop. Zo

is bijvoorbeeld een nieuwe knop voor ArcMap

afgeleid van een base class genaamd Button.

De class wordt vervolgens in een bestand

geplaatst dat de extensie esriaddin heeft. Zo’n

bestand is overigens niets meer of minder dan

een zip bestand, zoals men zelf kan constate-

ren als men deze extensie hernoemt tot zip.

In dit gezipte bestand kunnen ook resour-

ces zoals plaatjes of databestanden worden

geplaatst.

Een cruciaal onderdeel van het esriaddin

bestand is een XML-bestand genaamd Config.

xml. Dit bestand bevat de meta-informatie

over de Add-In. De inhoud ervan is gedocu-

menteerd in de SDK, maar overigens ook vrij

gemakkelijk te interpreteren.

De installatie van een esriaddin bestand is erg

gemakkelijk; het is slechts een kwestie van

kopiëren naar een zogenaamde well known

25

De Add-In Installation Utility.

ontwikkelen

location. Standaard is dat er één, en wel C:\

Users\[username]\Documents\ArcGIS\AddIns\

Desktop10.0. Een alternatief voor kopiëren

is om te dubbelklikken op het bestand. Er

start dan een installatie-utility op waarmee

het bestand automatisch naar de well know

location kan worden gekopieerd.

Bij het opstarten kijken de desktopapplicaties

op de well known locations welke Add-Ins

er moeten worden geladen. Daartoe wordt

uiteraard eerst elke Config.xml ingelezen en

geparst. Vervolgens worden op basis van de

zo verkregen informatie instanties van de

te laden classes aangemaakt en eventuele

additionele bestanden en resources geladen.

Naar wens kan de well know location worden

aangepast of kunnen nieuwe worden toege-

voegd. Een well known location kan zich

ook op een netwerkshare bevinden. Zo kan

worden bewerkstelligd dat een Add-In door

één enkele kopieeractie beschikbaar komt

voor een grote groep gebruikers.

Add-Ins kunnen ook van een digitale handte-

kening worden voorzien. Hiermee kan voorko-

men worden dat er met de Add-Ins kan worden

geknoeid. Dit biedt dus betere mogelijkheden

voor beveiliging van de custom software.

OUD EN NIEUW

Het Add-In mechanisme is een hele verbete-

ring ten opzichte van het oude “COM plug-

in”-mechanisme. De wizards zorgen ervoor

dat de programmeur nagenoeg niets hoeft

te doen om een component te maken die in

een desktopapplicatie gerund en gedebugd

kan worden. Het installeren van een eenmaal

ontwikkelde en geteste Add-In op de machi-

ne van de gebruiker is vele malen simpeler

geworden dan tot nu toe het geval was. Een

ander voordeel is dat men nu ook gebruik kan

maken van een Java-ontwikkelomgeving om

ArcGIS Desktop applicaties uit te breiden. In

de toekomst zou ook Python als ontwikkel-

taal voor Add-Ins beschikbaar kunnen komen.

Overigens dient gezegd te worden, dat het

oude “COM plug-in”-mechanisme in ArcGIS 10

nog steeds bestaat en ondersteund wordt. Dit

heeft twee voordelen. In de eerste plaats blijft

het zo mogelijk om met C++ uitbreidingen

op ArcGIS Desktop te maken. In de tweede

plaats kan men daardoor nog steeds uitbrei-

dingen als Custom Layers, Custom Renderers

en Custom DataSources maken. Aangezien

dergelijke uitbreidingen nog steeds uitslui-

tend als COM-componenten kunnen worden

vormgegeven, blijft de “oude” manier om

uitbreidingen te maken voorlopig nog onont-

beerlijk.

AUTEUR: Wim Ligtendag

E-MAIL: wim@gisfabriek.nl

26

In GeoWeb zijn diverse rapportagemogelijkheden.

Steeds wordt dezelfde informatie op een andere manier

weergegeven en beschikbaar gesteld aan de gebruiker.

De meest printbare manier van gegevens weergeven is

via het sjabloonrapport (Template Report).

Een sjabloon is een leeg omhulsel met logo en verkla-

ringen, waar op een later moment de opgevraagde

gegevens in terecht komen. We kennen grofweg drie

typen:

a) voor een kaartlaag, via een Layer Template Report;

b) voor een gegevenskoppeling, via een Data Link

Template Report;

c) voor de kaart, via een Map Data Template Report.

Deze drie typen kunnen gecombineerd worden in één

rapportage, met daarin gegevens uit de kaartlaag,

daaraan gekoppelde adresgegevens en een bijbeho-

rende kaart.

