WERKSCHRIFT VOOR MISSIE, ONTWIKKELING EN VREDESWERK

MissionaireAgenda2019 - 2

• MIVA:

Geef meisjes in Kameroen

een toekomst

God had een ander plan

met mij

Vredesweek: Vrede verbindt

over grenzen

Duurzaamheidsbeweging Sint Christoffel

zet stappen

konferentie nederlandse religieuzen / berne media uitgeverij abdij van berne

Van de redactie

3 MIVA: Geef meisjes in Kameroen een toekomst

4 MIVA: ‘Ik doe het voor een glimlach van die meisjes’

6 Stem uit het Zuiden: Zorg voor de schepping en de navolging van Jezus

7 Suggesties voor liturgie: Inspiratie uit Kameroen

10 Beeldmeditatie: Leren en leven

12 Buitengewone missionarissen: God had een ander plan met mij

14 Duurzaamheidsbeweging Sint Christoffel zet stappen

16 Vredesweek: Vrede verbindt over grenzen

18 Vredesweek: Dialoog met de vijand

19 Nieuws en berichten

20 Column zuster Elvira Telik: Het waardevolle van de aarde

Vorige week sprak ik een jonge Indonesische zuster die sinds enkele jaren in Nederland woont en werkt. “Missie is overal”, zei ze. Dat blijkt ook wel uit dit nummer van de Missionaire Agenda. We hebben verhalen uit Afrika, Mexico, Kosovo maar ook gewoon uit Rotterdam en omgeving. Op al deze plekken zijn mensen actief om de wereld een beetje beter te maken. Ze zetten zich in om jonge mensen, kinderen vaak nog, handvatten te bieden zodat ze een beter toekomstperspectief krijgen. Ze proberen oude vijanden met elkaar in gesprek te laten gaan zodat ze in de toekomst weer naast elkaar in vrede kunnen leven. Ze werken aan bewustwording om beter voor onze schepping te zorgen, zodat ook de volgende generaties van al het goede van de aarde kunnen blijven genieten. Kortom op heel veel plaatsen zijn er mensen die oog hebben voor anderen en willen proberen de toekomst een beetje beter te maken.

Als redactie willen we al deze mensen graag steunen. Door hun verhalen aan u te vertellen in de hoop u hiermee te inspireren. Dat blijkt te werken. Het is mooi te horen dat de Christoffelparochie in Rotterdam en omstreken door de voorbeelden over omgaan met de schepping en over Laudato Si’ in ons blad, zo werd geïnspireerd dat ze een Duurzaamheidsbeweging zijn gestart. We hopen dat u dit keer ook geraakt wordt door zuster Clementine in Kameroen en door Valdete Idrizi uit Kosovo en dat u de campagnes van MIVA en de Vredesweek weer van harte gaat ondersteunen. Ook in de toekomst willen we graag dit soort inspirerende verhalen blijven vertellen. Daarom doen we ook dit jaar weer een beroep op u voor een vrijwillige bijdrage. U leest hierover in de bijgesloten brief.

Erica Op ‘t Hoog

Kerkelijk collecterooster voor de rest van 2019 vastgesteld door de Bisschoppenconferentie

Inhoud

Missionaire Jaaragenda

1 t/m 9 juni Pinksteractie / Week Nederlandse Missionaris 24 – 25 augustus MIVA 5 – 6 oktober Wereldmissiedag voor de Kinderen / Missio Kinderen

19 – 20 oktober Wereldmissiedag / Missio 9 – 10 november Zondag voor de Oecumene / Katholieke Vereniging voor Oecumene 30 november t/m 22 december Bisschoppelijke Adventsactie

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 2

Het is onrustig in Kameroen. De burger-oorlog in dit land maakt het leven er niet gemakkelijker op. De infrastructuur is on-derontwikkeld, de wegen zijn er slecht of niet begaanbaar. Gelukkig zijn er mensen in dit land die zich ondanks de moeilijkheden blijven inzetten voor hun medemensen. Voor hen wordt dit jaar de MIVA-collecte gehouden. Inspirerende mensen als zuster Clementine.

Zij zet zich in voor meisjes in het westen van Kameroen. De generatie van de ouders van deze meisjes is verloren gegaan. Zij zijn gestorven aan de aidsepidemie. De meisjes bleven zonder ouders achter. Zuster Cle-mentine zorgt voor hen. Dankzij haar heb-ben zij weer een toekomst.

Collecte materiaalOp www.miva.nl leest u meer over dit project. Eind juni ontvangen de parochies het campagnemateriaal voor deze collecte. Met daarin uitdeelmateriaal voor in de kerk en liturgische suggesties. Wij stellen het zeer op prijs als u de campagne onder de aandacht brengt binnen uw parochie en in de plaatselijke media.

MIVA inspiratiedag 14 juniMIVA organiseert op vrijdag 14 juni de MIVA Inspiratiedag. Dit jaar heeft MIVA Hella van der Wijst, bekend van het TV-programma de wandeling, bereid gevonden ons te in-spireren. Daarnaast presenteert MIVA het collecteproject van 2019. MIVA medewerk-sters Milou en Daphne zijn naar Kameroen gereisd om dit project te bezoeken en zullen hier persoonlijk verslag van doen.Meer informatie en online aanmelden: www.miva.nl

MIVA-collecte 2019: Geef meisjes in Kameroen een toekomstIn het weekend van 24 en 25 augustus vindt de MIVA-collecte in de kerken plaats. Dit jaar vraagt MIVA uw aandacht voor Kameroen. Centraal staat zuster Clementine, die haar leven in het teken zet van kwetsbare meisjes

De meisjes in Kameroen waar zuster Clementine voor zorgt

Zuster Clementine op bezoek bij Marvelous en haar familie

pagina 3

Alleen op de wereldHet gebied rondom Bangang heeft geleden onder het aidstijdperk. Deze ziekte heeft het leven van bijna een hele generatie geëist. De kinderen van deze generatie zijn hier achtergebleven. Zonder ouders, soms verstoten door hun familie. Zuster Clementine trekt zich het lot van deze wezen aan. Toen zij in 2002 in dit gebied aankwam werd zij meteen geraakt toen zij deze kinderen langs de weg zag staan. Zij wachtten daar in de hoop dat ze ingehuurd zouden worden om op de farms te werken.

Eigen bestaan opbouwenVooral het lot van de meisjes trekt Clementine zich aan. Vrouwen en meisjes worden al achtergesteld in Kameroen en hebben daardoor helemaal geen kans op een toekomst. Zij vangt deze meisjes op in het opvangcentrum in Bangang. Een sober klooster, zonder stromend water, zonder toilet, soms met elektriciteit. Ze krijgen hier les in vaardigheden waarmee ze later werk kunnen vinden. Bijvoorbeeld naaiwerk, computerwerk en kappersvaardigheden. Zuster Clementine: ‘Een glimlach op het gezicht van de meisjes toveren, daar doe ik het voor!’

De kinderen voelen zich op hun gemak in het centrum en zijn blij dat ze veel leren. Clementine heeft weinig inkomsten. Er wordt een beetje verdiend aan een kleine farm (kippen, kalkoenen, gewassen). De lessen worden gegeven door twee vrijwilligsters uit het dorp. De meisjes leren koken en krijgen les in hygiëne. De twee naaimachines die er zijn heeft het centrum gekregen. Na de opleiding kunnen de meisjes geld lenen om bijvoorbeeld een naaimachine of kappersmateriaal te kopen om daarmee geld te gaan verdienen.

De omgeving is steeds beter op de hoogte van het goede werk van zuster Clementine. Daardoor is er ook steeds

We zijn in het grensgebied van Engelstalig en Franstalig Kameroen. In de regio waar wij als Europeanen nog net mogen komen. Enkele kilometers verderop is er onrust, de Engelstalige bevolking voelt zich achtergesteld en er heerst een burgeroorlog. Een situatie waar niet veel media aandacht voor hebben, maar die wel heel schrijnend is. In dit grensgebied woont zuster Clementine al 17 jaar.

