ARC DetailMuseum en werkplaats HoutstadIjlst, Friesland

Architect Haiko Meijer aan het woord:

De stichting kenmerkt zich door zeer fanatieke ‘ouderen’ vrijwilligers. Als architect ben ik de kracht en noodzaak van de vrijwilligers bij dit project tegengekomen. De hoge betrokkenheid van deze vrijwilligers leidt tot nieuwe kansen in het algemeen, en in dit geval specifiek in Ijlst. Een opgave als deze kenmerkt zich ook in het creatief omgaan met weinig geld en het genereren van een groot enthousiasme in vroege fase. Als bureau is Onix NL gevraagd nadat er een grote interesse was uitgesproken in de houten kubussen die wij ontwikkelen. Zoals de houtzaagmolen staat voor een duurzame lokale houtproductie, -verwerking en -conservering, staat Onix NL voor een inventief gebruik en ontwikkeling van hout op low- en hightech niveau. Er vormde zich een mooie match tussen de fanatieke afvaardiging van de stichting en de nieuwsgierige, onderzoekende architect. In eerste instantie werd de kwaliteit van de molen geagendeerd die centraal staat in de houtstad-discussie. De molen is een mooi, bekend Nederlands symbool maar vooral ook een hoog staaltje ingenieus werk op het gebied van houtconstructie. Nadat twee eeuwen geleden de molen verplaatst is vanuit Zaandam naar Ijlst is het principe van de houten gebintenstructuur nog steeds zeer actueel. Zoals bij de molen deze constructie zich onzichtbaar in het interieur herbergt, is de kans voor het nieuwe gebouw deze constructie

zichtbaar als nieuw integraal onderdeel van het gebouw expressief aanwezig te laten zijn.Op de oude werf, aan de andere kant van het Balkengat, heeft het gebouw een strakke vorm gekregen met een zichtbare gebintenstructuur. Als tegenhanger van de organische vorm van de molen, met de onzichtbare gebintenstructuur. De door de stichting zo gewaardeerde kubussen van Onix hebben een logische maatvoering die gerelateerd is aan de constructiemogelijkheden van eenvoudige houten balken. De kubussen hebben zich als een grid van 3*3(=9) kubussen als een compact gebouw met een open structuur in plaats van gesloten wanden tot een frame gevormd waarbij het goed mogelijk en denkbaar is dat er in de nabije en verre toekomst nog verder uitgebouwd gaat worden. Op de werf en in het gebouw speelt, binnen de functie museum en werkplaats, de aanwezigheid van de formaliteit als ook de informaliteit een belangrijke rol. Naast de tentoongestelde oude Friese doorloper van Nooitgedacht wordt er ook gezaagd en gewerkt aan nieuwe houtconstructies. Het door alle partijen gedeelde enthousiasme en liefde voor het project heeft geleid tot een mooi (vreemd vertrouwd) gebouw bij de prachtige molen die de struikelrijm van Onix (gebinteergebegint) recht doet. De grove detaillering is bewust gekozen binnen de context van de industriële werkplek en de werf. Doordat het frame-concept van het gebouw tijdens het proces eenvoudig groter en kleiner te maken – en in aan te vullen - was ontstond er een productieve samenwerking tussen de opdrachtgever (wiens budget uiterst onzeker was) en de architect.

Museum en werkplaats Houtstad

Ijlst, Friesland

programma:werk- educatie en museumruimte

naam opdrachtgever: stichting Houtzaagmolen De Rat

projectarchitect: Haiko Meijer

ontwerpteam: Wilbert Steenhuis

oplevering: 2018

adres:Sneekerpad 14, 8651 NE IJlst

fotograaf:Peter de Kan

situatie - schaal 1:1000

dm 10

50m

m

dm 10

50m

m

dm 10

50m

m

dm 1050m

m

dm 1050m

m

dm 1050m

m

dm 10

50m

m

dm 1050m

m

dm 1050m

m

dm 1050m

m

werkplaats71,8m20.9

multifunctionele ruimte145,4m20.2

werkplaats35,9m20.8

garderobe11,8m20.4

MIVA toilet3,8m20.5

sanitair dames9,6m20.7

sanitair heren10m20.6

keuken / kantoor15m20.2

entree15,2m20.3

dm 1

050m

m

dm 1050mm

dm 1

200m

m

dm 1

050m

m

Trapo:166a:240

Begane grond

B

B

A A

dm 1

050m

m

kelder zaagmachine

dm 1

200m

m

dm 1200mm

dm 1050mm

FA

1 2 3 4

FB

FC

FD

m.k.

dm 1200mm

D D

dm 1

050m

mdm

105

0mm

C C

wandopbouw RC=4,5 m2 K/W- houtengeveldelen verticaal- waterkerende folie- thermische isolatie- binnenwand beplating

wandopbouw RC=4,5 m2 K/W- houtengeveldelen verticaal- hsb binnenwand v.v. thermische isolatie- houtengeveldelen verticaal