STAP 1: VOORBEREIDING

Een goede voorbereiding is het halve werk. Denk voordat

u begint goed na over de doelgroep en welke gegevens

voor die personen in het rapport moeten verschijnen.

Vragen die beantwoord moeten worden zijn:

• Wat wilt u aan de gebruiker laten zien?

• Waar komt de informatie vandaan? Staat alle infor-

matie in de geografische attributen of moet dit uit

gekoppelde views/tabellen gehaald worden?

• Kan er gebruik gemaakt worden van één rapport of

moet dit een hoofdrapport met subrapport zijn?

We gebruiken in dit artikel de voorbeelddata van

GeoStede. Het perceelrapport bestaat uit een kaartje

van het geselecteerde perceel, enkele gegevens uit de

kaart zoals perceelsleutel, eigenaar en adresgegevens

behorend bij dat perceel.

De informatie komt enerzijds uit de kaartlaag perce-

len. Dit is een vlakkenlaag met als unieke sleutel het

veld KADSLEUTEL. Dit veld bestaat uit de onderdelen:

Gemeentecode (GST00), enkele sectieletter gevolgd

door een spatie (C ) en perceelcode (12345). Anderzijds

komt de informatie uit een database alwaar views zijn

aangemaakt:

Database: AKRGeoStede.mdb

View: GWB_OBJECT_RECHTHEBBENDEN

Datalink: Eigendom

Eén perceel kan meerdere eigenaren hebben (1:n

relatie). Het beste kunnen we daarom met een subrap-

port werken, waarin de contactgegevens van de

Een Geoweb-rapportagein drie stappen

GeoWeb is een geavanceerde webapplicatie met enorm veel mogelijkheden. Eén van die mogelijkheden is het

overzichtelijk presenteren van informatie over objecten en gekoppelde attribuutinformatie in de vorm van een

rapportage. Er zijn verschillende soorten rapportages aanwezig binnen GeoWeb, waaronder één in PDF-formaat. Aan

de hand van een voorbeeld worden in dit artikel de benodigde configuratiestappen voor een dergelijke rapportage

uit de doeken gedaan.

Server

Opbouw perceelrapport.

Page Header

Kaart

Kaartlaag gegevens

Gekoppelde gegevens

Page Footer

27

eigenaar zijn opgenomen. In het rapport wordt dan

voor elke eigenaar dit subrapport getoond.

STAP 2: SJABLOON CREEREN

Voor sjabloonrapporten is het nodig een sjabloon te

hebben. Sjablonen maken we met de Geocortex Report

Designer.

Een goede strategie bij het maken van rapportages is

om het rapport in eerste instantie heel eenvoudig te

houden met alleen gegevens over de kaartlaag. Als deze

goed werkt kan een extra component worden toege-

voegd, bijvoorbeeld de gekoppelde gegevens. Als dat

weer goed is gegaan kan de kaart worden toegevoegd.

Zo weet u zeker dat een eventuele fout niet al helemaal

aan het begin is gemaakt.

Als we een bestaand perceelrapport openen, Perceel-

rapport.rpx, zien we dat het werkblad is onderverdeeld

in een “PageHeader1”, “GroupHeader1”, “Detail1”,

“GroupFooter1” en “PageFooter1”.

De Page Header en Page Footer bevatten onderdelen

die op iedere pagina herhaald worden, zoals een logo,

documentnaam en/of paginanummering.

In een Group Header en Group

Footer komen gegevens te staan

die voor ieder uniek object worden

herhaald. Als u één perceel heeft

geselecteerd zijn deze gegevens

maar 1 keer in het rapport terug te

vinden. Als u acht percelen heeft

geselecteerd, wordt de Group

header acht keer getoond.

In het Detail gedeelte is een subrap-

port met eigendomgegevens toege-

voegd. Eén perceel kan immers

meerdere eigenaren hebben.

2a) Het hoofdrapport.

We maken met de Geocortex Report Designer een

sjabloon en beginnen eenvoudig met alleen gegevens

over de kaartlaag. Onder “Perceelgegevens” komen

diverse velden die bij de kaartlaag Percelen zijn opgeno-

men. Gebruik hiervoor de veldnamen zoals ze ook in het

tabblad verschijnen na een identify op percelen. Het is

ook mogelijk om meerdere velden samen te voegen,

bijvoorbeeld: Naam + “, “ + Initialen.

Een veld aan een sjabloon toevoegen, gaat door een

TextBox toe te voegen en bij het onderdeel DataField

van de bijbehorende eigenschapen te verwijzen naar de

juiste veldnaam.