‘Ik doe het voor een glimlach van die meisjes’

Centraal in de MIVA campagne van dit jaar staat Kameroen, een land waar het niet altijd makkelijk is om te werken. Toch zijn er mensen die het vol blijven houden en zich het lot van de meisjes aantrekken. Een van die mensen is de 54-jarige zuster Clementine. Daphne en Milou van MIVA bezochten haar eind 2018. Een bijzonder bezoek aan een bijzondere vrouw die zich inzet voor haar dorp.

Zuster Clementine

De kleine Marvelous

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 4

meer betrokkenheid en samenwerking met lokale leiders, overheid, ouders etc. De koning van Bangang is ‘godfather’ van het centrum.

Hulp brengenZuster Clementine bezoekt daarnaast ook kansarme gezinnen en kinderen. Ze spoort kinderen op die zorg nodig hebben en geeft ze bijstand. Vanaf het kleine klooster in Bangang is het 1,5 uur rijden naar Bafoussam. Als het niet geregend heeft tenminste. Als het regent is de weg onbegaanbaar en verandert in een modderstroom. De alternatieve route duurt dan ruim 3 uur.

Wij mochten mee naar een gezin dat hulp van haar krijgt. Via een hobbelige, bijna onbegaanbare weg bereikten we hen. We ontmoetten de 4-jarige Marvelous bij haar huis, samen met haar moeder en oma. Marvelous is geboren met een afwijking aan haar benen. Zuster Clementine heeft ervoor gezorgd dat ze geopereerd kon worden. Nu kan ze al kruipen. Binnenkort volgt een tweede operatie. Maar ze heeft nog meer operaties nodig, zodat ze kan lopen en naar school kan. Dan heeft de kleine Marvelous ook zicht op een toekomst.

We zijn geraakt door deze bijzondere vrouw, hoe liefdevol zij over haar werk en de meisjes praat, is heel speciaal. Zij kiest er ondanks de moeilijke leefomstandigheden voor om deze kinderen en meisjes te helpen en ze zo een toekomst te geven. Met een veerkracht waar wij nog allemaal wat van kunnen leren. In moeilijke omstandigheden zonder enkele luxe houdt zij zich staande. Omdat de meisjes haar nodig hebben. En hoe lastig de situatie ook is, ze blijft optimistisch. We voelen ons bevoorrecht dat we zuster Clementine hebben mogen leren kennen.

Auto onmisbaarDe auto zorgde ervoor dat zuster Clementine Marvelous en haar familie kon bereiken. Dit is op een andere manier niet mogelijk. ‘De auto brengt ons dicht bij de families en gemeenschappen. Nu kunnen we deze mensen begrijpen,

voeden, onderwijzen en ondersteunen’, aldus zuster Clementine.Kameroen is onder onze huid gaan zitten. Het is zo bijzonder hoe mensen als zuster Clementine zich belangeloos inzetten voor meisjes en kinderen. Daarnaast zijn de omstandigheden voor haar zo primitief. En het gebied waar ze moet werken is zo afgelegen en onherbergzaam. Een auto is echt onmisbaar om haar werk te kunnen doen.

In Kameroen zijn er gelukkig meer mensen als zuster Clementine. Voor hen zijn er in 2019 nog 6 auto’s nodig.

‘Ik doe het voor een glimlach van die meisjes’

Zuster Clementine met een van de vrouwen uit het dorp. Foto’s: MIVA

Kameroen (Engels: Cameroon, Frans: Cameroun) is een land in Afrika dat is ontstaan in 1961 door het samenvoegen van het Franse Cameroun en het Britse Cameroons. Kameroen grenst aan Nigeria, Tsjaad, de Centraal Afrikaanse Republiek, Congo-Brazzaville, Gabon en Equatoriaal-Guinea. De hoofdstad van Kameroen is Yaoundé. Een aantal grote steden in Kameroen zijn: Kribi, Douala, Bafoussam, Garoua en Maroua. Kameroen is 14 keer zo groot als NederlandOm de onrust te begrijpen is belangrijk om te weten dat Kameroen een verdeeld land is. Er is een Franstalig en een Engelstalig deel.De Engelstalige Kameroeners zijn in de minderheid: slechts twee van de tien provincies zijn Engels. Door het beleid van Franstalige president Paul Biya, die al 35 jaar aan de macht is, ligt de focus op Franstalig Kameroen. Daar is werkgelegenheid, liggen goede wegen en is een ander rechtssysteem. Nu probeert hij het Engelstalige deel in het westen van Kameroen te ‘verfransen’.

Verfransing in Engelstalig gebiedAl eerder waren er spanningen. Het huidige conflict stamt uit juni 2017. Toen begonnen de stakingen van advocaten in het westen. Zij waren boos omdat Franssprekende advocaten werden ingezet om de Engelssprekende bevolking te vertegenwoordigen. Mensen hadden het gevoel dat ze geen zaak meer konden winnen. Daarna werden Franstalige docenten op Engelstalige scholen geplaatst. De mensen in West-Kameroen zijn het nu zat, ze willen gelijk behandeld worden. Sterker nog, ze willen onafhankelijkheid. Gewapende groepen en ingrijpen door het Kameroenese leger veroorzaken toenemende ontheemding in de Engelstalige regio’s Noordwest en Zuidwest. Het aantal ontheemden wordt geschat op meer dan 246.000.

pagina 5

Voor sommige christenen beperkt de navolging van Jezus zich tot gebed, het onderhouden van de religieuze voorschriften van de kerk en, wie weet, misschien zelfs liefdadigheid verlenen aan behoeftigen. Er zijn ook mensen, waaronder sommigen die zich geen christenen noemen, die steeds meer oog krijgen voor het belang van de zorg voor Gods schepping. Ze noemen haar ook wel ‘Moeder Aarde’ die ons voorziet in wat wij nodig hebben als gezinnen of gemeenschappen om te leven.

In de gemeente Axochiapan, in het oosten van onze deelstaat Morelos, heeft een groep boeren besloten zich in te zetten voor de schepping. Hun bron van inspiratie is Laudato Si’, de encycliek van paus Franciscus. Ze willen bij de teelt van mais, bonen, pompoenen en andere groenten niet langer gebruik maken van landbouwchemicaliën. Ze zijn nu bezig te leren hoe ze zorg kunnen dragen voor Moeder Aarde door gebruik te maken van alternatieve landbouwmethoden en door inheemse zaadsoorten te beschermen.Ze herontdekken eeuwenoude landbouwmethoden die het milieu ontzien en leren tegelijk hoe waardevol het is gemeenschappelijk op te trekken. Banden tussen familieleden en buren worden versterkt en zo ontstaan nieuwe organisatievormen.

Om samen met hen hierin op te kunnen trekken, verdiept de organisatie waar ik voor werk zich in een landbouwmethode die is gebaseerd op het delen van kennis ‘de campesino a campesino’ (‘van boer tot boer’). Zo leren we hoe we weer onafhankelijk van multinationals als Monsanto en hun producten landbouw kunnen bedrijven – zonder genetisch gemodificeerd zaaigoed dat onze gezondheid en de vruchtbaarheid van de grond aantast. Dit is een bewijs dat een andere wereld mogelijk is: waar mensen menswaardig en in verbondenheid met elkaar leven kunnen; waarin het er niet om gaat de aarde en de schepselen die haar bewonen te overheersen, maar dankbaar te zijn voor de vruchten die Moeder Aarde elke dag voortbrengt en die onze gezinnen en gemeenschappen voeden.