320 5850 300 11885 320

470

1170

030

058

5032

0

4165 2000 100 11700 470

6000

6000

6000

320

320 6000 6000 6000 320

reglit beglazing

1200 50 1250 50 1250 100 2000 100

1700 100 2300 100 2000 100

toilet douche

toilet douche toilet

reglit beglazing reglit beglazing

reglit beglazing

1650 1350 300 2100 300300

3300 2100 300300

320

170

reglit beglazing

5 meter3210Begane grond

SCHETSONTWERP MUSEUM IJLST d.d. 2 oktober 2015

SCHETSONTWERP MUSEUM IJLST d.d. 2 oktober 2015 SCHETSONTWERP MUSEUM IJLST d.d. 2 oktober 2015

1 2 3 4

Peil = 0

3000+P

6000+P

multifunctionele ruimte

Doorsnede AA

bergruimtewerkzolder

toiletgroep kastenwand/gadarobe

Peil = 0

3000+P

6000+P

Doorsnede BB

afmetingen kelder n.t.b.

multifunctionele ruimte

1 2 3 4

vloeropbouw RC= 4,0 m2 K/W- gevlinderde betonvloer- isolatieplaat

V-01

V-03 / 05

V-04

V-02

dakopbouw RC=6,0 m2 K/W- epdm dakbedekking- afschotisolatie- houten dakdelen, n.t.b.- dakconstructie, 271 x 71 m.m. h.o.h. 600 mm.

5 meter3210

dakopbouw RC=6,0 m2 K/W- epdm dakbedekking- afschotisolatie- houten dakdelen, n.t.b.- dakconstructie, 271 x 71 m.m. h.o.h. 600 mm.

Noord-oostgevel

Zuid-oostgevel - 1:100

ZUID- WESTGEVEL

NOORD- WESTGEVEL

ZUID- O

OSTGEVEL

NOORD- OOSTGEVEL

ZUID- WESTGEVEL

NOORD- WESTGEVEL

ZUID- O

OSTGEVEL

NOORD- OOSTGEVEL

ZUID- OOSTGEVEL

Peil = 0

3000+P

6000+P

NOORD- OOSTGEVEL

Peil = 0

3000+P

6000+P

1 2 3 4

D C B A

5 meter3210

Verticale lamellen t.p.v. verdieping tussen stramien C en ANoord- Oostgevel

Geveltekeningen14-06-2016Museum Houtstad IJlst

ZUID- WESTGEVEL

NOORD- WESTGEVEL

ZUID- O

OSTGEVEL

NOORD- OOSTGEVEL

ZUID- WESTGEVEL

NOORD- WESTGEVEL

ZUID- O

OSTGEVEL

NOORD- OOSTGEVEL

ZUID- OOSTGEVEL

Peil = 0

3000+P

6000+P

NOORD- OOSTGEVEL

Peil = 0

3000+P

6000+P

1 2 3 4

D C B A

5 meter3210

Verticale lamellen t.p.v. verdieping tussen stramien C en ANoord- Oostgevel

Geveltekeningen14-06-2016Museum Houtstad IJlst

Naast de houtzaagmolen, aan de overkant van het balkengat, hebben we in IJlst op de werf een museumwerkplaats ontworpen waarbij het gebint een belangrijk uitgangspunt is geweest voor het ontwerp. De houten gebintenconstructie heeft er 2 eeuwen geleden voor gezorgd dat de houtzaagmolen “De Rat” van Zaandam naar IJlst is verhuist. Deze oude toepassing voor verplaatsbare gebouwen vonden wij een mooie inspiratie om toe te gebruiken voor een eigentijds gebouw. De stichting wordt grotendeels vertegenwoordigd door gepensioneerde & gepassioneerde vrijwilligers (hoofdzakelijk gepensioneerde mannen). Allemaal geïnteresseerd in hout, techniek. Het ontwerp is onderdeel van de reeks gebouwen van Onix NL met aandacht voor de herintroductie van het gebint; “gebinteergebegint”.

Zoals de Nederlandse molens bekend zijn vanuit het ingenieurschap en

beeld, is het veel mensen niet bekend dat de constructie uit gebinten bestaat. Het nieuwe gebouw is het tegenovergestelde van de molen, zichtbare expressieve gebinten in een rechthoekige vorm. In het interieur richt zich met het uitzicht op de molen. Het uitzicht is zo geënsceneerd dat door de gebinten de houtzaagmolen in zijn industriële context te zien is.

Het Gebint als Architectonisch Detail

Onix NL Postbus 4749700 AL Groningenbezoekadres: Hereplein 6telefoon: 050-52 902 52

mail: info@onix.nl