Apr. Liesbeth Huys zorgaanbod... · Bevraging huisartsen (Gent) en huisapothekers (Oost –en...

Apr. Liesbeth Huys

Klinisch herfstsymposium 15/10/2019

Slaap- en kalmeringsmiddelen:liggen wij hiervan wakker?

KLINISCH HERFSTSYMPOSIUM GENT 15/10/20193 /

Enkele vragen vooraf

Hoeveel Belgen (>15j)

hebben slaapproblemen?

30%

15%

Slaapproblemen komen het meest

voor bij…

mannen

vrouwen

Hoeveel Belgen (>15j) hebben de

laatste 2 weken een slaap- of

kalmeringsmiddel genomen?

13%

7%

Welk werelddeel heeft het grootste verbruik

van slaap – en kalmeringsmiddelen? (juiste volgorde)

Amerika>Europa>Azië>Afrika

Europa>Amerika>Azië>Afrika


1. Inleiding

- Slaapprobleem of insomnia

wanneer patiënt problemen heeft met de hoeveelheid/kwaliteit van slaap(inslaapproblemen, doorslaapproblemen, vroegtijdig wakker worden, ….)

wanneer dit een impact op zijn/haar functioneren overdag (vermoeidheid, irritatie, concentratiestoornissen)

- Bij wie komen slaapproblemen frequenter voor?

Bij ouderen (75-plussers) en vrouwen (40%) Bij alleenstaanden

Bij laaggeschoolden (31 – 40%) Bij patiënten met chronische en psychische aandoeningen Bij mensen die werken in ploegensystemen

Insomnia - epidemiologie

Gezondheidsenquête België 2013

Hulpmiddelen boek – apothekers

(FOD)


1. Inleiding

- Cognitieve gedragstherapie (CBTi) Slaapdagboek, patiëntenvoorlichting, slaaphygiëne, slaaptraining

- Stimuluscontrole

Doorbreken associatie bed/slaapkamer en wakker

liggen

- Spanningsverlagende technieken

“Decompressie”-uur, gestructureerde informatie

verwerking, relaxatie

- Beweging

Opgelet, niet vóór moment van slapen

Combinatie van verschillende technieken,

multidisciplinaire aanpak

Niet-farmacologische aanpak: welke?


1. Inleiding

- Benzodiazepines Verkorten van de inslaaptijd en vergroten van de totale slaaptijd Verminderen van de frequentie en de duur van het ontwaken

- Z-producten Hypnotisch effect (minder wijziging in slaapstructuur)

GABA- agonisten Neuronen minder exciteerbaar hersenactiviteit daalt SEDATIE Directe werking = snel optredend effect ( antidepressiva/antipsychotica)

Classificatie volgens eliminatiehalfwaardetijd:

Kortwerkend (T1/2= 2-5h) Intermediair werkend (T1/2 = 6-24h) Langwerkend (T1/2 > 24h)

Zolpidem Alprazolam Diazepam

Zopiclone Lorazepam Prazepam

Lormetazepam

Bromazepam

Farmacologische aanpak: welke?

< risico op rebound-effect

< risico op paradoxale reacties

< risico op hang-over


1. InleidingFarmacologische aanpak: ongewenste effecten van slaap- en kalmeringsmiddelen

Korte termijn: Vermoeidheid (overdag), duizeligheid, sufheid,… Daling van de concentratie, reactiesnelheid en alertheid Motorische stoornissen (spierverslapping)

Verkeersongevallen! Valrisico! (>> ouderen)

Lange termijn Effectiviteit niet aangetoond…Na 2 weken dagelijkse inname:

• Verkorten van de REM slaap• Lichamelijke afhankelijkheid of tolerantie• Psychische afhankelijkheid of craving

Correcte indicatie + lage dosis + gebruik beperken tot max. 1 à 2 weken !!

Vooraf bepalen van stopvoorwaarden en modaliteiten om langdurig gebruik te vermijden


1. InleidingFarmacologische aanpak: verbruik van slaap- en kalmeringsmiddelen: algemeen

Gemiddelde consumptie per jaar van

hypnosedativa per continent. a

Europa is de grootste verbruiker!

Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder)

dat in de afgelopen 2 weken een slaap- of kalmerings-

middel heeft gebruikt. b

Verbruik stijgt met leeftijd en vrouwelijk

geslacht!

a International narcotics control board, b Gezondheidsenquête België 2013 (Sciensano)

Percentage van de bevolking (van 15 jaar en ouder)

dat in de afgelopen 2 weken een slaap- of kalmerings-

middel heeft gebruikt. b

Lichte daling sinds 2006 in België, stijging

In Vlaanderen!