Het gaat maar om dertig stukjes grond. Maar zij vormen een teken van hoop en dankbaarheid voor Moeder Aarde en allen die daar op leven. Deze boeren laten zien hoe we op respectvolle wijze samen kunnen leven, in harmonie met Moeder Aarde. Het is een begin van de weg die leidt naar een waardig leven voor allen. Kleine mensen van God staan aan de oorsprong. Zij laten zien wat het is trouwe volgelingen van Jezus van Nazareth te zijn.

Soila Luna Pineda

Soila Luna Pineda (1967) komt uit een boerenfamilie. Midden jaren ’80 van de vorige

eeuw raakte ze actief binnen de christelijke basisbeweging in de Mexicaanse deelstaat

Morelos. Vanaf 1998 werkt ze voor de stichting ‘Don Sergio Méndez Arceo’, die zich inzet voor

mensenrechten en sociale gerechtigheid. Ze werkte daar nauw samen met de Nederlandse missionaris Gerard Thijssen Loos (1926-2006).

STEM UIT HET ZUIDEN

"Het menselijk en natuurlijke milieu gaan samen achteruit en wij zullen niet op een adequate wijze het

hoofd kunnen bieden aan het verval van het milieu, als wij geen aandacht besteden aan de oorzaken die

verband houden met het menselijk en maatschappelijk verval. " Laudato Si' 48

Zorg voor de schepping

en de navolging van Jezus

Deelnemende boeren in Axochiapan

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 6

Suggesties voor Schriftlezingen

Jozua 2: 1 – 21 ( eventueel 24) Over Rachab die haar vertrouwen stelde in God toen het moeilijk was.Psalm 11 Over schuilen bij de HeerLucas 9:1-10a Over de uitzending van de apostelen

Suggesties voor LiederenWat de toekomst brengen mogeWat de toekomst brengen moge,mij geleidt des Heren hand;moedig sla ik dus de ogennaar het onbekende land.Leer mij volgen zonder vragen;Vader, wat Gij doet is Goed! Leer mij slechts het heden dragenmet een rustig, kalme moed!

Heer, Ik wil uw liefde loven,al begrijpt mijn ziel U niet.Zalig hij, die durft geloven,ook wanneer het oog niet ziet.Schijnen mij uw wegen duister,zie, ik vraag U niet: waarom?Eenmaal zie ik al uw luister,als ik in uw hemel kom!

Laat mij niet mijn lot beslissen:zo ik mocht ik durfde niet.Ach, hoe zou ik mij vergissen,als Gij mij de keuze liet!Wil mij als een kind behandelen,dat alleen de weg niet vindt:neem mijn hand in uwe handenen geleid mij als een kind.

Waar de weg mij brengen moge,aan des Vaders trouwe hand,loop ik met gesloten ogen naar het onbekende land. (2x)

Uit: LiedboekZingen en bidden in huis en kerkInterkerkelijke Stichting voor het Kerklied, Den Haag, 2013Lied nummer 913, pg 1445

LITURGISCHE SUGGESTIES & MIVA heeft als haar missie om mensen te steunen met onmis-bare vervoers- en communicatiemiddelen. Dat doet Miva al meer dan 80 jaar door lokale mensen, pioniers noemt MIVA dat, te ondersteunen in Afrika, Azië en Latijns-Amerika. Want afgelegen gebieden worden door de gebrekkige infrastruc-tuur ter plaatse vaak niet goed bereikt. En daardoor zijn zaken als gezondheidszorg, onderwijs en andere basale voorzienin-gen vaak geen vanzelfsprekendheid. Zuster Clementine uit Kameroen zet zich in voor meisjes, zoals in deze Missionaire

Agenda uitgebreid staat beschreven. Auto’s en communicatie middelen zijn van levensbelang voor Zr. Clementine en haar medewerkers. De hier gegeven liturgische bouwstenen proberen aan te slui-ten bij Kameroen, een land waar zowel Engels als Frans ge-sproken wordt, waar Christendom niet overal vanzelfsprekend is; en een land waar geweld en onderdrukking een realiteit zijn. Mogen wij via deze liturgische bouwstenen met de men-sen in Kameroen mee bidden.

L I T U R G I S C H E B O U W S T E N E N

Vieren doen

pagina 7

Vrede voor dit huisVrede voor dit huismet lichtdoorschenen muren,beschutting voor de wingerd,de zwaluw bouwt haar nest.

Vrede voor dit huis.gegrond op goed vertrouwen.De poort omrankt met wijsheiddie in de morgen geurt.

Vrede voor dit huis,een rustplaats langs de wegenvoor wie met open handenom onderkomen vraagt.

Vrede voor dit huisvoor wie er wonen liefde,dat zij de zegen proevenvan vruchten, brood en wijn.

Vrede voor dit huis,wanneer de nacht zal komendat wij de warmte delenen God het licht behoedt.

Uit: LiedboekZingen en bidden in huis en kerkInterkerkelijke Stichting voor het Kerklied, Den Haag, 2013Lied nummer 819, pg 1334 S

UG

GE

ST

IES

VO

OR

GE

BE

DE

N Onderstaand smeekgebed komt uit een noveengebed voor Kameroen.

Oh Lord come to our help. Oh God make haste to help us. You are the God of truth, Jesus Christ the same yesterday and today and forever. Arise Lord and give victory ; May your enemies be scattered. May your adversaries disappear before your face Eternal God,arise in your fury and break the chains that are oppressing your children in Cameroon. Arise against the fury of our adversaries! Arise oh Lord, and come to the help of your children who are crying to you, just as the Israelites did whenthey were under the oppression of Pharaoh in Egypt.God of Host command your judgement according to your will ! Oh God come to our help, Oh Lord make haste to help us! Amen.

Gebed geschreven door: Rev. Fr. Georges Roger Bidzogo sac

O Heer, kom ons te hulp.O God haast U ons te helpen.U bent de God van waarheid,Jezus Christus, diezelfde gisteren, vandaag en voor altijd.Verhef U Heer en geef ons de overwinning;Moge Uw vijanden verdeeld raken.Mogen Uw uitdagers verdwijnen voor Uw Eeuwige gezicht God,verhef U en breek de ketenen welke Uw kinderen onderdrukken in Kameroen.Verhef U tegen de boosheid van onze uitdagers! Verhef U o Heer, en kom Uw kinderen te hulp die huilen om U, zoals de Israëlieten huildenonder de onderdrukking van Egyptische Farao’s.God, geef Uw oordeel naar Uw inzicht!O God kom ons te hulp, O Heer haast U ons te helpen!Amen.

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 8

Gebed uit het bisdom Mamfe, Kameroen voor het bisdom en de bisschopO God our Father, we thank you for the Diocese and what you have enabled us to do so far. We thank you for the lives of the first Missionaries, who in response to the call of Your Son Jesus Christ, implanted the gospel among us.

Lord Jesus Christ, You are God who became man so that You may reconcile us with the Father. It was You who com-manded Your apostles to ‘Go out to the whole world and proclaim the Good News’. We are in the age of the new evangelization and many parts of our diocese are still awaiting the Gospel. Be our leader, so that Your Word may spread to all the corners of our Diocese.

O Holy Spirit, You are the Lord and the giver of life; we invite you to be the guide of our efforts towards a new evangelization in the Diocese. Be the light that will convert those who are not yet converted, and that will strengthen the struggling Christians not to lose heart.

O God, bless our Bishop, and endow him with the grace of a good shepherd; that he may have a strong faith and lead us to worship God in Spirit and in Truth. Amen.

O God onze Vader, wij danken U voor ons bisdom en wat U ons al heeft laten bewerkstelligen. Wij danken U voor de levens van de eerste Missionarissen, die gehoor hebben gegeven aan de roepstem van Uw Zoon Jezus Christus, en bij ons het Evangelie als zaadjes hebben gepland.