2b) Het subrapport met eigendom/ adresgegevens.

Bij Detail1 is een verwijzing naar een nieuw rapport

opgenomen, het zogenaamde subrapport. In het subrap-

port “PerceelEigendommenSubRapport.rpx” wordt ver-

wezen naar diverse velden uit een gerelateerde tabel,

zoals te zien is in het tab Eigendom na een Identify.

2c) De kaart.

Bij het kaartobject in GroupHeader1 verwijzen

we bij DataField naar “Perceel”. Deze naam moet

overeenkomen met de naam zoals gedefinieerd in de

28

Server

Perceelrapport in Geocortex Report Designer.

29

GeoWeb Manager, bij Feature Maps in het onderdeel

Layer(Percelen) in de Advanced View.

Het is belangrijk dat het rapport vanuit GeoWeb kan

worden aangeroepen en dat deze locatie de juiste

rechten bevat. Aanbevolen wordt om de templates te

plaatsen in de folder GeoWeb\Viewer\App_Data\Frame-

work\Sites\<sitenaam>\Templates of GeoWeb\Viewer\

App_Data\Templates.

STAP 3: HET CONFIGUREREN VAN DE GEOWEB

MANAGER

De laatste stap bestaat uit het koppelen van het

gemaakte sjabloonrapport aan de percelenlaag in de

GeoWeb Manager. Zodra de gebruiker een selectie of

bevraging op de percelenlaag maakt, komt de optie

voor dit rapport beschikbaar.

Ga in de GeoWeb Manager naar de Advanced View en

kies het onderdeel Layer Resource Manager. Hier zijn

diverse subonderdelen aangemaakt:

• Datalinks, voor het aanroepen van externe

databronnen.

• FeatureMaps, voor het te tonen kaartje.

• Reports, voor de configuratie van het hoofdrapport

met daarin de aanroep van het subrapport.

Er zijn een aantal zaken die goed in de gaten gehouden

moeten worden:

• Zorg dat het pad bij TemplateUri, goed verwijst naar

de locatie van het gebruikte sjabloon (.rpx).

• Verwijs bij DataLinkName naar de naam van het

tabje wat u bij Datalinks heeft gedefinieerd: in dit

voorbeeld “Eigendom”.

• Zorg dat de naam van het ParentSubReportName

verwijst naar de naam van uw eigen verwijzing,

gemaakt in het hoofdrapport in het onderdeel

ReportName. In dit voorbeeld “PerceelEigendommen-

SubRapport”.

HET EINDRESULTAAT

Indien u niet helemaal tevreden bent over het eindre-

sultaat kunt u meer informatie vinden in hoofdstuk 8

van de beheerhandleiding of contact met mij hierover

opnemen.

AUTEUR: René Colijn

E-MAIL: rcolijn@esri.nl

Een overzicht van de variabelen die moeten worden ingevuld via de

GeoWeb Manager.

Onderdeel Feature Maps in de Advanced

View van de GeoWeb Manager.

30

Mobiel

WAAROM MOBIEL GIS

Steeds meer mobiele telefoons die aange-

schaft worden zijn smartphones: mobiele

telefoons voorzien van internet toegang.

Daarnaast beschikken deze telefoons vaak

over een geïntegreerde camera en/of GPS.

Dit maakt deze toestellen zeer geschikt voor

GIS-toepassingen. Denk niet alleen aan het

opvragen van geografische gegevens, maar

bijvoorbeeld ook aan het inwinnen van

gegevens: de gebruiker merkt een vervui-

ling op, maakt hier een foto van, voorziet

dit van commentaar en de locatie, zodat dit

vervolgens door de desbetreffende instan-

tie opgelost kan worden. Het voordeel van

een dergelijke toepassing op een mobiele

telefoon, in tegenstelling tot een laptop of PC,

is dat de meeste mensen hun telefoon altijd bij

zich hebben. Naast de bestaande mobiele GIS -

oplossingen (ArcGIS Mobile en ArcPad) zijn er

nu drie nieuwe varianten: ArcGIS apps voor op

uw iPhone, Windows Phone of Android smart-

phone.

VOORDEEL VAN APPS

Het inwinnen van gegevens via een mobiele

telefoon kan door gebruikmaking van een

‘mobiele website’ of ‘app’. Een mobiele

website is een website die geschikt gemaakt

is voor gebruik op een mobiele telefoon. De

site kan er per mobiele browser enigszins

verschillend uitzien. Een app is een mobiele

applicatie, welke voor gebruik eerst door de

gebruiker gedownload en geïnstalleerd dient

te worden. In beide gevallen zal de geboden

GIS-functionaliteit afkomstig zijn van ArcGIS

Server.