1. Inleiding

Jaarlijks verbruik van benzodiazepines en Z producten van 2011 tot en met

2018 in het UZ Gent

Daling sinds 2013

Resultaten thesis 1ste master H. Kint (2016 – 2017) en Manana L. Staels (2016 – 2019)

Farmacologische aanpak: verbruik van slaap- en kalmeringsmiddelen: UZ Gent (2)


1. Inleiding

Jaarlijks verbruik van de top 5 van benzodiazepines

en Z producten van 2011 tot en met 2018

Sinds 2017: 1ste plaats voor Zolpidem

(niet formularium!)

Resultaten thesis 1ste master H. Kint (2016 – 2017) en manama L. Staels (2016 – 2019)

Farmacologische aanpak: verbruik van slaap- en kalmeringsmiddelen: UZ Gent (3)


1. InleidingFarmacologische aanpak: afbouw

Plots stoppen ontwenningsverschijnselen opnieuw opstart vicieuze cirkel...

Traag en begeleid afbouwen

Probleem aankaarten: Patiënt informeren over bijwerkingen chronisch gebruik (meegeven van folders)

Patiënt motiveren Patiënt moet probleem zelf inzien en zelf kiezen om af te bouwen;

De patiënt tonen dat hij/zij ondersteuning krijgt;

Kan lang duren vooraleer de patiënt de stap zet tot afbouw;

Afbouwen Gepast schema opmaken

Zeer veel variatie in schema‘s, geen gouden standaard

- al dan niet overschakelen op diazepamequivalent/antidepressiva?

- variatie in snelheid van afbouw (afhankelijk van dosis, duur inname, risico op herval, ...)

- cave hoeveelheid magistrale bereidingen (overwegen naar een vloeibare vorm) en kostprijs!!!!


1. InleidingSensibilisatie: campagne vanuit de Federale Overheid

Affiche

Brochure

Video

Hulpmiddelenboek voor artsen en apothekers

Praktische fiche: hoe patiënt naar alternatieven begeleiden?,

Wat met een patiënt die niet zonder kan

E-learning


Hoe helpt het UZ Gent de patiënten?

Richtlijn

“oordeelkundig gebruik van slaapmiddelen in het UZ Gent”

Nieuwsbrief: “Hypnosedativa in het UZ Gent”

Informatiebrochure voor patiënten

Week van de valpreventie

Bevraging personeel

Dagkliniek geriatrie

Afbouwproject

Bevraging huisartsen (Gent) en huisapothekers

(Oost – en West-Vlaanderen)

(thesis 1ste Master Farmaceutische Zorg, Stefanie Decorte)

https://vinfolandp.ai.internal.uzgent.be/iProva/iDocument/Viewers/Frameworks/ViewDocument.aspx?DocumentID=9fa8fd0b-6d99-422d-99c6-9d3a7fdd894a&NavigationHistoryID=17805591&PortalID=155&Query=oordeelkundig+gebruik+slaapmiddelen

https://intranet.uzgent.be/bad/1386/Farmaceutische-zorg/Documenten MFC/055 - Slaap en kalmeermiddelen deel 1.pdf

//ai.internal.uzgent.be/bestandenserver/uzhome/lhuys/Klinische farmacie/Afbouw van slaap en kalmeermiddelen/slaap-kalmeringsmiddelen.pdf


1. Achtergrond

Gedragen door het Medisch Farmaceutisch Comité (rationeel gebruik van geneesmiddelen)

Goedkeuring Ethisch Comité

Werkgroep

- Prof. dr. A. Mariman

- Prof. dr. M. Petrovic

- Prof. dr. apr. A. Somers

- Apr. L. Huys

+ 1ste master farmaceutische wetenschappen (2016 – 2017) + ziekenhuisapotheker in opleiding (2016 – 2019)

Voorbereiding

- Opstellen informatiefolder

- Brieven en observatieblad in EPD

- Opmaak meetinstrumenten (meten voor, tijdens en na afbouw)

1/ Bendep SRQ vragenlijst: mate van afhankelijkheid

2/ Pittsburgh slaapkwaliteitsindex: slaapkwaliteit

3/ Insomnia Severity index: ernst slapeloosheid

4/ Benzodiazepine Withdrawel Symptom Questionnaire: ontwenningsverschijnselen

2. Project UZ Gent


2. Project UZ Gent


2. Selectie patiënten

Patiënten met lopend order voor HS

Exclusiecriteria• Patiënten met psychologische en/of psychiatrische problematiek;

• (Patiënten met milde angst)*;

• Patiënten jonger dan 18 jaar;

• Wilsonbekwame patiënten;

• Gelijktijdig gebruik van meerdere HS;

• Gebruik van HS bij epilepsie, rusteloze benen, spasticiteit, pijn,

agressie;

• Palliatieve patiënten;

• Patiënten die geen Nederlands spreken;

• Patiënten die benzodiazepines nemen in kader van afbouwen van alcoholgebruik;

• (Sporadische inname van HS)*

Akkoord ziekenhuisarts, patiënt en huisarts

Informed consent

2. Project UZ Gent


3. Opmaak afbouwschema: hoe afbouwen? (2)

Oorspronkelijke specialiteit, géén overschakeling op diazepam equivalent

Reden?