Heer Jezus Christus, U bent God die mens geworden is, zodat U ons kon verzoenen met de Vader. U was het die de apostelen uit heeft gezonden ‘over de hele wereld om het Goede Nieuws te verkondigen’. Wij zijn in de tijd van de Nieuwe Evangelisatie beland, en vele plekken wachten nog op het Evangelie. Wees onze leider, zodat Uw Woord zich mag verspreiden tot in alle hoeken van ons bisdom.

O Heilige Geest, U bent de Heer en de oorsprong van het leven; wij nodigen U uit onze pogingen tot evangelisatie te gidsen en begeleiden. Wees het licht waarnaar men zich kan omdraaien, en sterk de worstelende Christenen zodat zij niet ontmoedigd raken.

O God, zegen onze bisschop, en laat hem een goede herder zijn; dat hij een sterk geloof mag hebben en ons mag leiden in onze geloofsbeleving en aanbidding van God in een Geest en Waarheid.Amen.

(www.mamfediocese.net)

Op weg, zeker in lastige gebieden zoals de wegen in Kameroen is het bemoe-digend om met een zegen op weg te gaan. Hieronder enkele suggesties voor zegeningen voor onderweg.

Zegengebed voor wie op weg gaat Moge de weg je zeggen: volg me maar Moge de ster je zeggen: richt je vaart op mij Moge de grond je zeggen: bezaai me. Moge het water je zeggen: drink me Moge het vuur je zeggen: warm je Moge de boom je zeggen: schuil in mijn schaduw Moge de vrucht je zeggen: pluk me, eet me.

En als je de weg kwijtraakt; geen vaste grond meer vindt en dreigt te verdrinken; Als het vuur is gedoofd en je kou lijdt in een nacht zonder sterren; als de bomen kaal zijn en je honger en dorst hebt,

Dan moge zijn STEM je zeggen: Wees niet bang, Ik zal er zijn.

(Frans Cromphout)

Zegen voor onderwegGod zij met jou.Ga in vrede, je pad ligt open.De Levende gaat met je meeen ruimt alle hindernissen op.

De Levende zij met jouen zal zorg voor je dragen.De Levendezal in je schaduwen lopenen legt zich bij je neer in je slaap.De Levende blijft bij jou.

God zij met jou.Moge jij bij Hem blijven.

(www.zielgaattevoet.nl)

Samengesteld door Johanneke BosmanBerne Media

Foto's: Johanneke Bosman

pagina 9

beel

dmed

itatie

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 10

Tekst: Felicia Dekkers Afb

eelding: Afghaanse vrouwen krijgen lees- en schrijfles. Bam

yan, Afghanistan. U

N Photo Sebastian Rich

Leren om te lezen

aan wie he jou vraagt…

en leven door te geven

Leven om te delen me iedereen

en leven…

Lezen om later te kunnen werken

pagina 11

lokale bisschop vroeg hem te blijven en in Oeganda tot priester gewijd te worden. “Ik heb daarover uitgebreid gesproken met mijn begeleider van het seminarie in Den Bosch. Hij zei: ‘Gods roepstem klinkt ook via deze mensen uit Oeganda’ Daar heb ik toen gehoor aan gegeven.”

Cultuur aanvaardenUiteindelijk bleef hij tot 2017 in het Zuid Westen van Oeganda. Een periode die zeker niet altijd makkelijk was. “Ik heb er te maken gehad met tegenwerking, maar zie deze tijd nu als een leerperiode. God heeft mij daar voorbereid voor groter werk. Pas als je lang ergens bent kun je de cultuur leren aanvaarden. Je

moet het je eigen maken en je er niet tegen verzetten. Dingen gaan in Oeganda anders dan bij ons. Dat is soms lastig. Ze weten inmiddels hier ook wel dat ik heel strikt ben als het gaat om besteding van gelden die we krijgen. Geld dat we vanuit een Nederlandse parochie of stichting krijgen voor een bepaald project, moet daaraan besteed worden. Dat leggen we in een overeenkomst vast en leggen verantwoording af aan die fondsen en daarmee aan hun donateurs. We laten hier de mensen voor een deel zelf meebetalen aan de projecten. Daarmee zijn ze zelf medeverantwoordelijk. Ik bied hulp waar kan, maar alleen in samenwerking met de lokale bevolking”.

Voor de serie Buitengewone missionarissen ging de redactie in gesprek met Sander Kesseler, een jonge Nederlandse priester van het bisdom Gulu in Noord Oeganda. Hoewel hij via de WNM is uitgezonden door de Sint Jozefparochie in Oisterwijk, noemt hij zichzelf zich geen missionaris. “Ik ben gewoon een priester en op dit moment liggen mijn taken in Noord Oeganda. Blijkbaar is dat het plan dat God met mij heeft.”

BUITENGEWONE MISSIONARISSEN

Sander Kesseler met de geit die hij kreeg bij zijn priesterwijding

‘God had een ander plan met mij’

“Ik was nooit van plan om naar Afrika te gaan,” vertelt hij. Opgegroeid in een katholiek boerengezin in Heumen, wilde Sander als kind wel priester worden, maar in zijn middelbare schooltijd, begon hij zich af te keren van de kerk. Dat veranderde door de dood van zijn neef, die pas achttien was. “Ik was zelf zeventien en begon meer levensvragen te stellen. Ik ging in debat met God, zocht de stilte op in de kerk. Ik ben de PABO gaan doen, maar besloot dat ik toch priester wilde worden. Op het Sint Janscentrum adviseerden ze me eerst die lerarenopleiding af te maken. Daarna ben ik alsnog aan het seminarie begonnen.”

In 2007 ging Sander via het bisdom Den Bosch voor twee maanden naar Oeganda op uitwisseling. Na die eerste kennismaking werd hij in 2011 gevraagd om voor een jaar in het Westen van Oeganda te werken op een middelbare school. “Het was kort voor mijn diakenwijding, mijn aanvraag lag zowat klaar. Ik dacht: ‘als ik ooit nog eens zoiets wil doen, is dit mijn kans, als ik eenmaal priester ben, kan het niet meer.’ Dus ik ging.” Dat jaar werd veel langer. De

Families die aankomen in het kamp krijgen na inschrijving zes houten palen en een zijl om een tent te maken, zelf maken ze later stevigere hutten

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 12

VluchtelingenkampBegin 2017 vroeg de aartsbisschop van Gulu Sander om naar het Noorden te komen. Hij werkt daar nu zo’n 30 kilometer van de grens van Zuid-Soedan. “Er waren hier al twee grote kampen van de VN voor alle mensen die de burgeroorlog daar zijn ontvlucht. De VN had geen budget voor een derde kamp, dus hebben de kerken in de regio de handen ineen geslagen en dit opgezet. Op een stuk grond van 40 bij 50 km wonen nu zo’n 140.000 vluchtelingen. 80% van hen is jonger dan dertien jaar, kinderen dus nog. Ze zijn gevlucht terwijl hun ouders in Zuid Soedan zijn gebleven om hun bezittingen te beschermen of ze zijn onderweg hun familie verloren. Zoals de zestien-jarige Immaculata. Vlak voordat ze met haar familie de grens bereikte vielen ze in een fuik van rebellen die haar hele familie voor haar ogen vermoordden. Zelf werd ze tientallen malen verkracht. Bij aankomst in het kamp bleek ze zwanger. Ze heeft haar kind ‘Hoop’ genoemd en zegt ‘Dit is mijn familie nu.’ Mensen hier hebben een enorme overlevingsdrang. Wat wij doen is proberen deze jonge mensen handvatten te geven om een toekomst op te bouwen.”