Het grote voordeel van een app boven een

mobiele website is dat deze gebruik kan

maken van een geïntegreerde camera of GPS.

De gebruiker hoeft op deze manier niet zelf

de locatie in te voeren, maar kan dit aan de

hand van de GPS locatie bepalen. Dit voorkomt

invoerfouten. Een ander voordeel is dat de

performance van apps beter is. Alle grafische

componenten bevinden zich immers op de

telefoon en hoeven niet via de internetverbin-

ding te worden opgehaald. Er is enkel inter-

net verbinding nodig voor het binnenhalen of

versturen van actuele gegevens.

ARCGIS APPS

Esri maakt GIS-functionaliteit op drie mobiele

platformen beschikbaar door middel van drie

specifieke apps: ArcGIS for iOS, ArcGIS for

Android en ArcGIS for Windows Phone. De

drie apps zullen soortgelijke functionaliteit

bevatten. Helaas zijn ze op het moment van

schrijven nog niet alle drie beschikbaar en dus

lastig met elkaar te vergelijken. Met alle drie

zal het in ieder geval mogelijk zijn om:

• kaarten op ArcGIS.com te raadplegen;

• kaarten op een specifieke ‘ArcGIS Server’-

omgeving te raadplegen;

• Inzoomen aan de hand van GPS-locatie

(indien de mobiele telefoon over GPS

beschikt);

• Het gebruik van tools, zoals zoeken op

adres.

Gebruik ArcGIS opuw mobiele telefoon!

Gebruikers van een iPhone kunnen sinds enkele maanden ArcGIS for iOS op hun mobiele telefoon

installeren. Deze applicatie maakt GIS-functionaliteit beschikbaar op de iPhone, iPad en iPod

Touch. Ook voor telefoons waar Android of Windows Phone 7 op draait zijn soortgelijke applica-

ties in de maak. In dit artikel wordt belicht waarom ArcGIS op uw mobiel een must-have is.

DOWNLOAD ARCGIS FOR IOS

Gebruik de QR-code hiernaast om ArcGIS for iOS meteen via iTunes

te downloaden.

GEBRUIK ARCGIS FOR IOS

Alle benodigde stappen om een kaart in ArcGIS for iOS te openen en te ontsluiten

staan beschreven op de Esri Nederland Resource Center Blog: http://resources.arcgis.

nl/blog.php.

31

ArcGIS for iOS biedt daarnaast functiona-

liteit voor het bevragen van locaties en

features (Identify) en het opmeten van

lijnen en oppervlaktes (Measure). Ook het

inwinnen en aanpassen van GIS-features,

inclusief attributen, zal mogelijk zijn.

APPS ONTWIKKELEN

Naast de drie mobiele apps levert Esri ook

drie mobiele Application Programming

Interfaces. Met behulp van deze API’s kan

een eigen app geheel naar wens ontwik-

keld worden. Op deze manier kan bijvoor-

beeld een specifiek werkproces gevolgd

worden met gebruikmaking van data

validatie of het automatisch invullen van

default-waarden.

De ArcGIS API for iOS bevat native Objec-

tive C libraries, templates en samples, die

gebruikt kunnen worden binnen Apple’s

ontwikkelomgeving: Xcode Integrated

Development Environment. Ontwikkelde

apps kunnen intern gedeeld worden of

via de Apple Store verspreid worden.

De ArcGIS API for Windows Phone is

gebaseerd op bestaande Microsoft tools

en technologieën zoals Visual Studio,

Expression Blend en Silverlight. Het zal

voor ontwikkelaars die bekend zijn met

deze tools en technologieën eenvoudig

zijn om de overstap te maken naar het

ontwikkelen van mobiele applicaties.

Ontwikkelde applicaties kunnen intern

gedeeld worden of via Windows Market-

place verspreid worden.

De ArcGIS API for Android maakt het

mogelijk om in de Android ontwikkelom-

geving een app te ontwikkelen en vervol-

gens via Android Market te verspreiden.

KORTOM

Op smartphones hebben apps de

voorkeur. Dankzij Esri’s standaard apps en

de mogelijkheid om zelf apps te ontwik-

kelen kan volop geprofiteerd worden

van GIS-functionaliteit op een mobiele

telefoon. Probeer één van de beschikbare

apps zelf uit. Deze must-have kan niet op

uw telefoon ontbreken!

AUTEUR: Jessica Jansen

E-MAIL: jjansen@esri.nl

ArcGIS for Windows Phone

ArcGIS for Android

ArcGIS for iOS