- langere afbouwperiode

- deelbaarheid diazepam beperkt toch nood aan meerdere magistrale bereidingen

- psychologisch aspect

25% reductie van de oorspronkelijke dosis, minimum 2 weken per stap

Richtlijnen UZ Gent, ‘MAAR’ aangepast aan patiënt!

2. Project UZ Gent

Steeds in overleg met behandelende arts, werkgroep, huisarts en patiënt

Patiënt informeren en startdatum van afbouw bepalen (na ontslag)


3. Opmaak van afbouwschema (3)2. Project UZ Gent


4. Opvolging van patiënt na ontslag

tijdens afbouw

Voor elke afbouwstap

Schema aanpassen indien nodig

Herhaling van de vragenlijsten

Steeds in overleg met de huisarts

2. Project UZ Gent


4. Opvolging van patiënt na ontslag tijdens afbouw: observatieblad in EPD 2. Project UZ Gent


4. Opvolging van patiënt na ontslag tijdens afbouw: brieven via EPD 2. Project UZ Gent


5. Resultaten

Studiepopulatie (periode 15/10/2018 – 27/02/2019)

N=138

Inclusie N=12 (8,7%) 1 patiënt IC ondertekend

11 weigering door arts/patiënt

Exclusie N=126 (91,3%)

2. Project UZ Gent

Studiepopulatie (periode 3/04/2017 – 12/05/2017)

N=95

Inclusie N=18 (19%) 10 patiënten IC ondertekend

7 weigering door arts/patiënt + 1 overlijden

Exclusie N=77 (81%)

Resultaten thesis 1ste master H. Kint (2016 – 2017) en Manama L. Staels (2016 – 2019)


5. Resultaten (2)

HS gebruik: > vrouwen en ouderen

2. Project UZ Gent


HS als thuismedicatie > opstart ziekenhuis


5. Resultaten (3)

Geriatrie (%)

Orthopedie (%)

Pneumologie (%)

Urologie, gynaecologie,

plastische heelkunde

(%)

Totaal (%)

Totaal aantal patiënten

38 61 15

24

138

Patiënten HS thuis opgestart

38 (100) 36 (59) 9 (60) 19 (79,2) 102 (73,9)

Verderzetting HS na ontslag

Ja 36 (94,7) 33 (91,7)2 8 (88,9) 19 (100) 96 (94,1)

Neen 2 (5,3) 3 (8,3)2 1 (11,1)2 0 6 (5,9)

Patiënten HS in ziekenhuis opgestart

0 25 (41) 6 (40) 5 (20,8) 36 (26,1)

Verderzetting HS na ontslag

Ja 0 4 (16) 2 (33,3) 0 6 (16,7)

Nee 0 21 (84)1,2 4 (66,7) 5 (100) 301 (83,3)

2. Project UZ Gent

Verderzetting HS bij ontslag



5. Toekomstperspectieven

Aanpassing van de exclusiecriteria (nu te streng)

Uitbreiding met focus op valinducerende geneesmiddelen (FRIDs)

Misschien meer aandacht aan ‘potentieel’ nieuwe gebruikers versus chronische gebruikers

Inzetbaarheid van apotheekassistenten voor bevraging van patiënten?

Introduceren van een consultfunctie in EPD


Enkele vragen vooraf

Hoeveel Belgen (>15j)

hebben slaapproblemen?

30%

15%

Slaapproblemen komen het meest

voor bij…

mannen

vrouwen

Hoeveel Belgen (>15j) hebben de

laatste 2 weken een slaap- of

kalmeringsmiddel genomen?

13%

7%

Welk werelddeel heeft het grootste verbruik

van slaap – en kalmeringsmiddelen? (juiste volgorde)

Amerika>Europa>Azië>Afrika

Europa>Amerika>Azië>Afrika

Functie

Afdeling of dienst

Universitair Ziekenhuis Gent

C. Heymanslaan 10 | B 9000 Gent

T +32 (0)9 332 21 11

E [email protected]

www.uzgent.be

Volg ons op

LIESBETH HUYS

Ziekenhuisapotheker

[email protected]

tel 09/3320898

Dank aan

Lotte Staels, ziekenhuisapotheker

Hanna Kint, apotheker

Stefanie Decorte, apotheker in

opleiding

De Druivelaar 2019

http://www.facebook.com/uzgent

http://www.facebook.com/uzgent

http://www.twitter.com/uzgent

http://www.twitter.com/uzgent

http://www.uzgent.be/

http://www.uzgent.be/

mailto:[email protected]

Apr. Liesbeth Huys zorgaanbod... · Bevraging huisartsen (Gent) en huisapothekers (Oost –en...

Documents

Transcript of Apr. Liesbeth Huys zorgaanbod... · Bevraging huisartsen (Gent) en huisapothekers (Oost –en...