Het kamp wordt geheel gerund en gefinancierd door de kerken: anglicaans, luthers en katholiek. “We hebben de taken verdeeld. Wij zijn verantwoordelijk voor onderwijs, gezondheidszorg, watervoorziening en traumaverwerking en ook verzorgen we de kerkdiensten en sacramenten. Ik werk samen met negen andere priesters: missionarissen uit de VS en India. We streven ernaar om in de toekomst zoveel mogelijk mensen van binnen het kamp op te leiden en hier betaald werk te laten doen. We maken ze nu al medeverantwoordelijk. Het kamp is verdeeld in zones en blokken met elk eigen voorzitters. We kunnen niet inschatten hoe lang de mensen hier zullen blijven. De burgeroorlog duurt nog altijd voort, al zijn er begin april vredesbesprekingen geweest in Rome. Sanders bisschop, mgr. Odama, speelde daarbij een belangrijke rol.

Kerk is meer dan eredienst alleenDoor allerlei omstandigheden werd priesterwijding steeds maar uitgesteld maar in januari van dit jaar werd hij eindelijk gewijd in het bijzijn van zijn moeder en zus en ruim 3000 Oegandezen en Zuid-Soedanezen. “Het werk hier is zo anders dan in Nederland. Hier speelt het geloof een belangrijke rol en worden de vieringen gedragen door de mensen. Mijn oud-medeseminaristen staan in de Nederlandse parochies voor hele andere uitdagingen dan ik hier.

Maar de kerk moet meer zijn dan de eredienst alleen. Als priester moet je de vertaalslag kunnen maken naar het gewone leven van de mensen. Ik heb naast mijn studie ook altijd gewerkt o.a. in de ouderenzorg. Zo houdt je contact met de samenleving. We zijn een gemeenschap en juist in momenten van pijn en verdriet moeten we naast de mensen staan. Ook de kerk in Nederland heeft deze momenten van pijn. Maar wat ik ook geleerd heb hier is dat we niet te lang moeten stilstaan bij de ellende. Uiteindelijk moet je doorgaan.”

Op de vraag hoe lang hij nog in Oeganda blijft, heeft Sander geen antwoord. “Vroeger was ik meer van het plannen en alles onder controle houden, dat heb ik leren loslaten. Keer op keer bleek dat God een ander plan had met mij. En hoewel ik veel lastige periodes heb gehad, kan ik zeggen dat ik nu heel gelukkig ben.”

Erica Op 't Hoog

Mgr Odama dient het vormsel toe. Foto's: Sander Kesseler

Meer informatie over het werk van Sander Kesseler vindt u op de website van de Sint Jozefparochie: http://www.jozef-parochie.nl/onze-parochie/missionarissen/sander-kesseler/

pagina 13

De Sint Christoffelparochie is een fusiepa-rochie, ontstaan in 2016 door samenvoe-ging van zes parochies in Rotterdam en omliggende plaatsen. Een mix van groot-stedelijke nieuwbouwwijken, forensenge-meenten en kleinere dorpen in de bible-belt, waar de katholieken een minderheid vormen. De fusie heeft vooralsnog niet geleid tot kerksluiting, wel tot groeiende de samenwerking tussen de parochieker-nen. Dick Biesta is actief lid van de M&O groep in Capelle aan den IJssel en een van de drijvende krachten in de Duurzaam-heidsbeweging. Biesta: “De Missionaire Agenda bracht ons op het idee aandacht te besteden aan duurzaamheid en zorg voor de schepping. Met name de scheppings-pelgrimage in Den Bosch sprak ons aan.

Huub Flohr was pas pastoor bij ons, toen we een bijeenkomst hadden van alle diaconiegroepen in de parochie. Flohr vond het belangrijk om vanuit de kerk aandacht aan duurzaamheid te besteden. Dat viel in goede aarde en werd al snel de duurzaamheidsbeweging.” Er is bewust niet gekozen voor een werkgroep. Een be-weging is een veel losser en dynamischer gebeuren. Iedereen kan er bij aansluiten op het moment dat hij dat passend vindt. Een werkgroep is veel meer geïnstitutiona-liseerd. Of zoals pastoor Flohr aanvult: “Als je een werkgroep hebt, zeggen de men-

sen: ‘ach, dat doen zij wel’. Bij een bewe-ging moet iedereen betrokken worden. Dat schept een breed draagvlak.” Wel is er een kleine groep van contactpersonen uit de verschillende parochiekernen, die functio-neert als motor voor activiteiten.

DuurzaamheidsmarktenDe Duurzaamheidsbeweging is gestart met bewustwording over wat parochianen zelf aan duurzaamheid kunnen doen. “We zijn begonnen met een duurzaamheidsmarkt in elke kerk,” vertelt Biesta. “Elke parochie-kern heeft dit op zijn eigen wijze opgepakt. De Caeciliakerk (Rotterdam-Alexander) hield een presentatie over Blue City. Deze broedplaats voor allerlei vormen van circu-lair ondernemen is gevestigd in het voor-malige tropisch zwemparadijs Tropicana. Krimpen deed het samen andere kerken en de gemeente. Allerlei organisaties had-den een standje. Capelle heeft dit concept overgenomen en organiseerde de markt in de duurzaamheidsweek van de gemeente. Rond verschillende thema’s stalden 15 or-ganisaties hun aanbod uit. Er was informa-tie over collectieve zonnepanelen, energie-besparingstips in huis, circulaire economie door o.a. het RepairCafé en Kringloopwin-kel en stands van o.a. de Wereldwinkel en Vitamine-fiets voor zelfgekweekte en onbespoten groente.

Duurzaamheidsbeweging Sint Christoffel zet stappen

Paus Franciscus zette met zijn encycliek Laudato Si’ duurzaamheid en de zorg voor de schepping hoog op de kerkelijke agenda. Kort na het verschijnen van dit document in 2015 wees hij ook 1 september als datum voor een Wereldgebedsdag voor de Zorg voor de Schepping. In de Missionaire Agenda besteedden we de afgelopen jaren regelmatig aandacht aan Laudato Si’ en suggesties de viering van deze Wereldgebedsdag. Dat werd ook in Capelle aan den IJssel gelezen en leidde uiteindelijk tot de oprichting van de Duurzaamheidsbeweging St. Christoffel. Aanleiding voor de redactie om eens naar Capelle te gaan.

Dick Biesta (links) en pastoor Huub Flohr (rechts) met het Groene Kerkenbordje. Foto: Jan Maasen

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 14

Meditatieve wandelingRond het gelovige aspect van duurzaam-heid zijn er verschillende activiteiten ge-organiseerd: gespreksbijeenkomsten over Laudato Si’, twee scheppingswandelingen met Marjolein Tiemens van Groen Geloven, gebedsvieringen over duurzaamheid in de Veertigdagentijd 2018 en een meditatieve wandeling op de Wereldgebedsdag voor de Zorg voor de Schepping. Rond half elf verzamelden dertig deelnemers zich bij de Caeciliakerk voor een wandeling naar het Kralingse bos. Na een gebed voor de schep-ping en enige toepasselijke gedachten uit de encycliek Laudato Si’ startte de wande-ling. Onderweg werd op mooie plekken stil gehouden voor gedichten en gedachten over de schepping. Rond twaalf uur was er een picknick. Op de terugweg stond de vraag centraal wat men zelf kan doen aan zorg voor de schepping. Bij terugkomst in de Caeciliakerk rond half drie werd afge-sloten met een evaluatie en een gebed van de paus. Vanwege de positieve reacties van de deelnemers wordt de wandeling dit jaar herhaald.

ZonnepanelenactieAanvankelijk lag alle nadruk op de bijdra-gen van individuele parochianen aan duur-zaamheid. Langzaam verschuift het accent naar het vergroenen van de parochie als organisatie. Een voorbeeld is het plaatsen van tien zonnepanelen op de pastorie van de Paulus Bekering kerk in Capelle. Om zoveel mogelijk parochianen en mensen uit de buurt erbij te betrekken besloot de Duurzaamheidsbeweging CO2- certificaten uit te geven. “Daarmee hebben we bewust een link gelegd naar het klimaat,” legt Dick Biesta uit. “Voor 25 euro konden mensen een Paulus Bekering CO2-certificaat kopen. Daarmee besparen ze 250 kg CO2. Het leuke van deze actie is, dat het meer men-sen bij duurzaamheid betrekt. De actie is gestart op de duurzaamheidsmarkt van 10 oktober 2018 en eind januari hadden we het benodigde bedrag van 3500 euro bij-een. 61 mensen hebben een of meerdere certificaten gekocht.” ‘Tussen droom en daad staan wetten in de weg, en praktische bezwaren’ wist de dichter Willem Elsschot al. Dat merkte ook de Duurzaamheidsbe-weging. Het geld was er maar toen bleek dat er een vergunning moest komen. De kerk en de pastorie zijn immers

gemeentelijk monument. Die kwam uitein-delijk begin april. De panelen liggen inmid-dels op het dak en op 26 mei wordt de installatie officieel geopend. De certificaat-houders krijgen een toegangscode tot de monitor, zodat ze kunnen volgen hoeveel ‘hun’ installatie bespaard heeft.

Er zit een prijskaartje aan duurzaam-heid. Externe financiering, zoals bij de zon-nepanelen, is een mogelijkheid. Ook kan je de kosten van vergroenen wat spreiden in de tijd door bij vervanging van lampen of andere apparaten over te gaan op meer duurzame versies. En soms hoeven maatregelen weinig te kosten. Een duur-zaamheidswedstrijd leverde verschillende praktische suggesties op om het energie-verbruik van de kerk te verminderen: Het koor in een kamer laten repeteren in plaats van in de grotere kerkzaal, de thermostaat een graadje lager, het sluiten van het gor-dijn bij de kapel. “In de verwarmingsbakken hebben we inmiddels radiatorfolie aange-bracht. Een deel van de lampen is vervan-gen door ledverlichting. Andere suggesties wachten nog op uitvoering,” vertelt Jan Huijmans van de locatieraad.

Groene KerkenMet al deze activiteiten is het geen won-der, dat de Duurzaamheidsbeweging heeft voorgesteld om de Paulus Bekeringkerk in Capelle aan te melden als Groene Kerk. De Groene Kerkenactie kent zes thema’s: geloof en inspiratie; energie en klimaat; schepping en natuur; bewust inkopen; om-gaan met geld; en beleid en aanpak. Op de eerste vier zijn al de nodige stappen gezet en daarmee wil men doorgaan. Vorig jaar deed de kerk mee aan een Groene Kerken-fietstocht in Haarlem en er is kennis ge-maakt met energiecoaches, die bij mensen thuis advies geven over energiebesparing. Ook de gemeente Capelle wil gaan werken met energiecoaches en start dit voorjaar met een opleiding. Biesta hoopt, dat met hem meer mensen die opleiding gaan vol-gen. De inzet van energiecoaches wordt een speerpunt in Capelle. De aanmelding voor Groene Kerk is inmiddels geaccep-teerd, het bordje ‘Groene Kerk’ is binnen. Op 26 mei wordt bij de opening van de zonnepalen ook het bordje officieel beves-tigd. Nu de vijf andere kerken nog…

Jan Maasen

• De meditatieve wandeling vindt plaats op zaterdag 31 augustus, vanuit de Caeciliakerk.

• Vorig jaar gaf de KNR een Toolkit uit met activiteiten en liturgische suggesties voor de viering van de Wereldgebedsdag voor de Schepping.

Deze is nog te bestellen via cmbr@knr.nl

• Meer suggesties zijn ook te vinden op de website van de Belgische Ecokerk

www.ecokerk.be• Op 5 oktober wordt er een

landelijke dag rond Groen geloven gehouden in Zwolle

• Meer over de Groene kerken zie: www.groenekerken.nl

• Kijk ook eens op www.laudato-si.nl voor berichten, verdieping en liturgische suggesties.

Scheppingswandeling. Foto: Hemmie de Graaf

pagina 15

Overal zijn grenzen en iedereen heeft grenzen. In gunstige zin zijn grenzen er om mensen te beschermen en ‘vijanden’ op afstand te houden. Grenzen geven ook duidelijkheid als het gaat over beheer van het land, zorg voor mensen en infrastructuur. Grenzen kunnen een samenleving echter ook in negatieve zin scheiden, bijvoorbeeld als we ons laten leiden door vooroordelen of discriminatie en ‘vreemde’ anderen buitensluiten. Het is goed om ons bewust te zijn van die onzichtbare grenzen en kritisch na te denken in welke situatie grenzen wenselijk zijn en waar niet. Steeds blijft het van belang, hierover in gesprek te blijven met elkaar, juist wanneer we hierin van mening verschillen. Dat is echter niet altijd zo gemakkelijk.

Veel parochies en organisaties organiseren in de Vredesweek -of ook daarbuiten- ontmoetingsbijeenkomsten in kerken en buurthuizen, waarbij mensen van verschillende culturen en levensovertuiging met elkaar in gesprek gaan. Soms moet je daarbij je eigen grenzen over, van vooroordelen

of ongemakkelijke gevoelens. Meestal toch leveren deze ontmoetingen nieuwe openheid op, om met andere ogen naar elkaar te gaan kijken. Ik moet hierbij denken aan het gevecht van Jacob met iemand (een engel?), bij de rivier de Jabbok (Genesis 32). Jacob ontmoet bij deze grensrivier een engel van de andere zijde, die hem niet direct goedgunstig gezind is. Jacob worstelt hiermee, het doet hem zeer, hij loopt er mank van. Maar hij zet door, geeft niet op: hij wil per se dat het goedkomt. Uiteindelijk dwingt hij hiermee een zegenrijke toekomst af: de engel zegent hem en Jacob kan verder (uit: PAX Vieren, liturgische suggesties 2019). Elke ontmoeting met een vreemde ander kan zowel zegenrijk zijn als een worsteling. Maar wie de ontmoeting aangaat, vindt vaak verrassend nieuwe perspectieven. Ontmoeting is altijd het belangrijkste instrument van de vredesbeweging geweest. Daarvoor is het belangrijk dat we grenzen over durven te gaan en verbinding zoeken met elkaar. Om het verhaal van de andere kant te horen en te luisteren met ons hart.

Van 21 tot en met 29 september is het Vredesweek. Een week waarin PAX aandacht vraagt voor het moedige vredeswerk van bijzondere mensen in verschillende (post-) conflictgebieden in de wereld. Maar ook een week waarin we samen met duizenden mensen door heel Nederland vreedzaam samenleven in onze eigen omgeving willen bevorderen. Dit jaar is het thema van de Vredesweek: Vrede Verbindt Over Grenzen

Vredesweek 21 – 29 september

Poster Vredesweek, Len Munnik

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 16

Theaterproject Jet Kat in Gouda. Foto: Nora Bosscher

Vanuit de Ambassade van Vrede in Leeuwarden organiseerde Margarithe Veen, samen met Solidair Friesland en de Friese Raad van Kerken, een Walk of Peace door de wijk Bilgaard in Leeuwarden. In deze wijk is sprake van armoede en uitsluiting. Mensen vanuit de wijk leerden elkaar door de Walk of Peace beter kennen en ontdekten de verschillende initiatieven die er in de wijk zijn, om met concrete armoede om te gaan. Zo legde de organisatie de verbinding tussen vrede en (het oplossen van) concrete armoede in de wijk.

Vrede lijkt soms iets abstracts, en oorlog is ver weg of lang geleden. Maar ook in Nederland anno 2019 is er veel onvrede, een feit waar we nu en dan met onze neus op worden gedrukt. Ongetwijfeld herkent u de zorgen die veel mensen hebben over de verdeeldheid en spanningen in de Nederlandse samenleving. Een vraag die zich hierbij opdringt is: Hoe kunnen we werken aan een samenleving die rechtvaardig is, waar ieder mens er mag zijn en toe doet, in zijn/haar imperfectie en kwetsbaarheid? Waar conflicten niet onder het tapijt hoeven te worden geschoven, maar wel op een geweldloze manier worden geadresseerd? Als inwoners van Nederland zijn we niet machteloos; er zijn veel inspirerende mensen die als individu wel degelijk het verschil maken in hun omgeving.

Hoe kunt u meedoen?Parochies of oecumenische groepen kunnen op verschillende manieren meedoen aan de Vredesweek. U kunt een aparte vredes viering organiseren of in de reguliere zondagsvieringen extra aandacht aan vrede geven. Bijvoorbeeld door een vredesduifje aan een bijzonder iemand te overhandigen. Ook kunt u tal van andere activiteiten organiseren. Op www.vredesweek.nl vindt u allerlei ideeën en inspiratie. Lees bijvoorbeeld de verdiepingstekst over het Vredesweekthema, en laat de creativiteit werken: wat voor een activiteit past bij uw parochie en wijk? In de webshop vindt u diverse materialen die gratis te bestellen zijn, zoals de Vredeskrant, liturgische suggesties, de collectefolder, suggesties voor dialoogavonden en nog veel meer.

Wie het daarnaast inspirerend vindt om aan te haken bij de bredere beweging van mensen in Nederland die zich langdurig willen committeren aan het werken aan verbinding in de samenleving, kan zich bij PAX aanmelden als Ambassade van Vrede, zodat u een eigen pagina op onze website krijgt, een maandelijkse nieuwsbrief toegezonden krijgt, en deel kunt nemen aan de inspiratie- en workshopdagen. Iedereen kan iets voor vrede doen!

Kijk voor meer informatie op: www.vredesweek.nl

Nora Bosscher van de Ambassade van Vrede in Gouda regelde ludieke vredeslessen op twee basisscholen in Gouda. Ze deed dit in samenwerking met het theaterproject van 1u=uall, bedacht door Jet Kat. Op school wordt reken-, taal- en biologieles gegeven, maar waarom geen les over vrede? In Gouda deden ze het. Tijdens de les gaf ‘Professor Russolo’ een zelf uitgevonden formule voor vrede aan de kinderen. Kinderen moesten dan raden wat de formule betekent. Dat leverde leuke gesprekken op!

Walk of Peace Nieuwegein. Foto: Lisette Kraan

pagina 17

Valdete Idrizi steekt wél de brug over. Zij gelooft in een andere toekomst. “Mijn Mitrovica is nog altijd een verdeelde stad. Dat we zo leven moet veranderen en het zal ook veranderen,” zegt ze vol overtuiging. Hoewel ze te maken had met veel tegenwerking en negativisme, bracht Valdete toch de moed op om contact te zoeken met haar voormalige vijanden. Daarvoor moest ze eerst een grens in zichzelf oversteken: “In het begin was ik vol woede. De wonden waren te diep. Maar ik had het geduld om te luisteren. En door te luisteren verander je. Tijdens een eerste dialoog tussen Serviërs en Albanezen ontdekte ik, dat alle verhalen oprecht waren. Dat motiveerde om meer in detail te praten, om door te gaan”. In 2001, vlak na de Kosovaarse oorlog, richtte zij samen met PAX de organisatie Community Building Mitrovica (CBM) op. Deze organisatie heeft zich tot doel gesteld, om ontmoeting en dialoog te faciliteren tussen burgers in geheel Mitrovica. De staf bestaat uit Serven én Albaniërs, die zijn opgegroeid in deze regio en het voormalige vertrouwen tussen mensen weer willen helpen herstellen. “Het is belangrijk dat we grenzen over durven gaan en verbinding zoeken met elkaar. Om het verhaal van de andere kant te kunnen horen en te luisteren met ons hart. Vrede sluit je niet

met je vrienden, maar met je vijanden”. De organisatie CBM ondersteunt vele

kleine lokale projecten rond concrete issues die spelen in de gemeenschappen. Zo bieden ze hulp aan vluchtelingen, geven trainingen voor jonge ondernemers, bieden ondersteuning aan vrouwen en minderheden, en faciliteren dialoogprojecten met jongeren. Daarnaast hebben ze samen met PAX een innovatief programma ontwikkeld dat overheden helpt in samenwerking en goed bestuur.

'Ik ben erg trots op wat we tot nu toe hebben bereikt,' zegt Valdete. 'Over de toekomst ben ik optimistisch, maar ik weet dat het een kwestie van lange adem is'.

PAX ondersteunt over de hele wereld het vredeswerk van mensen zoals Valdete uit Kosovo. Vrouwen en mannen die grenzen durven over te gaan, om vrede te sluiten. Zo kunnen voormalige tegenstanders elkaar ontmoeten en ontdekken dat samenleven mogelijk is. En kunnen mensen elkaar vinden in hun verlangen naar een rechtvaardige vrede.

Dialoog met de vijand

Valdete Idrizi. Foto: PAX

Dwars door de stad Mitrovica in Kosovo loopt de Ibar-rivier. Een duidelijke grens, die de stad in tweeën splijt. Het grootste deel van de bevolking in de stad is Albanees, maar er wonen ook veel Serven. In het verleden kwam het regelmatig tot gewelddadig conflict tussen de beide groepen. Nu worden ze van elkaar gescheiden door de rivier, die zo letterlijk een grens vormt tussen noord en zuid, tussen Albanezen en Serven. Er is veel wantrouwen en vijandschap over en weer. De centrale Nieuwe Brug, die permanent wordt bewaakt door een aantal leger- en politievoertuigen uit binnen- en buitenland, steek je niet zomaar over en is daarmee een symbool geworden van het nog steeds aanwezige wederzijdse onbegrip in Kosovo.

Brug inMirtorvica. Foto: Jeppe Schilder

missionaire agenda 2019 - 2

pagina 18

NIEUWS / BERICHTENNoteer in uw agenda: 19 oktober 2019: Missionaire Inspiratiedag ‘Gedoopt en gezonden’

Plaats: Jacobikerk Utrecht. Tijd: 13.00 – 17.00 uurSprekers o.a. Mgr. Ron van den Hout en zr. Ruth Lagermann. Met presentaties van diverse missionaire organisaties.Organisatie: KNR, Vastenactie, Missio, WNM, gezamenlijke missiesecretarissen van de Bisdommen. Meer informatie:www.knr.nl

Werelddag voor Migranten en Vluchtelingen: 29 september

De Werelddag voor Migranten en Vluchtelingen werd tot en met 2018 op de 2e Zondag van januari gevierd, maar vanaf 2019 is dit op de laatste zondag van september. Dit heeft paus in januari 2018 bekend gemaakt. Dit jaar dus op 29 september. De oorsprong van deze Werelddag ligt in 1914, een paar maanden voordat de Eerste Wereldoorlog uitbrak. Geraakt door het drama van vele miljoenen Italianen die naar het buitenland waren geëmigreerd sinds het begin van de 20ste eeuw riep paus Pius X alle christenen op te bidden voor migranten. Sinds 1952 is er een vaste dag in het liturgisch jaar vastgesteld waarin de kerken bidden voor de migranten. Pas sinds 2004 is dit uitgebreid naar migranten en vluchtelingen. Het thema van deze boodschap is dit jaar: ‘Het gaat niet alleen om migranten’ De paus wil hiermee benadrukken dat hij zorg heeft voor alle mensen in de marge. In ieder van hen kunnen we Jezus herkennen die aan onze deur klopt. Daarnaast gaat het ook over onszelf en worden we opgeroepen onszelf de vraag te stellen wie we zijn en hoe we als gemeenschap reageren op de vragen die op ons af komen.

Ook voor de agenda: Groen geloven evenement

Dit wordt op 5 oktober gehouden in hetDominicanenklooster te Zwolle. Vanaf10.00 tot eind van de middag. Sprekerso.a. Abt Bernardus Peeters, Reinier vanden Berg en Trees van Montfoort. MetTED-talks, colleges en veel ‘proeverijen’waar men kan kennis maken metdiverse duurzame initiatieven. Meer informatie op www.groengelovig.nl/groengeloven. Kaarten zijn goedkoper in de voorverkoop. Deze is inmiddels gestart.

Gebedsmarathon voor missie

In het kader van het jaarthema ‘Hij heeft mij gezonden. (Lucas 4,18) Wat is onze missie?’ organiseert de KNR een gebedsmarathon. Vanaf Pasen t/m 20 oktober (missiezondag) ontvangen de religieuzen wekelijks een gebedsintentie rond missie. Ook wordt er wekelijks aandacht besteed aan een ‘buitengewone missionaris’. De gebedsintenties en portretten zijn terug te vinden op de website van de KNR www.knr.nl

Wereldwijde voorbereidingen voor de buitengewone missiemaand

Over de hele wereld zal in oktober van dit jaar de Buitengewone missiemaand worden gevierd. In veel landen en continenten zijn er al voorbereidende bijeenkomsten gehouden zowel van bisschoppen als van de nationale directeuren van de diverse Pauselijke Missiewerken. In Rome waren twee bijeenkomsten voor respectievelijk de Engelssprekende en Franssprekende directeuren. Deze laatsten kwamen begin april zes dagen bijeen en spraken over wat de missie van de kerk in deze tijd is. In veel landen is gestart met de voorbereidingen voor de viering van de buitengewone missiemaand en zijn er allerlei activiteiten gepland.

De KNR geeft een digitale nieuwsbrief uit met berichten, acties en activiteiten rond Gerechtigheid, Vrede en Heelheid van de Schepping. Meldt u aan via cmbr@knr.nl of via www.knr.nl/solidariteitColofonOmslagfoto: Zuster Clementine zet zich in voor meisjes in Kameroen. Foto: MIVA.

De Missionaire Agenda is een werkschrift voor werkgroepen met een missie en verschijnt viermaal per jaar: maart, juni, september, december. Het is een uitgave van de Konferentie Nederlandse Religieuzen in samenwerking met Berne Media|uitgeverij abdij van berne jaargang 36, ISSN: 1389-5192.

Parochies ontvangen twee gratis exemplaren, waarvan één voor de missie- of MOV-groep. Uw vrijwillige bijdrage voor de Missionaire Agenda kunt u storten op rekeningnummer NL64RABO 0120103818 ten name van Uitgeverij Abdij van Berne (Heeswijk) onder vermelding van ‘Missionaire Agenda’. Vragen om extra abonnementen is mogelijk. Berne Media beheert de adressen van abonnees om de Missionaire Agenda toe te kunnen sturen. Zij doet dat zorgvuldig. Indien u het blad niet langer wenst te onvangen kunt u zich afmelden via de abonnementenadministratie.

Vormgeving:Antjeontwerpt

Redactie:Johanneke Bosman (Berne Media), Paul ten Hacken, Erica Op 't Hoog (hoofdredacteur), Jan Maasen, Gerard Moorman, Benedict Laval, Embregt Wever

Redactieadres: KNR, Postbus 111 • 5201 AC ’s-Hertogenbosch • cmbr@knr.nl • www.knr.nl/solidariteit

Abonnementenadministratie: Berne Media | administratie • Abdijstraat 53 • 5473 AC Heeswijk • missionaire-agenda@bernemedia.com

pagina 19

Het waardevolle van de aardeZuster Elvira Telik is geboren in Atambua in Timor, Indonesië. Als lid van de missiezusters Dienaressen van de Heilige Geest kwam ze 13 jaar geleden naar Nederland. Ze heeft een studie theologie gedaan met als specialiteit catechese vooral gericht op kinderen. Ze woont momenteel met twee medezusters in een kleine communiteit in Moerwijk, Den Haag een van de armste wijken van ons land. Daar proberen zij zich in te zetten voor de wijkbewoners.

De wereld uit m`n jeugd is zó anders dan de wereld waar ik nu in leef. Op het eiland Timor leefde ik als kind in een vredige om-geving. Het was in een klein dorpje: Wehali. Toen ik nog klein was, hadden wij meerde-re grote tuinen. Mijn vader heeft toen aan ons geleerd hoe er, volgens een plan, er al-tijd kokospalmen in onze tuin groeien. Inte-ressant bij het planten was dat mijn vader ieder kind korte tijd op zijn schouder droeg en ik mocht de kokosplanten in de grond zetten. Mijn vader heeft de kennis om goed voor de schepping te zorgen. Mijn vader wil dat onze tuinen altijd groen blijven.

Thuis was veel werk te doen. Wij zorg-den voor verschillende soorten dieren, ook voor bomen en andere planten. Vooral het klaarmaken van de grond waar wij rijst in plantten vond ik bijzonder. Met twee keer vijf mensen zorgden wij voor het heen en weer lopen van koeien in de natte aarde. Het resultaat was een wonder: de aarde was geschikt om er rijst in te planten. Door het meehelpen met het werk leerden onze ouders aan hun kinderen om mee te doen. Ik herinner me nog dat mijn vader ‘s mor-gens vroeg al wakker was om ons huis en de omgeving schoon te maken. Nu ben ik me dat meer bewust en trots op mijn vader, hoe hij ons leerde zuinig te zijn op de dingen om ons heen. Niet alleen praten maar doen. Doen is de beste manier om de kinderen te laten leren. Vanuit het Bisdom Atambua hielden we ooit een actie om in de regentijd ieder mens een plant te laten verzorgen. En als ik nu op vakantie ben in

Timor, zie ik het resultaat; de mensen zijn er zich nu een beetje bewust dat het goed is om meer groen te hebben dan vroeger.Dat is vooral in de stad Atambua te zien. Nu zien wij het resultaat van wat toen is gedaan. Door meer groen, komt er ook af en toe regen in de maand juli. Iets wat eerder nooit gebeurde, regen in de zomer in Atambua.

In de eenvoud in het denken van mijn vader en van onze stichter St. Arnold Jans-sen is een streven besloten om het groene van onze aarde te beschermen, omdat het groene van de aarde als een waardige tempel van God is. Onze stichter Arnold Janssen was een heel bijzondere man. Zijn kloosters liggen altijd nabij het bos, zoals in het Kloosterdorp Steyl en in Soesterberg. Bij de vorming als zuster hebben wij ge-leerd dat we alles in onze kloostertuin mo-gen planten wat de aarde groener maakt.

Als we nu naar onze Paus Franciscus kijken, zien we dat hij ook pleit voor goede zorg voor ons ‘gemeenschappelijke huis,’ de aarde. We moeten meer oog hebben voor het milieu en voor elkaar. Dat bete-kent dat ieder van ons verantwoordelijk is voor de schepping, die aan onze zorg is toevertrouwd. “Ik zend jullie om uit te gaan en vrucht te dragen.” (Joh 15:16). Als wij het niet zijn, wie dan wel?Als wij het niet nu zijn, wanneer dan wel?Ieder van ons kan een steentje bijdrage.

Zr. Elvira Telik, SSpS

COLUMN

missionaire agenda 2019 - 2

konferentie nederlandse religieuzen berne media uitgeverij abdij van berne